Qallunaat oqaasiinik atuartitsinermi ilikkagassatut pilersaarutit

Transkript

1 Qallunaat oqaasiinik atuartitsinermi ilikkagassatut pilersaarutit *********** A: Siunertat ilisarititsinerlu

2 A 2 Qallunaat oqaasii - marsi 2003

3 Qallunaat oqaasiinik atuartitsinerup siunertaa (Atuarfimmi atuartitsissutini atuartitsissutinilu qanitariissuni alloriarfiit siunertaat aamma atuartitsissutit siunertaat kiisalu ilikkagassatut anguniagassat pillugit Namminersornerullutik Oqartussat nalunaarutaanni 9 tunngavigalugu.) Atuartitsinerup siunertaraa atuartut atuarfimmi atuarfiullu avataani suni tamani naleqquttumik attuumassuteqarfiusuni qallunaatut oqaatsinik allatanillu paasisinnaanngorlutik, oqalussinnaasunngorlutik allassinnaanngorlutillu ilisimasaqalissasut piginnaasaqalissasullu. Atuartitsinerup atuartut oqaatsinik allanik ilinniaqqinnissaannut kiisalu atuarfimmi atuartitsissutit allat atuartitsissutit ilikkarniarnerinut ilinniaqqinnissaannullu oqaatsinik qulakkiikkamik sakkussissavai tunngavississallugillu. Atuartut qallunaat oqaasiisa sannai soorluttaarlu atuuffii ilisimasaqarfigilissavaat tassungalu malussarinnertik ineriartortissallugu. Imm. 2. Atuartitaaneq aqqutigalugu oqaatsit arlallit iluaqutigalugit ilisimasanik paasisanillu pigiliussisinnaaneq ilikkarniarnermikkut namminerlu ineriartornerminnut naleqarluartoq iluaqutaasorlu atuartut misigissavaat. Atuartitsinerup atuartut ilisimasassanik paasissutissanillu katersinissamut kajumissuseqalertissavai aamma nalilersuinissamut isummernissamullu kajumissus e- qarnerat piginnaassuseqarnerallu kiisalu misigisaminnik, ilisimasaminnik, isummaminnik misigissutsiminnillu ersersitserusussinnaanissaat siuarsassallugit. Atuartut misilittakkatik aallaavigalugit oqaatsinik pigiliussinissaminnut periarfissatik ilisimasaqarfigiartussavaat aamma atuartitsinerup atuartut ilikkariartornerinut akisussaaqataasinnaanermut piginnaasaqalersissavai. Imm. 3. Atuartitsinerup ilisimasanik misilittakkanillu ingerlatitseqqinnerni, suleqatigiinnerni inuillu akornanni iliuuseqaqatigiinnerni oqaatsit sakkuunerisa pingaassusaanik atuartut misigisaqarnissaat peqataaffigissavaa. Atuartitsinerup atuartut namminneq inuillu allat atugaannik ilisimannilernissamut oqaatsit sakkutut atoqqullugit kajumissassavai. Imm. 4. Atuartitsinerup kulturini oqaaseqaqatigiiffiusunilu arlalinni misilittakkat ilisimasallu inooqatigiinnermut kulturikkullu ineriartornermut naleqarluartut iluaqutaasullu atuartut misigissagaat aamma kalaallit qallunaallu oqaasiisa kulturiisalu attuumassuteqaqatigiinneri atuartut paasisimasaqarfigilissagaat peqataaffigissavai. Atuartitsinerup atuartut Danmarkimi nunarsuullu sinnerani kulturit inuuniarnikkullu atugarisat pillugit paasiniaanissaannut soqutiginnilersissavai; taamalu nunat tamalaat akornanni pissutsinik kiisalu kulturiminnik atuartut paasisimasaqarnerat paasinninnerallu annertusassallugu. Siunertamut oqaaseqaatit Siunertaq imatut ilusilersorneqarsimavoq, imm. 1- imi, atuartitsissutissap imarisaanik nalunngisassat piginnaasassallu atuartup angusassai allaaserineqarsimallutik. Imm. 2- mi allaaserineqarput atuartup inuttut inerikkiartornissaa namminerlu oqaatsitigut piginnaasaminik atuisinnaanissaa, tassa inuup namminermini susassaqarfii. Imm. 3-mi eqqartorneqarput atuartup allat peqatigalugit piginnaasassanik taakkuninnga paasinninnissaa atuisinnaanissaalu, tassa inuit akunnerminni susassareqatigiinnerat. Qallunaat oqaasii marsi 2003 A 3

4 Imm. 4- mi eqqartorneqarput atuartup inooqataanera piginnaassutsiminillu sumiiffimmini nunarsuarmilu inuiaqatigiinni atuinera. Atuartitsissutip inissinneqarnera Qallunaat oqaasiinik atuartitsisoqartassaaq alloriarfinni ukioqatigiiaanilu tamani. Qallunaat oqaasii, atuartunut amerlanernut, allamiut oqaasiisut siulliusussaapput, atuartitsinerullu siunertaraa, atuartut ilinniagaqarnermik ingerlanerani marluinnik atorsinnaasaminnik oqaaseqalernissaat. Atuartitsinerup atuartut oqaatsinut taakkununnga paasinninnerat ineriartortissavaa qimerluukkaminnik, isummaminnik naliliisarnerminnillu oqaatiginnissinnaalersillugit. Tamatumunnga ilaatillugu atuartut, allamiut oqaasiinik pissarsiniarsinnaanerannut, piginnaassusaat nukittorsarneqassaaq kiisalu oqaatsinik ilinniarsinnaanerat, oqaatiginiakkanik iluarsartuussisinnaanerat tamatigoortumillu siunertaqartumik oqaatsinik atorneqartunik allanneqartunillu, atuarfimmi inuillu allatigut atassuteqaqatigiittarneranni, atuisinnaanerat taamattaaq nukittorsarneqassaaq. Qallunaat oqaasii atuartitsissutitut aaqqissuussamik atorneqartassapput, atuartitsissutissanilu aamma atuartitsissutissani imminnut qanitariissuni allani paasissutissanik ujarlertarnerni sakkutut atortussatullu atorneqartassallutik. Taamaalilluni pissusissamisuussaaq atuartitsissutissani allani, allakkiat atortussalluunniit allat pisariaqartitat qallunaatoortut atorneqartassappata. Atuartut qallunaat oqaasiinik aamma atuartitsinerup avataani suliaqartarnissaq atuisarnissarlu sungiutissavaat, taamaaliornermikkut oqaatsinik taakkuninnga nalunaartarnermi taakkuninngalu oqaatsinik ulluinnarni sakkutut atugaqarnermi, avatangiisimik periarfissiissutaat atorluarsinnaajumallugit. Annertunerusutigut isiginninnermi atuartitsissutit tamarmik qallunaatuumiinnaanngitsoq atuartut oqaasertaarniarneranni assigiinngitsutigullu takkorliuussiniartarneranni soorlu allamiut oqaasiisigut, suliat pillugit oqariartaatsitigut, takussaasunillu nalunaaruteqartarnertigut il.il., atuartut silassorissusaat ineriartortissavaat. Pitsaanerpaamik taamaaliortoqarsinnaavoq, atuartitsissutit akimorlugit atuartitsissutissallu assigiinngitsut periartaasii kiisalu saqqummiussuiffiit atortussallu allat, tamatigoortumik nikerartitamillu atuartitsinissamut periarfissarititaat, atorlua r- lugit sulisoqartarpat. Ilikkagaqarniarnermi isiginnittaatsit suleriaatsillu pillugit nalinginnaasumik oqaaseriumasat Ilikkagassatut pilersaarutip atuartut atuartitsinermi qitiutinneqarnissaat, taamaalillunilu atuartut suliassaminnik tigussaasunik suliaqarnermikkut naammassinninniartarnermikkullu kiisalu taamaaliortarnerminni suliumassutsiminnik pilersitsisarnerinik isuma aammalu atuartut atuaqatigiinnerminni atassuteqaqatigiittarnerminnik ingerlatsisarnerinik kiisalu taamaaliornikkut ilikkarniarnerminni pissutsinik pitsaanerpaanik pilersitsisarnerinik isuma, eqqarsaatitut tunngaviusutut aallaavigaa. Atuartitsinermi oqaatsit susassaqarfii assigiinngitsut soorlu oqaasilerineq, taagueriaatsit oqaatsillu pigiliunniakkat, ilanngussorneqassapput aammalu atuartitsinermi ilikkarniartarnermi periusissanut tikkuussuinerit ilanngussorneqassapput. Oqaatsit atorneqarnermikkut ilikkarniarneqartussaapput, ilikkarniarneqassanatillu taamaallaat uteqattaarinikkut oqaasilerinermilu maligassanik alanngaarsinnaanngornikkut. Ilikkagassatut anguniagassat suliassallu siunertaat atuartunut erseqqissuusariaqarput, taamaaliornermi atuartut sooq aalajangersimasumik periaaseqarluni sunalu ilikkarniarlugu sulisoqassanersoq paasisinnaaniassammassuk. Pingaartuuvoq oqaatsit pissusissamisoortumik atorneqarnerinik, tassa qallunaat oqaasii atorlugit oqaluttarnivik tunngavigalugu, ilinniartitsisoqarnissaa. Atuagassiat immikkulluunniit siunertaqartumik anguniagaqarluni atuagassiatut suliarineqartartut tamarmik, atuartunut inip atuarfiusup avataani, qallunaat oqaasiinik atorneqartunik atuinissamut piareersartitsineq ajorput. A 4 Qallunaat oqaasii - marsi 2003

