appleoط شapplefiق àس êق ëش à appleëضس appleoë -

Transkript

1 ô شش ëéش BOںکO ه½O, 14: , 2002 APœPO EI½IKOY EN½IA EPONTO é àشâappleéâêappleش î é ëسéشêëش apple ششمà ق appleâط شapplefiق àس êق ëش à appleëضس. شسéâappleâطâ-ا ëسµش ààس 1,. ½ âappleâطâ2 1 شش éصââàëش fi, apple âéس صسµëéش éµ êëسéâ éصââàëش, ôœ 2 âàë ëéâ, ë appleëîش âشëëéش éµ êëسéâ ôéâطسappleëش âàëش ëéش, ô éشââàëâطâµ ش شâطâµ قزë ق ëà, ôœ ô éطسس. appleâط شapplefiق àس êق ëش à appleëضس appleâë ط ëâ éشâ î é ëسéشêëش fi ë éâµ àمà âق à apple ش- شمà. قز à ë ش ê apple éشappleëمê ش àâ éشàش مà ش ë é îمà, شش ë é ê à apple é ش ëس ضسëش âéقfi- àس, ê apple شش ق ششâapple صد âàëfi à êëسق ش âàëfi à êëسق appleéâµ ààسëش شëشâطâµ صم ش ê apple شش ق µ à ëش êàéâق fiapple ëâ êàéâقâ Silver-Russell ش ق îéقâêقش د àق ط fiapple ëâ êàéâقâ Turner. طدë appleâ دîâà µà ش ê apple شش ق ق شقدàس êق ëش à appleëضس د شض à fiëش ëâ é - àشâappleéâêappleش fi êêëسق ëà apple ششمà ëمà قز à ش âشà î é ëسéشêëش à ض éëسë applefi ëسà شë appleâ âµسê êëس قش é êق ëش à appleëضس. fiط ëش âق é ëد applefi ëش é àشâappleéâêappleش د âقد دîâà قش éfië éâ قدµ صâ applefi ëâ زêشâطâµش fi ش ëâ appleéfiêapplefi ëâ apple éâêش ش شش ë éس قâéزâطâµ. دض ش- ط شش : قâéزâطâµ ش éق àêس ëâ é àشâappleéâêappleش â êقappleطدµق ëâ, âàëfi à êëسق. Sidiropoulou-Chatzigianni S, Davidopoulou S. Craniofacial morphology in children with reduced somatic growth of different origins. Dept of Dentistry, Aristotle University Thessaloniki, Greece. Paediatr N Gr 2002, 14: Studies of craniofacial growth in children with reduced somatic growth of different origins, for example various endocrine deseases, especially classical growth hormone deficiency, idiopathic short stature or short stature of prenatal origin, chromosomal aberrations such as Silver-Russell syndrome and Turners syndrome, have shown that several facial structures are smaller as could be expected. However, growth retardation has not affected all craniofacial structures to the same extend, which results in an abnormal facial development and morphology. The review of the literature demonstrates that regardless of the origin of the somatic growth retardation these children have a similar craniofacial growth pattern. They show typical craniofacial features, such as: short length of the cranial base, short length of the mandible, an increased lower facial height, a retropositioned mandible and a wide gonion angle. The maxilla seems to be less affected than the mandible, although retropositioned in some cases. Key words: craniofacial morphology, short stature. شê µµ appleoط شapplefiق àس êق ëش à appleëضس appleoë - ط ëo éشo î é ëسéشêëش fi ë éoµ àمà oق à apple ششمà appleo applefi ëس µدààسê ëo قدîéش ش ëسà زس قز àoà êسق àëش صêëدéسêس ëس à appleëض ëo applefi ëسà àëêëoشîس زêشoطoµش. ق شقدàس êق ëش à appleëضس قappleoé à à ش appleoëدط êق ش زoéà شëشoطoµش مà apple é µfiàëà. قز à ë ش ê apple شش ق ào éشàش د ش ë é - îد, شش ë é ق à apple é ش ëس ضسëش oéقfi-

