СТУДИЈА ЗА ОРНИТОЛОШКИТЕ ВРЕДНОСТИ НА ПОДРАЧЈЕТО ДОЛНА БРЕГАЛНИЦА

Transkript

1 СТУДИЈА ЗА ОРНИТОЛОШКИТЕ ВРЕДНОСТИ НА ПОДРАЧЈЕТО ДОЛНА БРЕГАЛНИЦА СО ПРЕДЛОГ АКЦИОНЕН ПЛАН ЗА ЗАШТИТА Македонско еколошко друштво Скопје, 2012 годи

2 Изработено од: Методија Велевски, Македонско еколошко друштво Роберти Брајаноска, Македонско еколошко друштво Данка Узунова, Македонско еколошко друштво Студијата е изработе во рамките проектот Крилја преку Балканот: Подготовка земјите од Западен Балкан за спроведување Директивата за заштита дивите птици Европската унија, финсиран од Европската комисија (IPA 2008 Programme Civil Society Facility: Support topartnership Actions "Environment, Energy Efficiency, and Health and Safety at Work", EuropeAid/128287/C/ACT/MULTI), а координиран од BirdLife Europe. Мислењата и ставовите во овој документ не ги отсликуваат ставовите Европската комисија и се резултат работата и мислењата авторите. Фотографија словта страница: Модровра (Coracias garrulus). Фото: Зденек Тунка Стр. 1 пд 43

3 Кратенки BVAP Balkan Vulture Action Plan (Акционен план за заштита мршојадците Балканскиот Полуостров) EC European Commision (Европска комисија) EUNIS European Nature Information System (Европски информативен систем за природата) IBAs - Important Bird Areas IPA Instrument of Pre-accession (Инструмент за претпристап финсиска помош) IUCN International Union for Conservation of Nature (Меѓурод унија за зачувување природата) SDC Swiss Agency for Development and Cooperation (Швајцарска агенција за развој и соработка) SPA Special Protection Area UNDP United Nations Development Program (Програма за развој Обединетите ции) ЕУ Европска унија ЗПП - зчајни подрачја за птици МЕД Македонско еколошко друштво МЖСПП - Министерството за живот среди и просторно планирање МЗШВ - Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство ОВЖС Оце влијанието врз животта среди ПЗП - Посебни заштитени подрачја (за птици) ППЗ Посеби подрачја за зачувување Стр. 2 пд 43

4 Содржи ПРЕДГОВОР ВОВЕД Граници и опис подрачјето Орнитофау Закани Цели заштитата и целни видови Предлог акционен план за заштита Литература Стр. 3 пд 43

5 ПРЕДГОВОР Студијата за валоризација орнитолошките вредности подрачјето Дол Брегалница е изработе со цел да се укаже големото зчење овој простор за заштита фаута птиците во Република Македонија. Законот за заштита природата (Службен версник РМ бр. 67/04, 14/06, 84/07, 35/10, 47/11) во голема мера е усогласен со Директивата за заштита дивите птици (2009/147/EC). Во таа сока, поглавјето еколошки зчајно подрачје во член 51 од Законот предвидува дека (став 4): подрачјата кои по својот број и големи јдобро одговараат за заштита засегти и заштитени видови птици пропишани со листите од член 35 став (3) овој закон, имајќи ги предвид загрозените видови, видовите кои се чуствителни специфичните промени во нивното живеалиште, видовите кои се сметаат за ретки, поради малите популации или ограничета локал распространетост и другите видови кои бараат особено внимание поради специфичта природа нивното живеалиште, ќе бидат определени како посебни заштитени подрачја за птици. Истите, задно со посебните подрачја за зачувување (идентификувани согласно барањата Директивата за живеалишта) ја формираат мрежата Натура 2000, која се утврдува од стра Владата Република Македонија, предлог министерот кој раководи со органот државта управа длежен за вршење работите од областа заштитата природата (член 52). Целта овој документ не е да ја замени студијата за валоризација подрачјето која служи како основа за прогласување заштитено подрачје предвиде со член 92, став 5 од Законот и согласно истиот, содржита студијата дефинира во Правилникот за содржита студијата за валоризација или ревалоризација заштитено подрачје (Службен весник РМ бр.26/2012), туку да ги посочи орнитолошките вредности подрачјето Дол Брегалница и да иницира подетални истражувања за остатите групи од биодиверзитетот и геолошките вредности, заради изработка детал студија за валоризација и отпочнување постапка за заштита подрачјето. Стр. 4 пд 43

6 1. ВОВЕД До денес за орнитофаута Македонија се публикувани податоци за присуството 318 видови птици (Мицевски 2002/2003, Velevski et al. 2010). Според Velevski et al. (2010) 114 видови кои редовно се среќаваат територијата Македонија во моментов имаат неповолен заштитарски статус во Европа. Девет од нив се во категоријата SPEC 1, 33 во категоријата SPEC 2 и 72 во категоријата SPEC 3. Од нив, еден вид египетскиот мршојадец се смета за глобално загрозен (EN), три (кадроглавиот пеликан, царскиот орел и ловниот сокол) за чувствителни (VU), а пет (црниот кожувар, сита ветрушка, црвеноопашта блатарка, модроврата и шареното муварче) за близу-засегти (NT). BirdLife International (2004) дава доста груби проценки за големините популациите птиците во Македонија. За еден дел од нив сега постојат попрецизни информации за нивта бројност (Velevski et al. 2010), но за уште многу видови потребни се систематски проучувања за да може да добијат попрецизни проценки. Сепак, и постојните информации беа доволни за територијата Македонија да бидат идентификувани 24 јважни подрачја за заштита птиците зчајни подрачја за птици (ЗПП) (Important Bird Areas-IBAs) (Velevski et al. 2010), од кои во моментов 22 се прифатени од стра BirdLife International. Меѓу нив е и ЗПП река Тополка-река Бабу-река Брегалница. Во првиот преглед зчајните подрачја за птици во Европа (Grimmet & Jones 1989), беше вклучен и долниот тек р. Брегалница (MK004), посебно заради зчењето за грабливите птици, со површи од околу ha. Заради непостоење понови податоци, истиот простор беше преземен и во вториот каталог зчајни подрачја за птици во Европа (Heath & Evans 2000). Подоцнежните истражувања поврдија дека зчењето овој локалитет е непроменето, и истиот беше вклучен во границите ЗПП река Тополка-река Бабу-река Брегалница (МК020, Velevski et al. 2010). Заради постоењето јасни квантифицирани критериуми за избор, зчајните подрачја за птици се прв чекор кон прогласување посебни заштитени подрачја за птици, согласно Директивата за диви птици Европската комисија (2009/147/EC). Заедно со подрачјата идентификувани преку Директивата за заштита живеалишта и диви видови фау и флора (92/43EEC), во земјите Европската унија ја чит мрежата заштитени подрачја Натура Во пракса, мрежата Натура 2000 е дефинира во голема мера од зчајните подрачја за птици. Во многу региони, посебни заштитени подрачја за птици и посебните подрачја за зачувување се преклопуваат, а птиците служат како воочливи индикатори за ретки и загрозени живеалишта (Schneider-Jacoby 2010). Во таа сока е и изборот долниот тек р. Брегалница за Емералд подрачје од Македонија (Клисура река Брегалница, МК , Council of Europe 2011). Во рамките проектот Зајакнување еколошката, институциолта и финсиската одржливост системот заштитени подрачја во Република Македонија Стр. 5 пд 43