5 Atuartut inuttut assigiinngitsuupput assigiinngitsunillu ilikkarniartaaseqarput, taamaattumillu pingaartuuvoq oqaatsit assigiingitsorpassuarnik periuseqarluni suliarineqartarnissaat taamaaliornermilu nammineq, marlukkaarluni, eqimattakkaarluni atuaqatigiikkaarluniluunniit sulinermik nikerartitsinikkut ingerlanneqartariaqarpoq. Oqaatsinik ilinniartitsinermi pingaarnerutittakkat: tusarnaarneq, oqalunneq, atuarneq, allanneq aammalu oqaatsinik pigiliunniakkanik suliaqarneq Tusarnaarneq Atuartut oqaatsinik atorneqartunik tusarnaarnikkut suliaqassapput taamaaliornerminnilu allakkanik ikorfartuuteqassanngillat. Ilikkassavaat, assigiinngitsunik periaaseqarnikkut tusarnaartoqarsinnaasoq ilikkassavaallu tusarnaarnerminni oqaatsit tamarluinnaasa paasisariaqarnagit. Atuartut tusarnaalersinnatik siunertaqartumik eqqoriaasarneq suliarissavaat aammalu paasinneriaatsit allatut ittut iserfiginiassavaat taamaaliornermikkut nalujunnaarniarlugu suna tusarnaarluassanerlugu. Taamaaliortarnermi sulianut aallussineq nukittorsarneqartarpoq ataatsimullu isiginnilluni paasinninniarneq pitsanngorsarneqartarluni. Atorneqarsinnaasunik immiussaqarpoq, cd-qarluni videoqarlunilu atuartulli paasisariaqarpaat atuartitsisumut atuaqatinullu tusarnaarnikkut tusarnaarsinnaaneq aamma ineriartortinneqartarmat aammalu ineriartortinneqartarmat marlukkaarluni eqimattakkaarlunilu sulinikkut. Tusarnaarneq allallu oqaatigisaannik oqaatiginneqqittarneq eqqortumik taaguisinnaanermut pingaaruteqarput taamaaliornermilu oqaasilerinermi malitassaasunik sianiginninniarneq ikorfartorneqartarput. Oqalunneq Oqalussinnaaneq assigiinngitsutigut sanarfineqarsinnaavoq: oqaatigisanik uteqqiisarnikkut, apeqqutinik atuilluni misissuinikkut aammalu apersuinikkut, piviusuusaartitsilluni isiginnaaga s- siornikkut, oqaloqatigiinnikkut isummersoqatigiinnikkullu. Oqaatsit eqqortumik atorneqarnissaannik piumasaqaatit aammalu atuartut namminneq isummaminnik oqaatiginninniarlutik periarfissarsiortarnerat oqimaaqatigiissinniarneqassapput, atuartulli siunertaat pingaarnerpaaq taassaasariaqarpoq oqaatiginiakkamik imarisaanik oqaatiginninniarsinnaaneq. Ilinniartitsisup suut iluarsisariaqartuutitani pisut ingerlanerini allattussavai kingusinnerusukkullu atuartitsinermini allattukkani tamakku eqqartorsinnaassallugit. Oqaatsinik eqqortumik taaguisinnaaneq atassuteqaqatigiittarnermi piginnaasat pingaartut ilagaat piginnaasarlu taanna oqaatsitigut piginnaasat allat assigalugit atassuteqaqatigiinnerni suniluunniit sungiusarneqartariaqarpoq. Ingammik aallarteqqaarnermi oqaatsinik eqqortumik taaguisarnissamut sungiusarneq atuartunullu qallunaat oqaasiini immikkoortutut nipiusunik malugititsiniarnissaq pingaaruteqarpoq, taamaaliornikkummi paatsuuisarnerit pinngitsoortinneqarsinnaammata. Sungiusarneq tamanna pisinnaavoq atuartut oqaaseqatigiinnik oqaloqatigiittunilluunniit tusakkaminnik uteqqiisarnerisigut. Atuartut nipituumik atuarnerinnaq atorlugu oqaatsinik taaguinermik sungiusartinneqarpata kukkusumik taaguisalernissaat (kukkusumik erinaqalernissaat sukkatseriartaaseqalernissaallu) naviattannarsinnaavoq. Atuarneq Atuartut atuariartaatsinik assigiinngitsunik ilikkagaqassapput, paasissagamikku atuarnermik siunertat anguniakkallu qanoq atuariartaaseqarnissaq aalajangertaraat. Ajoraluartumik atuartut isumaqarajupput aatsaat atuallaqqittuullutik atuakkamik oqaasertai tamaasa paasigunikkit imaluunniit kukkuneqanngitsumik atuarsinnaagunik. Taamaattumik pingaaruteqarpoq atuartut atuagassanik assigiinngitsorpassuarnik saqqummiivigisassallugit taamaaliornermikkut takutinneqassaaq atuagassat assigiinngitsut assigiinngitsumik periaaseqarluni atuartariaqarnerat. Qallunaat oqaasii marsi 2003 A 5

6 Atuartut atuagassaminnik paasinnissinnaanerannut ikiorneqarsinnaapput atuarlersinnagit qanoq iliuuseqarlutik atuarnissaannik oqaluttuuttaraanni. Atuassanersut paasissutissanik immikkut ittunik ujarlerlutik, atuassanersut atuakkamik immikkuualuttortai tamaasa paasiniarlugit imaluunniit atuassanersut allaaserisap siunertaa imarisaalu paasisaqarfiginiarlugit. Allanneq Atuartut akuttunngitsumik misigisimasarpaat allanneq ajornartuusoq, tassami isumaqartaramik ingerlaannarlutik kukkuneqanngitsumik allattussaallutik. Ajornannginnerusarpoq marlukkaartillugit eqimattakkaartillugilluunniit sulitinneqartarpata allannerullu immikkoortui tamaasa aqqusaassallugit piffissaqartinneqartuassapput. Atuartut ilikkassavaat allariaatsit assigiinngitsuunerat, ilikkassavaallu qanoq allariaaseqarneq allatap qanoq ittuunerata aammalu kimut allagaqarnerup aalajangertaraa. Allariaaseq ilumoorsaartuusinnaavoq, soorlu qinnuteqarnermi imaluunniit ilisimasanik tusarliussiniarnermi allariaasiusinnaavoq aammali pingaaruteqarpallaanngikkaluanik allagaqartoqarsinnaavoq, soorlu telefuunertoqarsimaneranik ilisimatitsissutit, allakkat nalinginnaasut imaluunniit postkort-it. Atuartut ikiorserneqarsinnaapput allakkanik takussutissianik saqqummiiviginerisigut taamaaliornermilu erseqqissarneqassapput allagaqaat qanoq ittuunersoq oqariartaatsillu qanoq ittut atorneqassanersut. Oqaatsinik pigiliussat Oqaatsinik atuartitsinerup pingaarutaasa ilagaat oqaatsit pigiliunniakkat amerlisarneqartarnerat. Atuartut paasisariaqarpaat, oqaatsinik ilinniarnerni tamani oqaatsinik nutaanik naapitsisoqartariaqartartoq kiisalu paasisariaqarpaat oqaatsinut oqariartaatsinullu nalusanut periartaatsit assigiinngitsut atorneqarsinnaasut, ingerlaannaq ordbogimi suunerinik qupperaaginnarani. Imatut iliortoqarsinnaavoq - qallunaat oqaasiini oqaatsit nalunngeriikkat tunngavigalugit oqaatsip qanoq isumaqarnera naatsorsorneqarsinnaavoq. - pisut suuneri tamakkulu isumaannik ataqatigiisitsineq atorlugu eqqoriaasoqarsinnaavoq. - misilittagarilersimasat tunngavigalugit, allaatigisap oqaatsilluunniit isumaa oqaatiginiagaalu naatsorsorneqarsinnaapput. - oqaaseqatigiit sannaat oqaaseqatigiillu ataqatigiinneri tunngavigalugit allaatigisami oqaatsit ilisimanngisat paasiniarneqarsinnaapput - assiliartaliussorneqarsimasinnaasut alakkarterneqarsinnaapput. - alakkarterneqarsinnaapput oqaaseq ilisarnartortaqarnersoq imaluunniit oqaatsinut nalunngeriikkanut assingussuteqarnersoq - paasissutissat allakkiami/oqaloqatigiinnermi paasissutissiissutigineqareersut atorneqarsinnaapput. - atuaqatit ilinniartitsisorluunniit aperineqarsinnaapput. Aaqqissuussineq suleriaatsillu Ini atuartitsiviusoq imatut aaqqissorneqassaaq, atuartut imminnut isigisinnaanngorlugit suleqatigiissinnaanngorlugillu. Nerriviit katiterneqassapput, eqimattakkaarluni suliffiusinnaanngorlugit imaluunniit sullivittut titartaanermi, qiortaanermi, atuarnermi allannermilu atorneqarsinaanngorlugit. Atuartut natermi nikerarsinnaanissaminnut taamaaliornerminnilu oqaloqatigiissinnaanissaminnut inissaqartinneqassapput. A 6 Qallunaat oqaasii - marsi 2003

