siizbri cfhm.*d t uvadmdir.

Transkript

1

2

3 AZORJJAYCMN KKSl UBl lk A SIN IN D O V L O T IliM N l Musiqisi Dzeyir //a a h jy o v u n, siizbri cfhm.*d t uvadmdir. A/nrbaycan! Azorbaycan! I iy q#hr*man ovladin $anli Votoni! Sondon oiru can vcrmoye ciimlo haziriz! S h ikihii otrii qan tokmoye ciimlo qadiriz! I )<;rongli bayragmla mesud ya a! M inlorlo can qurban oldu! Si non herbo meydan oldu! I Klqnqundan ke<;on esger, I Inn) bir qohroman oldu! Son olasan giiliistan, Sono hor an can qurban! Sono min bir mehebbet Sinomdo tutmu? mokan! N HifiiiNiinn hit'/ ctmoyo, Ним.mini yiiksoltmeyo ( (ImiIiii giindor mu$taqdir! Sunli V h Iimi! Jjanli Voton! Л /m iniyi.ml A/orbaycan!

4 f it H C W # Ш I i / н Y 0 H Y A K O R lm O V AZORBAYCAN DILI./ - г U M U M T 9 H S IL M Q K TGBLG R ln ln 2-ci S ln F I UQUN DQRSLlK / Azdrbaycan Respublikasi Tdhsil N a zirliyinin 28 dekabr 2001-ci il tarixli 1313 nomrali dmri ild tdsdiq edilmi dir. a /. b h r a y c a n " n w s h I y v a t i B A K I

5 К I 0(06) М 0КТЭВЫ D0ST! BU KiTAB S0N8 AZ0RBAYCAN f)o VL0TiN IN H 0D iyy0sid ir! El mi redaktoru: Faiq ahbazli, filologiya elm lari namizddi К 10(06) Kerimov Y.. Azarbaycan dili. Omumtehsil makteblarinin 2-ci sinfi iigiin darslik. - Baki, Azarbaycan ne riyyati, s. K (06) sifarisla M670(07) Azarbaycan Respublikasi Tahsil Nazirliyi, Azarbaycan na riyyati, 2006.

6 1 D ll lm lz l Y A X I 0 Y R 9 N 9 K! 3

7 S9SL9R V 9 H 9R FL9R I. $t>killurria frnrdiiyunuz a yalarin adlanni deyin. Нэг мо/.di» песо hus var? Onlann sayini sira ila deyin. Biz dam^arkan saslardan istifada edirik. Onlar damgiq soslori adlamr. Dani iq saslari dam iq orqanlarmm komayi ila эшэ!э galir. 2. Tnpmacalari oxuyun, cavablanm tapin. Tapmaca A g tala, qara toxum, Olim ila saparam, Dilim ila bigaram. A g varaqlarin Ustiinda gazar. Sozlari bir-bir K agiza dtizar. 'Olim ila saparam" cumlasini neca ba a dii ursiinuz? Bas 'Dilim ila bi^arem" na demakdir? 4

8 3. akillarda gordiiyuniiz a yalarin adlarim day in. Alt-alta verilmi akillarin adlarmda hansi saslar eynidir? Has bu sozlar hansi saslara gora farqlanir? akillarin adlarmdaki saslari sira ila talaffiiz edin. Onlar aklin qar isindaki sxemlara uygundurmu? Alt-alta verilmi sxemlarin neganci damalarindaki harflar farqlanir? 4. Oxuyun. Qo a verilmi sozlar hansi saslara gora farqlanir? l od - ot dag - tag ad - at addim - atdim yad - yat adli - atli 5. Oxuyun. Qar i-qar iya verilmi sozlarda ox ar va farqli cahatlari gostarin. r gol - giil q - sac - sag od - ot soz - siiz cala - gala on - un qur - gur gal - kal dar - dar duz - diiz dar - tar doz - diiz don - ton yag - yax 6. Oxuyun. Her bir cargada sozlarin neca dayi diyini izah edin. bag, dag, tag, yag, sag bag, bog, bug, big bag, ba, bal, bar, bak 5

9 7. Oxuyun. Qar i-qar iya verilmi sozlarin deyiligindaki <и <11 i/nh edin. - nr i - ayi dara - daya yan m - yayim tor - toy qara - qaya quru - quyu tar - tay qarmaq - qaymaq oraq - oyaq yar - yay qan - qayi qargi - qaygi 8. Oxuyun. ar, nar, dara, bir, sargi, sarin, ira, kirpi, karpic, armud, radio, soru ur Bu sozlerde г sasini aydin talafftiz etmaya gali in. Bir педэ Ье1э soz tapib deyin. 9. Oxuyun. eirda r va saslarini aydin talaffuz etmaya V'ali^in. Darsa gedan bir u aq, Qixdi buz iista qogaq. Siirii du birdan-bira Daydi tiz iista yera. M irzd Э 1экЬэг Sabir Sozlar saslardan amala galir. Biz saslari <lf»yiriк va e idirik. Soslar yazida harflarla i ara olunur. Biz horfluri y a zin q va goriiriik. 10. Koviiriin. quru - duru, a - as, qalam - kalam, kas - kiis, kalgal, stol Htul. kigik - kiigiik, oraq - oyaq, qala- qaya, koz - g'oz, qur - gur Qo a vorilmiy Hozluri forqlandiran harflarin altindan xatt gakin. 6

10 11. Qara harfi dayi makla yeni sozlar duzaldin. Qaradag, sahar, qaya, qulaq, saman, qaymaq, кйгэк, tala, barmaq 12. Yayi neca kegirmayiniz haqqinda hekaya qurub dam in. 13. Ana, ata, ses, dad, tut, lil, yay, mum, kok sozlarini aw al soldan saga, sonra sagdan sola oxuyun. Sozlarin manalarina fik ir verin. 14. Da, men, kel, pay, ttik, sim sozlarinin avvalindaki harflari axirindaki harflarla avaz edib oxuyun. Alinan sozlari yazin. 15. Sozlari avval soldan saga, sonra sagdan sola oxuyun. кэрэк, кэ1эк, kigik, kiigiik, qagaq, qalaq, qapaq, qu llu q, q in q, adda, uddu, assa, assa, amma Bela sozlar tapin. 16. Э1i, tay, pay, zay, alaq, kelem, taz, lif, ktit, pas, doy, eded sozlarini avval soldan saga, sonra sagdan sola oxuyun. Alinan sozlari kasma alifba ila diizun. 17. Oxuyun. Har bir sonraki soziin neca amala galmasini izah edin. un az i al эк yun yaz ala gak oyun ayaz alak igak qoyun dayaz kalak gigak 7

11 IH. Oxuyun. Sozlarin avvalina her dafa bir harf artirmaqla... diizaldin. or, dam, a, at Numuna: эг - sar - asar - kasar 19. Oxuyun. maktab, sin if, m iiallim, agird, yolda, dost Нэг bir sozda nega sas var? Sozlari kasma alifba ila duziin. Onlan ciimlada igladin. 20. Oxuyun. Har bir sozda nega sas e idirsiniz? aila, teatr, daira, N aila, Faiq, air, aiq, seans 21. Sxemlari gakin. Bo damalan doldurub sozlar diizaldin. 22. Azerbaycan sozundaki harflardan istifada etmakla yeni sozlar diizaldib yazin. SA1TL9R V 9 S A M IT L 0 R 23. Oxuyun. Har bir sasi uzatmaga gali in. Azar, A yd in, Tural, tufan, ola, coka 11 in isi saslar asanliqla uzamr? Bas hansi saslari uzatmaq olmiir? 24. Oxuyun. Kamal, meyva, ola, qatiq, kiiga, inak, toxum, top, Aygiin Har sozda nega sas var? Onlardan negasi uzamr? Hansi saslar uzanmir?

