SHKRONJAT E KUR ANIT
HYRJE Falënderimi i takon All-llahut. Atë e falenderojmë dhe prej Tij falje dhe ndihmë kërkojmë. Kërkojmë mbrojtje nga Allllahu prej të këqijave të vetvetes dhe të veprave tona. Kë e udhëzon All-llahu s'ka kush e lajthitë dhe kë e largon nga rruga e vërtetë, s'ka kush e udhëzon. Dëshmoj se s'ka Zot tjetër përveç All-llahut, i Cili është Një dhe dëshmoj se Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem është rob dhe i dërguar i Tij. "O ju që keni besuar, keni frikë All-llahun me një frikë të denjë dhe mos vdisni, pos duke qenë muslimanë!" (Ali Imran: 102) "O ju njerëz! Keni frikë Zotin tuaj që ju ka krijuar prej një veteje dhe nga ajo krijoi palën e saj, e prej atyre dyve u shtuan shumë burra e gra. Dhe keni frikë All-llahun që me emrin e Tij përbetoheni, ruajeni farefisin, se All-llahu është Mbikqyrës mbi ju." (En-Nisa:1) "O ju besimtarë, keni frikë All-llahun dhe thuani fjalë të drejta. Ai (All-llahu) ju mundëson të bëni vepra të mira, jua shlyen mëkatet e juaja,e kush respekton All-llahun dhe të Dërguarin e Tij, ka shpëtuar me një shpëtim të madh." (El-Ahzab:70:71) Thënia më e vërtetë është thënia e All-llahut, kurse udhëzimi më i mirë është udhëzimi i Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Veprat më të këqia janë ato të shpikurat, çdo shpikje është bid'at dhe çdo bid'at është lajthitje, e çdo lajthitje çon në zjarr. Pa dyshim se fjala më e mirë është Fjala e All-llahut, e 3
shpallur në Librin e Tij, të cilin e ka sjellur shpirti besnik (Xhibrili alejhis-selam) mbi zemrën e Muhammedit [sal-lallllahu alejhi ve sel-lem], për tua tërhjekur vëmendjen njerëzimit, në gjuhën e qartë arabe. All-llahu s.v.t në librin e tij thotë: الذ ين آ ت ي ن اه م ال ك ت اب ي ت ل ون ه ح ق ت ال و ت ه أ ول ئ ك ي ؤ م ن ون ب ه و م ن ي ك ف ر ب ه ف أ ول ئ ك ه م ال خ اس ر ون Atyre, të cilëve ua dhamë librin dhe të cilët e lexojnë drejtë ashtu si është, ata e besojnë atë (Kur anin). E ata që e mohojnë atë, të tillët janë ata që dështuan (në Dunja e në Ahiret). (El-Bekare: 121) Pejgamberi alejhi selam ka thënë: Kush dëshiron të bisedojë me Zotin e tij, le të lexojë Kur an. Shkronjat e Kur anit janë shkronja të alfabetit arab. Lexohen prej të djathtës nga e majta dhe janë 28 germa (harfun; shumësi: hurufun). Nuk ka germa të veçanta, të vogla dhe të mëdha, por shumica e tyre kanë forma të ndryshme, varësisht nga vendi që zënë në fjalë. Nuk ka as zanore o, ë dhe y, si dhe këto germa: c, ç, q, gj, nj, p, x dhe zh. Të gjitha shkronjat e Kur anit shërbejnë si shenja për bashkëtingllore sepse nuk ka germa të veçanta për të shënuarit e zanoreve. Zanoret ndahen në të shkurtëra dhe të gjata. Për zanore të shkurtëra ekzistojnë shenja të veçanta të cilat vendohen përmbi, gjegjësisht nën germë. Kurse zanoret e gjata shënohen me ndihmën e atyre të shkurtëra dhe germës përkatëse zgjatëse. 4
Varësisht nga mënyra e të shqiptuarit, të gjithë tingujt ndahen në të lehtë dhe të fortë. Tingujt e lehtë janë: ا ب ت ث ج د ذ ر ز س ش ف ك ل م ن و ه ى Ndërsa të fortë janë: ح خ ص ض ط ظ ع غ ق Të parat shqiptohen si në gjuhën tonë, ndërsa të dytët janë më të fortë dhe për shqiptimin e tyre nevojiten ushtrime të veçanta. Ka edhe germa të ngjajshme të cilat ndryshe shkruhen dhe ndryshe shqiptohen për shkak të kuptimit të ndryshëm. Gjithashtu duhet pasur kujdes në dallimin e tyre gjatë shqiptimit. Germat e ngjajshme të lartëpërmendura ndahen në gjashtë grupe: (h) - tri ح خ ه (dh) - dy ظ ذ (s) - dy ص س ض د ط ت - dy (d) - dy (t) (a,i,u) - nga dy ع و ا و, ع ى ا ى, ع ا أ 5
