Қиындықсыз қан талдау : Аутизмі бар пациентіңізге қалай көмектесуге болады

Transkript

1 Қиындықсыз қан талдау : Аутизмі бар пациентіңізге қалай көмектесуге болады Қызмет көрсетушіге арналған нұсқаулық Бұл материалдар Аутизмді емдеу желісінің, Autism Speaks қоры қаржыландырып отырған бағдарламаның атқарып отырған қызметінің нәтижесі болып табылады. Бағдарлама АҚШ Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер министрлігінің, Денсаулық сақтау және медициналық қызмет көрсету басқармасының, Массачусетс штатының Орталық ауруханасының ана мен бала денсаулығы туралы зерттеу бағдарламасының қолдауымен, UA3 MC11054 келісімшарты бойынша жұмыс істейді. 22 беттің 1-беті

2 талдау құралдарының жиыны Мазмұны Аутистикалық спектрдің бұзылуымен танысу 3 АСБ бар пациенттермен жұмыс істеу 3 Қабылдауға дайындалу 3 Ақпарат жинау 3 Қабылдауда болу кезіндегі іс-әрекеті 4 Қабылдауды жайлы етуге арналған құралдар 4 Ем-шараны жүргізу қарқынын қашан өзгерту керек 4 Ем-шараны жүргізуді қашан тоқтатып не басқа кезге ауыстыру керек 5 Ауыруын басу 5 Ауруын бақылау 5 Ауруының алдын-алу және емдеу 5 Мінез-құлықтық стратегиялар: Релаксация 6 Сіз қалай көмектесе аласыз 6 АСБ бар пациенттерге арналған релаксация 6 Қан алу кезінде релаксацияны қолдану әдістері. 6 Мінез-құлықтық стратегиялар: Назарын өзге нәрсеге аудару 7 Назарын өзге нәрсеге аудару дегеніміз не? 7 АСБ бар пациенттермен қатынасқан кезде олардың назарын өзге нәрсеге аудару тәсілін қалай қолдану керек 7 Мінез-құлықтық стратегиялар: Визуады қолдау 7 Визуады қолдау неліктен маңызды 7 "Алдымен-Содан кейін" тақшасы не үшін қажет"? 7 "Алдымен-Содан кейін" тақшасын қалай қолдану керек. 8 Визуалды кесте дегеніміз не? 8 Визуалды кестені қалай қолдану керек? 8 Мінез-құлықтық стратегиялар: Көтермелеу. 9 АСБ бар пациенттерге арнап көтермелеуді қолдану 9 Қан алу кезінде көтермелеуді қолдану туралы кеңестер 9 Қиындық тудыратын мінез-құлқы орын алған жағдайда не істеу керек? 9 Анықтама әдебиеттер мен дереккөздер 10 Көбірек білгіңіз келе ме?10 Аутистикалық спектрдің бұзылуы туралы ақпарат ұсынатын дереккөздер 10 Алғыстар 10 Қосымша А қосымшасы: стандарттық клиникалық ем-шараларға арналған сауалнама 11 B қосымшасы: Терең тыныс алу 12 C қосымшасы: Бұлшық еттерді босаңсытуға арналған оқыту сценариі 13 D қосымшасы: Бұлшық еттердің босаңсуын көрсететін салынған диаграмма 15 Е қосымшасы: Назарын өзге нәрсеге аударуға арналған идеялар. 16 F қосымшасы: Визуалды қолдау 17 G қосымшасы: Стандарттық клиникалық ем-шаралар орындалғаннан кейін ата-аналардың толтыратын сауалнамасы беттің 2-беті

3 АУТИСТИКАЛЫҚ СПЕКТРДІҢ БҰЗЫЛУЫМЕН ТАНЫСУ Әрбір баланың бірегей сипаттағы мәселелерін шешуге әзір болған жағдайда медициналық ем-шаралардың өнімді және аз күйзелісті болатынына кепілдік беруге болады. Осы құралдар жиынының мақсаты АСБ бар балалардың стандарттық медициналық ем-шараларды алуы мен қан өткізулерін жеңілдету үшін және сонымен қатар пациенттеріңіз бен олардың ата-аналары ұшырап отыратын күйзелісті азайту үшін қолдануға болатын стратегияларға қатысты нұсқаулық беру болып табылады. Бұл материалда АСБ бар балалардан қан алу шарасына басты назар аударылғанымен, мұнда ұсынылған ақпарат пен әдістемелер сондай-ақ клиникаға өзге себептермен келу жағдайларына да арнап (мысалы, негізгі физиологиялық көрсеткіштерді өлшеу, медициналық тексерулер, дамуына баға беру) қолдануға келе береді және кез келген жастағы не болмаса дамуында кез келген бұзушылығы бар тұлғалармен жұмыс істеу кезінде пайдасын тигізуі мүмкін. Қағазға басып шығару үшін толығырақ ақпарат пен материалдар алу үшін kc.vanderbilt.edu/asdbloodwork/ сілтемесі бойынша өтіңіз. АСБ бар пациенттермен жұмыс істеу АСБ тұлғаның тиімді қатынасу, денсаулығының бұзылуы туралы хабарлап отыру, өз мінез-құлқын басқару және өз қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін өзгелермен өзара әрекеттесіп отыру қабілетіне әсер етіп отыруы мүмкін. Қарапайым түрде сөйлеу және визуалды қолдауды қолдану сіз бен АСБ бар пациенттеріңізбен араларыңыздағы қатынасты жақсартуы мүмкін. Стандарттық клиникалық ем-шараларға ұйымдасқан көзқарас таныту барлық балалар үшін пайдасын тигізуі мүмкін, мұның әсіресе АСБ бар балалар үшін маңызы ерекше. Пациенттердің ағымы, жоспарлау және командада қатынасу АСБ бар пациенттердің медициналық мекемелерде алатын тәжірибесіне әсерін тигізуі мүмкін негізгі факторлар болып табылады. Ауруханада қаралуға дайындалу Ақпарат жинау Отбасылары ауруханаға келмей тұрып олармен алдын-ала байланысыңыз. Ата-аналарға Сіздің клиникаңыздың олардың клиникаға келуі сәтті өту үшін ұсына алатын құралдар туралы әңгімелеп беріңіз. Ата-ана қандай стратегиялардың басқаларына қарағанда анағұрлым сәттірек болуы мүмкін екенін білуі мүмкін. Кеңестер! АСБ бар пациенттерді қабылдау сәтін күннің алғашқы не ең ақырғы қабылдауына дәлдеп белгілеңіз (кеңседегі шаруаларыңыз онша көп емес кезде). Қысқаша жазбаша хаттама қызметкерлер мен практикалаушы дәрігерлерге АСБ бар пациентпен жұмыс істеген кезде анағұрлым үйлестірілген түрде әрекет етіп отыруға себін тигізуі мүмкін. АСБ бар балалардың көпшілігінде шектеулі не басымдылыққа ие қызығушылықтары болып отыратындықтан, оларды алдын-ала анықтап алыңыз. Ата-анадан баланың көңілін аулау үшін қажетті әлдебір затты не болмаса қабылдау шарасын анағұрлым тыныш өткізуге себін тигізуі мүмкін оның қызығушылығына қатысы бар ойыншықты әкелуін өтініңіз. Ем-шараны бастамас бұрын қосымша жоспар әзірлеп қойыңыз (мысалы, ем-шараны қашан тоқтатып, оны жылдам өткізіп, қашан көмекке шақыру керек). Жоспарларыңыздың барлығын ата-анамен талқылап алыңыз. Жабдықтар мен барлық қажетті материалдарды пациент бөлмеге кірмей тұрып орнатып алыңыз. Баланы қызықтыруы мүмкін жабдықты қолдануды ойластырыңыз, мысалы, үлкен қозғалғыштықты қамтамасыз ететін инфузияларға арналған қанатты жүйелер. Ата-анамен бұрында орын алған жағымды не жағымсыз тәжірибені талқылаған жөн. Мүмкін Сіз отбасыларға АСБ бар пациенттерді қан алуға дайындауға қатысты ақпарат жиынын берген дұрыс деп санайтын боларсыз (Ата-аналарға арналған ақпарат kc.vanderbilt.edu/asdbloodwork/) сілтемесі бойынша қол жетімді. Аутистикалық спектрдің Pageбұзылуы 3 of 22 (АСБ) дегеніміз не? АСБ "спектрдің бұзылуы" болып табылады және ол жеңіл дәрежеден ауыр дәрежеге дейін өзгеріп отыруы мүмкін. АСБ бар адамдар симптомалардың ауырлық дәрежесі мен симптомалардың өздерінің табиғаты бойынша өзгешеленіп отырғанымен, олар келесі үш салада қиындықтарға тап болып отыруы мүмкін: Қатынасу. АСБ бар тұлғалардың сөйлеу қабілеті шектеулі болып не болмаса олар мүлде сөйлемеуі мүмкін. Егер олар сөйлеу тілін қолданатын болса, олар оны сөздерді айтып не оларды қайталап отыру үшін қолдануы мүмкін. Олардың сөздерді өз тілектерін не қажетсінулерін білдіру үшін қолдану қабілеті, сондай-ақ оларды сөйлесу кезінде не болмаса әлеуметтік өзара әрекеттесу кезінде қолдану қабілеті шектелген болып келеді. Әлеуметтік өзара әрекеттесу. АСБ бар тұлғалар әлеуметтік сигналдарды, мысалы, дауыс сарынын не болмаса бет қимылын түсінуде қиналады. Оларға сондай-ақ көзбен көзді түйістірумен байланыс жасау қиынға соғуы мүмкін. Ойын және әдеттегі іс-әрекет. АСБ бар тұлғалар қайталанғыш мінез-құлқына не болмаса аясы тар және қатты қызығушылыққа ие болуы мүмкін. Әдеттегі іс-әрекет де аса маңызды, ондағы өзгерістер алаңдаушылық пен қарсыласуға әкеп соқтыруы мүмкін. Тағы бір сипаттамасына былайша айтқанда"сенсорлық асқын жүктеме" жатады. Ондай тұлғалар үшін дыбыстар қатты естілгендей, түстер ашық болғандай және/не иістер күштірек болғандай көрінеді.