2 286 ô شش ëéش BOںکO ه½O, 14, 3 S NSL N Ba Ar A Go B ML Pog î. 1. à ëoقش ز طoق ëéش êسق. àس, ê apple شش ق ششoapple صد oàëfi à êëسق ش oàëfi à êëسق appleéoµ ààسëش شëشoطoµ صم ش ê apple شش ق µ à ëش êàéoق fiapple ëo êà- éoقo Silver-Russell ش ق îéقoêقش د àق - ط fiapple ëo êàéoقo Turner 1. oéشêقدà applefi ëش oق ëمà ëà apple ششمà ش شش ë é ê à ق appleoزêش à apple é ش ëس ضسëش oéقfiàس, îoéسµ ë ش ص é apple ëش ضسëش oéقfi- àس appleo oسµ ê appleشë îàêس ëo éصقo à appleë- ضس ش ضسêس ëo ë طش o o. à ش µàêëfi apple apple éî ش êêî ëشêقfi à - ق ê êëسà êق ëش ضسêس ش éق àêس ش êëسà à appleëضس ëo é àشoappleéoêappleش o êقappleطدµ- ق ëo àfi ëfiقo. طدë appleo دîoà µà ش ê apple شش ق oàëfi à êëسق د شض à fiëش ëo é - àشoappleéoêappleش fi êêëسق ëà apple ششمà ëمà قز - à ش oشà î é ëسéشêëش à ض éëسë applefi ëسà شë appleo oµسê êëس قش é êق ëش à appleëضس. fiط ëش oق é ëد applefi ëش é àشoappleéoêappleش د oقد دîoà قش éfië éo قدµ صo applefi ëo ز- êشoطoµش fi ش ëo appleéfiêapplefi ëo apple éoêش ش شش - ë éس قoéزoطoµ 2-4. à زدéoàë ش appleêس ش ë - é îد ëس ooàëش éق àêس ش ëس à ëoط ëà oàëشمà 5-9. ëسà éµ ê ë ص apple éoêش êصoà oش êµîéoà applefi ش ش ق طدë appleo زoéoà ëسà قoéزoطoµ ش éق àêس ëo é àشoappleéoêappleش o êقappleطدµق ëo ëمà ëà oق à قش éfiê- قà apple ششمà. à ëoقش ز طoق ëéش êس- ق appleo îéسêشقoappleoشoàë ش µش ëسà ق طدëس ëo é àشoappleéoêappleش o êقappleطدµق ëo apple éoêش o- àë ش êëo êîق é àشoappleéoêappleش î é ëسéشêëش apple ششمà ق à apple é ش ëس ضسëش oéقfiàس ضسëش oéقfiàس appleo éà ë ش applefi ëoà appleéfiêصشo طofi ëس applefiزêس, à ش س êش oéقfi- àس س oappleo appleسé ش ش طدµî ش ëسà à appleëضس ش éق àêس ëo êمق ëo10. O appleéfiêصشo طofi ëس applefiزêس دî ش ق µ ط ز éش د ش àfiëسë ش دëêش appleéدapple ش à ë êëé ز apple éشêêfië éo applefi ëo 80-90% ëo دà µش à µà ش ز à é oappleoش - appleoë oéقoàش ش ë é î. appleoë طدêق ë ëس appleoط شëoéµ ëo appleéoêصo طoo ëس applefi- زêس appleoش طoà à طoµ ق ëش oéقfià appleo appleس- é oàë ش ش ëسà سطش ëo êص à. ش ëدëoش ش ë é î قappleoé à à ش ق éش oطش. دط- ط شس ëس ضسëش oéقfiàس êë apple شش appleéo ط ëoà appleoزêشoµ à à àشêقfi 11. éµ ê ëo oش Spiegel et al 4 à زدéoà apple oش êص à ق appleéfiêصش appleoزêش appleoط ش- ëoéµ قز àoà éش صêëدéسêس ëس à - appleëضس ëo appleéoêمappleo شش ë é fiêoà زoé ëo oappleêصشo o appleéoêمappleo (S-Go). ëo àëé oش µé ققش د ق ëéê ش د شض à ق êس ëo ق o ëس êس ëo é ào. ëش µà س appleéfiêصش é àش êس ( -S) ë à زêشoطoµش àم س