Përsa i takon drejtshkrimit, të gjitha germat ndahen në: 1. Të ngjitura - të cilat ngjiten me germat që vijnë pas tyre në fjalë, dhe 2. Të ndara të cilat nuk lidhen me germat që vijnë pas tyre. Në grupin e parë janë 22 shkronja, ndërsa në të dytin këto 6: و ز ر ذ د ا 6
ا ELIFI Ka këto dy forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në mes dhe në fund (Kanë të njëjtat forma) E vetme dhe në fillim (Kanë të njëjtat forma) ا ا ا ا Karakteristikë e përgjithshme e alfabetit arab është se përbëhet vetëm prej bashkëtingëlloreve me përjashtim të ELIF-it në disa raste të veçanta. Germa e parë e alfabetit arab është viza vertikale ( ا ) e quajtur elif. Elifi pa kurrfarë shënje lexohet vetëm në fillim të kaptinave (sureve) të Kur anit dhe në alfabetin arab. Sikurse çdo germë tjetër e gjuhës arabe edhe elifi lexohet vetëm me ndihmën e shenjave për zanore. ZANORET E SHKURTËRA Në gjuhen arabe ka tri zanore të shkurtëra. Për të shënuarit e tyre ekzistojnë shenja (hareke) të cilat vehen mbi germë 7
bashkëtingllore: ( _ ) fet ha, ( ) damme, gjegjësisht nën germë ( ) kesre, e që kurr nuk qëndrojnë vetëm, por me bashkëtingëllore. ا ELIFI ME FET HA Kur mbi elif ) ا ( vëhet shenja fet ha për zanore të shkurtë ( _ ) fitohet ا që lexohet sikurse zanorja e shkurtë e, gjegjësisht a : e ا = _ ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ELIFI ME KESRE Nëse nën elif ) ا ( vendoset kesre ( ) fitohet që ا plotësisht i përgjigjet zanorës sonë i: i ا = ا 8
ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ELIFI ME DAMME Kur mbi elif ( ا ) vendoset damme ( ) fitohet ا që lexohet sikurse zanorja e jonë e shkurtë u : u ا = ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا 9
د DAL Shqiptohet sikurese tingulli ynë d. Ka këto dy forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në mes dhe në fund (Kanë të njëjtat forma) E vetme dhe në fillim (Kanë të njëjtat forma) د د د د Të gjithë tingujt e butë të gjuhës arabe kur kanë për zanore të shkurtë fet hen lexohen me e të shkurtë, gjegjësishtë ato me shqiptim të fortë me a të shkurtë, ndërsa kur kanë zanoren kesren të gjitha lexohen me i të shkurtë dhe kur kanë zanoren damme lexohen me u të shkurtë, sikurse: د - d 10
) shkurtë - de ( د = د ) shkurtë - du ( د = د ) shkurtë - di ( د = د د د د د د د د ا ا د ا د د ا ا د ا د ا د ا د ا د د ا د ا ا د ا د ا د ا د ا د ا د ا د ا د ا د ا د ا د د ا د ا ا د د ا د ا د ا د ا د ذ DHAL Shqiptohet sikurse tingulli ynë dh, me dallim që është më e lehtë. Ka këto dy forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në mes dhe në fund (Kanë të njëjtat forma) E vetme dhe në fillim (Kanë të njëjtat forma) ذ ذ ذ ذ ذ ذ ذ ذ ا ذ ا ذ ا ذ د ذ د د ذ ا ذ ا ذ ا ا 11
ا ذ ا ا ذ ا د ذ د د د ذ د ذ ا ا د ذ ذ ذ ا ذ ا د ا د ذ ا د ذ ذ ذ ا ذ د ا ذ د ذ ا د د د ذ ا ذ ا د ذ ا د ذ د ذ ا ذ ا د ذ ا ذ ذ ذ ا د ذ ا ا ذ ا ا د ذ ا ذ ا د ا SUKUNI Kjo shenjë ( viza e rrumbullakët, lidhëse) quhet sukun dhe rri gjithmon mbi shkronjë. Shkronja mbi të cilen rri kjo shenjë lexohet sikurse mos të ketë kurrfarë shenje. Kurr nuk vinë dy sukuna drejtpërdrejtë njëri pas tjetrit. Sukuni vjen vetem në mes ose në fund të fjalës mbi shkronjë pa zanore të shkurtë dhe formon rrokje të mbyllur, p.sh: = udh ا ذ = edh ا ذ = d د ----- د = dedh د ذ = id ا د =dh ذ ----- ذ 12