12 Saslar iki ciir olur: saitlor vq samitler. Saitlar asanliqla uzam r, sam itlar isa asanliqla uzanmir. 25. Oxuyun. Hansi saslar uzanmir? top, kottik, get, qog, quzu, kiiga, kitab, akil KoQurun. Uzanan saslari ifada edan harflarin altindan xatt gakin, r, z, s, 9 saslarini uzatmaga galigin. 26. Saitlar alava etmakla sozlar duzaldib yazin. mf.kt.fb, s/.n.^f,.vg.frd, k/.t.%, d.!ft..r, q.ll.fm, k.^r.^nd.6^, x.^tk.?, t.^b.^/.r 27. Har bir cargadaki akillarin va raqainlarin adlannin ba harfini gotiirmakla sozlar duzaldib yazin. Ss>4 f* I \r! > A % i D v ' - ' e» O t У

13 2Н. Oxuyun. inyiq, qoruq, me a, dil, kotiik, camaat Ovvalca saitlari, sonra samitlari segib yazin. SA1TL9R Saitiar bunlardir: a, 1, о, и. e, 9, i, о, и 29. Oxuyun. baliq, toyuq, kega, di, hortik Saitlari segib talaffuz edin. 30. Koguriin. Tapmaca A lti da di, da deyil. Ustti da di, da deyil. Heyvan kimi otlayir, H eyvana yolda deyil. Snitlarin altindan xatt gakin. Tapmacada hansi saitiar iglanmayib? 31. Oxuyun. Har bir sozda hansi saitlarin i lanmasina fikir verin. qarpiz, garni, toxum, g.rak, yemi, coka, qoyun, kopiik, giina, taxil 32. Oxuyun. liar bir sozda hansi saitiar i lanib? tiziim, quyu, alak, iris, araba, qirm izi, solo Bela sozlar tapib yazin. 10

14 33. Oxuyun. Tarkibindaki a saiti о saiti i la avaz edildikda sozlarin manasinin neca dayi masina fik ir verm. ar- or, tar-tor, yar-yor, sal-sol, bal-bol, kal-kol, yal-yol, qal-qol, tax-tox, gax-gox, qaz-qoz 34. Oxuyun. Qara harflarla yazilmi a saiti sozlarda neca talaffiiz edilir? f adam, air, qa, sahil, Azarbaycan, mavi, dayi, alim, mala, aban, daira, xala, baza, M alik, tarix, ad 35. Oxuyun. Sozlardaki e saiti neca talaffiiz edilir? elan, qeyrat, Etibar, ceyran, etiraz, m eyva, memar, meydan, rebus E saitinin daha gox uzun talaffiiz edildiyi sozlari takrar oxuyun. 36. Oxuyun. Sozlardaki a saitini neca talaffiiz etdiyinizi deyin. malum, alak, talim, tarazi, ariza, ta rif, tatil, tam ir, mana, maruza, ta cili Э saitinin daha uzun talaffiiz edildiyi sozlari segib yazin. 37. Oxuyunw Sozlarda qo a saitlari bir uzun sait kimi talaffiiz edin. ' quma, maa, sat, saat, talaba, matbaa, salamat, camaat, ox at, in aat saat camaat i l

15 Я8. Oxuyun. Sozlarda l, i saitlarinin talaffiiziina fikir vi'i in. Bu saitlarin qisa talaffiiz olundugu sozlari segib yazin. gom ij bigaq, arik, kilim, qilga, kitab, dari, kasmik, qapilar, sifat 39. Oxuyun. Sozlarda u saitinin talaffiiziina fikir verin, bu saitin uzun talaffiiz olundugu sozlari takrar oxuyun. Nuru, Nuriyya, u a, Tubu, qum, Turan, tur u, tufan, Rusiya, tula, musiqi, Musa 40. Oxuyun. Hansi sozlar saslanmasina gora bir-birina ox ayir? Onlan segib qabaq-qabaga yazin. qalam, yarpiz, qayiq, kalam, dallak, papaq, qatiq, damir, qarmaq, qarpiz, gallak, qapaq, xam ir, barmaq 41. Buraxilmi harflari alava edib kogiiriin. m.., s..tsaz, d..v an, cam..t, q..hum, n..mra, d..yandi, M..qsud, in..t ПО Ш ГЭ novba dovlat dovr a, o, u, e, 0, i, o, ii saitlarinin har biri ila ba lanan bir nriiun adi deyin. HECA 43. Oxuyun. Kikir verin. Ela bil har soz hissalarla talaffiiz edilir. 12 ana, odun, u aq, Etibar, alak, iris, okiiz, iiziim

16 44. Oxuyun. Alt-alta yazilmi sozlara fikir verin. Bu sozlarin tarkibi bir-birindan naya gora farqlanir? duz da j tar am ulduz yolda I) qatar ax am 45. Oxuyun. ayi, oyun, u aq, eni, arik, inak, orii, litii Sozlarin birinci hissasi nega sasdan ibaratdir? Onlar neca saslardir? 46. eiri mahnisi ila oxuyun. Sozlarin hissalara neca ayrilm asm a fik ir verin. Cip-cip, cucalarim, Cip-cip, cip-cip, cucalarim. Na yesaniz man veraram, Su veraram, dan veraram... Tofiq M il tellibov Har sozda ne?a sait var? Bas nega hissa var? Dani iqda soz asanliqla hissalara a y n lir. S oziin bela h issalari heca a d lan ir. 47. Sozlari hecalarla oxuyun. ana toxum nar dan ayna toxm aq A n ar giildan Har siitundaki sozlarda avvalca saslarin, sonra hecalarm sayini deyin. Farq nadadir? L3

17 IH. УокШэгэ baxin. Gorduyiintiz a yalarin adlanni iimmmlayib hecalarla yazin. < 1 law..zil.. mo.. gi..lak t Heca saitin i tiraki ila dtizalir. Bir hecada yalniz bir sait olur. Sozda nega sait olursa, о qadar da heca olur: ay (1), ana (2), araba (3), gamamalar (4) 49. Sozlari hecalarla oxuyun. Har sozda nega heca oldugunu deyin. ancir, nagil, amama, u a, lift, fahla, toxum, sunbiil, Qarabag, giinabaxan 50. Sozlari hecalara ayirib kogiirtin. q a n, giina, maktab, qari qa, q a rg id a li, kotuk, giinabaxan, kitab, ta x il, kiirak, taxga, d aftar, tarla, kata 51. Bo damalara sag tarafdaki gargivalarda verilmi hecalardan uygun galanini alava edib sozlar diizaldin. 14 par mud tar ar 11ЭГ ran да cey xal gaq bi гэк QO la ta giz

18 52. Oxuyun. Hecalarm her birinin avveline bir heca artirmaqla qu adlanni diizeldin. ga, ga, tal, rac, ruz, lak, yuq, na, bul, dak 53. Yana i verilmi iki 8kildeki э уа adlarmin birinci hecalarmi ardicil birle dirib sozlar duzaldin. 54. Hecalarm axirina bir heca artirmaqla heyvan adlan diizaldib yazin. ma, qo, da, cey, ke, till, pa, pi, da, qu I.4»

19 hft. Noqtalarin yerina hecalar alava edib sozlar diizaldin. la 56. Boyiik harfla verilmi sozlarin har birina uygun galan sozii qo ub yeni soz diizaldin. Diizaltdiyiniz sozlari daftara yazin. A y, dar, an, El, qar, gtil, Тэг, nur, II, Giil 57. Sol siitunda verilmi sozlara sag; siitundan uygun galan sozlari lieca kimi alava edib, yeni sozlar diizaldin. diiz, ver, a, il, ev, hey, az, ton, goy, giil, giin, dar, kal, giil, gak, paz, g il, qal, gaz, biz 58. Oxuyun. Elsevar dedi: Н э... U aqlar alava etdilar: mid, sail, yat, kim, zi, car llnnsi sozlar alindi? Hamin sozlari yazin. 59. I ayizda tabiat iizarinda mu ahidalariniza asasan hekaya qurub tux11(klin. 60. Oxuyun. Qabaq-qabaga verilmi sozlarda eyni hecalan tapib gohtorin. 16 baba-bnla nana Nobi lala-lapa Nadir-dirrik patak-takna Xazar-zargar

20 ei^oxuyun. Sozlarin neca diizalmasina fikir verin. Xalxal, Tarter, ax ax, marmar, bulbul, baba, nana, dada, baba, si, lala, cticu, Tutu, ququ, barbar, kiikii, laylay 62. Oxuyun. diizgtin, dayaz, kisa, gapar, dayan, taka _ Sozlarda hecalarm yerini dayi in. Har birinin qar isinda alinan sozu yazin. 63. Oxuyun. Qara harflarla yazilmi sozlarin neca diizalmasina fik ir verin. Galan sansan? Kanda sizsiz getmayacayam.,) Dardiyim папэ na nanana, na Nabiya, na da sana gatacaq. iydada.de, dadada da da hecasi var. 64. Har bir hecam iki dafa takrar etmakla alinan sozlari yazin. ba, da, na, bi, ba, cu, kii, la, bul, tu, xa, gax, mar, tar, bar, ax 65. Sozlari hecalara ayinb yazin. firfira, zumzuijia, sirsira, vicvica, qarqara, valvala, zalzala, circirama, m igm iga, marmara, $abdaba, saksaka 66. Buraxilmi harflari alava etmakla kogurtin. d/.v an,.^rik, Hziim, ^.lduz, s.har, g/?na, f.ktiz, b.?stan,.2har, m.^ a, d $ vga, t yu q dov an dovga

21 SOZLORlN S9TIRD9N-S9TR 9 KE(?lRlLM9Sl Yazarkan soz satrin axirina yerla madikda bir hissasi yeni satra kegirilir. Sozlar bir satirdan digarina hecalarla kegirilir: masalan, ma-la, al-ma, дд-гэк, par-ta, mek-teb, trak-tor. 67. Oxuyun. Satirdan-satra neca kegirmak duzgundur? u-zumgiilar iiz-umgtilar uzu-mgular iizum-gular uzumg-ular uziimgti-lar iiziimgul-ar lizumgiila-r 6 8. Sozlari satirdan-satra kegirila bilan hissalara ayinb yazin. maktabin, direktora, miiallirni, agirdlar, darsdan B ir saitdan ibarat hecani satrin axirm da saxlamaq va yeni satra kegirmak olmaz. 69. Oxuyun. ana, oxu, uzun, iki, akiz, e ik, uca, ala, ozak, iitii, An ar, oyun, okiiz, iiziim, inak Bu sozlari na iigiin satirdan-satra kegirmak olmaz? 70. ^okillara baxib, suallara cavab yazin. Ana no edir? Qiz na edir? Oglan na edir? 18

