Magni Laksáfoss. Magni Laksáfoss, Fróðskaparsetur Føroya

Transkript

1 Føroyski búskapurin - eitt sindur øðrvísi - Magni Laksáfoss

2 Magni Laksáfoss Búskaparfrøðingur Arbeiði við phd-verkætlan: Kanning av føroyska búskapinum Stuðlað av: BP Amoco Exploration (Faroes) Ltd. The Faroese Partnership Statoil

3 Grundin til verkætlanina Bygdi myndilin EMFI í 1997 Munur millum teoretisku læribøkurnar og veruleikan serliga langt-sikt EMFI er ein stutt-sikts myndil Verkætlanin arbeiðir við langt-sikt

4 Gjøgnumgongdin Føroyski búskapurin øðrvísi Hvussu veksur búskapurin? Frá útboðsbúskapi til eftirspurningsbúskap Niðurstøða ð

5 Føroyski búskapurin øðrvísi

6 Kjarnin í vanligari búskaparfrøði Dømi: ekspansivur fíggjarpolitikkur trýst á arbeiðsmarknaðin lønarvøkstur verri kappingarføri útflutningurin minkar innflutningur økist

7 Kjarnin í vanligari búskaparfrøði Samanumtikið um vanligan ekspansivan fíggjarpolitikk: Ekspansivur fíggjarpolitikkur vil - gjøgnum lønarvøkstur - kroysta úf útflutningsvinnurnar - Størri almennan sektor - Minni privatan sektor

8 Føroyski búskapurin øðrvísi Tríggir avgerðandi munir: 1. Støddin á búskapinum 2. Fólkaflytingin 3. Fiskimenn løntir við hýrum

9 Føroyski búskapurin øðrvísi Støddin á búskapinum Lítli búskapurin ger tað neyðugt at innflyta næstan alt - alneyðugt við hørðum valuta Tí hevur útflutningsvinnan avgerðandi týdning fyri búskapin - gongur tað væl í útflutningsvinnuni so gongur g tað væl í búskapinum

10 Føroyski búskapurin øðrvísi Fólkaflytingin 2% 1% 0% % -2% -3% -4% -5%

11 Føroyski búskapurin øðrvísi Fólkaflytingin 2% Góðar tíðir 1% 0% % -2% -3% -4% Ringar tíðir -5%

12 Føroyski búskapurin øðrvísi Fólkaflytingin Tætt samband er millum fólkaflytingina og búskapargongdina Nakað av tillagingini g á arbeiðsmark- naðinum fer fram gjøgnum fólkaflyting (í mun til lønartillaging)

13 Føroyski búskapurin øðrvísi Fiskimenn løntir við hýrum Fiskimenn eru løntir við hýrum tvs. eftir fonginum Hýrupartarnir hava verið stórt sæð óbroyttir seinastu 30 árini Løningin av fiskimonnunum er í prinsippinum óheft av búskapargongdini annars og av lønargongdini á landi

14 Hvørjar eru avleiðingarnar? Dømi: ekspansivur fíggjarpolitikkur trýst á arbeiðsmarknaðin - ja fólkaflyting lønarvøkstur - ikki eins nógv onga ávirkan á hýrurnar verri kappingarføri - ikki í fiskiveiðini útflutningurin minkar - ikki eins nógv innflutningur økist - ja

15 Kjarnan í vanligari búskaparfrøði Samanumtikið um føroyskan ekspansivan fíggjarpolitikk: Ekspansivur fíggjarpolitikkur vil - gjøgnum lønarvøkstur kroysta úf útflutningsvinnurnar (?) - Størri almennan sektor (Ja) - Minni privatan sektor (Netto: nei)

16 Hvussu veksur búskapurin?

17 Føroyar og Hetland

18 Pierre-Francois Verhulst Notice sur la loi que la population p pursuit dans son accroissement. (1838) (Notat um lógina / reglusemi um fólkavøkstur)

19

20 0 Vøkstur r r 0 K Fólkatal -6,0

21 2,5 r 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0, population - N -1,0 10

22 2,5 r 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0, population - N -1,0 10

23 2,5 r 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0, population - N -1,0 10

24 2,5 r 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0, population - N -1,0 10

25 2,5 r 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5 K6 K1 K2 K3 K4 K5 K population - N -1,0 10

26 2,5 r ,0 1, , ,5 0,0-0, K6 K1 K2 K3 K4 K5 K population - N -1,0 10

27 2,5 r ,0 1, , ,5 0,0-0, K6 K1 K2 K3 K4 K5 K population - N -1,0 10

28 2,5 r ,0 1, , ,5 0,0-0, K6 K1 K2 K3 K4 K5 K population - N -1,0 10

29 2,5 r ,0 1, , ,5 0,0-0, K6 K1 K2 K3 K4 K5 K population - N -1,0 10

30 2,5 2,0 r Deksbátar - sluppungar 1, , ,5 0,0-0, K6 K1 K2 K3 K4 K5 K population - N -1,0 10