7 Министерството за живот среди и просторно планирање (спроведуван од стра UNDP), Македонското еколошко друштво беше под-имплементатор компонентата Развој циол репрезентатив мрежа заштитени подрачја. Долниот тек р. Брегалница беше повторно идентификуван како зчајно подрачје, и предложен за заштита во категоријата Споменик природата под името Дол Брегалница, главно заради геоморфолошките и фаунистички вредности. Истото подрачје овде е детално обработено од орнитолошки аспект. Од другите таксономски групи, според истражувањата МЕД, подрачјето се среќаваат следните зчајни видови: Растенија: Anchusa macedonica, Astragalus parnassii, Camphorosma monspeliaca, Morina persica, Onobrychis megalophylla, Salvia jurisicii, Hedysarum macedonicum, Convolvulus holosericeus. Matevski et al. (2008) ведуваат поголем број зчајни растителни видови за ова подрачје. Тие издвоиле и два (од вкупно шест во македонската степа) флористички зчајни локалитети (Солен Дол-Енешево и Богословец) кои влегуваат во ЗПП Дол Брегалница. Инсекти: Saga hellenica, Lycaena dispar, Paracaloptenus caloptenoides, Phengaris arion Риби: Pachychilon macedonicum, Cyprinus carpio, Chondrostoma vardarense, Barbus macedonicus, Alburnus macedonicus, Silurus glanis, Vimba melanops Водоземци: Rana dalmatina, Salamandra salamandra, Pseudepidalea viridis, Bufo bufo, Rana graeca, Bombina variegate, Pelophylax ridibunda, Hyla arborea, Lissotriton vulgaris Влекачи: Zamenis situla, Telescopus fallax, Testudo graeca, Typhlops vermicularis, Vipera ammodytes, Eryx jaculus, Elaphe quatuorlineata Цицачи: Lutra lutra Очигледно е дека се потребни пообемни флористички и фаунистички истражувања за да се добие целос слика за природните вредности просторот Дол Брегалница, и се деваме дека овој приказ вредностите орнитофаута во идни ќе иницира такви истражувања. Стр. 6 пд 43

8 2.1 Граници и опис подрачјето a. Граници Подрачјето Дол Брегалница се оѓа во централниот источен дел Република Македонија, грубо, помеѓу селата Богословец север, Доброшани исток, Аџи Јусуфи југ и Кишино запад. Почнувајќи од врвот Коџа Алчак источно од с. Кишино, границата оди североисток минувајќи западно од врвот Раста (354 м.н.в.) и следејќи ги суводолиците, по јголемата суводолица се спушта во повремениот поток Дузлер, од каде завртува кон север-северозапад, се до врвот Сари Таш. Од таму, врти исток-североисток, минува котата 376 м.н.в локалитетот Змијарник, продолжува во ист правец сечејќи ја Светиниколска Река јужно од с. Аџибегово, и доаѓа до изохипсата од 400 м.н.в Светијовански Рид. Ја следи оваа изохипса вклучувајќи го ридот се до патот за с. Богословец, кратко го следи патот оставајќи го селото двор од подрачјето по изохипса од 460 м.н.в и доаѓа до суводолицата северните падини Тиски Рид. По суводолицата повторно се спушта до 400 м.н.в, и продолжува да ја следи изохипсата се до седлото земјениот пат околу 2 км западно од врвот Мачуково (385 м.н.в). По малиот с рт се спушта југоисток сè до р. Брегалница, и по нејзиниот десен бред се движи со спроти с. Скандалци, каде ја пресекува и продолжува југозападно, минувајќи помеѓу котата 408 м.н.в Курд Тепе и м.в. Едеклер. Од тука се спушта во потокот Кури Дере, врти запад и минува близу (западно) од котата 295 м.н.в., се спушта југ по суводолиците доаѓајки западно од котата 390 м.н.в. Продолжува југозапад до суводолицата јужно од Јусек Баир (386 м.н.в), па југ качувајќи се Кара Тепе (386 м.н.в), па врти запад до м.в Киш. До р. Брегалница доаѓа следејќи ја суводолицата, ја минува реката и се искачува по Бекиров С рт (241 м.н.в), го следи с ртот кон северозапад кон Баир Арде (376 м.н.в) и продолжува до м.в. Кара Куш, од каде по суводолиците врти кон североисток до Балави (362 м.н.в) и север до Коџа Алчак. Границите се прикажани слика 1. Во вака дефинирани граници, подрачјето зафаќа површи од 8817 ha, со јвисока точка Светијовански Рид (755 м.н.в), а јниска р. Брегалница кај Бекиров С рт (150 м.н.в). Стр. 7 пд 43

9 Слика 1. Граници подрачјето Дол Брегалница b. Опис живеалиштата Детален опис живеалиштата во поширокото подрачје македонската степа е даден кај Matevski et al. (2008). Во оваа публикација се прикажани 13 EUNIS живеалишта и 16 растителни заедници. За потребите оваа студија не е изврше формал идентификација, туку се дадени описи живеалиштата според нивното зчење за орнитофаута. Пределот е дефиниран од еродираните ридови меѓу кои е всечено коритото р. Брегалницa. Во зависност од степенот еродираност, инклицијата теренот и Стр. 8 пд 43

10 искористувањето земјиштето, можат да бидат разликувани неколу основни живеалишта: 1. Речни текови претставени единствено со коритото реката, чиј водостој зчително варира во текот годита. Реката носи зчителни носи, заради кои јчесто е мат. Matevski et al. (2008) идентификувале едно живеалиште со трска и ед фитоценоза (Scirpo-Phragmitetum). 2. Крајречни шуми претставени со две живеалишта: крајречно живеалиште од врба и крајречни шумички од бела топола, кои се главно добро развиени (со зчител старост), иако во тесен појас долж реката. Наместа се испрекити со помали површини тамарикс. 3. Тревести живеалишта (суви пасишта, повремено влажни ливади и солени степи) зафаќаат зчителен дел од подрачјето и се развиваат сиромашните почви. Скоро целосно отсуствува дрвенеста вегетација. 4. Шибјаци во нив се доминтни драката (Paliurus spina-christi) и црвета смрека (Juniperus oxicedrus), но и Phylirea media, Quercus pubescens и други видови. Според Matevski et al. (2008) живеалиштето се дефинира како трнести смрекови гариги. 5. Остатоци од дабови шуми се среќаваат главно во доловите, но се многу деградирани и никаде не формираат дури ниту мали шумички. Тука спаѓаат две живеалишта (Matevski et al. 2008): хелено-мезијски шуми од унгарски даб и хеленомезијски габерови шуми. 6. Конгломератски карпи се јавуваат долж безмалку целото корито р. Брегалница, а се карактерзираат со постоење многу пуктини во често сосема вертикални литици, кои овозможуваат услови за гнездење повеќе видови птици, а веројатно и лилјаци. 7. Силикатни камењари се јавуваат мал дел подрачјето (главно ридот Богословец), и се од помало зчење за фаута птиците, иако се веројатно зчајни за флората подрачјето. 8. Обработливи површини претставени со ниви (жито, јачмен) по периферијата и во околта подрачјето ( пример, Убошко Поле) и помали ниви со пченка или лубеници и дињи по лаките р. Брегалница). Стр. 9 пд 43