22 71. Qara harflarla verilmig sozlari satirdan-satra kegirila bilan hissalara ayinb yazin. Goy budaqlar - gatir-gatir, Har tarafa ya yir atir. Gorunmayir rizlar, yollar, Kaha qurub ya il kollar. Tar gigaklar nega rangdir, Harasi b ir kapanakdir. Cavad Cavadli Niimuna: bu-daqlar, budaq-lar 72. Har bir sozii satirdan-satra kegirila bilan hissalara ayinb yazin. Hasan, Hasanov, rayon, rayona, ahar, aharin, yolda, yolda i, galdi, galacak, kata, katman 73. Har bir sozii satirdan-satra kegirila bilan hissalara ayinb yazin. gakic, Karim, karanda, Sirab, qalam, Firangiz, qoruq, takar, gozlar, qalpa, sirka, karki, karton, qorxaq, takna, gakma, A za r karanda karton 74. Sozlari satirdan-satra kegirila bilan hissalara ayinb yazin. Sonra har birina bir sait alava edib, yena hamin i i yerina yetirin. daftar agac ulduz qalam qazet gilas kitab saat Niimune: daf-tar, daf-ta-ra, daf-ta-ri

23 7 ft. Satirdan-satra kegirilmasi miimkun olmayan sozlar t n >ii» deyin. Q A LIN V 9 IN C9 SA1TL9R 76. Oxuyun. Saitlarin neca saslanmasina fikir verin. Hansi saitlari deyanda sasiniz qalin (yogun) gixir? Bas hansi saitlari deyanda sasiniz inca (nazik) fixir? Borulardan dumanlar Goylara karvan gakir. Tiistiilanan zavodlar Е1э bil qalyan gakir. Qiyas Ocaib Saslanmasina gora saitiar qalin va inca olur. Saitiar / \ qalin / \ inca a, l, o, u e, a, l, o, u 77. Oxuyun. Ovvalca qalin, sonra inca saitlari tapib talaffiiz edin. A y kigicik, soluq ciicam, Boynu biiktik, yoluq ciicam! Agma о nazla dimdiyin, Ba lama qamli cikciyin. Abdulla aiq 78. Kogurun. Qalin saitlarin altindan xatt gakin. qaranqu, goyargin, qirqovul, biilbiil, tjirac, qartal, leylak, sigirgm 20

24 79. Tarkibinda eyni qalin saitlari olan sozlari segib yazm. qapi, quyu, qatar, qirm izi, Aytac, quzu, amama, ( ayiq, qizil, tama a, tumurcuq, qa iq, araba, Aydm, (ju Quluq 80. Tarkibinda eyni inca saitlari olan sozlari segib yazm. qalam, coka, ye ik, Terek, ancir, iiztim, kapaпвк, du man, ordak, b irin ci, Sarvar, me a, iy irm i, dam ir, qazet, k irp i, giina, varaq, maktab, nomra 81. Oxuyun, a saitini e saiti ila avaz etdikda soztin manasimn neca dayi masina fik ir verin. baba-baba, dara-dara, tala-tala, dana-dana, balabala, mala-mala, dam-dam,1tap-tap, daya'-daya, hakim- hakim, an- an 82. akilda gordiiklariniz haqqinda dam in. tjztiin bagmda inovzusunda in a yazin.

25 88. Qar i-qar iya verilmi saitlarin hansi qalm, hansi incudir? o-o u-u i-i~ Hansi sait verilmayib? Dilimizda hansi saitla ba lanan soz yoxdur? 84. Buraxilmi harflari alava etmekle kofuriin..^fetim, y.. ik, g..na, b..stan, m.. e,..rik,..lduz, q..zet, s.-har,..kiiz, dii m..n,..har, n..qta qezet 85. Yalmz qalm va yalmz inca saitlari olan be soz yazm. N u m u n e : arabalar, tizum^iiluk S O ZL0R D 0 BOZt SA ltlo R tn Y A Z IL I I V 0 D E Y ll l I 86. Ucadan oxuyun. a, yoxsa o? mator kjmpot k^mandir k^basa kusmonavt k^manda p.vmidor kombayn k.ombinat Sozlari ciimlada i ladin.

26 87. Diizgiin yazmagi va talafftiz etmayi oyranin. ] - / Ве1э yazilir: komanda kollektiv kosmonavt kombayn komandir samovar Bele deyilir: kamanda kallektiv kasmanaft kambayn kamandir 88. о saitinin a saiti kimi talafftiz olundugu sozlari segib yazin. portagal, kompot, konsert, vaqon, komissar, pomidor, orden, motor, kombayn, parovoz, kosmos, komandir, paroxod, komanda, kolleksiya, kombinat 89. Buraxilmi harflari alava etmakla oxuyun. 0, yoxsa e? i>.kiz р^псэк р^псэгэ J. rt8 p ndir ni sjfrtkiz.nli g.<tir rn.tbax k.^.tman Har bir sozti ciimlada i ladin. pendir

27 5)0. Buraxilmi harflari alava etmakla oxuyun. niimuna s.4but g.. a n..mayi Har bir sozii ciimlada i ladin. u, yoxsa ii?..a g-.ya..ar ш..ьагэк 91. Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. q^drat z^frafa ) si^rsat g^mrahn n frnayanda r $ubat g ^ a b _ mffeiqi mffhariba g.^ u ltuyl mi&iafia m..kafat 92. Buraxilmi harflari alava etmakla oxuyun. o, yoxsa o? q#nga \ npqsan v tpvla n qta x^ baxt x^rak Har bir sozii ciimlada i ladin. 24 $2se ПЩ1ГЭ n >ba д&кэ tfyvbe d^vga 93. Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. zp.vq #vq S..vda d..vlat o, yoxsa e? d..vr d..vra M..vlud d..vran ^ Dovlatda dava,..vladda nava. (Atalar sozii)

28 94. Buraxilmi harflari alava etmakla oxuyun. ii, yoxsa i? timjud mu t..k ЪySnovra Mti f.. q s'.$ ra miid..r Mtir ;..d Ulv.. k..fta ' mucr.. F..zuli dovr.. Har bir sozii ciimlada i ladin. Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. S..vda, dii m.л1, camat, Hus..yn, n^.qta, ki.manda, q.izet, k.fmandir, arm.'fd, p.fndir, M^vstim, sab.'.'n, p.fncak, k.^smonavt, n.^muna, p.^ncara, k/fmbayn, in.^barak, n/.%iayi sabun SAMITL9R Samitlar bunlardir: b, c, p, d, f, g, g, h, x, j, k, q, ITm, nrp, fr s, Tt, v r y r z 96. Oxuyun. Qar i-qar iya yazilmi hecalan miiqayisa edin. Hansini daha asan talafftiz edirsiniz? Buna sabab nadir? pa-ap ro-or u-u di-id sii-tis ta-at ru-ur ma-am le-el ni-in 25

29 1)7. Oxuyun. Soztin manasimn песэ dayi diyini izah edin. od-ot, ad-at, yad-yat, ac-ag, sac-sag, sariq-sayiq, qara-qaya, para-paya, az-as, qab-qap, val-fal 98. Oxuyun. Soztin manasimn песэ dayi diyini izah edin. qalam - kalam, dam - tam, axta - saxta, kand - qand, qara - qala, dala - tala, baxir - paxir, zaman - saman, ahar - sahar, quru-quyu, dara-daya yalann adlannin avvalina mtixtalif samitlar alava etmakla, har birindan bir nega soz dtizaldin Har soztin qar isina bir samit alava edib yeni soz dtizaldin. Sozlari yazin. agil, oyiid, ami, a iq, ayaq, ayiq, alak, etdi, azir 101. Har bir soztin axirina samit alava edib oxuyun. ayi, dara, qoru, sari, orta, mala, bala, ala, qala, cala 102. Oxuyun. QO ASAMtTLl S0ZL9R Mahammad, yeddi, dirrik, sakkiz, doqquz, kassa, vanna, mahaccar, giilla, banna, qiiwatli, lazzatli, qtilla Her bir sozde hansi samit qo a i lanmi dir? 26