3 ô شش ëéش Bںک ه½, 14, oappleêصش ë à قش éfië éس applefi ëo زêشoطoµش fi. Oش قش éد ëشقد ëo oappleêصشo ص ëo o appleéoêمappleo êî ëoàë ش ق appleéfiêصش î êقooàë, سط ق à µقدàس ضس êëo ë fiéزo appleapple o. Oش é àسëد ëo ëدطسض à êëo êقappleد- é êق apple س à apple é ش ëo appleéfiêصشo طoo ëس appleoزê ز àس à appleéo ط صêëدéسêس ëس à appleëضس ê ق µ طë éo صقfi applefi fiëش ëس éق àêس. appleشo appleéfiêز ëس éµ ê oش Pirinen et al 12 apple éoê ê à ë é àشoappleéoêappleش î é ëسéشêëش- apple ششمà ق à apple é ش ëس ضسëش oéقfiàس. س ëo appleéoêمappleo ش شش ë é ëo oappleêصشo o ëo appleéoêمappleo, éدصس à êسق àëش قش éfi- ë é applefi ë ëà µشمà apple ششمà ëس ش îéo- àoطoµش سطش. à طoµ ش oش Cantu et al 10 ق طدëسê à ëسà à appleëضس ش éق àêس apple ششمà ق ششoapple ص à apple é ش ëس ضسëش oéقfiàس. éدصس fiëش ëo ق o ëس appleéfiêصش é àش êس ش ëo ق o ëس ë µà صo ë à êسق àëش ق ش- قدà êë apple شش ë, àم ëo ق o ëس oappleêصش é àش êس ش ë س ëo appleéoêمappleo î à appleسé êص طشµfië éo. o 1966 apple éشµé زس µش appleéمëس زoé applefi ëoà Laron et al 13 ëo oقمàقo êàéoقo appleo طشàش- قoش ش ق ëoà appleoزêشoµ à à àشêقfi. ëo êà- éoقo ëfi fiق à apple éî ش à apple é ش ëس - ضسëش oéقfiàس (GH) ش appleo ë ش ê àق - ط ëà appleooîدà ëس GH ق appleoëدط êق à قسà à ش à ë س apple é µµ ê ش àoappleoشسëش د appleoêfi- ëسë ëo شàêoطشàfiقoéزo ضسëش o apple é µoàë ((IGF-1) 14. ëش apple éشappleëمê ش ëد éدصس à êس- ق àëش د appleo طê ش applefi ëo زêشoطoµش fi êëسà - à appleëضس ëo é àشoappleéoêappleش o êقappleطدµق ëo. Oش appleo طê ش زoéoà é oéشêقدà ق س appleo à ش êسق àëش قش éfië é applefi ëo زêشoطoµش fi fiapple à ش ëo ق o ëس é àش êس ( - ), ëس appleéfiêصش é àش êس (N-S), ëس ë µà صo (Ar-Pog), ش ê قش éfië éo صقfi ëo ق- o ëس à µà صo. قز à ë ش appleêس êسق àëش- ضسقدàس س µà ëس ë µà صo (Ar-Go- Gn) ش êسق àëش قش éfië é oش µà SNA ش SNB. apple شش ë قز àoà دà oappleشêصoµà - صش fi appleéfiêappleo ق شش ë é قش é ش oappleشêصoµà - صش ëسà ë µà صo 15. applefi ëfië دîoà apple éشµé - ز ش طط apple é قز é êàéoق oش oµ ào à àشêقo ëà oappleoà oش طشàش د سطمê ش à ش à ëfià à appleoش طoà é àشoappleéoêappleش î é ëسéشêëش apple ششمà ق ششoapple صد oàëfi à êëسق µ ق طدë دîoà µà ش قدîéش êëشµق êî - ëش ق ëسà à appleëضس ëo é àشoappleéoêappleش o ê- قappleطدµق ëo ê apple شش ق ششoapple صد oàëfi à - êëسق appleo à قز àoà àدà êàéoقo êصدà ش appleo appleسé oà ëسà à appleëضس. ô - éfiطo appleo ë apple شش ë à قز àoà é- ق ë ط êêش à apple é ش ëس ضسëش oéقfiàس, appleشêë ë ش apple ë êقق ëدî ش ê appleoشo صقfi. قزà ق ëo Spiegel et al 4 ë î é ëسéشêëش ëo appleéoêمappleo ëà apple ششمà ق ششoapple صد oàëfi à êëسق éدصس à apple éfiقoش ق ëà apple ششمà ق à apple é ش ëس ضسëش oéقfiàس طط ë à طشµfië éo