4 талдауын жүргізу құралдарының жиыны Телефондық қоңырау шалу не болмаса жазбаша сауалнама алу нақты бір балаға тән ақпаратты жинап алудың ең жақсы әдісіне айналуы мүмкін (сауалнаманың үлгісін алу үшін А қосымшасын қараңыз). Мұндай сауалнаманы телефон арқылы сұрыптау сценариі ретінде пайдалануға, пациентке ол ауруханаға келмей тұрып жіберуге болады не болмаса пациенттер оны қабылдау бөлмесінде отырып толтыруы мүмкін. Сауалнаманы жекелеген пациенттерге күтім көрсету ісін жақсарту үшін не болмаса клиниканың жұмысын жақсарту үшін қызмет көрсетудің сапасын арттыру бастамасының бір бөлігі ретінде қолдануға болады. ҚАБЫЛДАУДА БОЛУ КЕЗІНДЕГІ ІС-ӘРЕКЕТІ Қабылдауды жайлы етуге арналған құралдар АСБ бар балалардың клиникаға қаралуы кезінде оларға жайлы жағдай тудыру үшін қосымша құралдар қажет болуы мүмкін, олар: Шамадан тыс ашуды не алаңдаушылықты тудыруы мүмкін ортада (мысалы, қабылдау бөлмесінде, қан талдауын алу зертханасында кезек күту) күту уақытын қысқарту. Қол жетімді лайықты ресурстарды ұсыну. Қиындық тудыратын ата-аналармен жұмыс істеу үшін қосымша қызметкерлерді жалдаңыз. Визуалды қолдауды не Social Stories плакаттарын осындай қатынасу әдісі өздеріне жақсы әсер ететін пациенттерге арнап қолдану; қолданар алдында ата-анасымен кеңесіңіз. Нақты бір пациенттің көңілін аулау үшін оның сенсорлық қажетсінулеріне сай келетін ойыншықтарды ұсыну. Лайықты марапаттар мен сыйлықтардың болуы. Ата-аналар ұсынған ақпаратқа не болмаса клиника дәрігерлерінің нақты бір пациентпен қатынасу тәжірибесіне негізделген кез келген қосымша құралдар. Ем-шараның қарқынын қашан өзгерту қажет Жалпы алғанда, ем-шаралар алаңдаушылық пен ашушаңдықтың артуына жол бермеу үшін жылдам әрі тиімді жүргізіліп отыруы тиіс. Клиниканың дәрігерлері балаға түсіндіруге, оның көңілін аулауға не болмаса оған жайлы жағдай тудыруға жұмсалған қосымша уақыттың пайдасы бола ма, жоқ па, соны шешуі тиіс. Баланың қауіпсіздігі не өз-өзін жайлы сезінуі бойынша алаңдататын мәселелер жан-жақты ойластырылуы тиіс. Стандарттық ем-шараны жүргізуде қысқа үзіліс жасау не болмаса оны жүргізудің қарқынын баяулату қажет болуы мүмкін. Команда ем-шараны жүргізудің барысын өзгертуі мүмкін саналуан түрлі сценарийлерді талқылап алуы тиіс. Мысалы, емшараны одан әрі жалғастырмас бұрын қызметкерлердің бақылауымен әртүрлі релаксация әдістерін қолдану мазасыздануы артып келе жатқан баланы тыныштандыруға себін тигізуі мүмкін. 22 беттің 4-беті Кеңестер! Байсалды және көнгіш күйіңізден айнымаңыз. Ата-аналардың жағымсыз мінез-құлқына жауап ретінде эмоциялық реакция не болмаса шаршаған" сыңай танытпаңыз. Олардың мұндай мінез-құлқын жеке басыңызға қарсы әрекет деп қабылдамаңыз. Балаға мүмкіндігінше таңдау құқығын ұсынумен (мысалы, оған бұласырдың не бинттің түсін таңдауына мүмкіндік берумен) оның жағдайды бақылап отырғанын сезінуіне мүмкіндік беріңіз. Осындай қабылдаудың сәтті өтуі үшін ең маңызды нәрсенің не екенін анықтап алыңыз және қарсы күш көрсетуден аулақ болыңыз. Пациенттің келесі деңгейге сәтті түрде ауысуына мүмкіндік беретін қабылдаудың кейбір аспектілерін өзгертуді ойластырыңыз. Қандай да бір әрекет жасамас бұрын Өзіңіздің не жасағалы отырғаныңызды түсіндіріңіз. Баланың Сізді түсініп отырғанына көз жеткізіңіз. Өзіңіздің не жасап отырғаныңызды, және егер бала сұрап отырса, ауыртады-ауыртпайды деп тура айтыңыз. Идиомасыз, мысқылсыз не метафорасыз қысқа сөйлемдерден құралған қарапайым нақты тілді қолданыңыз. Өз өтініштеріңізді анық түрде білдіріңіз (мысалы, "Мына жерге келіп отырсаң қайтеді?" деп емес «Мына жерге отыра ғой» деп сөйлеу керек) Ата-анамен пациенттің мінез-құлқын бақылау, онымен қатынасу және ұнататын нәрсесін білу үшін кеңесіңіз.