30 103. Oxuyun. Mahabbat, Miinawar, Fizza, Sariyya, Gladdin, Cannat, Abbas, Telli, Htimmat, Sattar, Diirra, Saccara, Giillii, Miizaffar, Izzat, Maharram, Sayyara Kogiiriin. Qo a samitlarin altindan xatt gakin. Bazi sozlarda eyni samit qo a i lanir. Bela sozlarda qo a samit bir uzun samit kimi talafftiz olunur Buraxilmi sozlara alavalar etmakla ctimlalari tamam- Iiiyin. Bunun tigtin sag tarafdaki stitunda verilmi sozlardan Intifada edin. 1. Anam moruqdan... bi irdi. 2. Gtillar eyvamn yanlanria... vurdu. 3. Nargizin... ya i var. 4.,.. canavann ba ina daymi di. 5. Taravazgilar... i layirlar. Kogiiriin. Qo a samitlarin altindan xatt gakin akillara baxm. dirrik tenafftis mahaccar dirrikda giilla murabba yeddi Oordtiytintiz a yalarm adlarim yazin. altindan xatt gakin. Qo a samitlarin

31 106. Raqamlarin adlarim deyin Hamin sozlari ciimlada i ladib yazin. Qo a samitlarin altindan xatt gakin. yeddi sakkiz doqquz 107. Suallarm cavabmi deyin. Be dafa on nega edar? Dadli soziinii hansi sozla avaz etmak olar? Sovqat, bax i sozlarini hansi sozlarla avaz etmak olar? Тэууагауэ banzar miniyin adi nadir? 108. Suallarm cavabmi yazin. Ancaq, lakin sozlarini hansi qo asamitli sozla avaz etmak olar? Zahmat soziinii hansi qo asamitli sozla avaz etmak olar? 7 ila 9-un arasmdaki adadin adi nadir? Ba soziinii hansi qo asamitli sozla avaz etmak olar? 109. Kogiiriin. Har bir satrin qar isinda uygun galan qo asamitli soz yazin. Haftanin gunlarinin sayi - Sada soztintin aksi - Taravazin akildiyi yer - Darslar arasmdaki fasila -z., Giiclti soziina eyni manali soz - addim naqliyyat hadiyy о 28

32 110. Buraxilmi harflari alava etmakla oxuyun. dir..ik, ye..di, sak..iz, do..quz, to..qa, qii..vatli, vu..qal, a..dim, mutak..a, sa..qal, тйгэк..эь, am..a, Si>t..ar, aya..qabi, di..qat, a..val, ba..na Sozlardan ikisini ciimlada i ladib yazm. /111. Oxuyun. Sozlarin yazili ini va talaffiiziinii yadda нихтаут. ixtayir Bela yazilir: doqquz saqqal Qaqqal toqqa raqqasa naqqa Bela deyilir: dokquz sakqal gakqal tokqa rakqasa nakqa [12.1 Oxuyun. Sozlarin yazili mi va talaffiiziinii yadda axlaym. Bela yazilir: miiallim Makka sakkiz mutakka murakkab Sattar Bela deyilir: mallim Makga sakgiz miitakga miirakgab Satdar 113. Oxuyun. Har bir soziin talaffiiziina fikir verin. pilla, addim, yeddi, alii, giilla, hissa', sallaq, silla, balli, yollar, Fizza, hissa Har bir sozda qo a samitlardan birini atib talaffiiz edin. Onlardan be ini ciimlada i ladib yazin.

33 saqqal?aqqal ayaqqabi 114. Нэг bir sozii awalca biitov, sonra hecalarla oxuyun. Qaffar, Mahabbat, Dtirra, madda, minnat, hadiyya, Izzat, millat, murakkab, iddatli, qiivvatli, vanna, cannat, amma, favvara, ciilliit, riyaziyyat, lazzatli Qo asamitli goxhecali sozlari satirdan-satra kegirarkan samitlardan birini satrin axinnda saxlamaq, о birini yeni satra kegirmak lazimdir: masalan, dir-rik, meh&c-cer Tarkibinda mm, rr, 11, nn, yy qo a samitlari i lanan insan adlari yazm. ^16^) Oxuyun. yurdda, dilli, sassiz, agilli, dillan, gtillar, yollar, havassiz, qanddan, suallar, bolluq, yadda, yellancak Ovval oyrandiyiniz qo asamitli sozlardan bunlarm farqi nadir? Bunlar neca amala galmi dir? millet 117. Verilmi sozlardan qo asamitli sozlar diizaldib yazm. ayaq - gtil - yel - his - yurd - kol - kas - dil - 30

34 118. Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. s..t, p..псэг8, m.., p..ndir, cam..t, p..ncek, re..earn, q..zet, y.. ik, ne..qa, arm..d, sab..n, to..qa, n..dim, hedi..ye, azi..yet, re..qasa, dir..ik, aya..qabi 119. akillara baxin. liar akla aid bir ctimla qurub yazin. Qo asamitli sozlarin altindan xatt gakin Oxuyun. Sozlari dtizgtin yazmagi va talafftiz etmayi tiyranin. hedd sedd qodd hiss xett tibb zidd hezz sirr hell

35 S0ZL9RD9 B9ZI SAMITL9RIN YAZILI I V 9 DEYlLl I 121. Ctit sozlari oxuyun. Onlan bir-birindan farqlandiran saslar hansilardir? d t od ot val fal z s zal sal gdl kal g с 9 ac ад boz poz 122. Oxuyun. qutab kitab cavab siid tiind dord ulduz qarpiz yarpiz yamac gakic karpic Har stitunda sozlarin axinndaki samitlar neca saslanir? 123. Oxuyun. Sozlardaki axirmci samit neca saslanir? kitab, xoruz, qanad, yarpiz, palang, agac 124. Oxuyun. Sozlarin axirmci hecasinda samitin neca seslanmesina filar verin. corab - coraba ulduz - ulduzu turac - turaci zang - zangi bulud - buludu yarpiz - yarpiza Qo a verilmi sozlarin hansmin axirmci hecasindaki samit daha aydin saslanir?

36 Sozlarin axinnda d, yoxsa t; b, yoxsa p; z, yoxsa s; g, yoxsa k; c, yoxsa д samitinin yazilacagim bilmak iigiin onlara sait alava edin: masalan, palid, yoxsa paht yazmaq lazimdir? Onlarm har birina a saitini alava edak. Palita gatin talaffiiz olunur, palida isa asan. Demali, bu soz palid aklinda yazilmalidir. d - t 125. Oxuyun. ad - at od - ot yad - yat samitlari dar - tar dik - tik doy - toy (I va t samitlarinin soztin manasim песэ dayigmasina fikir vorin. Bela sozlar tapm Oxuyun. Qar i-qar iya yazilmi sozlarda t samitinin wtihlonmasini mtiqayisa edin. qaytan - bostan fayton - karton kata - hafta Kalantar - daftar piti - isti pilta - dasta 127. Sozlara avvalca saitla, sonra samitla ba lanan akil?i ilnvu edib deyin. Har bir soztin axirmdaki samitin neca daylymasina fikir verin. Hi id, qanad, bulud, palid, polad, dord, band, qand polad palid bulud qanad dord

37 128. Sozlara sait alava edib oxuyun. Onlarin saslanmasinda tluyisiklik ba verirmi? oyiid, kand, ttind, soyiid, bulud, qurd, armud, band, kobud 129. Oxuyun. Yazili im va talaffiiziinii yadda saxlaym. Bela yazilir: qanad siid kand dord bulud soyiid Bele deyilir: qanat siit kant dort bulut soyiit 130. Buraxilmi harflari alava etmakla kdgtirtin. pah.., ari.., kan.., 9sa.., e i.., oyii.., ban.., sii.., kiir.., igi.., quru.. 34 ttind kand qand 131. Oxuyun.Yazili mi va talaffiiziinii yadda saxlaym. Bela yazilir: daftar hafta dasta xasta isti tiistii usta bostan Bela deyilir: dafdar hafda dasda xasda isdi tiisdii usda bosdan

38 132. Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. das..a, daf..ar, dor..uncti, tax..a, Mas..an, kan.ji, 1н..i, ax..a, pola.., bos..an, pali.., us..a,..ukan, c t>f..a, haf..a, Bas..i, kiif..a, tiis..ii, kar..on deftar dasta bostan axta taxta 133. A agidaki kimi deyilir. Bas neca yazilir? dasda, usda, asda, bosdan, isdi, hafda 134. akillarda gordtiklariniz haqqmda dam m. - T O 135. Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. arm..d, to..qa, aya..qabi, bulu.., qana.., dor.., ни... tiin.., kan.., bos..an, qan.., ban.., ax..a, daf..ar, do.s u usta isti tiistu hafta xaste z - s samitleri 136. Oxuyun. Qo a yazilmi sozlarin axirmdaki z vu * mimitlarini aydin talafftiz etmaya gali m. I ulduz - namus daryaz - ilyas Firuz - rus daniz - Munis kahriz - Idris talafftiz - tanafffih Giilbas - gunbaz gilas - palaz

39 137. Oxuyun. Qo a yazilmi sozlarda z va s samitlarinin Muslonmasina fikir verin. zar - sar sal - zal dars - darz tarz - tars zor - sor az - as mis - miz zil - sil az - as say - zay 138. akillarda gordiiklarinizin adlarim yazm. Onlarin son samiti песэ saslanir? 139. Oxuyun, zvas saslarini diizgun talafftiz etmaya sali m. Kapaz, Mayis, Tabriz, Ilyas, Araz, pahriz, Munis, qarpiz, Almaz, oktiz, bakmaz, valas, Solmaz, xoruz, Giindiiz, yarpiz, xudahafiz, Yunis, atlaz, akiz, idris xoruz qarpiz ulduz 140. akilda gordiiklariniz haqqinda hekaya qurub naql edin.