دàëoà. ش ë é ط ëëقدào éدصس êëسà oق ë ëo oappleêصشo o appleéoêمappleo. Oش ز طoق ëéش د à طê ش µoéشمà ق ششoapple صد oàëfi à êëسق ق îé دطط شس ضسëش oéقfiàس applefi ëo Kjellberg et al 2 د ش- ض à apple êî fià fiط oش µé ققش د ق ëéê ش ë à êسق àëش قش éfië é ش êëش o oق apple ششمà, ëfi applefi ëسà appleéfiêصش é àش êس (S-N) ش ëo êمق ëس ë µà صo (Gn-Go). o oappleêصشo o ëo appleéoêمappleo éدصس êî ëش قش- éfië éo applefi ëo appleéfiêصشo, àم êسق àëش ضسقد- à éدصس à oش µà N-S-Ba ش N-S-Ar ëس êس ëo é ào ش س µà ëس ë µà صo Gn-tgo-Ar. apple شش ë apple éoêش oà دà oappleشêصoµà صش fi appleéfiêappleo ق oappleêصش صدêس ëس à µà صo ش oappleêصش صدêس ش êëéoز ëس - ë µà صo صم ش ق ضسقدào ëo ë appleéfi- êصشo o ëo appleéoêمappleo. ضشoêسق ëo à ش apple à apple é ëسéصس à êسق àëش د ش زoéد à ق ê êëسà oق ëà oàëمà apple ششمà ق à apple é ش ëس ضسëش oéقfiàس ش ëمà ق ز- êشoطoµش د éشê ëس. 3. é àشoappleéoêappleش î é ëسéشêëش apple ششمà ق àoقëéش êëéoز ش é µش ëسà سطش سêس (SGA) ق à- oقëéش êëéoز î é ëسéoàë ش ë à oµà à appleo ëo éo µدààسê ëo à ش قش éfi- ë éo applefi ëس د ëس ëoêëش صدêس µش ëسà سطش- سêس. appleoë طoà قش ë éoµ à oق appleoط- ط appleط شëشoطoµ, fiapple àoقëéش طoشقمض ش, طس ز éق à ططà oêشمà applefi ëسà دµ o (oشàfiappleà ق, appleàشêق ), îéق ëoêقش د àق - ط (êàéoقo Down, ëéشêق 18), µ à ëش êà-

4 288 ô شش ëéش Bںک ه½, 14, 3 éoق (Silver-Russel, Seckel, Bloom), à apple é ش ëo appleط oàë, à ش µàêëس شëشoطoµ 17. H ق ëدapple شë زêشoطoµش fiîش à appleëضس ëà à oµàمà ëمà ض éë ë ش applefi ëس éëسë ش ëo îéfiào ëس àoقëéش appleéoêoط, àم êسق àëش fi éfiطo apple ش س صéدس ق ë ëس µدààسêس ش ëo oش- ààش fi apple éش ططoà 18. î ش é ص apple ë apple éشêêfië é applefi ë apple ش- ش ق SGA îé apple صoطoµش fi applefi صéo apple é - طappleëoà ëسà طط شapple à appleëضس قدê êë o appleéم- ë îéfiàش ëس ëo. àص ق طشêë ë à o- µà قز àoà ق appleشë îàfiق àس à appleëضس ش ضسêس مêë قدîéش ëo دضش قà à à ش êë ز- êشoطoµش appleapple. apple شش fiق appleo قدîéش ش ë o ëo îéfiàش à زص àoà ê زêشoطoµش à appleëضس, êëسà appleط شoسز ëo à زë àoà appleoëد ëo زêشoطoµش fi o19,20. éµ ê ëo oش Van Erum et al 3,21 ê قش- éfiêق apple شش ë ëس oق ë طµoà êëo êقappleدé êق apple س µ àش fië éس صêëدéسêس ëس ضسêس àëش ëoappleëé ë ش ê ش زoé ëش fi صقfi êëo é àشoappleéoêappleش fi êقappleط µق. ش ë - é قش éد éدصس à oش µé ققش د ق ëéê ش ëس ë µà صo ش ëس é àش êس, àم àë- ص ë ëo ë o ëo appleéoêمappleo, éدصس ضس- قدào. H µà SNB ë à ق شقدàس. ëêش ëo appleéfi- êappleo ëà apple ششمà ëمà قز à ë ش éëfi, ق - é ق قش é ش oappleشêصoµà صش ë µà صo. ) é àشoappleéoêappleش î é ëسéشêëش apple ششمà ق êàéoقo Silver-Russell o êàéoقo Silver-Russell à ش µ à ëش - àق ط appleo appleسé ش ëسà زêشoطoµش à appleë- ضس ëo قéo. apple شش ë قز àoà شش - ë é î é ëسéشêëش fiapple ط ëëقدào éo ش o ë ëس µدààسêس, î é ëسéشêëش fi ëéشµàش fi appleéfiêappleo ق appleéooط ëo ق ëمappleo, قش é ë µà صo, ش ق éë ëo appleدقappleëo ëطo ش êق- ق ëé êمق ëo22. apple شش ë à ش قش éfiê- ق îé à apple éoêش oà ào éشàش ش ë é - î 22. Oش Kotilainen et al 23 à زدéoà apple àم س apple éشزدé ش ëس ز ط à ش ضسقدàس µش ëسà سطش ëo, ëo ق o ëس apple éoêش ë ش ق شقدào fiapple ش ë س ëo appleéoêمappleo. o oappleêصشo o appleéoêمappleo, ëo ق o ëس oappleêصش é àش - êس ش ëo قدµ صo ëo êمق ëo ëس ë µà صo éدصس à êسق àëش قش éfië é applefi ë àëêëoشî µش apple شش. ) Ké àشoappleéoêappleش î é ëسéشêëش apple ششمà ق êàéoقo Turner o êàéoقo urner à ش قش êî ëش êîà îéقoêقش ش ë é î appleo قز à ë ش ê 1: µ ààê ش صسطدà ëfiقà ش appleéo ط ë ش applefi éشصقسëش د / ش oقش د àق ط ëo ا îéقoêمق ëo. O êàصس éfiëappleo ëà ëfi- قà à ش س ا-îéقoêقش قoàoêق (45ا). ôطصo êق ëش مà àق طشمà دîoà êî ëشêë ق ëo êàéoقo, µ µoàfi appleo àë à ط ëس êسق àëش- appleé êس ëo ا îéقoêمق ëo êëس ê ط ëش ش appleط êس. Oش Midto and Halse 24 à زدéoà apple ë apple ش- ش ق êàéoقo Turner قز àoà ضسقدàس µ- à ش ق شقدào êàoطش fi ق o ëس é àش êس. ق êس oز ط ë ش êëo ق شقدào ق o ëس oappleêصش é àش êس (S-Ba), àم ëo ق o ëس appleéfiêصش é àش êس (N-S) à ش زêشoطoµش- fi. o appleéfiêصشo à o appleéoêمappleo قز à ë ش زêشoطoµش fi, àم ëo oappleêصشo à êسق àëش ق ش- قدào, µ µoàfi appleo appleoسطمà ش oappleêصش êëéoز ëس à µà صo. à µà صo éê ë ش appleشo oàë êëo زapple شo 25, قز à ش زêشoطoµش fi appleéo- êصشoappleêصشo ق o ق êë à µ éêش ش êë êس 26 ق appleoëدط êق ëسà ق êس ëo îمéo êëo ëfiضo 27. ô - é ëسé ë ش ضسêس ëس µà ML-NSL, appleo ê êà êقfi ق ëسà ضسقدàس µà ëس êس ëo é ào appleoسطمà ش قش oappleشêصoµà صش ë µà صo ق oappleêصش êëéoز 27,28. o appleéfiêصشo ش ëo oappleêصشo ë o appleéoêمappleo éدصس à êسق àëش ق شقدà. à ش ش éàشêëo à س îéقoêقش àق ط appleéo ط قش ق شقدàس ش àfiëسë à - appleëضس ëo o ëo appleéoêمappleo س oappleo appleشé êëسà ë صàêس à appleëضس ëس ë µà صo, à oش à appleëضش د طط µد ëس ë µà صo دîoà ê à êàدapple ش apple à appleë ëo o appleéoêمappleo. قapple é êق ë àooàë, قappleoéoق à appleoق apple ë apple شش ق ق شقدàس êق ëش à appleëضس, à ض éëس- ë applefi ëسà شë appleo ëسà appleéo ط, قز àoà oش- à î é ëسéشêëش fiêoà زoé ëش oقد ëo é - àشoappleéoêappleش o ëo êقappleطدµق ëo. î é ëسéش- êëش ë êµ àëéëش à ش ë fiطoص : شقدào ق o ëس é àش êس شقدào oappleêصشo o appleéoêمappleo ش ضس- قدào appleéfiêصشo o appleéoêمappleo شقدào ق o ëس ë µà صo ضسقدàس µà ëس êس ëo é ào ضسقدàس µà ë µà صo