31 2,5 r ,0 1, , ,5 0,0-0, K6 K1 K2 K3 K4 K5 K population - N -1,0 10

32 2,5 r ,0 1, , ,5 0,0-0, K6 K1 K2 K3 K4 K5 K population - N Fiskimarkið -1,0 10

33 Hvat lyftur búskapin upp? Broytingarnar í beriførleika stava allar frá broytingum í útflutnings-vinnunum Líknandi úrslit eru m.a. kend frá búskaparfrøðini um menningarlond Gjaldsjavna-avmarking a Current account -restricted economy

34 Hvat lyftur búskapin upp? Vinnupolitisku karmarnir hava stóran týdning fyri um broytingar henda Góður vinnu-, fiskivinnu- i og fíggjarpolitikkur hava avgerandi týdning

35 Frá útboðsbúskapi til eftirspurningsbúskap

36 100% Handil 80% 60% Fiskivinna Flutningur Ídnaður og handverk Almennar tænastur Tænastuvinna 40% Húsarhaldstænastur 20% Landbúnaður Byggi- vinna 0% Flakavinna

37 60% Fiskivinna og fiskavirking 50% 40% 30% 20% 10% 0%

38 Egin nýtsla Útflutningur 100% Handil 80% 60% Fiskivinna Flutningur Ídnaður og handverk Almennar tænastur Tænastuvinna 40% Húsarhaldstænastur 20% Landbúnaður Byggi- vinna 0% Útboðsbúskapur Flakavinna

39 100% Handil 80% 60% Fiskivinna Flutningur Ídnaður og handverk Almennar tænastur Tænastuvinna 40% Húsarhaldstænastur 20% Landbúnaður Byggi- vinna 0% Blandingsbúskapur men við rættiligum útboðs-eyðkennum Flakavinna

40 100% Handil 80% 60% Fiskivinna Flutningur Ídnaður og handverk Almennar tænastur Tænastuvinna 40% Húsarhaldstænastur 20% Landbúnaður Byggi- vinna 0% Flakavinna Eftirspurningsbúskapur

41 Avleiðingin Broytingin frá útboðsbúskapi til eftirspurningsbúskap hevur havt við sær: Útflutningsvinnurnar nógv minni ávirkan á búskapargongdina g Eftirspurningurin frá tí almenna og tí privata hava stóra ávirkan (t.d. økti eftirspurningurin orsakað av nýggju lánimøguleikunum) Fíggjarpolitikkurin hevur stóran týdning fyri búskapargongdina

42 Niðurstøða

43 Niðurstøða (1) Føroyski búskapurin hevur øðrvísi eginleikar ik enn tað, lærubøkurnar innan búskaparfrøði vanliga leggja dent á Serliga kemst munurin av: Støddini á búskapinum Fólkaflytingini (arbeiðsmarknaðinum) Lønningini av fiskimonnum Hetta ger, at nógvar av niðurstøðunum frá lærubókunum kunnu ikki nýtast ókritiskt

44 Niðurstøða (2) Búskaparvøksturin er avmarkaður av gjaldsjavnanum gongur tað væl í útflutningsvinnuni so gongur tað væl í búskapinum Avmarkingin var meiri eyðsýnd fyrr tá búskapurin var útboðsbúskapur, men er enn galdandi uppá langt sikt Góður vinnu-, fiskivinnu- og fíggjarpolitikkur hevur avgerandi týdning fyri búskaparvøksturin

45 Niðurstøða (3) Búskapurin er farin frá einum útboðsbúskapi til ein eftirspurningsbúskap útflutningsvinnan minni týdning fyri konjunkturin kt fíggjarpolitikkurin avgerandi fyri konjunkturstýringina

46 Takk fyri áhugan Føroyski búskapurin - eitt sindur øðrvísi - Magni Laksáfoss

47 Broytingar í beriførleika Ár Broyting Frá Til ?

48 Kommisionsbetænkningen fra 1938 der stort set ikke findes andre erhverv end Landbrug og Fiskeri og de deraf afledede Erhverv (Handel, Haandværk, Bankvirksomhed, Samfærdsel). Alt i alt kan man sige, at ca. 9/10 af Befolkningen i større eller mindre Grad er direkte eller indirekte afhængige af Fiskeriet. (s. 11 í Betænkningen angaaende Færøernes Erhvervsforhold 1938 )

49

50

51 w S 1 C S 0 B A D D1 1 D 0 N 0 N 1 N