40 b - p samitlari 141. Oxuyun. Qo a yazilmig sozlarin axirmdaki b samitini 4'< 1 n talafftiz etmaya gali m. qutab - qab Zeynab - adab cib - kitab cavab - corab hob - qalb klub - Turab 142. Oxuyun. Qo a yazilmi sozlarin avvalindaki b samitinin iihilunmasina fikir verin. Hansi p kimi talafftiz edilir? bilik - bigin budaq - bulaq big - bigaq btikmak - bulbul btirtinc - btitov bi irmak - bilik (1 1 Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. makta. alma.# kita^, dani. cora^? cava. {$? $iti ik, ywi pisc».yiitov, qol.6, *.igin, кара.#..tit tin, Tabri.# fly/jnz, Atac, $alta, llalqiq, fli&k, I'hgqi, btikmak, ^ili, q a li^ quta.;, di.tgak, uldu.^ res^ublika dibgak tapmaca 144. Oxuyun, b va p samitlarini dtizgtin talafftiz etmayi ttyrenin. «11bgak, biti ik, bitki, bi mi, budaq, bigaq, buxar, 111..i к, a paz, tappilti, appilti, guppultu, bapbalaca, rippilti, bah-bah с samiti 146. Oxuyun. С samiti ila bitan sozlarda hamin sas neca sasloim 7 Moktabin Jtiayatinda goxlu agac akdik. IJitmirgixanadan gakic saslari e idilir. «? \ i f

41 Kandimizda ganc qahramanin tunc heykalini qoydular. $axta qilmc kimi kasirdi akillarda gordiiklarinizin adlarmi yazm. Onlan deyarkan son samitinin neca saslanmasina fikir verin. Sozlari ciimla igarisinda i ladin Buraxilmi harflari alava etmakla oxuyun. Hansi sozda с sasi i lanmir. a..dad ktin..da sa..da tun..dan vi..dan burun..dan mii..da gi..itkan 148. Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. btirtinc., kita.^j sakkiz, kan<j(, qihn.c, yama., do^quz, tiifan^ aga.c* das a, karpi^, pali(i, gaki&, gan^ $akic agac yamac karpic q - g samitlari 149. Noqtalarin yerina uygun galan samitlari alava edib oxuyun. U a<jur me ada oynayirdilar. Onlar aya..» sasi e itdilar. Bir az kegmi ba mda qula.vli papa.^olan bir ki inin kolluqda gizlandiyini gordular. U ad.lar sarhadgilara xabar verdilar. 38

42 150. $akillarda gordtiytintiz a yalarin adlarmi deyin. No/lari yazib, sonundaki harflarin altindan xatt gakin Oxuyun. Qara harflarla verilmi sozlarin neca talafftiz. <111<Iiyini deyin. Mirali baba cokadan qa iq duzaldir. Sos-kiiydan agiz deyani qulaq e itmirdi. Kondimizin me asi qoruq elan olundu. Anam sufraya bal va qaymaq gatirdi Oxuyun. Birinci stitundaki sozlarin axirmda q sasi lltin» talafftiz edilir? Bas hamin sozlarin sonundaki q samiti Iklnci stitunda na tigtin g samiti ila avaz olunub? bayraq bayragi qayiq qayiga daraq daragin moruq morugun pambiq pambigi bulaq bulaga papaq papagi 153. Oxuyun. Sonu q samiti ila qurtaran sozlarda q Bnitinin iki sait arasmda neca dayi diyina diqqat edin. I'.iz amak darsinda qayiq diizaltdik. Qayigi golm;> fliyo buraxdiq.

43 Dirriyi alaq basmi di. U aqlar alagi tamizladilar. Qarda im goxlu baliq tutdu. O, baligm эп boytiyunti bi irdi. bayraq varaq 154. Oxuyun, q samitinin g samiti ila avaz olundugu hallan gostarin. Sagliq olsun, har ey duzalacak. Burugu tamir etdilar. Almalarm yanagi qizarmi di. Qorugu dolamb, dagin do iina qalxdiq Sozlara saitla ba lanan akil?i alava edib yazm. u aq, qoruq, qayiq, qulaq, daraq, gaylaq 156. akla baxm, gordiiklarinizi naql edin, sonra hekaya qurub yazm.

44 I!>7. Noqtalarin yerina uygun galan harfi elnvu Hmoklu him(/',q)m, az(q,g)m, tut(q,g)un, sat(g,q)m, ma(f./- nn(<,g)ara, ma(g,q)aza, fur(g,q)on, kelo(f..«i b* vi. l**v(l4»q)m» vur(g,q)un, yor(q,g)an, qir(q,g)in vaqon vagzal l!»8. О soziinii man sozii ila avaz etmakla ciimlaleri dityiyili ithiiyun. (), qogaqdir. O, u aqdir. 0, sayiqdir. O, qivraqdir. 1f>9. Sozlari ela dayi ib kogiiriin ki, q samiti g samiti Н.» vwz olunsun. Viraq, budaq, yarpaq, yaylaq, caynaq, qulaci 1(10. Suallara cavab verin. kitabi haradan aldin? 'Pebile banzar galgi alatinin adi nadir? (^itar haradan yola dti dti? к samiti Mil. Har bir satrin qar ismda aid olan sozlari yazm. On qiymatli arzaq - Qargidan hazirlanmi galgi alati - K;)silmi agacm yerda qalan hissasi - IIn э1этэк tigtin istifada olunan alat -

45 Yjix i gormak tigun istifada olunan alat - 01 in qola biti diyi hissasi - Sozlarin axirmdaki samitin neca talaffiiz edildiyina fikir verin Oxuyun. Qo a yazilmi sozlarda к samitinin iki sait arasmda neca dayi diyina fikir verin. ktilayi - kiilak ipak - ipaya dirayin - dirak Bela sozlar tapib deyin. s gorayin - gorak alak - alaya balayi - balak 163. Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. Pi ik siganlarm du manidir. in dirnaqlan iti, tiikti yum aq olur. U aqlar sinfa dibgak gatirdilar. Onlar dibga^i pancaraya qoydular. Yetkin agacdan arik dardi. O, arii/i yuyub vedi Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. L ma gala magaza 42

46 НИ». Noqtalarin yerina motarizadaki sozlari uygun akilda i is i.il», alava etmakla oxuyun.... (dirrik) goxlu pomidor yeti mi di. Hi/.... (dirrik) getdik. Ibyatda iki boyuk palid... (kottik) var. On il kegmi di, amma... (kottik) gtirtimami di. I'.lsad dostuna... (komak) etdi. DoHtu bu... (кошэк) unutmadi. HUi. Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. Yn/. ktila..i zamini daniz kimi dalgalandinr. Qorak iii<^i» педэ pe a sahibinin ama..i ila ba a galir. Tnxilgilara u aqlarm da к бтэ.л lazimdir. Q6ra..in i «m111 ni bilin. Atalar sozlari t Qocamn bili..i, cavamn bila..i. I (,!ora..i ver gorakgiya, birini da tistalik Sozlari ela dayi ib kogiiriin ki, axirmdaki к harfi у Ihii h 11.) avaz olunsun. hil.uk, gigak, lagak, атак, yemak, komak, balak 1в8. Sonu к ila bitan sozlarin birinci va ikinci siitunda neca Цц м11 inusina fikir verin. Onlarin saslanmasi arasmdaki farqin ill ml (I midir? (,'igak toxumu gorak atri in ik bagi in a k otaran gigak akdik gorak magazasi arik agaci inak stidti

47 169. akla baxm. Gordiiklariniz haqqmda hekaya qurub <lnm in Sxemlar iizra sozlar diizaldib deyin. Har bir sxem tizra diizaltdiyiniz sozlari miiqayisa edin. Bu sozlarda к harfi hansi saslari ifada edir? leksiya 171. Oxuyun. Sozlarda к harfinin hansi saslari ifada etdiyini deyin. kotan - kotlet kosa - kosmos kol - kollektiv karvan - karusel кота - komanda koramal - koridor 172. Kogiiriin. Har bir sozda к harfinin hansi sasi ifada etdiyini deyin. konfet, kukla, kitab, kosmos, kaklik, karanda, koridor, maktob, karton, dirrik, traktor, kirpi, elektrik, kalam, klub, kerpic, krem, кэрэпэк, kotan, marka, park Ф 44