11 Слика 3. Хисарот. Во позадита, Светијовански Рид и Тиски Врв. Фото: М. Велевски Слика 4. Р. Брегалница, меѓу Нерезини и Тиса. Фото: М. Велевски Стр. 10 пд 43

12 Слика 5. Ридовите д р. Брегалница северозападно од с. Црешка. Фото: М. Велевски Слика 6. Долита р. Брегалница, од с. Јумуларци запад. Десно - Светијовански Рид. Фото: М. Велевски Стр. 11 пд 43

13 c. Население Регионот Дол Брегалница е многу слабо селен. Според податоците од последниот попис (Државен завод за статистика 2002 год.), само 5 жители живеат во селото Бекирлија (5), и уште 45 во непосредта околи (Кишино (22), Доброшани (8), Пенуш (8), Богословец (4), Аџибегово (5), Ќоселери (8)). Селата Црешка, Јумуларци, Скандалци и Убого се целосно пуштени. Околу 20 рибарски и ловџиски куќички исто така постојат долж р. Брегалница, главно сопственици од поголемите места во регионот (Штип, Дорфулија, Лозово и др.). Слика 7.Село Црешка. Во позадита, Хисарот. Фото: М. Велевски Стр. 12 пд 43

14 Слика 8. Село Јумуларци. Во позадита, Светијовански Рид и Тиски Врв. Фото: М. Велевски 2.2 Орнитофау a. Методологија Теренските истражувања орнитофута подрачјето Дол Брегалница беа спроведувани во периодот годи, главно во гнездовиот и постгнездовиот период (април-август), со повремени посети и во зимските, рано-пролетните и есенските месеци. Истражувањата беа главно фокусирани грабливите птици, при што е вршено активно пребарување теренот за да се утврди бројот двојки за некои видови, при што пешки е обиколен поголемиот дел од подрачјето. Мониторигот утврдените видови е главно вршен од место, од довол дистанца за да се избегне вознемирување. При тоа се бележени сите регистрирани видови, а за поинтересните видови е бележе и нивта точ бројност. Направени се и неколку ноќевања, кои дадоа резултати за ноќноактивните видови. Во истражуваниот период терен се помити околу 50 денови. Резултатите се прикажани табеларно, за некои поинтересни видови ( пример, видовите кои ги повлекуваат критериуите за квалификација подрачјето за Зчајно подрачје за птици, или гнездилките од додаток I Директивата за дивите птици 147/2009/EC Европската комисија) се дадени и подетални информации (поглавја резултати и цели заштитата и целни видови ). За комплетирање листата користени се и објавените литературни податоци (Grubac 1991, Škorpikova et al. 2006, 2007). Стр. 13 пд 43

15 Валоризацијата е праве според стандардните критериуми: проценка глобалниот статус видот според IUCN (2011), вклученост во додатоците Директивата за птици, Резолуцијата 6 Советот Европа и продолжетоците Бернската и Бонската конвенција, како и Европскиот статус за загрозеност и SPEC категориите според BirdLife International (2004). На циолно ниво валоризацијата е праве според листите за утврдување строго заштитените и заштитените диви видови (Сл. весник РМ 139/2011). b. Резултати Со теренските истражувања орнитофаута подрачјето Дол Брегалница се регистрирани вкупно 117 видови птици, а уште два (белоопашестиот орел Haliaеetus albicilla и сипката торбарка Remiz pendulinus се вклучени врз основа литературни податоци (Škorpikova et al. 2006, 2007). Како потенцијално присутни, со оглед тоа дека се регистрирани покрај р. Брегалница во Штипската Котли, треба да се ведат и следниве видови (Puzović 1987): Nycticorax nycticorax, Egretta garzetta, Falco subbuteo, Gallinula chloropus, Fulica atra, Charadrius dubius, Actitis hypoleucos, Sylvia nisoria, и можеби уште неколку други, за кои авторот не дава доволно прецизни податоци. Од овие 119 видови, еден (белоглавиот мршојадец Gyps fulvus) е исчезт вид гнездење, 91 вид гнездат и уште 8 видови веројатно гнездат подрачјето. Бројот од 119 видови птици не треба да се смета за конечен, затоа што не се спроведени доволно истражувања во зимскиот и преселните периоди за птиците. Исто така, со оглед тоа дека истражувањата беа сочени главно кон грабливите и приоритетните видови, во идни може да се очекува потврдување и нови гнездилки за подрачјето. Прегледот регистрирани видови е дадено табела 1, при што, покрај статуот, за видовите за кои беше возможно, даде е и процека гнездечката популација. Табела 1. Список видови птици регистрирани подрачјето Дол Брегалница, со нивни статус. Бр. Вид Македонско име Статус Популација 1 Phalacrocorax carbo голем корморан зимување 2 Ardea cinerea сива чапја зимување 3 Anas platyrhynchos дива патка веројат гнездилка 4 Haliaeetus albicilla белоопашест орел при миграција 5 Neophron percnopterus египетски мршојадец гнездилка 2 двојки 6 Gyps fulvus белоглав мршојадец поранеш гнездилка 5-15 еднки 7 Circaetus gallicus орел змијар гнездилка 1-3 двојки 8 Circus aeruginosus блат еја при миграција 9 Circus cyaneus полска еја зимување 10 Circus pygargus ливадска еја при миграција 11 Accipiter gentilis јастреб кокошкар гнездилка 1-2 двојки 12 Accipiter nisus јастреб врапчар веројат гнездилка 1-2 двојки Стр. 14 пд 43