5 талдауын жүргізу құралдарының жиыны Ем-шараны жүргізуді қашан тоқтатып не басқа кезге ауыстыру керек Қан талдау не болмаса зертханалық талдау кезінде алынатын ақпарат клиникалық тұрғыдан алғанда маңызды болғанымен, клиника қызметкерлері ем-шараны одан әрі жалғастыру қажет болған жағдайда пайда/тәуекел қатысын үнемі бағалап отыруы тиіс. АСБ бар балалармен стандарттық ем-шараны жүргізу кезінде оны тоқтату туралы шешім қабылдап отыру керек болатын себептер өте көп: Нәтижелер клиникалық тұрғыдан алғанда маңызды болып табылмайды. Талдауды тағайындамас бұрын практикалаушы дәрігер ақпаратты медициналық шешім қабылдау үшін қалай қолданатынын шешіп алуы тиіс. Практикалаушы дәрігер мен клиниканың командасы әрбір жағдайдағы басымдылықтарды анық түрде белгілеп алуы тиіс: стандартты, шұғыл, сыни. Қызметкерлердің не жабдықтар санының жетіспеушілігі. Клиника қызметкерлері, егер белгілі бір сәтте емшараны қауіпсіз түрде жүргізу үшін не болмаса қосымша көмек қажет болғанда жәрдемге келуге дайын қызметкерлер саны жеткіліксіз болса, ем-шараны тоқтату мүмкіндігін ескеруі тиіс. Баланың ата-анасы команданың аса маңызды бөлігі болып табылады, алайда бұл ата-ананың процеске физикалық тұрғыдан көмектесуге дайын екендігін білдірмейді. Үдеп бара жатқан мазасыздық не агрессия. Үдеп бара жатқан мазасыздық не агрессия пациенттің не қызметкерлердің ауыр дене жарақатын алу қаупін тудыруы мүмкін. Егер қауіп-қатерді азайту мүмкін болмаса, ем-шараны тоқтату қажет. Ем-шараны қосымша жүргізу әрекетін жасамас бұрын қосымша жабдықтар, қосымша қызметкерлер не қосымша жоспарлау қажет болуы мүмкін. Келешекте жүргізілетін ем-шараларға байланысты ой-санасында жағымсыз ассоциация тудыру. Ем-шараны пациенттің қатты мазасыздану не алаңдау белгілерін байқатып отырғанына қарамастан соңына дейін жүргізу пациенттің ой-санасында келешектегі ем-шараның осы түрімен байланысты жағымсыз ассоциация тудыруы мүмкін. Мұндай сезімдер сіздің клиникаңызда не болмаса өзге медицина мекемесінде жүргізілетін өзге емшараларға тарап, және келешектегі осындай мекемелерге қаралуды қиындатып және пациенттің мазасыздануын тудыратын факторларға айналуы мүмкін. АУЫРУЫН БАСУ АСБ бар балалар өзінің ауырсыну сезімін қалыпты дамып отырған бала сияқты түсіндіріп не білдіре алмайды. АСБ бар бала ауырсынуға аса шыдамды деп ойламаңыз. Баланың сөйлей алмауы оның сізге өзінің ауырсыну сезімі туралы айтуына кедергі болуы мүмкін. Олардың ауырсыну сезімі туралы айта алмауы олардың қынжылу, алаңдау дәрежесінің не қиындық тудыратын мінез-құлқының күшеюіне әкеп соқтыруы мүмкін. Сол себептен, сіздің АСБ бар пациентіңізге жайлылықты қамтамасыз ету үшін оны бақылаудың және ауырсыну сезіміне жауапты әрекет етудің ең жақсы әдістерін белгілеп алған маңызды. Ауыруын бақылау Зерттеулер АСБ бар балалардың ауырсыну реакцияларын бет әлпеті арқылы білдіріп отыратынын көрсетті, бұл жағдайда мұндай реакциялар АСБ жоқ балалардың реакцияларына ұқсас болып келеді [1] [2]. Бет қимылынан байқалатын ауырсыну белгілері * Қабағын түю қастары төмен түсіп және түйіскен Көзін сығырайту көзін сығырайту, қастарын қатайту және/не көзін жыпылықтату Танауын делдиту- танауын делдиту Бет-аузын қимылдату еріндері тігінен керілген, жағы түскен, жоғарғы ерні көтеріліп және жоғарғы тістері көрініп тұратын, екі беті көтеріліп, көз түбіндегі кеңістікті жауып тұратын қимылдарды қамтуы мүмкін *«Мектеп жасына дейінгі балалардың операциядан кейінгі ауырсыну сезімін байқатуы: бала бетінің кодтық жүйесін валидтеу" [3] материалдары бойынша. Тіршілік әрекетінің негізгі көрсеткіштеріндегі өзгерістер де өздерінің, әдетте, тамырға ине салу сияқты стандарттық клиникалық ем-шаралар кезінде байқала бермейтініне қарамастан, ауырсыну сезімін білдіріп отыруы мүмкін. Предотвращение Ауыруының алдын-алу и лечение жән боли емдеу Ауырсынуды емдеу тәсілдері ауруды басатын препараттарды жергілікті инъекциялауды, сірнелерді не жақпамайларды жергілікті қолдануды, суытқыш спрейлерді жергілікті қолдануды қамтиды. Ауырсынуда психологиялық аспект үлкен мағынаға ие болатындықтан, релаксация және көңілін аулау әдістері маңызды рөлге ие болады. 22 беттің 5-беті

6 талдауын жүргізу құралдарының жиыны Мінез-құлықтық стратегиялар: РЕЛАКСАЦИЯ АСБ бар балалар дәрігерге көріну жайлы ойлаған кезде олардың көпшілігі алаңдаушылығын білдіреді. Сіз өз пациентіңізге қарапайым релаксация әдістерін үйретумен оған көмектесе аласыз. Зерттеулер күйзелістің, ширығудың күшеюіне, яғни ауырсынудың анағұрлым жоғары дәрежесіне әкеп соқтыратынын көрсетуде : Күйзеліс Қатты ауырсыну Ширығу Сіз қалай көмектесе аласыз Релаксация баланың күйзелісі мен аурсынуын едәуір азайтуы мүмкін. Пациентіңізге оның ем-шара не қабылдау кезінде байсалды күйінде қалып отыруға көмектесу үшін, сіз қарапайым релаксация және назарын өзгеге аудару әдістерін қолданып не оларды ата-аналарға үйретуіңізге болады. АСБ бар пациенттерге арналған релаксация Кәсіпқойлар релаксация әдістерін қолданудың әдеттегі тәсілдерінің АСБ бар балалармен жұмыс істеу кезінде әрдайым тиімді бола бермейтінін анықтай алады. Келесі тәсілдер кейде АСБ бар тұлғалар үшін күрделі болып отыратын релаксация аспектілерін ескере отырып түзетпеленген болатын. Қан алу кезіндегі релаксацияны қолдану әдістері Терең тыныс алу. Пациентіңізді демін ішіне тартып терең тыныс алып, тыныс алуын бірнеше секундқа кідіртіп, артынша дем шығаруға үйретіңіз. Жас балалар үшін, таяқшадағы айналманы үрлеп не болмаса сабын көпіршіктерін үрлеу керек болатын жаттығу жасату олардың ойын тыныс алуға аударуға және күйзелісті ұмыттыруға себін тигізуі мүмкін. Терең тыныс алуға арналған жаттығуларды орындау кезінде көмек көрсетуге арналған сценарийлер мен көрнекі құралдары туралы ақпарат алу үшін В қосымшасын қараңыз. Бұлшық еттерді ширықтыру/бос ұстау.* Бұл сіздің пациентіңізді денесінің түрлі бұлшық еттеріне фокусталу және оларды кезек-кезек ширықтыру және босату арқылы босаңсыту әдісі. Босаңсыту бойынша сценарийлер мен көрнекі құралдар туралы ақпарат алу үшін С қосымшасын қараңыз. Көз алдына елестету. Баланың әлдебір жақсы нәрсені елестетуін және осы жағдайды көзін жауып көз алдына елестетуін сұраңыз. Баланың әлдебір нәрсені ұстау кезінде оның иістер, дыбыстар және нені сезетіні туралы ойлауын өтініңіз. Ата-аналарға бұл стратегияның анағұрлым сәтті болуы үшін өз балаларының сүйікті жерлері не істері туралы есіне салу үшін суреттерді не заттарды пайдалануына болады. *Егер бала бұдан бұрын қан алу кезінде есінен танып қалған болса, терең тыныс алу және бұлшық еттерін босаңсыту әдісі оған жақпауы мүмкін. 22 беттің 6-беті