48 IV.'t. Oxuyun. Sozlari dtizgtin yoxlamagi va talafftiz etmayi \ i wtlil). к ran koridor kombayn direktor I makaron karanda kartof kreslo kraxmal krem I 74. Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. yarpa.tf das a, qana.g^ y e ^ i, кэпcl, Cosmos, knr/.on, bayra.^r aga., de^abr, vara.^ ^ ridor^.onfet, чти, tfomanda, /j.aranda,. ombayn f g samiti 17Г>. Sozlari tamamlamaqla ciimlalari oxuyun. (lozatgiya taza ttifan.. verdilar. Zon.. vuruldu, muallim sinfa girdi. I i>ncera gargivalarina гэп.. gakdim. Ni»r..iz sahan.. goturub, bulaga getdi. c^i/lar gigakdan galan.. diizaltdilar. I76. Sozlari tamamlayib, ciimlada i ladin. Ciimlalari yazm. fiyan.., palan.., ktiltin.., ahan.., qa an.., galan.. rang palang 177. Qar i-qar iya verilmi sozlarin mana farqina diqqat yttlrin. gop, qur-gur, qor-gor, qami-gami, qarib-garil), liilla-gulla 45

49 178. Buraxilmi harflari alava etmakla oxuyun. ЭЭЛЭГ ^.шэ asjli.oobud obak g, yoxsa?. Ontil./(ДЬгэ Yet.Ain kiis.idin ^tm an 179. Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. is^andar, is/cana, asi2ildi, Jobalak, mas./fcan, ^onullu, (^.ostabak, galan Q.omba - esger 180. Buraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. go^arti, a.^irir, ЬэЛэгкН, yu.&tirur, ojiiiniir, o^iid, o^ranmak, do.(tii, i(?na, soyiid, du*iu/gi^id, i.iad, 0^ri, dii^ma, i^jjar, d.cjar, go^argin, da j^rman Г igid ] Qdytid J [j3oyud]] 181. Hansi diizgiindiir? iyid - igid niyaran - nigaran agri - ayri diiyma - dugrna zigil - ziyil ytiyan - ytigan 182. akillarda gordiiklarinizin adlarmi yazin. Bas onlan neca talaffiii edirsiniz? 46

50 IНИ. Huallara cavab yazin. I'.ixili harada iiyiidiirlar? Donizin rangi necadir?! < qu unun adi nadir? Diiymeni na ila tikirlar? Qlymet soziina yaxmmanali soz nadir? I 184. Suallara cavab verin. (Jnyir soziinii hansi sozla avaz etmak olar? Diiz soziinun aksi nadir? Hiima soziinii hansi sozla avaz etmak olar? Yrtiymek soziinii yaxmmanali sozla avaz edin. t НГ». Muraxilmi harflari alava etmakla kogiiriin. (lo.rf)uz, bulu^, aga.^v^fpq, kopa.^is^i, ijirmi, «^U,; (),7iid, go.tfprgin, dir/ik, yarpart, UM, im e, ( llii<t(x as.qar, md ^ala, resyaublika * diiyma iyirmi goyargin ciyar H«.,Si)killarda gordiiklarinizi naql edin.

51 n - m samitleri 187. Oxuyun. Sozlari bela yazinq. lampa, kombayn, tramvay, kombinat, qumbara, komba, тй эть э, pambiq Bas onlan neca talafftiz edirik? 188. Sozlari ciimlada i ladib yazin. anbar, Qanbar, sonmaz, zanbaq, zanbil, tanbal, dinmaz 189. Oxuyun. Dtizgtin yazmafi va demayi oyranin. Bela yazilir: zanbil stinbtil gtinbaz tanbal anba Bela deyilir: zambil sumbiil giimbaz tambal amba zanbil anba gar anba 190. Oxuyun. Bela deyirsiniz, bas neca yazirsiniz? ambar, komba, bomba, dimmaz, gar amba, zambaq, panbiq, mii amba, siimbiil Dtizgtin yazmagi va demayi oyranin. n, yoxsa m? gar a..ba za..baq a/tbar gil.baz bo..ba ta..bal 1 anbar tanbpl zanbaq lampa

52 И»:: Sxcin iizra sozlar dtizaldib yazm. za a a za ЭГ Э to sii aq ar 0 il э э1 ill I Mil. Huraxilmi harflari alava etmakla oxuyun. 1н^Ьл, а фаг, koftlba, zanbaq, lafllpa, traftvay,..hi пуп, раедьщ, kowbinat, mu awba, ofliba, siifflbul, t»i у " Ц \ 1»л, zanbaq H fthuhk pambiq kombayn stinbiil uldu - s & i ik bulu & t i^qi P к j ubra (5f> 8 Illh, t/ura harflarla verilmi samitlar talaffiizda hansi Mtdl'H i i 10(1» ( d ir? HVl'Miml, bigaq, Turacli, siidlii, dasta, gtinbaz, Hu/.i sozlarda muxtalif samitlar yana i inlitnii: pla, kran, qrup, stul, klub va s.

53 196. Oxuyun. Eyni soztin yazili inm hansi dtizgtindtir? kulub, pla, traktor, qrafin, pilan, qrip, tiraktor, qirafin, plan, klub, pila, qirip qrip qrup qrafin 197. Yazili i dtizgtin olmayan sozlari dtizaltmakla kogiiriin. qrim, qiranat, sutul, plov, qiram, birqadir, istol, sentiyabir, sodir, pilakat, oktyabr, metir, istakan, noyabir, kran, rosim, dekabr 198. Dairalara kr, qr samit birla malarindan uygun galanini alava etmakla sozlar dtizaldin. kran 199. Dairalara pi, br, tr, rd samit birla malarindan uygu galanini alava etmakla sozlar dtizaldib yazin. 50 J i ) < aktor olleybus amvay ibuna ezent iqada iqadir ily^nt yu qu do fa ПЭ

54 mmtyabr oktyabr noyabr dekabr 10(1. Nxom iizra sozlar duzoldib yazin. po bii ra ol ansiya adion udiya экап Ml. Hxom iizra sozlar dtizaldib yazin. t о r t о a U stol stul avqust dostluq МИ. Oxuyun. Qo a yazilmi sozlordaki forqi izah edin. Im lik - briqadir ( ii( Ovul - qrafin pi 1h> - pilta qirgi - qram sutka - stul tire - tribuna

55 O LIFB A 01ifba harflarin шйэууэп sira ila duzulu udur. Azarbaycan alifbasmda 32 harf var. Har bir harfin oz adi va alifba cadvalinda oz yeri var Harflarin cadvalda dtiztilti iina fikir verin. Har bir harfin adim dtizgtin demayi oyranin. Harfin?ap akli Harfin yazili akli Harfin adi Harfin?ap akli Harfin yazili akli Harfin adi Aa A/a a Qq Of qe Bb BS be LI u el Cc Cc ce Mm иснь em Cc с <??e Nn Jftv en Dd foci de Oo Oo 0 Ее b i e 06 Oo o 9a d. Э Pp Jr pe Ff ef Rr Яъ er Gg 9<f ge Ss Si se 6 g ge st $4 e 0 Hh he Tt Tt te Як Xx SCx> xe Uu Uu и Ii Л l Uti i l* ti li Jo i Vv itr ve Jj je Yy ye Kk file ke, ka Zz Z z ze 204. Familiyalari alifba sirasi ila yazm. s 91i^ev, AllahVerdiyev, Imamzada, Faracoglu, Xalilbayli, Cabiyev, Rahimli, Mehdizada, Tahirli, Salimxanh, Hasalfroglu, Qadirli, Bahluf^ada, afizada 52

56 И(К>. Гм,ok adlarmi alifba sirasi ila oxuyun. bttndvyo, yasaman, nargiz, zanbaq, qizilgiil, atir ah, itiulungiilti, Qobanyastigi, lala JOe. Oyun adlarmi alifba sirasi ila yazm. gmonqag, sigan-pi ik, futbol, voleybol, gilingagac, Цккпу. $ahmat, dama, loto, tennis, qagdi-tutdu 1 И И v u r Gu mi/ Oxuyun. poylu soyladi $ 001/1. Ho/iinda hansi hecam daha gticlti dediniz? Bas soyladi wwlliidt»? Sozda hecalardan biri daha gticlti deyi- IIr: masalan, qaya, gtina, torba. Bu soz- I lunlo ikinci heca daha gticlti deyilir. Bu in heca vu rgulu heca adlamr. (ОН <) к 11 v 11 n. Stitunlardaki sozlarda vurgunun hansi hecamn iialiin dnyduyunii muayyanla dirin. vmuy maktab tiztim vmii^ma maktabli tiztim^ti viii u.smada maktablilar tiztimgtiltik M*»#I*»i i kogiiriin. Vurgulu hecamn altmdan xatt gakin, tis- (litit«i vurj'u i^arasi ( ) qoyun. Dlllmizda vurgu aksar hallarda soztin п нiriiici hecasinm tizarina dti tir: maktab, Hlttktobli, maktablilar, maktablilarin