7 Marlukkaarluni suliaqarneq Marlukkaarluni suliaqarnerup atuartut, isumassarsiaminnik nalunngisaminnillu avitseqatigiinnissamut, eqqarsaatinik misigissutsinillu assersuussinissamut piginnaasaminnillu akunnerminni avitseqatigiinnissamut, periarfissittarpai. Atuartut ilikkassavaat, ilinniartitsisumiinnaanngitsoq ilikkagaqarsinnaallutik. Atuaqatinik suleqateqarneq ilikkarniarnermi periusissaavoq pingaaruteqartoq. Eqimattakkaarluni suliaqarneq Eqimattakkaarluni suliaqarnermi atuartut oqaloqatigiinnissamut attaveqaqatigiinnissamut - periarfissinneqartarput. Suliaq aallunneqarnerulertarpoq atuartut apeqqummut qulequttamulluunniit aalajangersimasumut aallussinissaminnik qinnuvigineqartarpata. Atuaqatigiinni oqallinneq eqimattaaqqani oqallinnermik aallarnertaraanni atuartut amerlanerit, atuaqatigiit ataatsimoorlutik oqallisilinnginnerini, oqaaseqarnissaminnut periarfissinneqartarput. Eqimattakkaarluni ingerlatat pitsaasut ilagaat isiginnaartitsisuusaarneq. Isiginnaartitsisuusaarnermi inuk allaasuusaarneq ingerlanneqartarpoq taamaaliornermilu oqaatsit, pisumut aalajangersimasumut atassuteqartut, atorneqartarput. Isiginnaartitsisuusaarnermi oqaatsit pisunut assigiinngitsunut attuumassuteqartillugit sungiusarneqarsinnaasarput. Allamiut oqaasiinik oqalunniarnermi atuartut oqaaseqarniarnerminni naammattumik periareersarnissaminnut piffissaqartinneqartarnissaat pingaaruteqarpoq. Ingammik aallartinissarniarnermi atuartut, oqaatsit ilusaannik atorneqartarnerinillu, isiginnaartitsilinnginnerminni, sungiusarnissaannut periarfissinneqartassapput. Atuartut qanoq oqaaseqarnissaminnut assersuutinik tusartinneqaqqaartassapput. Eqimattakkaarluni suliaqartarneq allagaqarnikkut suliaqarnernut assigiinngitsunut atussallugu piukkunnaateqarpoq. Atuartut arlallit suliamut tunngasunik tunniussaqarsinnaasarnerat imarisaasunut, oqaatsit eqqortumik atorneqarnerinut atuartumullu namminermut ineriartuutaasarpoq. Atuaqatigiinnik atuartitsineq Pisamut eqqaaqqaakkanik allattuineq, ilinniartitsisup akunnermiliunneratigut, taamaaliornermilu pisap aalajangersimasup aallaavigineqarneratigut atuartullu eqqarsaataannik isumassarsiaannillu amerlanerpaanik pissarsiviginiarnerisigut aammalu atuartut tamakkerlugit peqataatinnerisigut, ingerlatassaavoq. Atuaqatigiinnik atuartitsineq, atuartunik tamarmiutitsilluni ataatsimoortitsillunilu paasissutissiinermi ilitsersuinermilu, atorneqarsinnaavoq. Atuaqatigiinnik atuartitsineq aamma atorneqarsinnaavoq, eqimattakkaarluni marlukkaarluniluunniit sulilinnginnermi, paasissutissanik tunioraaniarnermi, imaluunniit atorneqarsinnaavoq ilinniartitsisoq atuartut nalunngileriigaannik paasiniagaqassappat. Atuartitsinissamik piareersaasiortarnermi eqqarsaatissat Oqaatsinik atuartitsineq, atuartoqatigiiaat akornanni oqaatsinik ilikkarniakkanik atugaqarnermik tunngaveqartoq, imatut aaqqissuunneqassaaq, atuaqatigiiaat tamaasa, immikkoortut aalajangersimasut iluanni, ilikkarniakkaminnik suliaqartinneqarnerisigut aammalu ilikkagassatut anguniakkanik assigiissunik, assigiinngitsunilli iliuuseqarnikkut, ilikkartinniarneqarnerisigut. Taamaalilluni, taamatut immikkoortiterineq isumaqarpoq, atuartut tamarmik immikkut, piginnaasatik pisariaqartitatillu tunngavigalugit, suliaqartinneqassasut. Assersuutigalugu atuaqatigiit ufo-t pillugit suliaqartinneqarpata atuartut ilaat pisamut tunngasunik allakkianik atuartinneqarsinnaapput takinerusunillu allakkiortinneqarsinnaallutik ilaalli nivinngagassianut oqaasertassanik naannerusunik allakkiortinneqarsinnaallutik. Ilikkagassatut anguniagassat eqqarsaatigineqartut akornanni, atuartut angusaqarnissaannik siunertaqartumik, atuartitsinermik ingerlatsinissamik piareersaateqarnermi, atuartunut suliariti- Qallunaat oqaasii marsi 2003 A 7

8 tassat, oqaatsit pillugit suliassat, immikkoortuni sorliit sammineqassanersut, allakkiat atortussallu sorliit atorneqassanersut atuartitsinermilu atortorineqartussat allat suut atorneqassanersut, naatsorsuutigalugit qissimigaarneqassapput. Piginnaassutsit sorliit atuartut suliaqarnerminni sungiusartarneraat, eqqarsaasersorfigineqassapput, soorlu eqqarsaasersorfigineqassapput atuartut paasiniagaqassanersut imaluunniit na m- minneq isumartik pillugu oqaatiginiagaqassanersut taamaaliornerlu oqaluttariarsorluni allattariarsorluniluunniit ingerlanneqassanersoq. Sianigineqassaaq piginnaassuseq pigiliutsinniagaq atuartunit piginnaassutsitut pigiliussaareersimanersoq taamaattoqarpallu eqqarsaasersorfigineqassaaq, piginnaassuseq nutaamik imaqartillugu, angusaqarniarnermi ilikkagassatut anguniagassamut nutaamut atorneqassanersoq. Suliat ippinnanngitsumik, samminiakkanut immikkoortukkaanut allakkiatullu sammisassanut, ataqatigiissinneqassapput, samminiakkallu tunngavigalugit atuartunik agguataarinnissinnaanissaq periarfissaqartinneqassaaq. Tamanna ingerlanneqassaaq, atuartut piginnaassusaasa pisariaqartitaasalu assigiinngissusaannik tunngaveqarluni assigiinngisitaartunik, ilikkagassatullu anguniagassani piginnaassutsinik piumasaqaataasunik angusitinniarlugit, suliaqartinnerisigut. Oqaatsit pillugit suliaqarniarluni piareersarnermi nalilersorneqassaaq, oqaatsini pissutsit sorliit silattuutsinniarneqassanersut sungiusartinniarneqassanersullu. Assersuutigalugu nalilersorneqassapput, oqaatsinik ataasiakkaanik pigiliussiniartoqassanersoq imaluunniit oqaaseqatigiit allakkiallu ilusilersorneqarnerannut malittarisassanik sammisaqartoqassanersoq. Oqaatsit imarisaannik qinikkanik sungiusagaqarnissaq aaqqissuunneqassaaq, taamaaliornerlu, oqaatsit pissusissamisoortumik ataqatigiinnerannut sungiusarnermi, ilaatinneqassaaq. Tamatumunnga ilanngullugu, atuartut ataasiakkaat eqimattakkaalluunniit, suliamittut ajornartorsiutigisaminnik sungiusarnissaminnut, periarfissinneqassapput. Ilikkagassatut anguniagassat akornanni, samminiakkat tunngavigalugit qulequttanik allatanillu najoqqutassanik, atuartut piginnaassuseriligassaminnik angusiniarnerminni tunngavigisinnaasaattut tulluuttunik toqqaasoqartassaaq. Sammisassat tamakku allataasinnaapput, ilinniartitsisut oqaluuserisarisinnaavaat, immiussaasinnaapput, video-sinnaallutik imaluunniit assiliaasinnaapput atortussaasinnaallutilluunniit tigussaasut. Sammisassat allakkialluunniit, atuartut sunik paasisaqarniarnerannik sunaluunniit pillugu oqaatiginnissinnaanissaminnut ilikkagaqarnerannik tunngaveqarluni toqqartorneqartassapput eqqarsaatigineqassaarlu sammisassaq pisorluunniit atuartunit nalunngeriigaanersoq imaluunniit allakkiaq oqaatsinik nutaanik amerlasuunik ikittunilluunniit imaqarnersoq. Allakkiat assigiinngitsut assigiinngitsumillu ajornassusillit atuartunut arlalinnut sammitinniarneqarneranni ajornassutsitigut immikkoortitaarineq periarfissinneqassaaq. Atuartitsinermi atortussat assigiinngitsunik ilusilersugaapput. Atortussat ilaat - soorlu nalinginnaasumik allatat imaluunniit suliaq pillugu immikkut allaatigisat imaqarnertik pillugu atortussiaapput tamakkualu annertunerusutigut silarsuaq eqqartorpaat taamaaliornermikkullu ulluinnarpalaartumik oqaatsinik atuillutik. Suleriaasissamut tunngasunik atortussiaqarpoq tamakkualu ilinniartitsinermi, atua rtut nalunngisaannik piginnaasaannillu qaffakaatitsiniutitut, atorneqarsinnaapput taamaaliornermilu atuartut suliassaminnut, tamatumunngalu tunngatillugu qanoq suleriaasissaminnut, iseriartuaartinneqassapput. Tamakkua avataatigut atortussat paasissutissarsiffiusinnaasut piupput soorlu ordbog-it, iikkamut nivinngartakkat oqaasilerinermi tigulaariffiusinnaasunik imaqartut, ordbog- it iikkamut nivinngartakkat imaluunniit nivinngartakkat allat paasissutissanik allanik imallit, tamakkualu tassaapput atuartup oqaatsit pillugit sulinerani ikiorsiissutaasinnaasut. Atortussanik Internet-imiit aallertoqassatillugu pingaartuuvoq ilinniartitsisup aqutsinissaa. Ilinniartitsisup web- imi quppersakkat nassaarereersimasariaqarpai nassaanilu naqitereersimasariaqarlugit atuartunullu sulinermi atugassanngorlugit assiliortoreersimasariaqarlugit. Nalinginnaasumik atuartut piffissartik nettimi ujarlernermut surfernermullu atortariaqanngilaat kisiannili piffissaritinneqartoq ilinniartitsisup web- imi quppersakkanik innersuussutaanut alakkarterine r- mut atortariaqarlugu. A 8 Qallunaat oqaasii - marsi 2003