7 Мінез-құлықтық стратегиялар: НАЗАРЫН ӨЗГЕ НӘРСЕГЕ АУДАРУ Назарын өзге нәрсеге аудару дегеніміз не? Назарын өзге нәрсеге аудару пациенттің назарын күйзеліске әкелетін оқиғалардан, ойлар мен эмоциялардан өзге жағымды ойларға не іс-қимылдарға аудару арқылы себін тигізуі мүмкін. Назарын өзге нәрсеге аудару бойынша кеңес алу үшін Е қосымшасын қараңыз. АСБ бар пациенттермен қатынасқан кезде олардың назарын өзге нәрсеге аудару тәсілін қалай қолдану керек Пациент жайлы сұрастырып біліңіз. Пациенттің отбасынан оны қандай нәрсе қызықтыратынын не болмаса оның назарын немен аулауға болатынын сұрап біліңіз (мысалы, сүйікті ойыншығы, онымен әңгімелесу үшін қызықты тақырыбы, қозғалысты қажет етпейтін ойын). Ата-анасының баласын оның көңілін аулайтын іс-қимылға ем-шара басталмай тұрын тартуына ықпал етіңіз. Олардың сүйікті әуенін не бейнежазбасын қосып не болмаса қарапайым әнді айтып беріңіз. Ойыншықтарды не назарын аулайтын заттарды оңай жерде ұстаңыз (мысалы, сенсорлық қасиеттері бар әлдебір зат) және баланың отбасынан оның назарын ерекше аулайтын тақырыптар жайлы сұрап біліңіз. Пациентті оның назарын аударатын іс-әрекеттерге, ойыншықтарға не сөйлесу тақырыптарына ем-шара басталмай тұрып және мүмкіндігінще пациенттің көңілі бұзылмай тұрып тарта бастаңыз. Мінез-құлықтық стратегиялар: ВИЗУАЛДЫ ҚОЛДАУ Визуалды қолдау дәлелдемеге негізделген, сөйлеу арқылы қатынасуды вербальді емес және визуалды құралдар арқылы толықтыруға арналған стратегияларға жатады. Бұл фотосуреттер, суреттер, заттар, жазылған сөздер не тізімдер болуы мүмкін. Визуалды қолдау неліктен маңызды Визуалды қолдау медициналық ем-шаралардан күтілетін нәтижені барынша тиімді білдіріп отыруға және талаптарды орындағаны үшін анағұрлым нақты және ынталандырушы марапатты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Визуалды қолдау орындалатын іс-әрекетті анық түсіндіріп және медициналық ем-шаралар кезінде түсініспеушіліктің салдары болуы мүмкін көңіл бұзылу мен қиындық тудыратын мінез-құлқын басуы мүмкін. Визуалды қолдау медициналық мекемеге қаралу кезіндегі қиын жағдайдан шығу үшін пациенттің реакциялық әрекетін алдын-ала болжап, алаңдаушылығын басып және анағұрлым тиімді мінез-құлқын қамтамасыз етуі мүмкін. Сіздің АСБ бар пациентіңізге медициналық ем-шараларға, әсіресе қан алу шараларына анағұрлым тиімді түрде шыдап шығуға көмектесу үшін визуалды қолдауды қолданудың екі мысалына "Алдымен-Содан кейін" тақшалары мен визуалды кестелер жатады. Басып шығаруға болатын визуалды қолдау құралдарын алу үшін F қосымшасын қараңыз. "Алдымен Содан кейін" тақшасы дегеніміз не? "Алдымен-Содан кейін" тақшалары пациенттерді өздеріне ұнамайтын медициналық ем-шараларға олардың солардан өтуінен кейін қол жетімді болатын ұнататын заттарын/әрекеттерін нұсқау арқылы қатысуға ынталандыратын визуалды көрнекі құрал. «Алдымен-Содан кейін» тақшасы Алдымен Содан кейін Алдымен Содан кейін Page 7 of 22 Шымшуды сезесің Кішкентай машиналармен ойнайсың Дәрігерге көріну Ойын алаңшасы

8 "Алдымен Содан кейін" тақшасын қалай қолдану керек Сіздің пациентіңіз қандай тапсырманы орындауы тиіс болатынын анықтап алыңыз (ол "Алдымен" бағанында көрсетілген) және ол "алдымен" тапсырманы орындаудан кейін бірден өзіне қол жеткізе алатын затты не әрекетті ("Содан кейін" бағанында көрсетілген) таңдаңыз. Пациенттің қажетсінулеріне байланысты, бұл жалпы толық ем-шара болуы мүмкін (мысалы, «Алдымен дәрігерге барамыз, Содан кейін ойын алаңшасына барамыз"), не болмаса ол процесс кезіндегі белгілі бір тапсырмаларға бөлінген болуы мүмкін, пациенттің ол тапсырмаларды орындауы марапаттауды қажет етуі мүмкін. "Алдымен" тапсырмасы басталмас бұрын пациентіңізге тақшаны аса қысқа сөйлеммен ("Алдымен температураңды өлше, Содан кейін конфет аласың") көрсетіңіз. Егер қажет болса, тақшаны бала тапсырманы орындап жатқан кезде көрсетіңіз ("Тағы бір минут, Содан кейін конфет"). "алдымен" тапсырмасы орындала салысымен, қайтадан тақшаға жүгініңіз ("Дәрігермен барлық шаралар аяқталды, қазір ойын алаңшасы!") деп, "Содан кейін" тапсырмасына бірден кірісіп кетуіне мүмкіндік беріңіз. Визуалды кесте дегеніміз не? Визуалды кесте күні бойы не болмаса тапсырманы не іс-әрекетті орындау кезінде қандай нәрсенің орын алатынын көрнекі түрде ұсынады. Медициналық ем-шараларға қатысты алғанда ол белгілі бір әрекеттің күні бойы не қабылдауда болу кезінде орын алатыны жайлы хабарлау арқылы өзге әрекетке ауысумен байланысты алаңдаушылық пен ширығуды азайтуға мүмкіндік береді. Визуалды кестені қалай қолдану керек 1. Кестеге енгізгіңіз келетін іс-әрекет түрлерін таңдаңыз. Пациенттің ұнататын әрекеттері мен оның орындағысы келмейтін әрекеттерін үйлестіріп көріңіз. 2. Кестеде көрнекі құралдарды олардың ықтимал орын алу реті бойынша үлестіріңіз. Бұл қапшыққа салынған не планшетке түсірілген өзімен бірге алып жүретін кесте болуы мүмкін. Кесте онда көрсетілген бірінші әрекет түрі басталмас бұрын пациентке көрініп және қол жетімді болуы мүмкін, және ол қалған ем-шараларды жүргізу кезінде қол жетімді болып отыруы тиіс. 3. Кестеде көрсетілген ем-шараны жүргізудің уақыты келген кезде пациентіңізге бұл туралы келесі әрекетті бастамас бұрын қысқаша сөзбен берілген нұсқаулық түрінде хабарлаңыз. Пациентіңіз бірінші әрекетті орындағаннан кейін одан кестені қайта тексеруін өтініңіз де, келесі әрекетке көшіңіз. Кейбір балалар ем-шараны жүргізу кезінде орын алатын әрбір әрекет түрін толықтай талдаудан өткізген жағдайда жақсы нәтиже көрсетеді. Дәл осы әдіс балалардың енді біреулерінде алаңдаушылық тудыруы мүмкін, сол себептен ондай балаларға арнап жалпылама кесте қолдануға болады. 4. Пациент кестені өткен кезде, жаңа әрекетке көшіп және кестені аяқтаған кезде оны мақтап және/не өзгеше түрде марапаттап отырыңыз. Пациенттің назарын әлдебір жағымды нәрсеге аудару үшін кестенің соңына оның ұнататын әрекетін, және кестені аяқтаудың мотивациясын көрсетіп қойыңыз. Визуалды кесте МЕДБИКЕ Страница 8 из 22 ЖЕҢІҢДІ ТҮР БҰРАУ