57 209. Oxuyun. t)zarina vurgu dti an hecalan gostarin. yazda - yazdaki qayiq - qayiqgi meyva - meyvali Baki - bakili me a - me alik guna - guna li Bazan vurgudan asili olaraq soztin manasi dayi ir Sozlari sxemlara uygun talafftiz edin. / 1ЛЖША1 У Н У Г / alma suzma / -ПШЮ Sozlari ctimlada i ladin. Ciimlalari yazin Oxuyun. Vurgudan asili olaraq soztin manasimn neca dayi masina fikir verin. qazma - qazma / / galma - galma / / horma - horma toxu n ^ - toxuma / / gozla - gozla / / gakma - gakma Sozlari ctimlada i ladin Vurgunun yerini dayi makla har bir sozti iki dafa oxuyun. Manamn neca dayi diyina fikir verin. sapin, akin, bi^in, yazdir, yayma, gigirtma, gakma, qirma, darin, gtildtir, sarin Qara harflarla yazilmi sozlarin har birini ctimlalarda iki manada i ladib yazin. * 54

58 illh. Kogiiriin. Har bir soztin vurgusunu i ara ila gostarin. vurun - vuru tikinti - tikin kasin - kasik agm - agiq qagi - qagm tokiin - toktir Oxuyun. Qara harflarla verilmi sozlarda vurgunun ypiinl gontarin. Bu da sane gakma bagi, Geyando дох gakma bagi. Я; t. */ umlambdir akin yeri, Gecikm0yin, akin yeri. Ydhya Kdrimov Yaylaqdan g0l0n Laladir. Olindaki piyal0dir. Lalalardan segilmayir. Lalalarin arasinda Ljila ozii bir laladir. Qiyas Qcaib lift, himix 11 мм:,; harflari alava etmakla kogiiriin. I do r.j, улт.0, st.aj, as&ar, kar^.on, p/rmidor, и-m "Hi". I>.i\ i ;i.v, тпа лэ1э, dti^.ma, palanft, daf(.;>i\.1 In,./pa, zetojbil, uas-^a, p.cncara

59 QOHUM S0ZL9R \ Oxuyun. Maktabimizin yamnda gozal bag var. Kandimizin har tarafi bagliq, gamanlikdir. Baglara bagban qulluq edir. Hayatimizda balaca bagga saldiq. Qara harflarla verilmi sozlari alt-alta yazm. Bu sozlarda hansi hissa timumidir? Onlarm bir-biri ila qohum olmasma sabab nadir? Bag, bagliq, bagban, bagpa sozlari qohum sozlardir. Bu sozlar bag sozii ila alaqadardir. Bag sozii onlarm hamismda i lanan iimumi hissadir Kogiiriin. Sozlarin iimumi hissasinin altindan xatt gakin. ba liq, ba, ba gi iiziimgiiluk, iiziirn, iizumgu, iiziimliik dagli, dag, dagliq 218. Oxuyun. Umumi hissali sozlari segib yazm. U aqlar maktaba giil tinglari gatirdilar. Onlar maktabin hayatinda giilliik saldilar. Giillara yax ] qulluq etdilar. Yazda baggada alvan giillar agdi. Hamin giillardan darib giildana qoyduq. 56 i

60 UIU Oxuyun. Qohum sozlari qrupla dirm. ммi*, мк'уэ, slid, gaynik, saglam, gay, me ali, stidgii, mi'hiil i К, sagliq, siidamar, sagalmaq, stidlu, saglamliq, vhvvi. iiu^ogi, gaydan, me 0bayi 1 Ц0. (Joluim sozlari tapib kogiiriin. linn. Hiimaq, damir, ba maq, qi liq, sulamaq, gaygi, ill, ijh.t, bn qa, damirgi, sugu, qi qiriq, ba liq, gayir, uiyi, i, nuluq, damirgixana, gayxana, soyuq, qi laq ll llunixilmi harflari alava etmakla kogiiriin. Mu I...at, aya. ;qabi, a^.bar, bayra.., bos..an, bulii.,, H e i l. vu..zal, do^quz, d o r^, i&id, ^arton, ( fiitnln.v, ko..bayn, тэ.'.э1э, la'?.pa, р^псэгэ raqs rasm rassam H I, J.lulull.iri) baxin. "Alma bagmda" adli hekaya qurub yazm.

61 9 YANIN ADINI BiLDtRON S0ZL9R 1% *r 223. Oxuyun. Qara harflarla verilmi sozlar hansi suallara cavab olur? Qalib me aya getdi. O, bulbul sasi e idib dayandi. Tala alvan <?i$ak sargisina ox ayirdi. Orada bir oglan dana otarirdi. Qalib bir sabat giyalak yigib eva qayitdi. Anasi sevindi. 9 yanm adim bildiran sozlar kim?, пэ?, hsira? suallanndan birina cavab olur: kim? (adam), пэ? (meyva), hara? (Azarbaycan) 224. Oxuyun. Kim? sualina cavab olan sozlari tapm. Maktabin zalmda amak ustalan ila goru kegirilirdi. Goru u direktor agdi. O, galan qonaqlari salamladi. Qocaman neftgi, qabaqcil toxucu, gorkamlj/in aatgi gixi etdi. Zala topla an muallimlar, agirdlar, valideynlar onlan alqi ladilar Oxuyun. Ovvalca qohumluq, sonra pe a va sanat bildiran sozlari segib yazm. ana, fahla, baci, nava, ata, siiriicii, nana, satici, baba, qarda, miiallim, dayi, hakim, ami, aqronom, xala, toxucu, bibi, miihandis, montyor, air, rassam Insan bildiran sozlar kim? sualina cavab olur: Elnur, ata, ana, miiallim, insan, fahla, u aq. 58

62 У,'fl Oxuyun. Qara harflarla verilmi sozlar hansi suala tvnli olur? (ittnii getdikc kigilib gozdan itdi. Din cigir ila yamaca qalxdiq. (Htnuty i^lanmi? mis pargasina ox ayirdi. (Iliclii kiilok qumu goyo sovurdu. Ц 7. No? sualina cavab olan sozlari segib kogurun. Ф (0 1I lih : Ivvulca kim?, sonra ne? sualina cavab olan sozlari 110 Kim? minima cavab olan sozlari segib qar isinda пэ? 9 Нй1пн1 «iiviib olan qohum sozlar yazin. jlfjiklor. liitiingu, pambiq, taxilgi, pambiqgi, Щ.пн.п, lorovoz, traktorgu, tutiin, teravezgi, uzum liny vim In rin V0 cansiz eyl0rin adlarim 111 i 11 rt> 11 sozlar no? sualma cavab olur: Iwyvnti, ayi, at, ддгэк, kitab, alma, serge, ни. /»/!/»/!</, qa iq, benov 9. Ц 0 (lit 11 у и и i Qiirn harflarla verilmi sozlar hansi simllimi i *» >иi miiii У ^ VI

63 Azerbaycan bizim vatanimizdir. Respublikamizm paytaxti Bakidir. Goy gol Azarbaycamn an gozal goludur. Ktir gayi Xazera tokiilur Oxuyun. Hara? sualma cavab olan sozlari segib yazin. Sahil adamla dolu idi. Kandimiz gox gozaldir. Turkiya bizimla qarda olkadir. Camaat meydana topla di. Yer bildiran sozlar hara? sualina cavab olur: о1кэ, Gened, эьэг, kand, дэтэпик, park, Neft Da lari Kogurim. Нэг bir satrin qar ismda onlann iimumi adim yazm. moruq, giyalak, qaragat, boyurtkan - xiyar, pomidor, badimcan, turp, sogan - bugda, dan, arpa, qargidali, galtik - banov a, lala, qizilgiil, zanbaq - 60 Niimuno: banov a, lala, qizilgiil, zanbaq - gigak 233. Tasvir olunan a yalarm adlanni qar ismda yazm. tayyaraya banzar naqliyyat vasitasi - itlarin va marallarm qo uldugu naqliyyat vasitasi - suda harakat edan naqliyyat vasitasi - yerin alti ila harakat edan naqliyyat vasitasi - at qo ulan naqliyyat vasitasi - gallak

64 Й1И. ;>vvalca ev heyvanlarimn, sonra vah i heyvanlarm пиимт Hegib yazin. I У # canavar, ceyran, pi ik, palang, at, ayi, it, liilkii, gaqqal, oktiz, ir, кэ1, ziirafa m. <)vvolca ev qu larinm, sonra vah i qu larm adlanni ri t O N U yu n. MM,nh iyuq, goyergin, qaz, qirqovul, tutuqu u, M il» u k lik, qagayi, qarga, qartal, ordak N,.kilda gordiiklariniz haqqmda hekaya qurub naql Wo Ice?ay, sonra xorak iigtin lazim olan qab-qacaq mim;ii»yazm. i. vjiydan, bo qab, stakan, nalbaki, bigaq, I, HnnwJVar, qandqabi, дотдэ, kasa, cam, tava,, i "bvoda!i, a siizan, kafkir, fincan 61

65 238. 9vvalc8 meyva, sonra ше э agaclarimn adlarmi segi oxuyun. в * * *» palid, alma, am, heyva, kiiknar, fistiq, nar, gilas, qizilagac, qovaq, alga, zogal, qaragac, badam, albali ancir, ginar, coka 0 $ 4 Я \ 239. экп1эгэ baxm. 9walco otaq, sonra bagga, daha sonr^?ol Qigaklarinin adlarm i yazm. Istifade etmdk iigun sozler: qaranfil, novruzgiilii, lala, gobanyastigi, incigigayi, qizilgiil, zanbaq, atir ah, yasaman, banov a 240. Suallara cavab verin. Taxtadan nalar diizaldirlar? Gildan nalar diizaldirlar? Damirdan nalar diizaldirlar? Daridan nalar hazirlayirlar? Pargadan nalar tikirlar? Neftdan nalar alinir?