5 ô شش ëéش Bںک ه½, 14, appleoëدط êق ë apple شش ë قز àoà oappleشêصoµà صش fi appleéfiêappleo ق oappleêصش êëéoز ëس ë µà صo ش ë êس µش appleéfiêصش î êقooàë 2-4,21. دطo ص appleéدapple ش à ëoàشêص fiëش à ش êسق - àëش fi à µàé ش o apple ش ëéo ش o ào éشào- طfiµo ë شش ë é î é ëسéشêëش ëo é àشoappleéoêappleش o êقappleطدµق ëo appleo قز àoà ë apple شش ق oàëfi à êëسق. ëêش قappleoé دµ شé ê êà éµ ê ق شش fi oéصooàëش fi à ز éقo- êص oéصooàëش ص é apple µش ëسà شfiéصêس ëس صدêس ش ëس ë صàêس à appleëضس ëà µà صà ê êà êقfi ق ëo ص é apple ëش fi êîق appleo ص appleشطدض ش o apple ش ëéo ش â ào éشàoطfiµo µش ëسà oطo طسéقدàس àëشق ëمappleشêس ëà appleéoطسق - ëà à appleëضس ëo é àشoappleéoêappleش o êقappleطدµ- ق ëo ëمà ëà apple ششمà. شطشoµé ز 1. Felig P, Baxter JD, Broodus E, Frohman LA. Endocrinology and Metabolism Second Edition McGraw-Hill, Inc Kjellberg H, Beiring M, Albertsson Wikland K. Craniofacial morphology, dental occlusion, tooth eruption, and dental maturity in boys of short stature with or without growth hormone deficiency. Eur J Oral Sci 2000, 108: Van Erum R, Carels C, de Zegher F. Short stature of prenatal origin: craniofacial growth and dental maturation. Eur J Orthod 1998, 20: Spiegel RN, Sather AH, Hayles AB. Cephalometric study of children with various endocrine diseases. Amer J Orthod 1971, 59(4): Sarnat H. Comparison of dental findings in patients with isolated growth hormone deficiency treated with human growth hormone (hgh) and in untreated patients witn Laron-type dwarfism. Oral Surgery 1988, 66: Demirjian A, Buschang PH, Tanquay R, Patterson DK. Interrelationships among measures of somatic, skeletal, dental, and sexual maturity. Am J Orthod 1985, 88: Poole AE, Greene IM, Buschang PH. The effect of growth hormone therapy on longitudinal growth of the oral facial structures in childen. Prog Clin Biol Res 1982, 101: Bevis RR, Hayles AB, Isaacson RJ, Sather AH. Facial Growth Response to Human Growth Hormone in Hypopituitary Dwarfs. Angle Orthod 1977, 47(3): Keller EE, Sather AH, Hayles AB. Dental and skeletal development in varius endocrine and metabolic diseases. J Am Dent Assoc 1970, 81 (2): Cantu G, Buschang PH, Gonzalez JL. Differential growth and maturation in idiopathic growth-hormone-deficient children. Eur J Orthod 1997, 19: Read AE, Barritt DW, Hewer RL. µîéoàس ô صoطoµ. (appleشقدط ش oëêfiappleoطo ا) ëéش د fiê ش - ëê, صà Pirinen S, Majurin A, Lenko HL, Koski K. Craniofacial features in patients with deficient and excessive growth hormone. J Craniofac Genet Dev Biol 1994, 14(3): Laron Z, Pertzelan A, Mannheimer S. Genetic pituitary dwarfism with high serum concentration of growth hormonea new inborn error of metabolism? Isr J Med Sci 1966, 2(2): Rosenfeld RG, Rosenbloom AL, Guevara-Aguirre J. Growth hormone insensitivity due to primary GH receptor deficiency. Endocr Rev 1994, 15: Konfino R, Pertzelan A, Laron Z. Cephalometric measurements of familial dwarfism and high plasma immunoreactive growth hormone. Am J Orthod 1975, 68(2): Maheshwari HG, Silverman BL, Dupuis J, Baumann G. Phenotype and Genetic Analysis of a Syndrome Caused by an Inactivating Mutation in the Growth Hormone-Releasing Hormone Receptor: Dwarfism of Sindh. J Clin Endocrinol Metab 1998, 83(11): Gluckman PD, Harding JE. The physiology and pathophysiology of intrauterine growth retardation. Horm Res 1997, 48: Villar J, Belizan J, Smeriglia V. Postnatal experiences of intrauterine growth-retarded infants. In: Senterre J, ed. Intrauterine growth retardation. Nestle Nutrition Workshop Series, Vevey: Nestec Ltd/ New York: Raven Press Ltd 1989, 18: Hokken Koelega ACS, De Rider MAJ, Lemmen RJ, Den Hartog H, De Muink Keizer-Schirama SMPF, Drop SLS. Children Born Small for Gestational Age: Do they catch up? Pediatr Res 1995, 38, Ranke MB, Lindberg A. Growth hormone treatment of short children born small for gestational age or with Silver-Russel syndrome: results from KIGS (Kabi International Growth Study), including the first report on final height. Acta Paediatr Suppl 1996, 417: Van Erum R, Mulier G, Carels C, de Zegher F. Craniofacial growth and dental maturation in short children born small for gestational age: effect of growth hormone treatment. Own observations and review of the literature. Horm Res 1998, 50(3): Tanner JM, Lejarraga H, Cameron N. The natural history of the Silver-Russell syndrome: a longitudinal study of thirty-nine cases. Pediatr Res 1975, 9(8): Kotilainen J, Holtta P, Mikkonen T, Arte S, Sipila I, Pirinen S. Craniofacial and dental characteristics of Silver- Russel syndrome. Am J Med Genet 1995, 56(2): Midtb M, Halse A. Skeletal maturity, dental maturity,

6 290 ô شش ëéش Bںک ه½, 14, 3 and eruption in young patients with Turner syndrome. Acta Odontol Scand 1992, 50: Rongen-Westerlaken C, vd Born E, Prahl-Andersen B, Teunenbroek A, manesse P, Otten BJ, vd Tweel I, et al. Effect of growth hormone treatment on craniofacial growth in Turners syndrome. Acta Paediatr 1993, 82: Laine T, Alvesalo L. Size of the alveolar arch of the mandible in relation to that of the maxilla in 45, X females. J Dent Res 1986, 65(12): Jensen BL. Craniofacial morphology in Turner syndrome. J Craniofac Genet Dev Biol 1985, 5(4): Babi M, Glii B, epan I. Mandibular growth pattern in Turners syndrome. Eur J Orthod 1997, 19: ططسطâµé ز : êê àس شسéâappleâطâ éµéâapplefiط ô àfié ق, œ êê طâà س chatz@iname.com Corresponding author: Sossani Sidiropoulou 5, Argyroupoleos Panorama, Thessaloniki Greece