16 Бр. Вид Македонско име Статус Популација 13 Accipiter brevipes краткопрст јастреб при миграција 14 Buteo buteo глувчар гнездилка 3-4 двојки 15 Buteo rufinus лисест глувчар гнездилка 3-5 двојки 16 Aquila heliaca царски орел гнездилка 1-2 двојки 17 Aquila chrysaetos златен орел гнездилка 2 двојки 18 Falco naumanni степска ветрушка веројат гнездилка 2-5 двојки 19 Falco tinnunculus ветрушка гнездилка 5-15 двојки 20 Falco vespertinus си ветрушка при миграција 21 Falco biarmicus планински сокол гнездилка 2-4 двојки 22 Falco peregrinus сив сокол гнездилка 1-2 двојки 23 Alectoris graeca еребица камењарка гнездилка двојки 24 Perdix perdix полска еребица гнездилка 25 Coturnix coturnix потполошка гнездилка 26 Burhinus oedicnemus чурлин гнездилка 5-15 двојки 27 Columba livia див гулаб веројат гнездилка 28 Columba palumbus гулаб гурмиш гнездилка 29 Streptopelia turtur грлица гнездилка 30 Cuculus canorus кукавица гнездилка 31 Bubo bubo був гнездилка 2-3 двојки 32 Athene noctua кукумјавка гнездилка 5-15 двојки 33 Caprimulgus europaeus козодој гнездилка 34 Alcedo atthis рибарче веројат гнездилка 1-5 двојки 35 Merops apiaster пчеларка гнездилка 36 Coracias garrulus модровра гнездилка 5-10 двојки 37 Upupa epops пупунец гнездилка 38 Picus viridis зелен клукајдрвец гнездилка 39 Dendrocopos major голем клукајдрвец гнездилка 40 Dendrocopos syriacus сириски клукајдрвец гнездилка 41 Dendrocopos medius среден клукајдрвец гнездилка 42 Dendrocopos minor мал клукајдрвец гнездилка 43 Melanocorypha calandra голема чучулига гнездилка 44 Calandrella brachydactyla мала чучулига гнездилка 45 Galerida cristata цуцулеста чучулига гнездилка 46 Lullula arborea шумска чучулига гнездилка 47 Alauda arvensis полска чучулига гнездилка 48 Ptyonoprogne rupestris карпеста ластовичка гнездилка 49 Hirundo rustica селска ластовичка гнездилка 50 Hirundo daurica пештерска ластовичка гнездилка 51 Delichon urbica градска ластовичка гнездилка 52 Anthus campestris полска трепетилка гнездилка 53 Anthus trivialis шумска трепетилка при миграција Стр. 15 пд 43

17 Бр. Вид Македонско име Статус Популација 54 Motacilla flava жолта тресиопашка гнездилка 55 Motacilla cinerea планинска тресиопашка гнездилка 56 Motacilla alba бела тресиопашка гнездилка 57 Cinclus cinclus воден ќос зимување 58 Troglodytes troglodytes царче гнездилка 59 Erithacus rubecula црвеногушка гнездилка 60 Luscinia megarhynchos славејче гнездилка 61 Phoenicurus ochruros циганче гнездилка 62 Phoenicurus phoenicurus лисесто циганче при миграција 63 Saxicola rubetra обично ливадраче веројат гнездилка 64 Saxicola torquata планинско ливадарче зимување 65 Oenanthe oenanthe обично камењарче гнездилка 66 Oenanthe hispanica шпанско камењарче гнездилка 67 Monticola solitarius модар дрозд гнездилка 68 Turdus merula ќос гнездилка 69 Turdus viscivorus имелов дрозд гнездилка 70 Cettia cetti свиларче гнездилка 71 Acrocephalus schoenobaenus мал трскар гнездилка 72 Hippolais pallida сиво гушанче гнездилка 73 Hippolais olivetorum маслир гнездилка 74 Sylvia cantillans црвеногушесто грмушарче гнездилка 75 Sylvia hortensis источно-медитеранско грмушарче гнездилка 76 Sylvia curruca мало грмушарче при миграција 77 Sylvia communis обично грмушарче гнездилка 78 Sylvia atricapilla црноглаво грмушарче гнездилка 79 Phylloscopus sibilatrix шумски свиркач при миграција 80 Phylloscopus collybita обичен свиркач гнездилка 81 Phylloscopus trochilus брезов свиркач при миграција 82 Muscicapa striata сиво муварче гнездилка 83 Ficedula albicollis беловрато муварче при миграција 84 Aegithalos caudatus дологоопашеста сипка гнездилка 85 Parus palustris мала црноглава сипка гнездилка 86 Parus lugubris голема црноглава сипка гнездилка 87 Parus caeruleus си сипка гнездилка 88 Parus major голема сипка гнездилка 89 Sitta europea обичен лазач гнездилка 90 Sitta neumayer лазач грнчар гнездилка 91 Remiz pendulinus сипка торбарка веројат гнездилка 92 Oriolus oriolus саријазма гнездилка 93 Lanius collurio обично страче гнездилка 94 Lanius minor мало страче гнездилка Стр. 16 пд 43

18 Бр. Вид Македонско име Статус Популација 95 Lanius excubitor големо страче зимување 96 Lanius senator црвеноглаво страче гнездилка 97 Lanius nubicus нубиско страче гнездилка 98 Garrulus glandarius сојка гнездилка 99 Pica pica страчка гнездилка 100 Corvus monedula чавка веројат гнездилка 101 Corvus cornix сива вра гнездилка 102 Corvus corax гавран гнездилка 103 Sturnus vulgaris обичен сколовранец гнездилка 104 Passer domesticus домашно врапче гнездилка 105 Passer hispaniolensis шпанско врапче гнездилка 106 Passer montanus полско врапче гнездилка 107 Petronia petronia врапче камењарче гнездилка 108 Fringilla coelebs обич ѕвингалка гнездилка 109 Fringilla montifringilla север ѕвингалка зимување 110 Carduelis chloris обич зелентарка гнездилка 111 Carduelis carduelis билбилче гнездилка 112 Carduelis cannabina конопјарче гнездилка 113 Coccothraustes coccothraustes дебелоклун црешар гнездилка 114 Pyrrhula pyrrhula зимовка зимување 115 Emberiza cirlus црногрла стррка гнездилка 116 Emberiza cia планинска стррка гнездилка 117 Emberiza hortulana градирска стррка гнездилка 118 Emberiza melanocephala црноглава стррка гнездилка 119 Miliaria calandra голема стррка гнездилка Други зчајни видови (види и Цели заштитата и целни видови ): Falco vespertinus си ветрушка Среќава само при пролет миграција, и потребни се подетални истражувања за интензитетот и редовноста истата, затоа што се работи за близу-засегт (NT) вид кој потенцијално може да го активира А1 критериумот за идентификација Зчајно подрачје за птици (Velevski et al. 2010). Oenanthe hispanica шпанско камењарче Многу чест вид подрачјето Дол Брегалница, карактеристичен за медитеранскиот биом. Monticola solitarius модар дрозд Редовно, но во мал број се среќава во клисурата р. Брегалница, карактеристичен за медитеранскиот биом. Стр. 17 пд 43