9 Мінез-құлықтық стратегиялар: МАРАПАТТАУ АСБ бар пациенттермен жұмыс істеу кезіндегі марапаттауды қолдану АСБ бар балаларға арнап ем-шараларды жүргізу кезінде сол емшаралар мен оларға қуаныш әкелетін нәрсенің арасында байланыс орнату үшін арнайы марапаттауларды қолданыңыз. Марапаттау әдісін таңдау кезіндегі алғашқы қадам стандарттан тыс түрде ойлау және пациентіңізді ерекше түрде ынталандыратын нәрселерді анықтап алу. Олар пациентіңіздің сенсорлық не шектеулі қызығушылықтарына қатысты болуы мүмкін. Ата-анасынан қандай да бір идеялар ұсынуын өтініңіз. Қолдану үшін саны 3-тен 5-ке дейін ынталандыру стимулдарын анықтаудың пайдасы тиюі мүмкін, себебі кейбіреулері ем-шараны жүргізу күні қол жетімсіз болып және/не болмаса ем-шараның әртүрлі кезеңдерінде тым көп марапаттау шаралары қажет болуы мүмкін (мысалы, қабылдау бөлмесінде күткені үшін бір марапат, енді біреуі тіршілік әрекетінің көрсеткіштерін бақылау үшін, ал үшіншісі қан алу аяқталғаннан кейін). Қан алу кезінде марапаттауды қолдану туралы кеңестер Пациентіңіз үшін әрдайым қол жетімді бола бермейтін және оны қан алу сияқты қайсыбір ем-шараны өтуге ынталандыру үшін өте ерекше болып табылатын марапаттау әдісін таңдап алыңыз. Марапатты мүмкіндігінше тездетіп ұсыныңыз. Егер бұл мүмкін болмаса, өз пациентіңізді оның жақын арада марапатқа ие болатыны туралы хабардар етіп қойыңыз (мысалы, назарын аулайтын сурет, жетон). Марапаттың қандай екенін және пациентіңіздің оны алуға лайық болу үшін нақты не жасағанын анық түрде түсіндіріңіз (мысалы, тыныш отырды, кабинетке біреудің көмегінсіз кірді). Істі әрдайым соңына дейін жеткізіп отырыңыз және уәде еткен марапатты ұсынып отырыңыз. Егер мен пациентімнің сенсорлық қызығушылықтарын білген болсам, қандай заттар оны марапаттау болып табылады? Визуалды. Бірге алып жүретін теледидар/dvd ойнатқыш, бірге алып жүретін бейнеойындар, жанатын заттар, айналар, әуе шарлары, айналғыш/ домалағыш заттар, су құю не болмаса оның қалай тамшылайтынын көру үшін губканың суын сығу, адымдағыш серіппе түріндегі ойыншықтар Естілетін. Әуен/құлаққаптар, дыбыс шығаратын ойыншықтар Вестибулярлық. Әткеншек тебу, баланстау, батутта секіру, қытық, ойын алаңшасына бару Тактильді. Уқалағыш, қаурсындар, ермексаз, лосьон, мұз салсынған қапшық, жылытқы, қырынуға арналған жақпамай, су құйылған/құм салынған резервуар Жеуге келетін/пероральді. Конфет, тұздалған басытқылар, сусындар, тістеуге арналған ойыншық Қызықтырғыш. Жеделсатымен жүру, үстелүсті ойынын ойнау не болмаса қабылдаудан кейін болатын ата-аналармен жоспарланған іс. Әлеуметтік. Мақтау, арқасынан қағу, құшақтау, жымию, "бесті әкел", Бала әрекет түрін таңдаған кезде балаға қарайтын адаммен екеуара түрде кездесетін ерекше уақыт. Қиындық тудыратын мінез-құлқы орын алған жағдайда не істеу керек? Назарыңызды толығымен тапсырмаға аударуды және бала ем-шараның барлық кезеңдерін орындау кезінде оны мақтауды жалғастыра беріңіз. Баланың жағымсыз мінез-құлқына назар аудара бермеңіз, одан да өзіңіздің баланың не істегенін қалайтыныңызды қысқаша түсіндіріп не болмаса өз қалауыңызды балаға жеткізетін көрнекі құралды көрсетіңіз (мысалы, "Қолыңды соз"). Егер сіз қиындық тудыратын мінез-құлқының туындау ықтималдығын болжап отырған болсаңыз, ата-анасының осы буклетте көрсетілген стратегияны дәрігердің қабылдауына келуден бұрын қолдануын, және оларды баланың ұнататын күнделікті істерді орындауы кезінде пысықтап отыруын өтініңіз. Страница 9 из 22 ШЫМШУДЫ СЕЗІНДІҢ БҰЛАСЫР ЕРЕКШЕ ІС-ӘРЕКЕТ