9 Siunertamut pingaartuuvoq atuartut qajannaatsumik suliaminnut katersuiveqartinneqarnissaat tassanimi atuartut titartakkatik, allakkatut suliatik, qiortaanikkut assilialiatik, plastik- inik oqaatsinik naqitaaralianik ilioraavitik suliatillu allat, katersuiffeqartissinnaassavaat. Sulianik katersuiffik taanna aamma atuarfiup atuartut angerlarsimaffiinik suleqateqarnerani atortussatsialaalluni tunngavissaavoq aammalu atuartut angajoqqaaminnut atuarfimmi suliatik pillugit oqaloqatiginnissuteqartarsinnaanerannut nalinginnaasunut aallaaviusarsinnaalluni. Ilikkagassatut pilersaarutit atorneqarnissaannut ilitsersuut Ilikkagassatut pilersaarusiaq ammukaartunngorlugit sisamanut immikkoortiterlugu, ataani takuneqarsinnaasutut, inississorneqarsimavoq. Ilikkagassatut Atuartitsinissamut anguniagassat siunnersuutit Imm. 1-imiit 4-imut Naliliinissamut Atortussatut siunnersuutit siunnersuutit Imm. 1-imiit 4-imut Immikkoortumi uani atuartitsissutissami pinngitsoorani ilikkagassatut anguniagassat immikkoortunut sisamanngorlugit tulleriiaarneqassapput Attaveqaqatigiittarneq Paasissutissarsiorneq Kulturi inuuniarnikkullu atugassarititaasut Iluarsartuussamik oqaatsinik suliaqarneq oqaatsinillu pigiliussiniarneq Immikkoortumi uani atuartitsinermi suliassaasinnaasunut, ingerlatsinernut periaatsinullu siunnersuutit nalunaarsorneqassapput, taakkualu ilikkagassatut anguniagassanut ataasiakkaanut ilikkagassatullu a- nguniagassanut immikkoortukkaartunut tunngatinneqassapput. Siunnersuutit ilikkagassatut anguniagassat anguniarlugit qanoq i- ngerlatsisoqarsinnaaneranik assersuutaapput siunnersuutaannaallutillu. o o o o Immikkoortumi uani naliliinissamut siunnersuutit, ammukaartumi siullermi, ilikkagassatut anguniagassat eqqartorneqartut tunngavigalugit suliarisassat, allattorneqassapput. Siunnersuutit ilikkagassatut anguniagassanik tunngaveqarluni qanoq naliliisoqartarnissaanik assersuutaapput siunnersuutaannaallutillu. Immikkoortumi uani ilinniartitsinermi atortussaasinnaasunik siunnersuutinik allattuisoqassaaq tamatumani eqqarsaatigineqarput atortussat atuartunit atorneqarsinnaasut ilinniartitsisumillu atorneqarsinnaasutut siunnersuutit. Siunnersuutit, atortussat sorliit sulinermi atorneqarsinnaanerinik, ilitsersuutaannaapput. Ilikkagassatut anguniagassat Ilikkagassatut anguniagassat, atuarfimmi atuartitsissutini atuartitsissutinilu qanitariissuni alloriarfiit siunertaat aamma atuartitsissutit siunertaat kiisalu ilikkagassatut anguniagassat pillugit Namminersornerullutik Oqartussat nalunaarutaanni allassimapput. Taamaalilluni ilikkagassatut anguniagassat, alloriarfiit atuartitsissutissallu siunertaattut, nuna tamakkerlugu atuartitsisarnissap imarisaanik pinngitsoorani malitassatut Naalakkersuisunit aalajangersagaapput. Ilikkagassatut anguniagassat atuartitsinermi imaritikkumasanik toqqartuinermi aallaaviusussaapput, taamatullu atuartitsinermi atuartut pissarsiarisartagaasa nalilersorneqartarnerinut aallaaviusussaallutik. Ilikkagassatut anguniagassat alloriarfimmi pineqartumi angusassatut nalunaarneqarsimapput oqaaseqatigiinnullu ukununnga naggataarutaasutut inaarutaassallutik: Atuartut akullerni atuarnerminnik naammassinninneranni naatsorsuutigineqarpoq. Qallunaat oqaasii marsi 2003 A 9

10 Alloriarfinni tamani ilikkagassatut anguniagassat sisamanngorlugit immikkoortiterneqarsimapput: - Attaveqaqatigiittarneq - Paasissutissarsiorneq - Kulturi inuuniarnikkullu atugassarititaasut - Iluarsartuussamik oqaatsinik suliaqarneq oqaatsinillu pigiliussiniarneq. Immikkoortut immikkuullarilluinnartut ut immikkoortuarakkaanngillat, atuartitsissutissalli pineqarnerani, imarisaasa tamarmiusut assigiinngitsunit aallaaveqarluni qimerloorneqarsinnaaneranik imaqarsinnaaneranillu paasinnittariaqarnertut isigisariaqarlutik. Taamaattumik immikkoortut taamatut tulleriiaarneqarsimanerisa ersersinngilaat, tulleriiaarineq tamanna atuartitsissummut pingaarnersiuinerusoq imaluunniit ersersinneqanngilaq atuartitsissutissap ingerlanneqarnissaanik tulleriiaarineq; ingerlaavartumik ilikkagassatut anguniagassat tulluuttut tunngavigalugit, immikkoortullu arlallit kalluarlugit, atuartitsissutissamullu ataatsimut isiginnilluni, atuartitsineq inge r- lanneqartuassaaq pissusissamisoortuussaarlu immikkoortunit assigiinngitsunit arlalinniit ilikkagassatut anguniagassanik katiterilluni tunngaveqarlunilu atuartitsinissamut ingerlatsinissamik piareersaasiortoqartassappat. (Takuuk malinnaatitami C3-mi atuartitsinermi ingerlatsinissamut assersuusiaq). Aammattaaq immikkoortut iluanni ilikkagassatut anguniagassat taamatut tulleriiaarneqarsimanerini ersersinniarneqanngilaq, tulleriiaarinermi taamaattumi, atuartitsissummut pingaarnersiuineqartoq imaluunniit ersersinniarneqanngilaq, atuartitsissutissami ajornarsiartuaartitsinissaq. Ilinniartitsisup nammineerluni qinigassaraa, piffissami ingerlatsiviusumi atuartut pisariaqartitaat soqutigisaallu aallaavigalugit, oqimaaqatigiissaarinissani tulleriiaarinissanilu. Attaveqaqatigiittarneq Oqaatsinik ilikkartitsiniarnermi inunnik allanik oqaatsitigut attaveqateqarumaneq tunngaviusarpoq. Attaveqaqatigiittarneq, ikinngutitaarniarnermi taakkuninngalu ataqateqartuarumanermik ineriartortitsinermi, isumassarsianik isummanillu avitseqatigiittarnerni qanorlu iliuuseqartarnernik piviusunngortiterinermi, atorneqartarpoq. Immikkoortortaq: tusarnaarnermi, atuarnermi, oqalunnermi, allannermi, qimerluugaqarsinnaanermi namminerlu oqaatsitigut allagaqarnikkullu saqqummiisinnaanermi piginnaasassanik assigiinngitsunik, ilikkagassatut anguniagassanik imaqarpoq. Oqaatsit atugaasartut ilikkarniarneqarnissaat pingaaruteqartinneqarpoq aammalu ilikkarniarnermi periartaatsit assigiinngitsut atorneqarnissaat pingaaruteqartinneqarluni. Paasissutissarsiorneq Paasissutissat silarsuarmit tamarmeersut amerliartuinnarnerisa pisariaqartilluinnarpaat, atuartut paasissutissat aallaaveqarfippiaanniit (assersuutigalugu internet-ikkut, fjernsyn-ikkut radiukkullu aallakaatitatigut, aviisitigut sapaatilluunniit akunnikkaartumik atuagassanik saqqummersittakkatigut, piseqqusaarutitigut nalunaarutiliatigulluunniit, imarisanik nalunaarsuutitigut tulleriiaarinikkulluunniit nalunaarsuutitigut) oqaatsinillu suliaqarnerminnut isumaqartumik tunngavigisassatut atorsinnaasaminnik kiisalu pisariaqartillugillu soqutigisaminnik, paasissutissanik pissarsiniartarnermikkut piginnaanerminnik paasinnissinnaanerminnillu ineriartortitsinissaat. Kulturi inuuniarnikkullu atugassarititaasut Atuartut nammineq kulturimik allallu kulturiisa assigiinngissutaannik assigiissutaannillu misissugaqarnissaminnut periarfissaqartinneqartariaqarput taamaaliornermikkut allanik paasinnissinnaanertik ineriartortinniarlugu namminnerlu kulturimik sutigut pingaassusaa paasisaqarfiginiarlugu. A 10 Qallunaat oqaasii - marsi 2003