19 IUCN (2011) Директива за птиците Емералд (Рез. 6) Бернска конвенција Бонска конвеницја SPEC ЕСЗ Sylvia cantillans црвеногушесто грмушарче Многу чест и многуброен вид во грмушестите делови од подрачјето, карактеристичен вид за медитеранскот биом. Широко распространет низ соодветни живеалишта ширум Македонија. Sitta neumayer лазач грнчар Се среќава гнездење во зчителен број (безмалку секој поволен микролокалитет), карактеристичен е за медитеранскот биом. Emberiza melanocephala црноглава стррка Многу честа и исклучително број во подрачјето (ед од подобрите популации во Македонија), карактеристич за медитеранскиот биом. c. Валоризација Деталните критериуми според кои е праве валоризацијата фаута птиците за секој вид поодделно се дадени во табела 2, а збирните резултати се прикажани во табела 3. Табела 2. Категории за валоризација птиците подрачјето Дол Брегалница според различни критериуми. Бр. Вид Правилник (Сл. весник 139/2011) 1 Phalacrocorax carbo без заштита LC III - S 2 Ardea cinerea без заштита LC III - S 3 Anas platyrhynchos заштитен вид LC II/A; III/A III II - (S) 4 Haliaeetus albicilla строго заштитен вид LC I Да II I; II 1 R 5 Neophron percnopterus строго заштитен вид EN I Да II I; II 3 EN 6 Gyps fulvus строго заштитен вид LC I Да II II - S 7 Circaetus gallicus строго заштитен вид LC I Да II II 3 (R) 8 Circus aeruginosus строго заштитен вид LC I Да II II - S 9 Circus cyaneus строго заштитен вид LC I Да II II 3 H 10 Circus pygargus строго заштитен вид LC I Да II II -E S 11 Accipiter gentilis без заштита LC II II - S 12 Accipiter nisus строго заштитен вид LC II II - S 13 Accipiter brevipes строго заштитен вид LC I Да II II 2 VU Стр. 18 пд 43

20 IUCN (2011) Директива за птиците Емералд (Рез. 6) Бернска конвенција Бонска конвеницја SPEC ЕСЗ Бр. Вид Правилник (Сл. весник 139/2011) 14 Buteo buteo строго заштитен вид LC II II - S 15 Buteo rufinus строго заштитен вид LC I Да II II 3 (VU) 16 Aquila heliaca строго заштитен вид VU I Да II I; II 1 R 17 Aquila chrysaetos строго заштитен вид LC I Да II II 3 R 18 Falco naumanni строго заштитен вид LC I Да II I; II 1 H 19 Falco tinnunculus строго заштитен вид LC II II 3 D 20 Falco vespertinus строго заштитен вид NT I Да II II 3 (VU) 21 Falco biarmicus строго заштитен вид LC I Да II II 3 VU 22 Falco peregrinus строго заштитен вид LC I Да II II - S 23 Alectoris graeca заштитен вид LC I; II/A Да III 2 (D) 24 Perdix perdix заштитен вид LC II/A; III/A III 3 VU 25 Coturnix coturnix заштитен вид LC II/B III II 3 (H) 26 Burhinus oedicnemus строго заштитен вид LC I Да II II 3 (VU) 27 Columba livia заштитен вид LC II/A III - (S) 28 Columba palumbus заштитен вид LC II/A; III/A -E S 29 Streptopelia turtur заштитен вид LC II/B III II 3 D 30 Cuculus canorus без заштита LC III - S 31 Bubo bubo строго заштитен вид LC I Да II 3 (H) 32 Athene noctua строго заштитен вид LC II 3 (D) 33 Caprimulgus europaeus без заштита LC I Да II 2 (H) 34 Alcedo atthis без заштита LC I Да II 3 H 35 Merops apiaster без заштита LC II II 3 (H) 36 Coracias garrulus строго заштитен вид NT I Да II II 2 VU 37 Upupa epops без заштита LC II 3 (D) 38 Picus viridis без заштита LC II 2 (H) 39 Dendrocopos major без заштита LC II - S 40 Dendrocopos syriacus без заштита LC I Да II -E (S) 41 Dendrocopos medius без заштита LC I Да II -E (S) 42 Dendrocopos minor без заштита LC II - (S) 43 Melanocorypha calandra без заштита LC I Да II 3 (D) 44 Calandrella brachydactyla без заштита LC I Да II 3 D 45 Galerida cristata без заштита LC III 3 (H) 46 Lullula arborea без заштита LC I Да III 2 H 47 Alauda arvensis без заштита LC II/B III 3 (H) 48 Ptyonoprogne rupestris без заштита LC II - S 49 Hirundo rustica без заштита LC II 3 H 50 Hirundo daurica без заштита LC II - (S) Стр. 19 пд 43

21 IUCN (2011) Директива за птиците Емералд (Рез. 6) Бернска конвенција Бонска конвеницја SPEC ЕСЗ Бр. Вид Правилник (Сл. весник 139/2011) 51 Delichon urbica без заштита LC II 3 (D) 52 Anthus campestris без заштита LC I Да II 3 (D) 53 Anthus trivialis без заштита LC II - S 54 Motacilla flava без заштита LC II - (S) 55 Motacilla cinerea без заштита LC II - S 56 Motacilla alba без заштита LC II - S 57 Cinclus cinclus без заштита LC II - S 58 Troglodytes troglodytes без заштита LC II - S 59 Erithacus rubecula без заштита LC II II -E S 60 Luscinia megarhynchos без заштита LC II II -E (S) 61 Phoenicurus ochruros без заштита LC II II - S 62 Phoenicurus phoenicurus без заштита LC II II 2 (H) 63 Saxicola rubetra без заштита LC II II -E (S) 64 Saxicola torquata без заштита LC II II - (S) 65 Oenanthe oenanthe без заштита LC II II 3 (D) 66 Oenanthe hispanica без заштита LC II II 2 (H) 67 Monticola solitarius без заштита LC II II 3 (H) 68 Turdus merula без заштита LC II/B III II -E S 69 Turdus viscivorus без заштита LC II/B III II -E S 70 Cettia cetti без заштита LC II II - S 71 Acrocephalus schoenobaenus без заштита LC II II -E S 72 Hippolais pallida без заштита LC II II 3 (H) 73 Hippolais olivetorum без заштита LC I Да II II -E (S) 74 Sylvia cantillans без заштита LC II II -E (S) 75 Sylvia hortensis без заштита LC II II 3 H 76 Sylvia curruca без заштита LC II II - S 77 Sylvia communis без заштита LC II II -E S 78 Sylvia atricapilla без заштита LC II II -E S 79 Phylloscopus sibilatrix без заштита LC II II 2 D 80 Phylloscopus collybita без заштита LC II II - S 81 Phylloscopus trochilus без заштита LC II II - S 82 Muscicapa striata без заштита LC II II 3 H 83 Ficedula albicollis без заштита LC I Да II II -E S 84 Aegithalos caudatus без заштита LC III - S 85 Parus palustris без заштита LC II 3 D 86 Parus lugubris без заштита LC II -E (S) 87 Parus caeruleus без заштита LC II -E S Стр. 20 пд 43