10 АНЫҚТАМАЛЫҚ ӘДЕБИЕТТЕР МЕН РЕСУРСТАР ҰСЫНАТЫН ДЕРЕККӨЗДЕР 1. Messmer, R. L., Nader, R., & Craig, K. D. (2008). Қысқаша есеп: Қан алу ем-шарасын өтіп жатқан аутизмі бар балалардың ауырсыну дәрежесін анықтау: Бет белсенділігінің тигізетін әсері. Аутизм және даму бұзушылықтары журналы 38(7), Nader, R., et al. (2004 ж.). (2004 ж.). Аутизмі бар балалардың ауырсыну сезімін білдіруі. Клиникалық ауырсыну журналы, 15(3) Gilbert, C. A., et al. (1999 ж.). (1999 ж.). Мектеп жасына дейінгі балалардың операциядан кейінгі ауырсыну сезімін білдіруі: Бала бетінің кодтық жүйесін анықтау. Клиникалық ауырсыну журналы, 15(3) КӨБІРЕК БІЛГІҢІЗ КЕЛЕ МЕ? АСБ бар пациенттермен жұмыс істе үшін кеңестер мен идеялар алу үшін kc.vanderbilt.edu/asdbloodwork/ сілтемесі бойынша өтіңіз. Allen, J., & Klein, R. (1996). Дайындал...Икемдел Бойыңды еркін ұста: зерттеулерге негізделген балаларды релаксациялау, үйрету және өз-өзін бағалау бағларламасы. Уотертаун, Висконсин: Ішкі нұсқаулама. Culbert, T., & Kajander, R. (2007). Өз ауырсыну сезіміңе бастық бол: Балаларға арналған өз-өзіне көмек көрсету. Миннеаполис, Миннесота: Еркін рух. Davis, M., Eshelman, E. R., McKay, M., & Fanning, P. (2008). Релаксация және күйзелісті азайту бойынша жаттығулар жинағы. Окленд, Канада: Жаңа жаршы. Gray, C. (2010). Әлеуметтік оқиғалардың жаңа кітабы Арлингтон, Техас: Келешектің көкжиектері. Gillis, J. M., Natof, T. H., Locksin, S. B., & Romanczyk, R. G. (2009). Аутистикалық спектрдің бұзушылықтары бар балалардың стандарттық дене тексеруінен өту шарасынан қорқуы. Аутизмге және өзге даму бұзушылықтарына фокусталу, 24, Хюбнер, Д., және Мэтьюс, Б. (2005). Тым қатты уайымдап тұрсаң не істеу керек? Баланың мазасыз күйін еңсеру бойынша нұсқаулықтар (Балаларға арналған нұсқаулықтар: Не істеу керек). Вашингтон, Колумбия округы: Мэджинейшн пресс. Торн, А. (2007). Аутизмі бар балаға қарауға дайынсыз ба? Уход, 37, tor.html АУТИСТИКАЛЫҚ СПЕКТРДІҢ БҰЗЫЛУЫ ТУРАЛЫ АҚПАРАТ kc.vanderbilt.edu АЛҒЫС БІЛДІРУ Бұл жарияланымды "Leadership Education in Neurodevelopmental Disabilities" (LEND) ұйымында ұзақ мерзімді оқудан өтіп жатқан машықтанушылар, психология докторы Витни Лоринг, философия докторы Kristen Reeslund, медицина докторы Дуэйн Дав, философия докторы, дүниетану ғылымдарының магистры Мишель Разинг, өнер бакалавры Мелани Макдэниэл, және LEND ұйымының оқытушылар құрамының мүшесі, философия докторы, Вандербильт университетінің педиатрия, психология және психиатрия доценті және Вандербильт Кеннеди орталығының психологиялық бағалау бойынша үйлестірушісі Эвон Бэйти Ли, және, психология докторы, Вандербильт университетінің педиатрия және психиатрия аға оқытушысы және Вандербильт Кеннеди орталығының психологиялық білім беру, Аутистикалық спектр бұзушылықтарының ғылыми-зерттеу және емдеу институтының Директоры Кассандра Ньюс әзірлеген. Оны Autism Speaks қоры/аутизмнің алдын-алу және физикалық денсаулықты насихаттау жөніндегі халықаралық зерттеу желісі қаржыландыратын бағдарлама және Вандербильт Кеннеди орталығының қызметкерлері дамуындағы бұзушылықтарды емдеудегі жетістіктері үшін редакциялап, жоспарлап және шығарған. Біз Аутизмді емдеу желісімен, Лос-Анджелестегі Балалар ауруханасында Autism Speaks қоры қаржыландыратын бағдарламамен байланысты болып келетін көптеген адамдарға, сонымен бірге отбасыларға шолу жасап және ұсыныстарын алға тартқаны үшін ризамыз. Бұл жарияланымды қазіргі күйінде тегін таратуға, қағазға басып шығару үшін және өз ұйымыңыздың атауын және оның жиі аталатын анықтама әдебиеттерін көрсетумен электронды файл түрінде жекедара түрде ресімдеуге болады. Ақпараттың жаңа версиясын алу үшін келесі электронды пошта мекенжайына хабарласуыңызды сұраймыз: Бұл материалдар Аутизмді емдеу желісінің, Autism Speaks қоры қаржыландырып отырған бағдарламаның атқарып отырған қызметінің нәтижесі болып табылады. Бағдарлама АҚШ Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер министрлігінің, Денсаулық сақтау және медициналық қызмет көрсету басқармасының, Массачусетс штатының Орталық ауруханасының ана мен бала денсаулығы туралы зерттеу бағдарламасының қолдауымен, UA3 MC11054 келісімшарты бойынша жұмыс істейді. Оның мазмұны тек қана авторлардың пікірін білдіреді және оның Ана мен бала денсаулығы ұйымының, Денсаулық сақтау және әлеуметтік қамту министрлігінің Денсаулық сақтау ресурстары мен қызметтер басқармасының ресми пікірін білдіруі шарт емес жылдың маусым айында басып шығарылды. Қабындағы фотосурет forestpath, istockphoto.com веб-сайтынан алынған. 22 беттің 10-беті

11 ҚОСЫМША A қосымшасы: СТАНДАРТТЫҚ КЛИНИКАЛЫҚ ЕМ-ШАРАЛАРҒА АРНАЛҒАН САУАЛНАМА Біз сіздің балаңыздың медициналық мекемеге қаралу шарасының жағымды оқиғаға айналуына мүдделіміз. Біз балаңыздың кез келген алаңдаушылығын не жайсыз сезінуін азайтқымыз келеді. Сіздің төменде берілген сауалдарға жауаптарыңыз балаңыздың дәрігерге көрінуін оның жеке қажетсінулеріне арнап бейімдеп алуға себін тигізеді. Төменде сіздің балаларыңызды сипаттайтын тармақтардың тізімі ұсынылған. Сіздің балаңызды қазіргі кезде не болмаса өткен жыл бойынша сипаттайтын әрбір тармаққа арнап, егер ол балаңыз үшін толықтай шынайы не болмаса көбінеки шынайы болып табылса, 2 цифрын қоршап сызыңыз. Егер тармақ жартылай шынайы не болмаса кейде шынайы болып табылса, 1 цифрын қоршап сызыңыз. Егер тармақ сіздің балаңыз үшін сирек не болмаса жалған болып табылса, 0 цифрын қоршап сызыңыз. Кейбір тармақтар сіздің балаңызға тән болмаса да, олардың барлығына арнап жауап таңдауыңызды сұраймыз. 0 = Сирек түрде шын не болмаса жалған 1 = Жартылай шынайы не болмаса кейде шынайы 2 = Толықтай шынайы не болмаса көбінеки шынайы Менің балам қоғамдық орындарда кезек күтуге тура келген жағдайда мазасызданып не жабырқай бастайды Менің балам өзіне таңсық не болмаса күтпеген жағдайларда мазасызданып не жабырқай бастайды Менің балам, егер оның айналасында бейтаныс ересек адамдар жүрсе, мазасызданып не жабырқай бастайды Менің балам егер оны шулы, жарқырайтын, жыпылықтайтын заттар қоршаса, мазасызданып не жабырқай бастайды Менің балам дәрігердің әдеттегі қабылдауы кезінде мазасызданып не жабырқай бастайды Менің балам оның қан қысымын өлшеген кезде мазасызданып не жабырқай бастайды Менің балам медициналық тексеруден өту кезінде мазасызданып не жабырқай бастайды Менің балам одан қан алған кезде мазасызданып не жабырқай бастайды Менің балам қанды не инелерді көрген кезде есінен танып не болмаса басы айналады Менің балам мазасызданып не жабырқап тұрған кезде оның мінез-құлқын алдын-ала болжау қиын (мысалы, ол агрессия танытуға, өз-өзін жарақаттауға, ыза болуға бейім) Бұрында менің баламның стандарттық медициналық ем-шараға жауаптық әрекеті. әкеп соқтырды Бұрында менің баламның стандарттық медициналық ем-шараға жауаптық әрекеті баламның жарақат алуына әкеп соқтырды.. Келесі сауалдарға жауап беруіңізді сұраймыз. 1. Сіз балаңызға күйзеліске әкеп соқтыратын жағдайларда көмектесу үшін әдетте не істейсіз? 2. Балаңыздың алдағы уақытқа жоспарланған медициналық мекемеге қаралуына қатысты қандай да бір түсіндірмелеріңізбен не болмаса алаңдаушылығыңызбен бөлісуіңізді өтінеміз : 22 беттің 11-беті