11 Iluarsartuussamik oqaatsinik suliaqarneq oqaatsinillu pigiliussiniarneq. Atuartut allanik atassuteqarniartarnerminni piginnaassutsiminnik ineriartortitsinerminnut ikorfartuutitut oqaluttariarsornikkut allattariarsornikkullu sakkussaminnik pissarsissapput taamaaliornermikkut, sianissuseqartumik, oqaatsit pissusaannik suliaqarsinnaassagamik. Atuartitsinissamut siunnersuutit Ilikkagassatut anguniagassanut tamanut atuartitsinissamut siunnersuutinik arlalinnik saqqummiussiniartoqarsimavoq, ilaatigullu atuartitsinissamik siunnersuutinik ataatsimut isiginninnerusunik allaatigisaqartoqarsimalluni. Taamaaliornermi siunertaavoq siunnersuutit ataasiakkaat isumassanik iliuusissanillu tigussaasunik imaqartut, assingusutigut allanilli imaqartunik suliaqarnermi, isumassarsisitsisinnaallutillu suleriaasissanik ilitsersuutaasinnaassasut taamaaliortarnermi atuartut suleriaatsinik taamaattunik sungiussereersimassammata taamaattumillu oqaatsitigut nutaasunik imarisaasut sulinerminni aallunnerusinnaassammatigit. Naliliinissamut siunnersuutit Naliliinermi periusissatut siunnersuutaasut, anguniagassanut ataasiakkaanut, atassuteqarluinnarput, naliliinermilu periusaasartut assigiinngitsut tikkuartorniarneqarsimapput: ilinniartitsisup malugisartagai, atuartut, imminnut akunnerminnilu, naliliinerat, atuartut ilinniartitsisuminnut nalunaarutigisartagaat il.il.. Naliliinermi siunertarineqarpoq atuartut ilikkagassatut anguniagassatut pineqartunik qanoq annertutigisumik angusimanerannik naliliinissaq, isumagineqanngilarlu atuartut ataasiakkaat piginnaasaasa, atuartunut allanut naleqqiullugit, qanoq ittuuneri nalilersorneqartassasut. Atortussatut siunnersuutit Atuartitsinermi atortussatut siunnersuutaasut tassaapput atortussat Pilersuiffiup toqqorsivianiittutut nalunaarsorneqarsimasut, Pilersuiffimmi ataatsimut katersugaateqarfimmiit atortussat (atuarfinni atuakkat qinnutissiat nalunaarsorneqarfiat) atortussallu atuarfiup atorniartarfiani pigineqartartut allallu atuarfiup avataani pissarsiarineqarsinnaasut. Kalaallit Nunaanni saqqummersinneqarsimasut pisariaqartitat tamarmik ilanngunniarneqarsimapput. Tamatumunnga ilanngullugu erseqqissarneqassaaq atortussat toqqartorneqarnerini saqqummersitanik ataasiakkaanik pitsaassusilersuilluni nalilersuisoqarsimanngimmat. Atortussatut nalunaarsorneqarsimasut taamaalillutik atortussatut atorneqarsinnaasutut ilusilikkatut nalilerneqarsimapput, taamatullu nalunaarsuisimaneq, saqqummersitap saqqummersitanut allanut naleqqiullugu pitsaaneruneranik, naliliinerunngilaq. Taamaattumik atortussatut nalunaarsorneqarsimasut tamakkiisutut isigineqassanngillat tamannalu tunngavigalugu atuarfiit ilinniartitsisullu kajumissaarneqarput ingerlaavartumik na m- mineerlutik atortussanik ujarlertaqqullugit, taamaaliornermikkut atuarfiup atuartitsissutissamut atortussaatai nutarterneqartuaannartooqqullugit. Tapiliussat Ilikkagassatut pilersaarummut tapiliussat makkuupput: C1: Pilersuiffimmi toqqorsiviup atuagaataatut na lunaarsorneqarsimasut tamarmik allattorsimaffiat. C2: Nalunaarsuiffik oqaatsinik oqaluutaasinnaasutut pissusilinnik atorneqarsinnaasunik siunnersuuteqarfiusoq minnerpaamillu oqaasiutitut atorsinnaasatut pigiliussimasassat nalunaarsorneqarnerat ukiunut atuarfiusunut immikkoortitigaq. C3: Atuartitsinissamik ingerlatsinissatut siunnersuut immikkoortortani sisamani tamani ilikkagassatut anguniagassatut toqqakkanut aalajangersimasunut tunngatitaq. Qallunaat oqaasii marsi 2003 A 11

12 Alloriarfinni pingasuusuni tamani qallunaat oqaasiinik atuartitsinermi ilikkagassatut anguniagassat Atuartut nukarlerni atuarnerminnik naammassinninneranni naatsorsuutigineqarpoq atuartitsinermi qallunaatut oqaluffiusumi peqataasinnaassasut atuartitsinermi ilinniartitsisup innersuutaanik paasiuminartumillu nassuiaataanik malinnaasinnaassasut nuannarisaminnik nuanniigisaminnillu aamma soqutigisaminnik oqaatiginnissasut qallunaatut oqalulluni saqqummiussat allaatigisallu annikitsut oqaatsit atornagit oqaatiginneriaatsinut, soorlu assitalersuinernut aamma ussersornernut nuutsitsisinnaassasut oqaaseqatigiit naatsut atorlugit oqaluttuarnerit atuffassinerillu assitalersuinikkut allatullu oqaasertaqanngitsunik oqaatiginnissutinik takussutissartallit malinnaaffigisinnaassagaat paasissutissat nalunaarutillu tunngavillit paasiuminartumillu oqaasertallit ingerlateqqissinnaassagaat atuartitsinermi, atuarfimmi aammattaarlu ulluinnarni pissutsit piviusut pillugit apeqqusiisinnaassasut apeqqutinillu akisinnaassallutik inuit, uumasut, atortut, pisimasut sumiiffiillu ilisimaarisatik assitalersuinerit allallu oqaasertaqanngitsumik saqqummiinerit iluaqutigalugit taaguusersorsinnaassagaat oqaluttuarisinnaassagaallu oqaatsit ataasiakkaat oqaaseqatigiillu naatsut allassinnaallugillu atuarsinnaassagaat Atuartut akullerni atuarnerminnik naammassinninneranni naatsorsuutigineqarpoq Attaveqaqatigiittarneq qallunaat oqaasii kisiisa atorlugit atuartitsinerup iluani peqataasinnaassasut oqaloqatigiinnerup ingerlarnganik aamma qulequttap ilisimariikkap oqaluttuarineqarnerani sammineqartup imarisamigut pingaarnersaa paasisinnaassagaat, aamma paasinninnertik itisilerniarlugu ersarissarniarlugulu sammineqartumut attuumassuteqartunik apersorsinnaassasut atuartitsinermi atuaqatinik suleqateqarnermi nalinginnaasumillu oqaloqataassasut allaaserisat, atuakkat atuagassiallu ukiuminnut naleqquttut atuarsinnaassagaat, imarisaasa pingaarnersaat paasisinnaassagaat nassuiarsinnaassagaallu qulequtaq isumaqatigiissutigeriigaq pillugu takussutissanik allatullu oqaatsit atornagit saqqummiinerit tapertaralugit paasissutissanik saqqummiisinnaallutillu ingerlatitseqqissinnaassasut misigissutsiminnik, qimerluukkaminnik, nalilersuutiminnik isummaminnillu oqaatiginnissinnaassasut kiisalu isummaminnik, soqutigisaminnik nalinginnaasumillu oqaloqatigiinerni naatsunillu nalinginnaasumik allatanik assigiinngitsunik tunngavilersuisinnaassasut allaaserisanut assigiinngitsunut tunngatillugu ass. takorluuilluni, assitalersuilluni, isiginnaagassiorluni il.il., inuttut namminneq eqaatsumillu ersersitsisinnaassasut Atuartut angajullerni atuarnerminnik naammassinninneranni naatsorsuutigineqarpoq inuttut soqutigisat tunngavigalugit isumassarsianik eqqarsaatinillu saqqummiussillutik immersoqatigiissinnaassasut aamma sammisat soqutiginartut pillugit oqallinnermut peqataasinnaassasut oqaluttariarsornikkut allattariarsornikkullu, soorlu oqallissaarusiami atuartartullu allagaanni, inuttut isummersuutinut tunuliaquttanik ilisimasanik tunngavinnillu oqaatiginnissinnaassasut allatat assigiinngitsut isiginnaarsinnaassagaat, tusarnaarsinnaassagaat aamma atuarsinnaassagaat namminersorlutillu saqqummiussinerminnut, soorlu naalisakkat, nalunaarusiat, qarasaasiakkut nittartagaliat videoliallu, aallaavittut atorsinnaassagaat ulluinnarni pisartuni qallunaat oqaasiinik nattaqqallisaaratik atuisinnaassasut A 12 Qallunaat oqaasii - marsi 2003