22 IUCN (2011) Директива за птиците Емералд (Рез. 6) Бернска конвенција Бонска конвеницја SPEC ЕСЗ Бр. Вид Правилник (Сл. весник 139/2011) 88 Parus major без заштита LC II - S 89 Sitta europea без заштита LC II - S 90 Sitta neumayer без заштита LC II -E (S) 91 Remiz pendulinus без заштита LC III - (S) 92 Oriolus oriolus строго заштитен вид LC II - S 93 Lanius collurio без заштита LC I Да II 3 (H) 94 Lanius minor без заштита LC I Да II 2 (D) 95 Lanius excubitor без заштита LC II 3 (H) 96 Lanius senator без заштита LC II 2 (D) 97 Lanius nubicus без заштита LC I Да II 2 (D) 98 Garrulus glandarius строго заштитен вид LC II/B - S 99 Pica pica без заштита LC II/B - S 100 Corvus monedula без заштита LC II/B -E (S) 101 Corvus cornix без заштита LC II/B - S 102 Corvus corax строго заштитен вид LC III - S 103 Sturnus vulgaris без заштита LC II/B 3 D 104 Passer domesticus без заштита LC 3 D 105 Passer hispaniolensis без заштита LC III - (S) 106 Passer montanus без заштита LC III 3 (D) 107 Petronia petronia без заштита LC II - (S) 108 Fringilla coelebs без заштита LC III -E S 109 Fringilla montifringilla без заштита LC III - S 110 Carduelis chloris без заштита LC II -E S 111 Carduelis carduelis без заштита LC II - S 112 Carduelis cannabina без заштита LC II 2 D 113 Coccothraustes coccothraustes без заштита LC II - S 114 Pyrrhula pyrrhula без заштита LC III - (S) 115 Emberiza cirlus без заштита LC II -E S 116 Emberiza cia без заштита LC II 3 (H) 117 Emberiza hortulana без заштита LC I Да III 2 (H) 118 Emberiza melanocephala без заштита LC II 2 (H) 119 Miliaria calandra без заштита LC III 2 (D) Зчење кратенките: IUCN - Присуство видови од Глобалта црве листа IUCN. Стр. 21 пд 43

23 Загрозен (EN). Таксонот е загрозен кога јдобриот расположив доказ индицира дека таксонот ги исполнува критериумите од А до Е за загрозен критериумите од А до Е не се присутни во оваа студија), и затоа се смета дека се соочува со многу висок ризик од исчезнување од природата. Ранлив (VU). Таксонот е ранлив кога јдобриот расположив доказ индицира дека таксонот ги исполнува сите критериуми од А до Е за ранлив (критериумите од А до Е не се дадени во оваа студија), и затоа сесмета дека се соочува со висок ризик од исчезнување од природата. Близу загрозен (NT). Таксонот е близу загрозен кога е проценет по критериумите и засега не се оквалификува како критично загрозен, загрозен или ранлив, но во блиска идни е близу за оквалификување или веројатно да се оквалификува како категорија загрозен. Незасегт (LC). Таксонот е незасегт кога е проценет по критериумите и засега не се квалификува како критично загрозен, загрозен, ранлив или близу загрозен. Во оваа категорија се вклучени широко распространетите и абудантни таксони. Директива за зачувување дивите птици (147/2009/EC) Додаток I - Видови со посебни мерки зачувување во поглед нивното станиште со цел да се осигура нивниот опстанок и репродукција во нивта област распространување. Во врска со ова, треба да бидат земени предвид: видови во опасност од исчезнување видови кои се ранливи од специфични промени во нивните станишта видови кои се сметаат за ретки поради малата популација или ограничета локал дистрибуција други видови кои ложуваат посебно внимание поради специфичта природа нивното станиште Додаток II - Поради нивното популационо ниво, географска дистрибуција и репродукционен степен во заедницата, видовите ведени во Додаток II може да бидат предмет за лов според циолта легислатива. Државите членки треба да го осигурат ловот овие видови за да не се загрозат порите за зачувување во нивта област распространување. Додаток II/1 - Видовите кои се однесуваат Додаток II/1 може да се ловат во мориња и копно каде се применува оваа директива. Додаток II/2 - Видовите кои се однесуваат Додаток II/2 може да се ловат само во државите членки како што е посочено во нивните легислативи. Додаток III - Државите членки треба да забрат, за сите птици што се јавуваат во природата европска територија од државите членки, продажба, транспорт и одгледување за продажба, понуди за продажба живи или мртви птици и секој препозтлив дел или дериват од таква птица. Емералд Видови вклучени во дополнетиот анекс Резолуцијата бр. 6 Советот Европа Бернска конвенција Продолжение I строго заштитени видови Продолжение II заштитени видови Бонска Конвенција Продолжение I - Видови загрозени од исчезнување Продолжение II - Миграторни видови заштитени преку спогодби. Миграторните видови, кои имаат неповолен статус за заштита или ќе имаат зчител корист од интерциолта соработка организира од постигтите спогодби, се ведени во Продолжение II од Конвенцијата. Затоа, Конвенцијата ги поттикнува земјите потписнички за да ги спроведат глобалните или региолните спогодби за зачувување и управување со одделни видови или, мошне често, група од броени единки. SPEC - Видови од Европски интерес за зачувување SPEC 1 Видови од за глобален интерес зачувување SPEC 2 Неповолен заштитарски статус во Европа, сконцентрирани во Европа SPEC 3 Неповолен заштитарски статус во Европа, не се сконцентрирани во Европа Non-SPEC E Поволен заштитарски статус во Европа, сконцентрирани во Европа Non-SPEC Поволен заштитарски статус во Европа, не се сконцентрирани во Европа Стр. 22 пд 43

24 Европски статус загрозеност (ЕСЗ) EN - Загрозен - ако европската популација потпаѓа под било кој од критериумите IUCN Црвета листа за загрозен VU - Ранлив - ако европската популација потпаѓа под било кој од критериумите IUCN Црвета листа за ранлив D - Опаѓање - ако европската популација не потпаѓа под некој од критериумите IUCN Црвета листа, но е мале за повеќе од 10% за 10 години или три генерации, R - Редок - ако европската популација не потпаѓа под некој од критериумите IUCN Црвета листа и не е во опаѓање, но брои помалку од расплодни парови (или расплодни единки или презимувачки единки) и не граничи со поголема воневропска популација H - осиромашен - ако европската популација не потпаѓа под некој од критериумите IUCN Црвета листа и не е редок или во опаѓање, но сеуште не е опораве од умерено или големо опаѓање од кое страдала во текот L - Локализиран- ако европската популација не потпаѓа под некој од критериумите IUCN Црвета Листа и не е редок, исцрпен и не е во опаѓање, но е зчително сконцентрира, со повеќе од 90 % од европската популација, 10 или помалку места. S - Сигурен - ако европската популација не потпаѓа под ниеден од гореведените критериуми Два глобално засегти видови (египетскиот мршојадец и царскиот орел) гнездат подрачјето Дол Брегалница со 2 и 1-2 двојки соодветно. Еден близу-засегт вид модроврата - гнезди со нешто поголем број двојки, а уште еден (сита ветрушка) е веројатно редовно присутен при миграција. Дури 32 од регистририраните видови се вклучени Додаток I Директивата за птиците и редовно се среќаваат ова подрачје, од околу 80 видови вклучени во овој додаток кои редовно се среќаваат во Македонија. Од нив, 24 гнездат или веројатно гнездат подрачјето. Скоро идентичен е бројот 33, сите претходни плус еребицата камењарка видови кои се вклучени во ревидирата резолуција 6 Советот Европа, за идентификување видовите од фаута врз основа кои се врши идентификација Емералд подрачјата. Во продолжеток II Бернската конвенција (строго заштитени видови фаута) се вклучени дури 88 од видовите, од кои 72 гнездат или веројатно гнездат подрачјето. Уште 23 видa се вклучени во продолжетокот III (заштитени видови фаута) оваа конвенција. Четири видови (белоопашестиот орел, египетскиот мршојадец, царскиот орел и степската ветрушка) се вклучени во додатокот I (загрозени миграторни видови) Бонската конвенција. Заедно со уште 46 други видови, тие се вклучени и во продолжението II оваа конвенција. Три вида (белоопашестиот орел, царскиот орел и степската ветрушка) се во категоријата SPEC 1 видови од јвисок заштитарски интерес глобално ниво (според BirdLife International 2004). Уште 16 други имаат неповолен заштитарски статус и се концентрирани во Европа, а дури 36 имаат несоодветен заштитарски статус, но не се концентрирани во Европа. Според Европскиот статус заштита, еден вид (египетскиот мршојадец) е загрозен, а уште 4 (7) се чувствителни. Стр. 23 пд 43