12 В қосымшасы: ТЕРЕҢ ТЫНЫС АЛУ АСБ бар балаларға арналған ішімен тыныс алу жөніндегі нұсқаулықтар: 1. Ыңғайланып жайғасыңыз. Еденге жатыңыз не түзу отырыңыз. 2.Бір қолыңызды кеудеңізге, ал екіншісін ішіңізге қойыңыз. 3.Мұрныңызбен деміңізді ішке тартыңыз, Деміңізді ішке тартқан кезде ішіңіздің әуе шары сияқты қалай көтерілгенін сезініңіз. Ішіңізге қойылған қолыңыздың қалай көтеріліп жатқанын, ал кеудеңіздегі қолыңыздың қозғалыссыз тұрғанын бақылап көріңіз. 4. Мұрныңызбен баяу дем шығарыңыз Ішіңіздің ауасы шығып жатқан шар тәрізді орнына түсіп жатқанын сезініңіз. 5.Осылайша тағы бірер минут тыныс алуды жалғастырыңыз. 6. Сіз неғұрлым көбірек жаттықсаңыз, соғұрлым мұны орындау оңай болмақ! Балаңызға ішпен тыныс алу, шар үрлеу не болмаса өзінде бала таяқтағы айналманы үрлеп тұрған ойын үйлестіріп көрсетілген сурет сияқты көрнекі құралды беріңіз, бұл терең тыныс алу практикасының орындау үшін анағұрлым жағымды және жеңіл болуына себін тигізеді. Бұл сондай-ақ күйзеліске әкеп соқтыратын медициналық ем-шараларды өту кезінде баланың көңілін аулауды қамтамасыз етуі мүмкін. Ескерту: Егер АСБ бар бала бұрынғы қан алу кезінде есінен танып қалған болса, терең тыныс алу не болмаса бұлшық етін босаңсыту әдістерін қолданар алдында дәрігермен кеңесіңіз. Сабын көпіршіктерін үрлеу Бұл қарапайым, алайда тыныштандыратын әдіс. Баланы оған ыңғайлы болатындай күйде жайғастырыңыз (мысалы, орындыққа шалқайтыңқырап отырғызыңыз). Алдымен көпіршіктерді жылдам, терең емес тыныс алуларды қолданумен үрлеп көріңіз. Көпіршіктердің бірден жарылуын бақылай тұрыңыз. Енді көпіршіктерді баяу, терең тыныс алуларды қолдана отырып үрлеп көріңіз. Бала демін неғұрлым баяу шығарса, ол соғұрлым көп көпіршікке ие болады. Баланың назарын барлық көпіршіктердің қалай құлап бара жатқанына аударыңыз және әрекетті қайталаңыз. Таяқтағы айналма Баланы терең тыныс алып және айналмаға баяу дем шығаруға ынталандырыңыз. Баланың айналманы қаншалықты ұзақ уақыт айналдыратынын бақылап көріңіз ол демін неғұрлым алысқа шығарса, айналма да соғұрлым ұзақ уақыт айналатын болады. 22 беттің 12-беті

13 С қосымшасы: БҰЛШЫҚ ЕТТЕРДІ БОСАҢСЫТУҒА ҮЙРЕТУГЕ АРНАЛҒАН СЦЕНАРИЙ Сіз өз-өзіңізді ширыққан, қамыққан не болмаса ашулы сезінген сәтте денеңіздегі бұлшық еттер ширығады. Денеңіздің белгілі бір бұлшық еттерін ширықтыруға үйренумен, сіз оларды босаңсытуды үйренесіз. Енді өзіңізге жайлы болатындай күйде жайғасыңыз! (Ескерту: Егер АСБ бар бала бұрынғы қан алу кезінде есінен танып қалған болса, терең тыныс алу не болмаса бұлшық етін босаңсыту әдістерін қолданар алдында дәрігермен кеңесіңіз. Қол мен қол білезігі: Лимонды сық Екі қолыңа бір-бірден бүтін лимон ұстап тұрғаныңды елестест. Енді оны қаттырақ қыс. Оның шырынын толықтай сығып алуға тырысып көр! Қысқан кезде қолдарың мен қол білезіктеріңнің ширығуын сезін. Қатты қыс! Бірдебір тамшы қалдырма. (10 секундқа осы күйде қалдыр.) Енді қолыңды босаңсытып лимонды түсіре сал. Қолдарың мен қол білезіктеріңнің босаңсыған кезде өздерін қаншалықты жақсы сезінетінін байқап көр. Қол мен иық: Мысық сияқты керіл Өзіңді жүндес, жалқау мысықпын деп елестетіп көр, және сен жаңа ғана ұйқыдан тұрдың. Екі қолыңды алдыңа соз. Енді оларды басыңнан асырып жоғары көтер. Иықтарыңның қалай созылғанын сезін. Жоғары тартыл және қолыңды төбеге тигізуге тырысып көр. (10 секундқа осы күйде қала тұр.) Керемет! Оларды өте жылдам түсір де өз-өзіңді босаңсыған күйде сезінудің қандай жақсы екенін сезініп көр. Өзіңді жақсы, жылынған күйде, жалқау тәрізді сезініп көр. Иықтар мен мойын: Тас қабыққа тығыл. Енді өзіңді тасбақамын деп елестетіп көр. Басыңды тас қабықтың ішіне қарай тығып тартып көр. Екі иығыңды құлақтарыңа қарай жоғары көтеріп және басыңды иықтарыңа қарай төмен түсіріп көр. Мықтап ұста! (10 секундқа осы күйде қала тұр.). Жақсы, енді тас қабықтан шығуыңа болады. Иықтарыңның қалай босаңсығанын сезін. Арқа: Жоғары қарай тербелеміз Өзіңді саябақтағы әткеншекте отырмын деп елестет. Денеңнің жоғарғы бөлігін алдыға-артқа, алдыға-артқа тербелт. Шынымен де биікке тербелу үшін қолдарыңды пайдалан, олар сенің тербелуіңе көмектеседі. Тербелуіңді жалғастыра бер! (10 секундқа осы күйде қала тұр.). Керемет. Сен әткеншек тебуді аяқтадың. Отырып босаңсы. 22 беттің 13-беті

14 Іш: Дуалдың арасынан өт Енді өте тар дуалдың арасынан өткім келеді деп ойла. Егер одан өткің келсе, саған өте арық адамға айналу қажет болады. Ішіңді тарт, оны арқаңа қарай қысуға тырысып көр. Ол өте кішкентай және қатты болсын. Оны мүмкіндігінше нығыз етіп ұста! (10 секундқа осы күйде қала тұр.) Жақсы, қолыңнан келді! Сен дуалдан өтіп кеттің. Кері шалқай да ішіңді қалыпты күйге қайтар. Жақ: Сәбізді шайна Енді, өзіңді үлкен қатты сәбізді жеп қоюға тырысып жатқандай елестет. Оны шайнау аса қиын шаруа. Бір кесегін мүмкіндігінше қаттырақ тістеп ал. Біз бұл сәбізді езбеге айналдырғымыз келеді! Жеуді жалғастыр. (10 секундқа осы күйде қала тұр.) Жақсы. Енді босаңсы. Сен сәбізді жеп қойдың. Өзіңді мүмкіндігінше босаңқы сезін. Бет пен мұрын: Мұрныңдағы шыбынды қуып жібер Мінеки, бір кәрі шыбын келіп мұрныңа қонды, делік. Оны қолыңды пайдаланбай қуып жіберуге тырысып көр. Мұрныңды тыржит. Оны қаттырақ тыржит. Мұрныңды тыржит да, оны осындай күйде қаншалықты мүмкін болса, соншама ұзақ уақыт ұста. Мынаған назар аудар: сен мұрныңды тыржитқан кезде, сенің екі бетің, аузың да, маңдайың да, көздерің де барлығы саған көмектеседі және олар да ширыққан күйде болады. (10 секундқа осы күйде қала тұр.) Жақсы. Сен оны қуып жібердің. Енді өзіңді бос ұста және сенің бетің тұтастай жазылсын. Аяқ пен табан: Аяғыңның саусақтарын батпаққа батыр Енді өзіңді қою лай батпақта жалаң аяқ тұрғандай елестет. Аяғыңның саусақтарын батпаққа тереңдеп батыр. Табаныңды батпақтың түбіне дейін жеткізуге тырысып көр. Сірә, сенің басуыңа көмектесу үшін аяқтарыңды пайдалануға тура келер. Аяғыңның саусақтарын ішіне қарай қыс. Қаттырақ қыс! (10 секундқа осы күйде қала тұр.) Жақсы, енді шыға берсең болады. табандарыңды босаңсыт, аяқтарыңды босаңсыт, аяғыңдағы саусақтарыңды босаңсыт. Өзіңді босаңсыған күйде сезінген қандай жақсы. Еншбір жерің ширықпаған. Өзіңді жылы сезінесің және ешбір жерің ауырмайды. 22 беттің 14-беті