13 allatani aalajangersimasuni ilisimasaminni assigiinngitsuni paasissutissanik nassaarsinnaassasut paasissutissanik katersineq siunertaralugu apeqqutilliisinnaassasut Paasissutissarsiorneq qallunaatut oqaasilinni ujarlerfiit, soorlu allaaserisat naqitat, tusagassiuutit elektroniskiusut il.il., paasissutissanik pissarsiorfigisinnaassagaat paasissutissat sammisamut isumaqatigiissutigisamut ersarissaataasinnaasut nassaarisinnaassagaat, immikkoortitersinnaassagaat ataqatigiissaarsinnaassagaallu apeqqarissaarnermik allatullu apersuinikkut misissuinermik pilersaarusiorsinnaassasut taakkunanilu paasissutissat pissarsiatik qulequttanik isumaqatigiissutaareersunik suliaqarnerminni atorsinnaassagaat. paasissutissiivinni piviusuni assigiinngitsuni, soorlu atuakkani, atuagassiani internetsimilu, sammisaq aalajangersimasoq pillugu paasissutissat tulluartut qallunaatut atuartitsinermi atuartitsissutinilu allani atugassatik ujartorsinnaassagaat, toqqartuiffigisinnaassagaat atorsinnaassagaallu kalaallit qallunaallu oqaasiisa ulluinnarni inuunerminni atugaaneri maluginiassagaat kalaallit qallunaallu ulluinnarni nalliuttunilu ileqqui maluginiassagaat nassuiarsinnaallugillu qallunaat meerartaasa allatat ulluinnarni atugaasa ilaat ilisimassagaat allatat saqqummersitallu qallunaat tusagassiuutaanneersut ukiuminnut naleqquttut isiginnaarlugit, tusarnaarlugit ilaatigullu atuarlugit sammisassagaat qallunaat meeqqanut erinarsuusiaat, naggateqatigiiaat taalluartaagassiaallu nutaanerusut qanganisaanerusullu ilikkarsimassagaat Kulturi inuuniarnikkullu atugassarititaasut qallunaat oqaasii atorlugit allaaserisat tusagassiuutinilu saqqummersitat ukiuminnut naleqqutut isiginnaarnikkut, tusarnaarnikkut atuarnikkullu sammisinnaassagaat Qallunaat Nunaanni nunanilu allani meeqqat ukioqatigisamik inuuniarnermikkut atugarisaat soqutigisaallu pillugit suliaqarsimassasut qallunaatut oqaasilinnut inuusuttunut, filminut nipilersornernullu kulturinut timersornernullu imaluunniit inunnut allanut tusaamasanut sinniisuusut ilisimasaqarfigalugillu sammisimassagaat. Kalaallit Nunaanni, Qallunaat Nunaanni nunanilu allani pissutsit pillugit qallunaat oqaasii atorlugit tusagassiuutit saqqummersitaat allatallu piviusut isiginnaassagaat, tusarnaassagaat aamma atuassagaat Qallunaat oqaasii marsi 2003 A 13

14 Atuartut nukarlerni atuarnerminnik naammassinninneranni naatsorsuutigineqarpoq qallunaatut atuartitsinermi atuartitsinernilu allani suliassani sammisassanilu oqaasertusarneq oqariartaaseqarnerlu ineriartortissimassagaat qallunaatut taaseriaatsit ilisarnaataasa pingaarnersaat ilisimaarissagaat aamma qallunaatut kalaallisullu nipinik atuinerisa allaatsillu assigiinngissusaasa assigiiffiisalu pingaarnersaat malussariffigissagaat uiguutit inissisimanerinut piffissalersuutinullu oqaatiginnittarnerit assigiinngitsuusut malugissagaat allamiut oqaasiinik ilinniarnermut attaveqaqatigiinnermullu periutsit naleqquttumik atussagaat aamma qallunaatut atuartitsinermi sammisani atuaqatit suleqatigissagaat Atuartut akullerni atuarnerminnik naammassinninneranni naatsorsuutigineqarpoq Iluarsartuussamik oqaatsinik suliaqarneq oqaatsinillu pigiliussiniarneq allatat assigiinngitsunik suussusillit sannaasa oqaatsinillu atuinerisa qimerloornerini paasissutissat maluginiassagaat aamma allatami eqqarsaat tunngaviusoq siunertaalu ilisarisinnaassagaat ordbogit allallu paasissutissarsiorfissatut atortussiat ukiuminnut naleqqutut atorsinnaassagaat atukkaminnik oqaaseqqortussusertik annertusarniarlugu eqqummaarissumik aaqqissuussaasumillu sulissuteqassasut oqaaseqatigiit sannaanni oqaatsillu immikkoortuini inatsisit pingaarnerit atuuffii allanngortinneqartarnerilu ilisimallugillu atorsinnaassagaat kukkuneqanngitsumik allannermi killiffilersuinermilu inatsisit pingaarnerit ilisimallugillu atorsinnaassagaat namminneq oqaatsit atukkatik tunngavilersorsinnaassagaat allanullu siunnersuuteqarsinnaassallutik, ass. allannerup ineriartortinnerani ilinniarnermi attaveqaqateqarnermilu periutsinik atuisinnaassasut inuit akornanni pissutsini assigiinngitsuni oqaatsinik oqaloqatigisamut naleqquttunik atuisinnaassasut Atuartut angajullerni atuarnerminnik naammassinninneranni naatsorsuutigineqarpoq oqaaseqatigiit katiterneqarnerisa inississorneri kiisalu killiffilersuutit kukkuneqanngitsumillu allanneq ilisimaaralugit suliarisinnaassagaat oqaaseqatigiit sannaanni oqaatsit immikkoortut atuuffii sammisinnaassagaat pisuni assigiinngitsuni, ilaatigut oqaluinnarnermi allannermilu oqaatsit, eqqoqqissaartumik / nalinginnaasumik oqalunneq, oqaatsinik tulluartumik atuineq ilisimallugulu atorsinnaassagaat allatat assigiinngitsut sannamikkut imarisamikkullu assigiinngissusaat pingaarnerit immikkoortissinnaassagaat aamma allatani eqqarsaat pingaarneq siunertarlu ilisarisinnaassagaat atuarnermi periutsit assigiinngitsut, isumaqartillugu: sukkasuumik, imasiuilluni, peqqissaartumik atuarneq misigisaqarniarlunilu atuarneq, atorsinnaassagaat A 14 Qallunaat oqaasii - marsi 2003

15 Qallunaat oqaasiinik atuartitsinermi ilikkagassatut pilersaarutit *********** B: Ilikkagassatut anguniagassat aamma atuartitsinissamut, naliliisarnissamut atortussatullu siunnersuutit