25 Според листите за одредување строго заштитените и заштитени диви видови во Македонија (Сл. весник 139/2011) 1, 25 од регистрираните видови се строго заштитени, а уште 7 се заштитени, што ја дава основата за прогласување еколошки зчајно подрачје според член 51 од Законот за заштита природата. Табела 3. Валоризација птиците подрачјето Дол Брегалница Број Критериум Категорија видови IUCN Директива за птиците Емералд (Резолуција 6) Бернска конвенција Бонска конвенција SPEC Европски статус загрозеност EN 1 VU 1 NT 2 LC 115 Додаток I 32 Додатоци I; II/A 1 Додаток II/A 1 Додаток II/B 10 Додатоци II/A; III/A 3 Невклучени 72 Вклучени 33 Невклучени 86 Продолжеток II 88 Продолжеток III 23 Невклучени 8 Продолжетоци I; II 4 Продолжеток II 46 Продолжеток III 1 Невклучени 68 SPEC Cat. 1 3 SPEC Cat SPEC Cat Non-SPEC-E 22 Non-SPEC 42 EN 1 VU 4 (VU) 3 D 8 (D) 12 R 3 1 МЕД веќе дпстави предлпг дп Министерствптп за живпт среди и прпстпрнп планираое за ппдпбруваое пвие листи вп делпт за птиците, сппред медурпднп прифатените критериуми и ратификувани дпгпвпри пд стра Република Македпнија Стр. 24 пд 43

26 Критериум Категорија Број видови Листа строго заштитени и заштитени диви видови (R) 1 H 7 (H) 16 S 45 (S) 19 строго заштитен вид 25 заштитен вид 7 без заштита 87 Вкупно 119 Во вака дефинирани граници, подрачјето Дол Брегалница има зчително поголеми орнитолошки вредности од споменикот природа Кањон Матка (Velevski 2008), споредливи со споменикот природа Демиркаписка Клисура (во предложените зголемени граници, Ролевски и сор. 2003) и строгиот природен резерват Тиквеш (предложен како споменик природа во нови предложени граници, Фармахем 2010), но опфаќа во голема мера различни орнитоценози. 3. Закани При теренската работа беа идентификувани повеќе закани кои имаат влијание целото подрачје или селектирани видови, и тоа: 1. Напуштање традициолниот чин земјоделство односно традициолно сточарство глав причи за пуштањето традициолниот чин одгледување домашните животни од стра локалното селение е малиот приход кој не може да ги задоволи основните потреби селението (низок стандард). Заката е присут целото подрачје Дол Брегалница и има средно влијание, а се огледа во зараснување тревните екосистеми и малување потенцијалните извори хра за некрофагните видови птици. 2. Користење пестициди и вештачки ѓубрива при производство хра (земјоделско производство) пестицидите и вештачките ѓубрива се користат во границите подрачјето од стра локалното слеление или земјоделските површини околу подрачјето од стра земјоделските комбити. Оваа зака има средно влијание врз следните видови птици: Melanocorypha calandra, Anthus campestris, Burhinus oedicnemus, Falco naumanni, Coracias garrulus, пред се преку малување бројноста нивниот плен. 3. Непланско користење шумите главен извор енергија за локалното селение се дрвата, кои се добиваат од крајречните шуми, при што не се врши повторно пошумување. Оваа зака засега има слабо влијание врз фаута Стр. 25 пд 43

27 птиците подрачјето, но со проширување површините под овие шуми може да се очекува зчајно зголемување орнитолошките вредности подрачјето. 4. Легален лов во и околу подрачјето се врши лов еребицата камењарка Alectoris graeca кој е дозволен за лов согласно Законот за ловството. Заката има средно влијание врз заштитата видот, првенствено заради тешко достапниот терен во текот ловта сезо. Криволов еребицата камењарка не е забележан. 5. Лов со стапици, труење и криволов е ед од јголемите закани кои се идентификувани подрачјето Дол Брегалница заради неспроведување соодветта законска регулатива. Користењето отровни мамки е присутно целата територија подрачјето и има средно до големо влијание првенствено врз птиците грабливки. Труењето волците од стра сточарите е основ причи за поставување отровни мамки. 6. Загуба погодни места за гнездење царскиот орел циолно ниво заката се состои во малување бројот стари стебла посебно дабови и брестови погодни за гнездење царскиот орел. Причините за оваа зака се различни (социо-економски или еколошки) и циолно ниво не може да биде дмита за подолг период. Посебно е видлива просторот Дол Брегалница каде безмалку не постои ниту едно вакво стебло. 7. Вознемирување заради фаќање диви пчели пчеларството е развиено во граници подрачјето како зчаен извор приход. При тоа, пчелите се фаќаат во природни пуктини, често во близи гнездечките места неколку приоритетни видови грабливи птици. Тоа доведува до сериозно вознемирување во време инкубација, и е веројатно глав причи за слабиот гнездов успех некои двојки. 8. Загадување водите заката потекнува од земјоделските површини главно околу подрачјето заради неспроведување стандардите добра земјоделска пракса, како и од селените места двор од подрачјето заради несоодветен третман отпадните води (непостоење пречистителни станици). 9. Ветерници/ветропаркови во последниве години изградбата ветерници односно разгледувањето можностите за користење ветерот за производство енергија (како обновлив извор) е во фокусот вниманието домашни и странски инвеститори. Ветерниците можат да имаат многу големо негативно влијание врз некои видови птици како Aquila chrysaetos, Gyps fulvus, Neophron percnopterus, Aquila heliaca, Circaetus gallicus. На подрачјето постои план за поставување ветропарк за ридот Богословец. 10. Недостаток зење и податоци за подрачјето заради недостаток податоци за вредностите биолошката разновидност возможно е некои зчајни особености да бидат загубени уште пред нивно спозвање. Исто така, не постојат (или не ни се достапни) податоци за количествата пестициди и ѓубрива кои се користат во подрачјето ниту нивното влијание врз биолошката разновидност. Стр. 26 пд 43