15 D қосымшасы: БҰЛШЫҚ ЕТТЕРДІ БОСАҢСЫТУҒА АРНАЛҒАН СУРЕТТІ КЕСТЕ Лимонды сық Мысық сияқты керіл Сәбізді шайна Тас қабыққа тығыл Жоғары қарай тербелеміз Дуалдың арасынан өт Мұрныңдағы шыбынды қуып жібер Аяғыңның саусақтарын батпаққа батыр Бойыңды еркін ұста 22 беттің 15-беті

16 E қосымшасы: КӨҢІЛІН АУЛАУҒА АРНАЛҒАН ИДЕЯЛАР Төменде пациенттер мен отбасылардың медициналық қабылдау кезінде қолдануы үші өздерін клиникада ұстау пайдасын тигізетін құралдар, ойыншықтар не идеялар көрсетілген. Кеңестер: Қан алумен байланысты медициналық қабылдаулар үшін көңілін аулауға арналған келесі құралдар пайдасын тигізуі мүмкін : Қан алатын жердің жанына қою керек болатын сенсорлық заттар (мысалы, суық қапшық, дірілдегіш ойыншық ) Ауырсынуды басатын жақпамай не спрей, болса Қан алуға арналған өзге де қосымша ерекше құралдар (мысалы, "Баззи", buzzy4shots.com, қар. кейбір ауруханаларда қолданылады) Көңілін аулауға арналған құралдардың жақсы қорының бар екендігінің сипаттамасы: Пациентке таныс және оған ұнайды Ынталандырушы және ерекше Бірге алып жүретін Ауруханаларда не дәрігерлердің кабинеттерінде рұқсат етілген Пациентті аз қозғайтындай түрде қолданылуы мүмкін (және, мүмкін болса бір қолымен) Баланың көңілін аулай алады Көңілін аулауға арналған құралдардың жақсы қорының бар екендігінің мысалдары Пациентке ұнайтын бейне көрсетуге не музыка ойнатуға арналған бірге алып жүретін құрылғы Пациентке ұнайтын, оның аздап қозғалуын не болмаса қозғалуын мүлде қажет етпейтін ойындар (мысалы, "Тас, қайшы, қағаз") Күлу (мысалы, сіз күлкінің сан алуан түрлерін ойдан шығарып және олардың қалай естілетінін ұқсатып келтіретін ойын) Көңілін аулай алатын сүйікті ойыншықтар не болмаса жануарлар түріндегі жұмсақ ойыншықтар Визуалды ынталандыратын ойыншықтар (мысалы, жанатын ойыншықтар, айналмалар, түрлі-түсті ойыншықтар) Тактильді ойыншықтар не заттар (мысалы, текстурасы қызықты ойыншықтар, күйзеліс кезінде қысатын доптар, дірілдейтін ойыншықтар) Визуалды түрде қызықты болып келетін, қауіпсіз шуыл шығаратын не тактильді болып табылатын ерекше ойыншықтар (мысалы, пало-де-льювия (музыкалық аспап), жанатын таяқшалар, босаңсуға арналған ойыншықтар, көпіршіктер) Релаксация әдістері де (мысалы, терең тыныс алу не болмаса бұлшық еттерді үдемелі босаңсыту) көңілін аулауы мүмкін. Пациентке қызықты тақырыптар. Көп жағдайда АСБ бар пациенттердің қызығушылығы шектеулі болып келеді. Пациентті осы тақырыптағы әңгімеге тарту оның көңілін аулауы мүмкін (мысалы, поездар, жеделсатылар, нақты бір телесериал не фильм) 22 беттің 16-беті

17 F қосымшасы: ВИЗУАЛДЫ ҚОЛДАУ Төменде Сіздің пациентіңізге арнап одан қан алуға дейін және одан кейін қолдану сіздің ойыңызша пайдасын тигізетін кейбір суреттер көрсетілген. Кішкентай машина Көлік жүргізу Тіркеу бөлімі Күту залы Кітап Музыка тыңдау Медбике Медбике Төмендегі залға түсу 22 беттің 17-беті

18 Серуен Ана Әке Кресло Отыру Тыңдау Жеңді түру Қолды сүрту Суық Таңғыш Суытқыш спрей Мұз салынған қапшық 22 беттің 18-беті

19 Допты қысыңыз Шымшылуын сезіңіз Мақта тампондар Қолдағы мақта тампондар Бұласыр Барлығы жасалды Қуаныш Дәрігерге көріну Қолдарыңды екі жақ жаныңа ұста Қан қысымы Күте тұршы Дәрігерге көріну 22 беттің 19-беті

20 Күлу Айналма Арнаны ауыстыру Терең тыныс ал Ішпен тыныс алу Созыл Ойлан Үрле Көпіршік үрле 22 беттің 20-беті

21 Ойыншықтар Сыйлық Сыйлық Сыйлық Ерекше іс-әрекет Ерекше күн Сыйлық Тосын сый Алдымен Дәрігерге көріну Содан кейін Ойын алаңшасы 22 беттің 21-беті

22 G қосымшасы: СТАНДАРТТЫҚ КЛИНИКАЛЫҚ ЕМ-ШАРАЛАР ОРЫНДАЛҒАННАН КЕЙІН АТА-АНАЛАРДЫҢ ТОЛТЫРАТЫН САУАЛНАМАСЫ. Бізді балаңыздың медициналық мекемеге қаралуы қалай өткені қызықтырады. Сіздің осы сауалдарға жауаптарыңыз балалар күтімін жақсарту үшін және балалардың медициналық мекемеге келуімен байланысты жайсыздық пен алаңдаушылық деңгейін азайтуға арнап қолданылатын болады. Төменде баланың медициналық мекемеге келуін сипаттайтын тармақтар тізімі келтірілген. Балаңыздың медициналық мекемеге келуі туралы әрбір тармақ бойынша ойлап шығыңыз. 2 цифрын қоршап сызыңыз. Егер тармақ толығымен шындық болып табылса, 2 цифрын қоршап сызуыңызды сұраймыз. Егер тармақ жартылай шындық болып табылса, 1 цифрын қоршап сызуыңызды сұраймыз. Егер тармақ сіздің балаңыз үшін шындық болып табылмаса, 0 цифрын қоршап сызуыңызды сұраймыз. Кейбір тармақтар сіздің балаңызға тән болмаса да, олардың барлығына арнап жауап таңдауыңызды сұраймыз. 0 = шындық емес 1 = жартылай шындық 2 = толығымен шындық Менің балам қабылдау бөлмесінде күтуге шыдап шықты Менің балам бір әрекет түрінен екіншісіне жақсы ауысып отырды Менің балам дәрігерлер мен медбикелермен сөйлескен кезде өзін жайлы сезініп отырды Қол жетімді ойыншықтар мен заттар менің балама қызықты болды Менің балам қан қысымын өлшеу ем-шарасына аяғына дейін шыдады Менің балам дене тексеруіне аяғына дейін шыдады Менің балам қан алу ем-шарасына аяғына дейін шыдады Менің баламның мінез-құлқы ем-шара кезінде оның қауіпсіз күйде қалуына және жарақат алмауына мүмкіндік берді Менің баламның мінез-құлқы ем-шара кезінде өзгелердің қауіпсіз күйде қалуына және жарақат алмауына мүмкіндік берді Менің баламның өз-өзін жайсыз сезінуі мен алаңдаушылығы медициналық мекемеге осындай ем-шараға келу үшін қолданылатын стратегиялар арқылы азайтылды Жалпы алғанда, баламның медициналық мекемеге келуі кезінде басынан өткерген тәжірибесі мені қанағаттандырды. Өтінеміз, келесі сұрақтарға жауап беріңіз. 1. Осы ем-шара кезінде қолданылған қандай стратегиялар сіздің балаңыздың байсалды және босаңсыған күйде қалуына себін тигізді? 2. Өтінеміз, өзіңізді қынжылтқан кез келген түсіндірмелеріңізбен не фактілермен бөлісіңіз: 22 беттің 22-беті