16 Ilikkagassatut anguniagassat qallunaat oqaasii kisiisa atorlugit atuartitsinerup iluani peqataasinnaassasut oqaloqatigiinnerup i- ngerlarnganik aamma qulequttap ilisimariikkap oqaluttuarineqarnerani sammineqartup imarisamigut pingaarnersaa paasisinnaassagaat, aamma paasinninnertik itisilerniarlugu ersarissarniarlugulu sammineqartumut attuumassuteqartunik apersorsinnaassasut atuartitsinermi atuaqatinik suleqateqarnermi nalinginnaasumillu oqaloqataassasut Attaveqaqatigiittarneq Atuartitsinissamut siunnersuutit Sivikitsumik oqalugiarneq: Atuartut tamarmik qulequtaq aalajangersimasoq pillugu piareersariarlutik sekuntini 30-ni oqalugiassapput. Oqalugiareernermi atuaqataasut oqalugiaatip imarisaa pillugu tallimanik apeqquteqarsinnaassapput. Makku qulequtarineqarsinnaapput: iniga, mamarinerpaasakka, uumasoq nuannarinerpaasara, timersuut il.il.. Suliaq piffissami sivisunerusumi ingerlatassatut piareersarneqarsinnaavoq taamaaliornermi atuartut marluk pingasulluunniit ullormut oqalugiartittarlugit. Alloriarfiup ingerlanerani suliaq annertusitinneqarsinaavoq oqalugiarneq minutsimik ataatsimik sivisussuseqartilerlugu qulequttallu annertusarlugit. Marlukkaarluni oqaloqatigiinneq: Atuartoq A aamma atuartoq B assimik assigiikannersumik tunineqassapput assimili immikkuualuttortat assigiissanngillat, soorlu illoqarfimmi aqqusernit assip aappaani taamaallaat ersissapput assillu aappaani illut aamma ersissallutik. Atuartup A-p atuartoq B nassuiaatissavaa illut sumiissanersut atuartullu B-p illut apersornermigut assimut inississorniassavai. Alloriarfiup ingerlanerani suliaq annertusarneqarsinnaavoq assimi immikkuualuttortat amerlinerisigut aamma allakkatigut assigiinngitsunik paasissutissartalersuinikkut. Oqallinnerit atorneqartassapput atuartut oqaatsiminnik atuitinniarlugit taamaaliornermikkullu misigisimasaminnik misilittagarilersimasaminnillu oqalliseqartinniarlugit, pisariaqanngilarli allaatigisap imarisaanut imaluunniit inuiaqatigiinni ajornartorsiummut isummersortariaqarnissaat. Atuaqatigiit qulequttamik aalajangersimasumik isumaqatigiissuteqassapput eqimattakkaarluni minutsini tallimani oqallissutigisassaminnik, taamaaliornikkut atuartut amerlanerpaat oqaaseqarsinnaaqqullugit. Eqimattani oqallinneq naammassippat atuaqatigiit tamarmik oqallisissapput. Ilinniartitsisoq piffissaliissaaq, soorlu minutsit tallimat, oqallinnerlu aqunneqassaaq taamaaliornermi imarisaasoq eqqartorneqarsinnaaqqullugu oqallinnermilu atuartut isummatik oqaatigisassavaat isummaminnillu avitseqatigiillutik. Oqallinnerup ilusaa aqunneqarsinnaavoq taamaaliornikkut oqaaseqartut oqaasilerineq oqaatsinillu taaguineq eqqarsaatigalugit eqqortumik oqalussinnaaqqullugit. Tamakku eqqarsaatigalugit atuartut eqqarsarnissaminnut piffissaqartinneqartassapput ajornakusoortuuvoq allamiut oqaasii atorlugit eqqarsaatinik anitsiniarlunilu eqqortumik oqalunnissaq. Suliassami uani piumasaqaataavoq annikitsumik isiginnaartitsinissaq tamannalu atuartut ilaannut ajornakusoorsinnaasarpoq. Ilinniartitsisoq oqassaaq: Alle de, der bedst kan lide kartofler (gå i gummistøvler, skrive med blyant...), går over til vinduet. Alle de, der bedst kan lide ris ( gå i kamikker, skrive med kuglepen...), går over til døren. Atuartut eqimattani taakkunani marlunni ikioqatigiillutik maligassat atorlugit oqaaseqatigiiliortitissapput. Atuartut tamarmik immikkut oqaaseqatigiinnik ataatsinik alanngaagassinneqassapput oqaaseqatigiillu tamarmik assigiinngitsuussapput. Jeg kan bedst lide kartofler, fordi jeg elsker pomfritter. Jeg kan bedst lide kartofler, fordi de er runde. Jeg kan bedst lide ris, fordi de suger sovsen. Atuartut - eqimattami suleqatiminnit ikiorneqarlutik oqaaseqatigiit eqqortumik oqaatiginissaat ilinniassavaat. Atuartut siuleriiaat marlunngortillugit qeqqaaritsinneqassapput talii ammut siaartillugit nipituumillu tulleriiaarlutik eqqortumik oqaaseqatigiit oqaatigisassavaat. Isumassarsiatsialaavoq suliaq arlaleriarlugu nangeqattaassallugu assigiinngitsunik imaqartillugu taamaaliornermi atuartut oqaatsitik saqqummiussinissartillu ilikkarluarniassammatigit. Atuartut nallukattaatissapput oqaatsillu eqqortut atussallugit: Det er din tur - Har du klør to? - Hvem skal begynde il.il.. Erseqqissartuarneqassaaq taamaaliorneq oqaatsinik sungiusarnerummat. B 2 Qallunaat oqaasii - marsi 2003

17 Naliliinissamut siunnersuutit Attaveqaqatigiittarneq Atortussatut siunnersuutit Maluginiaruk oqalunneq naammaginartumik eqqornersoq paasinarlunilu Atuartut allat oqaatigissavaat apeqqutiminnut tallimanut akineqarnerlutik Supplerende Sprogvejledning L1 og L2: Ilinniartitsisumut oqaaseqaatit. Maluginiaruk atuartut apeqqutiviit akissutiviillu atorneraat. Taamaaliornermi nalinginnaasumik oqaatsinik atuinissaq eqqorluinnartumik oqaatsinik atuinermiit pingaarneruvoq. Maluginniaruk atuartut nalinginnaasumik oqaatsinik atuinersut. Oqaatsini allani ilinniartitsinermi soorlu tuluttut atuartitsinermi assilissat oqaloqatigiissutissiat atorneqarsinnaapput. Pilersuiffik: Oqaatsinik ilinniartitsinermi pinngussat: - Ord på jagt - Sætninger på kryds og tværs - Følelser - Hvad er forkert kort - Hvorfor fordi - Korsørspillet - Og så - Sociale sekvenser i skolen - Udsagnsordenes bøjning. Atuartut, oqaatsit pillugit imarisaasorluunniit pillugu, tunngavigisaminnik pitsaanerusorisaminnik ataatsimik marlunnilluunniit toqqaassapput. Uninngalluni, qeqqaarilluni, kaasimaarani oqaaseqatigiinnillu nipituumik eqqorluinnartumillu oqarnissamik piumasarineqartut aalajangiusimaneqassapput. Maluginiaruk atuartut nalinginnaasumik oqalunnersut. Supplerende Sprogvejledning L1 og L2: Qupp. 4: pinnguaatit pillugit. Qallunaat oqaasii marsi 2003 B 3