28 4. Цели заштитата и целни видови 26 видови птици кои се вклучени во Додаток I (видови за кои е потребно идентификување посебни заштитени подрачја за птици) Директивата за зачувување дивите птици Европската Комисија (147/2009/EC) се присутни подрачјето како веројатни или потврдени гнездилки. Поголемиот дел од нив не се соодветно застапени во постојниот систем заштитени подрачја во Македонија. Оттука, законската заштита подрачјето Дол Брегалница придонесува за зголемување репрезентативноста циолта мрежа заштитени подрачја во однос заштитата птиците циолно, но и Европско ниво. Во продолжение даваме краток осврт секој од овие видови. Neophron percnopterus - египетски мршојадец Веројатно јзчајниот вид од орнитофаута подрачјето, загрозен (EN) глобално ниво (IUCN 2011). Две двојки гнездат во клисурата р. Брегалница, а нејзиниот поширок простор го користат за барање хра. На подрачјето често се бљудувани и поединечни млади птици од овој вид. Популацијата видот е во драстично опаѓање во Македонија и ширум светот (македонската популација е преполове во последните 10 години, Grubač & Velevski, in prep.). Уште јмалку ед двојка од египетски мршојадци гнездела овој простор во 1990-ите години (ibid.). Само околу ед пети од позтите двојки овој вид гнездат во границите постојните заштитени подрачја. Gyps fulvus - белоглав мршојадец На подрачјето Дол Брегалница белоглавиот мршојадец доаѓа преноќување, од колониите во Демир Капија, Тиквешкото Езеро и Мариово, кога го пребарува просторот Овче Поле по хра. До околу 2000 годи неколку двојки и гнезделе во клисурата р. Брегалница (Грубач, pers. comm.). Бројноста видот е близу три пати мале во Македонија во последните десети години. Околу десети птици беа отруени просторот Дол Брегалница при поставување мамка за волци во 2008 годи. Единствено колонијата белоглави мршојадци Тиквешкото Езеро се оѓа во границите за заштитено подрачје. Заштитата подрачјето Дол Брегалница и преземање активни мерки за негово управување може да доведе до повторно формирање мала гнездечка колонија од овој вид. Circaetus gallicus - орел змијар Непостоењето поголеми комплекси позачува субмедитеранска вегетација е веројатно главта причи за присуството само мал бој двојки од овој вид подрачјето Дол Брегалница. Општо земено, само околу 10% од целата популација видот во Македонија денес се оѓа во границите за заштитени подрачја, главно Тиквешкото Езеро и Демиркаписката Клисура. Стр. 27 пд 43

29 Accipiter brevipes краткопорст јастреб Иако податоците со кои располагаме укажуваат дека видот се среќава овој простор единствено при миграција, во долита р. Брегалница постојат одлични еколошки услови за негово гнездење, па затоа истото не е исклучено. Од другите заштитени подрачја во Македонија, гнезди единствено во СП Демиркаписка Клисура. Buteo rufinus - лисест глувчар Најмалку три двојки лисести глувчари гнездат во клисурата р. Брегалница, но просторот може да се очекуваат уште неколку двојки гнездење. Само околу пет двојки гнездат во заштитените подрачја во Македонија (главно Тиквешкото Езеро), што не претставува ниту 5% од циолта популација. Aquila heliaca - царски орел Веројатно втор по зчење вид птица за Дол Брегалница. Најмалку ед двојка гнезди во границите подрачјето, и уште неколку во близи истото. И покрај тоа што еколошките услови се чит оптимални, и млади и субадултни птици се редовно присутни, веројатно се потребни мерки активно управување (обезбедување хра и/или поставување вештачи гнезда) за да бидат зафатени нови територии во долита р. Брегалница. Ниту ед двојка од овој глобално чувствтелен (VU) вид не гнезди во заштитените подрачја во Македонија. Aquila chrysaetos - златен орел Две двојки овој вообичаено планински вид орел гнездат просторот Дол Брегалница. Околу 20% од позтите гнездечки двојки веќе се гнездат во границите заштитените подрачја во Македонија (главно НП Маврово, СПР Тиквеш и ПНП Јасен ) Falco naumanni - степска ветрушка Присут гнездење во многу мал број. Видот веројатно забележа драматичен пад популацијата во Македонија во последните 10 години (како континуитет опаѓањето неговата бројност започто во 1960-ите), иако успешно закрепнува во други делови неговиот ареал, заради што глобалниот статус загрозеност во 2011 беше променет од чувствителен (VU) во сигурен (LC) (BirdLife International, 2011). Во Македонија веројатно воопшто не гнезди во границите постојните заштитени подрачја. Falco biarmicus - планински сокол Дол Брегалница е едно од јзчајните подрачја за гнездење овој ику многу редок вид сокол во Македoнија (25-35 двојки, Grubač & Velevski 2008), со јмалку две гнездечки двојки. Сериоз е заката од илегално собирање јајца и млади овој вид за соколарење, заради што е потреб актив заштита неговите места гнездење. До денес, само ед од позтите двојки овој вид во Македонија е во границите заштитено подрачје. Стр. 28 пд 43

30 Falco peregrinus - сив сокол Најмалку ед двојка гнезди овој простор. Популацијата во заштитените подрачја е релативно добра (спореде со некои од другите видови во овој список), со околу 15-20% од двојките во постојните заштитени подрачја. Alectoris graeca - еребица камењарка Еребицата камењарка е честа подрачјето Дол Брегалница, заради скоро идеалните еколошки услови за нејзин опстанок и релативно малиот ловен притисок. Актив заштита нa подрачјето веројатно може да доведе до зголемување нејзита бројност. Burhinus oedicnemus чурлин Бројноста овој вид со скриен чин живот na подрачјето не може со сигурност да се утврди, но еколошките услови се веројатно оптимални. Чурлинот не е регистриран во постојните заштитени подрачја во Макеоднија во послeдните децении ( пример, исчезт е од НП Галичица, Vasiċ 2010) Bubo bubo був Најмалку две двојки се присутни просторот Дол Брегалница. Видот е релативно броен во Македонија, и веројатно со добро застапе гнездечка популација во постојните заштитени подрачја во Македонија. Caprimulgus europaeus козодој Многу чест ширум подачјето дол Брегалница, а веројатно и во постојните заштитени подрачја во Македонија. Alcedo atthis рибарче Неколку двојки веројатно гнездат по бреговите р. Брегалница, што го прави овој простор еден од потенцијално поважните места гнездење видот во Македонија, а само 1-2 двојки веројатно гнездат во границите СПР Тиквеш. Coracias garrulus модровра Повеќе двојки гнездат во долита р. Брегалница и околита. Видот е близузасегт (NT) глобално ниво (трет по зчење вид за заштита подрачјето), и не е присутен во постојните заштитени подрачја Македонија. Популациите му се во опаѓање заради уништување соодветните шуми за гнездење (вклучително и крајречните), но добро закрепнува со спроведување активни мерки заштита (поставување вештачки куќички за гнездење). Dendrocopos syriacus - сириски клукајдрвец Видот е чест во низинските делови Македонија, па и во долита р. Брегалница, каде гнезди во крајречните шуми. Сепак, заради генералта тенденција Стр. 29 пд 43