66 141. NiKnr dilimiza rus dilindan kegmisp sozlari bela talaffuz n{, (ltdiii dilimizda onlan avaz edan sozlari i latmakda Nigara MtntUcdnk. iiivkh, kravat, daska, pol, patalok, xaladilnik, zvanok, MUllviil. balkon, lager, astanovka, baraban, qastinsa, imfll, <Ink tor, injener, marojna, bogka, tarelka, pesok, HiPfnh. poyezd, gulki, lodka, abed, plyaj, vi ka, fontan nvtomobil avtobus avtomat «ж. lyun. Qohum sozlardan hansi kim?, hansi пэ?, М Ц hum'/ Hiialina cavab olur? domirgi, Azarbaycan - azarbaycanli, amakgi - ЦЦнЬ, limi nnia - baramagi, bakili - Baki, maktabli - unlit.hi, bug - bagban, vatanda - vatan, darzi - (ffjfllllk. yoherimiz - aharli, saatsaz - saat 41, Окну ini, Sozlarin manalanna fikir verin. sogan adamin - hakim bulagm gozii yol kafm (Akltii i ciimla igarisinda i ladib yazm. Ш ()N11 v Sozlarin manalanna fikir verin. I ВЦП ИI li ^ ^>burnu stolun ayagi maclisin

67 yerm goyiin sudtin do ayin uzu adamin gayin dastanm qolu 245. Suallara cavab verin. Tapdigimz pe a adlarma sual verin, Pargani kim toxuyur? Saati kim tamir edir? Baga qulluq edan kimdir? Azarbaycanda hansi qu lar qi layir? Yazda hansi gigaklar agir? Tayyarani kim suriir? Numune: toxucu - kim? 246. Tikintida istifada olunan alat va materiallarm adlarmi deyin. Har bir alatla goriilan i lardan dam m Oxuyun. Har bir soza aksmanali soz tapib yazm. sual, geca, yer, ba, astar, siilh, dost, tam, eni 248. akillara fikir verin. Qaz va pay sozlarinin har birini ug ciimlada mtixtalif manalarda i ladin.

68 1I4U. Buraxilmi harflari alava etmakla kogtirun. i,iiiiii, ре..сэк, k..nfet, k..ridor, ye..di, p..nclir. Щ м!/, ma..aza, do..quz, st..kan, go..argin, li.liinnda, a..tobus, tax..a, aga.., i..id, p..ncor>,. palan.. himn gerb siilh SOZL0R1N 9W 9LtND9 BOYOK HGRFtN t L9NM9Sl 50. Oxuyun. Ceyhun, Vafa, Ruhangiz, ilqar, Viiqar va Nargiz... Yigi ib on be imiz, Burda fabrik tikirik, Yaman goxdur i imiz. Agasafa 4Pl) ( lni in adlari neca yazilib? Ad va familiyalarm birinci harfi boyuk vn/iln : Mohammad, Qliyev, Fatma, Babazado, M it I tty ко, Qodirli. Mft), N«м11i>lori vergiil ila avaz edarak kogiirun. Hansi нп/lm i Kb nit Inti l i> baylayacagimza fikir verin. M idilm. Fob la. Mammadzada. Nana. Hacioglu. Ain Квинн I. Ann. Firangiz. Miiallim. Sevar. RuHtetii'/iuln MhIhhuI, Qefarli. 9fandizada. ahla. Adam metr harf A

69 262. 9vval adlari, sonra fam iliyalan segib o x u y u n. Abbas Karimli, 9yyuboglu, Rahila, Qo qar, iskandarzada, Nu aba, Rustamxanli, Siirayya, Manafli, Niyaz, Hasanoglu, Cabbarzada, Rafiqa, Osmanoglu 253. Oxuyun. Boyuk Azarbaycan bastakan Uzeyir Hacibayov, xalqimizm sevimli airi Samad Vurgun, gorkamli rassami Sattar Bahlulzada, ma hur mugannisi Btilbul xalqimizm faxridir. Ad va fam iliyalan segib yazm Azarbaycan xalqinm qahraman ogullarmdan be inin familiyasmi va adim yazm Oxuyun. Elnur, tikufa, Giiney va Aygun sirka getdilar. Sirkda Qapgozun ad gtinii idi. Xorayi 9yripanca bi irirdi. Qab-qacagi Mastan da iyirdi. Galanlari Toplan qar ilayirdi. Qafasdan boylanan Yan aq adli tutuqu u Qapgoz sozunu demakdan yorulmurdu. U aqlar baxib giilu iirdular. Heyvanlarm adlari neca yazilib? Heyvanlara verilan xiisusi adlarm birinci harfi boyiik yazilir: Qirat, Bozdar, Mastan.

70 256. akla baxin. U aqlara ad vermakla hekaya qurub yazm Soldaki sutunda verilmi heyvan adlarma, saftdnki Hiitunlardan uygun galan xtisusi adlari segib oxuyun. Mastan Vafali Narmc Qa qa Yelqanad Giimu Yumaq Xalli Ceyran Yalli Toplan Maral Ktiran Yumru Alapaga Qizil Topol Alnbay Bozdar Polony r»h. Heyvan adlarmi onlara verilen xiisuhi a d la rla ov»/ txuyun. Hlbor gamanlikda balaca pi ikla oynayirdi. 0, Hi ^mimnliya aparmi di. Orada Rahman inayi otam 1 I. Nudi i- ati gapib yammizdan kegdi. it do on tin «l-igdi. Dilbarin balaca iti onlara baxib h 11r«I n Ши )Шш: Dilbar gamanlikdo balaca Mestanla oymiymli ft/

71 269. Oxuyun. Hansi sozlarin boyuk harfla ba lanmasina fikir verin. Vatanimiz Azarbaycan Gurciistan, Dagistan, Ttirkiya va Iranla qon udur. Azarbaycanm paytaxti Baki aharidir. Gurciistamn paytaxti Tbilisi, Dagistamn paytaxti Mahagqala, Tiirkiyanin paytaxti Ankara, Iranin paytaxti Tehran, Canubi Azarbaycanin markazi ahari isa Tabrizdir. Bakmm Bina aeroportundan Turkiyaya va irana tayyaralar ugur. Olka, ahar, kand adlarmin birinci harfi boyiik yazilir: Azarbaycan, Baki, aki, Ilisu ahar, kand adlarmi alava etmakla ciimlalari tamamlayib yazm. Biz... aharinda (kandinda) ya ayinq. aharimiz (kandimiz)... aharinin (kandinin) yaxmligmdadir. Qon u... dovlatindan biza qonaqlar galir. Biz da qon u... dovlatin yaxinliqdaki... aharina (kandina) qonaq gedirik Oxuyun. Azarbaycan dzlz N9N9M! Baki Salam! Atam mani Zaqatalaya apardi. Bakidan ma inln yola du diik. Qobustan, amaxi, Agsu, Goygay, Л#- da, Yevlax, aki va Qaxdan kegib getdik. Ax amyni 68

72 gi Zaqatalaya gatdiq. Zaqataladan Gurciistaim Ыг atliq yol var. aharin yaxmligindaki Tain vtt ( kandlari xo uma galdi. Zaqatala Azarbaycanm»<> aharlarindan biridir. Novim I'm Parvizin maktubunda adlari gakilan olka, ynlu.i. hi adlarm i segib yazm. Parviz zarfin ustunii Ье1э yazdi: Naxgivan, Nizami ktigasi, ev 15, manzil 7. Mommadovn Til к it Baki, istiqlaliyyat kiigasi, ev 5, manzil 9. Siz zarfin iistiinu neca yazardmiz? N uriyev Гогу 262. Oxuyun. ahar va rayon adlarm i diizgiin l,i»li»f uliaeyi oyranin. Tabriz, Ganca, Naxgivan, Sumqayit, 91i Bay nun I Ltinkaran, Tovuz, Beylaqan, Saatli, arur, Ycvlwi Eilhocar, Qabala, Bilasuvar, Neftgala S Ull.'l. Buraxilmi harflari alava etinekle kociiriiik К /. и y cl- "n..ir, Istanbul, Ma..a<;qala, A sl.ara, S..lyan, 0 1 'V. ISalakrhi, Zaqatala, tf.'ki, Q^/.наг, Xagml,4 i on, Q..ba 114. Oxuyun. Hansi sozlarin boyiik harfla Ьа 1апптми1 film Vt'l in. Vnvdii Xezarin sahilinda dincaldim. Sonra 1 I I "iikn i ana apardi. Biz Hnciqabul goliinii /гоп I DM