18 Ilikkagassatut anguniagassat allaaserisat, atuakkat atuagassiallu ukiumi n- nut nal eqquttut atuarsinnaassagaat, imarisaasa pingaarnersaat paasisinnaassagaat nassuiarsinnaassagaallu Atuartitsinissamut siunnersuutit Allakkiaaqqat assiliartalersukkat sulinermi atorneqassapput: Paasinneqqaarniarneq: - Atuartut allakkiap imarisaanik allakkiap ungalua, qulequtaa assiliartaalu atorlugit eqqoriaasinneqartassapput. - Atuartup allakkiap ataatsimut imarisaa tunngavigalugu oqaatsit oqariartaatsillu isumaannik eqqoriaasinneqartassapput. Atuakkioqataaneq : Atuartut eqimattakkaarlutik suliaqassapput aammalu - eqqoriassavaat pingaarnertut inuttaasut kaasarfii pooqattaalu sunik imaqarnersut - oqaluttuap naanera nutaamik sanassavaat - nutaamik ungaluliortinneqassapput Imarisaasoq pillugu suliassat: Atuartut eqimattakkaat ilinniartitsisumik ikiorserneqartarlutik allakkiat atuarneqartut imarisaa pillugu suliassiussapput - soorlu multiple choice imi Peter er a) storebror b) lillebror c) lillesøster d) storesøster sæt kryds ved det rigtige. Suliassat assiliortorneqassapput atuartunullu tamanut suliassanngorlugit agguaanneqassallutik. Atuartut eqimattaarakkaarlutik allakkianik assigiinngitsunik suliaqartinneqassapput taamaaliornermi atuartut amerlanerit suliaqartinneqarsinnaapput. Alloriarfiup ingerlanerani suliaq annertusarneqassaaq atuakkiat nalinginnaasut allagartaannik suliaqarnikkut. Atuartut marlukkaarlutik eqimattakkaarlutilluunniit suliarissavaat: Paasinneqqaarniarneq: Atuartut allakkiap imarisaanik qulequtaa assiliartalersorneqarneralu tunngavigalugit eqqoriaasinneqartassapput. Suna allariaaserineqarpa, ersinartuliaava imaluunniit asanninnilersaarutaava? Atuartut misissussavaat ungaluata tunuani allakkiaasoq imarisaanik qanoq oqaluttuarnersoq? Atuartut tamarmik atuakkamik toqqaassapput ungalualu tunngavigalugu eqimattakkaartunut atuaqatigiinnulluunniit tamarmiusunut- oqaluttuarissallugu. Imarisamik paasinninniarneq: Atuartut imarisamik periutsit assigiinngitsut atorlugit paasinninniarsinnaapput - båndimik tusarnaarnikkut - ilinniartitsisup atuffassineranik tusarnaarnikkut - namminneq nipaqanngitsumik atuarnermikkut - imaluunniit siuliani periutsit assigiinngitsut kattutaarlugit atornerisigut. Atuakkioqataaneq: - pingaarnertut inuttaatinneqartumut paasissutissat amerlisarnerisigut inummut nalunngisat annertusisissigit - atuakkami pisimasut ilaat annertunerusumik eqqartorneqarsimanngitsoq immikkuualuttuinik amerlisaanikkut oqaluttuaq itisilersiuk - Hollywood -iusaaritsi filmiliaritittartullu tusaamasat atuakkami inuttanngortillugit - atuartut nammineerlutik atuakkami inuttaasunut ilaasuusaartilersigit. Taava qanoq pisoqassava? - oqaluttuaq nangissiuk pisimasup ukiut tallimat qaangiunneratigut oqaluttuanngorlugu nanginneratigut. Imarisaasoq pillugu suliassat: Oqaluttualiaq agguarneqassaaq atuartullu eqimattakkaartinneqarlutik eqimattallu tamarmik namminneq immikkoortortamut suliassamut assiliartalersukkamut suliassinneqassapput (apeqqutinik imarissaasumut tunngasunik multiple choice). Suliassat assiliortorneqassapput atuaqatigiinnit tamanit suliarineqarsinnaanngorlugit. Atuartut suliariumasaminnik allagaqaammik toqqaassapput tassungalu tunngatitamik allakkiornikkut oqaluttariarsornikkulluunniit ilisarititsissutiliussallutik taamaaliornermi pisimasut pingaarnersaat atuartullu nammineq allakkiaq pillugu misigisai saqqummiussorneqassapput. B 4 Qallunaat oqaasii - marsi 2003

19 Naliliinissamut siunnersuutit Atortussatut siunnersuutit Atuartut suliaat nivinngartiterneqassapput kikkunnilluunniit atuarneqarlutillu oqaaseqarfigineqarsinnaanngorlugit. Maluginiaruk atuakkioqataaneq allagaqaataasunik tunngaveqarnersoq. Pilersuiffiup ataatsimut katersugaateqarfianit allatsitsivissiaq. Atuaqatigiiaanut naatsorsuussat atuakkat atorniagassat assigiinngitsorpassuarnik allagaasut ilaatigut oqaluttualiat ilaatigullu atuartitsissutissamut tunngas-suteqartut atorneqarsinnaapput. Temabog T3: Prinsens rejse qupp Temabog A3: qupp Atuakkat Temabøgerne T7, A7 aamma L7-ni allaatigisat suliassartallit ilinniartitsisumullu siunnersuutitallit. Atuartut suliaat nivinngartiterneqassapput kikkunnilluunniit atuarneqarlutillu oqaaseqarfigineqarsinnaanngorlugit. Maluginiaruk atuakkioqataaneq allagaqaataasunik tunngaveqarnersoq. Atuartut nuannarinerusatik toqqartussavaat toqqaanerminnilu tunngavigisatik tunngavilersuuteqarfigissallugit. Atuartut atuarsimasaminnik ullorsiusiussapput, naatsumillu atuakkat atuarsimasatik nalunaarusiussavaat qanorlu isumaqarfiginerlugit tamakkualu atuaqatiminnut saqqummiussussavaat. Malugiaruk atuartup inuttut isummani tunngavilersornerai. Qallunaat oqaasii marsi 2003 B 5

20 Ilikkagassatut anguniagassat qulequtaq isumaqatigiissutigeriigaq pillugu takussutissanik allatullu oqaatsit atornagit saqqummiinerit tapertaralugit paasissutissanik saqqummiisinnaallutillu ingerlatitseqqissinnaassasut Atuartitsinissamut siunnersuutit Atuartut ulloq nuannarisartik pillugu tulleriiaakkamik nalunaarsuiffiliussapput nalunaaquttap akunnerinik affakkaartumik ilivitsukkaartumillu immikkoortitikkamik. Titartaallutillu oqaluttuassapput sooq ulloq taanna nuannarineritsik. Suliassaq piffissaq sivisunerusoq atorlugu piareersarneqarsinnaavoq atuartut marluk pingasulluunniit ullormut saqqummiisittarlugit. Atuartut eqimattakkaartillugit sumiiffimmi inuiaqatigiit pillugit takornarianut takoqqusaarusiortinneqassapput tassanilu takornariat ullup qanoq ilinerini assigiinngitsuni sunik sammisaqarsinnaanerinik siunnersuusiussapput. Ilinniartitsisup fjernsynimi pilerisaarutit videomut immiutissavai. Atuartut pilerisaarutit isiginnaassavaat makkulu maluginiassallugit: pineqartumut paasissutissat tigussaasut, sumi pisiarineqarsinnaanera, sooq pisiarineqartariaqarnera. Taamaalioreernermi atuartut pilerisaarutini pineqartut pillugit katitikkanik assilialiortinneqassapput. misigissutsimi nnik, qimerluukkaminnik, nalilersuutiminnik isummaminnillu oqaatiginnissin-naassasut kiisalu isummaminnik, soqutigisaminnik nalinginnaasumillu oqaloqatigiinerni naatsunillu nalinginnaasumik allatanik assigiinngitsunik tunngavilersuisinnaassasut Allannermik ingerlatsineq pillugu: takuuk Systematisk sprogarbejde og sprogtilegnelse. Allariaatsit makkua suliarineqarsinnaapput: Assit pillugit allaatiginninneq atuakkat pillugit nalunaarusiorneq - allakkat ullorsiutit atuartartut allagaat inuttut misigisat inuttut isummersuutit oqaluttualiat naatsut qujassutit. Nerisassat: Atuartut nerisassianik assigiinngitsunik pingasunik allaaserisaqassapput, nerisassiat taakku qanoq sananeqartarneri aamma sooq mamarinerlugit mamarinnginnerlugilluunniit. Ikinngutit: Atuartut makkua pillugit pingasunik oqaaseqatigiiliussapput: Ikinngut pitsaasoq qanoq ittuua? Suna ikinngutigiikkunnaarutaasinnaava? Ikinngut pitsaanerpaaq qanoq ittuua? Atuartut eqimattakkaarlutik Ikinngutit pillugit allagaqaateeraliussapput akunnerminnilu oqaaseqatigiiliatik suliaminnut aallaavigissavaat. allaaserisanut assigiinngitsunut tunngati llugu ass. takorluuilluni, assitalersuilluni, isiginnaagassiorluni il.il., inuttut namminneq eqaatsumillu ersersitsisinnaassasut Atuakkat assilineqarneri - oqaluttualiat pisamullu tunngassuteqartunik imallit atorneqassapput: - assitaasut oqaasertaasullu immikkoortiterlugit qiortarneqassapput; atuartut tamakkua namminneerlutik katitissavaat - oqaaseqatigiit ilivitsukkaarlugit imaluunniit oqaasikkaarlugit qiortarneqassapput; atuartut tamakku katitissavaat - atuartut assinut oqaasertassanik naatsunik allatsinneqassapput - atuartut allakkianik assitalersuisinneqassapput. Atuartut allagaqaat pillugu annertunerusutigut paasiniaassapput allataasullu pingaarnersaanik amooraasinneqassallutik. Namminersorlutik, marlukkaarlutik eqimattakkaarlutilluunniit suliaqarsinnaapput - allakkiami pisoq inuttarluunniit assiliartalersussavaat - allakkiamut allatoortunik assiliartaliorsinnaapput - allakkiami inuttaasoq apersorsinnaavaat - allakkiap naaneranik allatoortumik allagaqarsinnaapput - allakkiami pisimasut pingaarnerit pillugit tulleriiaakkanik titartakkersuisinnaapput. Atuartut eqimattakkaartillugit sulisinneqassapput. Eqimattat tamarmik immikkut inuit assigiinngitsut arlallit assinginik tunineqassapput. Eqimattat inuit oqaasissiorlugit suliaqassapput: Assimi ilanngunneqartinnatik qanoq oqaaseqarsimappat, assimi qanoq oqaaseqarpat, assimiigunnaaramillu qanoq oqaaseqarpat. Eqimattat atuaqatigiinnut tamanut pisunik isiginnaartitsissapput. B 6 Qallunaat oqaasii - marsi 2003