ا د ا د ا د ا د ا ذ ا ذ ذ د د ذ د ذ ذ د د د ذ د ا د ذ د ذ ا د ا ذ ذ ا ذ ا ا ذ ذ ا د د ذ د ا ذ ا د ا د ذ ا ذ ا ا ذ ذ د ا ذ د ذ ذ ا ذ د ا ا ذ د د ذ ا د ا د ذ ا ذ ا ذ د د د ذ ذ ا ا ذ ذ د ا ذ ا د ر RE Kryesisht shqiptohet më fortë se tingullu i gjuhës shqipe r. Është më i afërt me tingullin rr kur gjendet me fet ha, damme ose pas tyre, apo para ndonjë shkronje të fortë, ndersa me shkronjen r kur është me kesre ose pas saj. Gjithmonë shruhet i pandryshuar në këto dy forma. 13
Format e të shkruarit e shkronjës Në mes dhe në fund (Kanë të njëjtat forma) E vetme dhe në fillim (Kanë të njëjtat forma) ر ر ر ر ر ر ر ا ر ا ر ا ر ا ر ا ر د ر ذ ر ر ا ر ا د ا ر ذ د ر ا ر د ذ ا ر ر ا د ا ر د ر د د ر ا ر ذ ا ر ذ د د ر د ر ذ ذ ذ ر ر ا د ر د ر ا ا ذ ر ا ا د ر د ا د ر ا ا د ذ ذ د ر ا ا د ر د د ر د ر ز ZE Plotësisht përgjigjet tingullit z, ndërsa shkruhet gjithmonë i pandryshuar në këto dy forma. Format e të shkruarit e shkronjës Në mes dhe në fund E vetme dhe në fillim 14
(Kanë të njëjtat forma) (Kanë të njëjtat forma) ز ز ز ز ز ز ز ا ز ا ز ا ز د ز ذ ز د ز ز ا د ذ ذ ز ا ذ ر ر د ز ز ر ز ا ذ ر ذ ز ر د ا ر ز ز ا د ا ز ا ز ر ز ز ا ذ ر د ا ز د ر د ر ز ز ر ر ر ز د ر ز ز ر ز ا ز ر ز ر ز ر ز ر ر ز ا د ز د ا ر ا ز د ر ر ا ز د ر TENVINI 15
Zanoret e shkurtëra e,u,i mund të dyfishohen. Ky dyfishim quhet tenvin dhe vjen vetëm në fund të fjalës. Fet ha e dyfishuar ( ) lexohet en, (gjegjesisht an kur qëndron pas tingujve të fortë), Damme e dyfishusr ( ) lexohet un, kurse, Kesre e dyfishuar ( ) lexohet in. Tenvini elif, p.sh: ( en, an ) në të shumtën e rasteve shkruhet me ) shkurt - zen ( lexohen ز ا - den د ا - en ا - un ا - dun د - zun ز ) shkurt ( lexohen - in ا - din د - zin ز ) shkurt ( lexohen ذ ا ذ ذ ر ا ا ر ا ر د ا ذ ا ا ر د د ر ر ا ر ر ا د ر ا ر ذ ا د ر ذ د ر د ا د ر د ر ز ر ر ا ز ر د ز ر د ز د ر ز ر ز ر د ر ر ا ز ر ز ر ا 16
ر د ز ز د د ا ا ز ر ز ر ز ا ز ر د ا ز د ر ر ب BE Shqiptohet sikurse tingulli ynë b. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ب ب ب ب ب ب ب ا ب ب ب ا ب د ب ذ ب ا ب د ا د ب ب ب ا ز ب ا ب ب ا ر ا ر ب ا ا ر ب ا د ب ا ب ز ا ب ر ب د د ا ا ب ر ا ب ذ ا ب د ر ا ب ب د ر ب ب ب ا د ب ر ب ر د ب ر د 17
ذ ب ر ا ب ر د ب ر د ب ر د ب ر ر ا ب ر ب ر ب ذ ر ب ذ ز ا ا د ر ب ز ر ب ا ر ب ز ر ب ذ ر ب د ر ب ب ر ب ب ت TE Shqiptohet sikurse tingulli ynë t e pasi ngjitet me germat që vijnë në fjalë. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ت ت ت ت ت ت ة ا ت ر ت ت ر ا ب ة ا ب ت ا ت ت ا ت ب ا ب ت ر ت ر ب ة ز ر ت ب ر ت ب ة ب د ا ت ب ر ت ا ب ا ر ب ة 18
د ب د ب ة ذ ر ذ ر ة ت ز ب ب ب ب ر د ت ا ر ت ت ا ب ر ا ة ت ب ب ت ب ا ر ب ة ت ب ذ ذ ر ت ب ر ت ا د ر ر ة ت ر ت ر ت ت ر ا ر ب ة ب ر ز ة ز ر ز ر ة ب ذ ر ر ة ا ز ت ر ة ا ب ت د د ث THE Plotësisht i përgjigjet tingullit tonë th. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ث ث ث ث ث ث ا ث ث ا ث ث ب د ث ا ث ب ث ر ث 19
ر ث ت ث ت ر ث ب ث ث ب ث ر ا ث ث ا ث ر ب ا ر ث د ث ث ر ب ا ث ر ر ث د ة ر ث ا ة ا ب ث ت ث ب ت ا ر ث ة ث ر د ا ا ث ر ب ب ر ث ت د ث ث ر ا ب ت ر ث ث ر د ا ت ث ر ر ب و VAVI Përafërsisht i përgjigjet tingullit tonë v me dallim që është plotësisht buzor, sepse shqiptohet duke i mbledhur buzët. Pasi nuk lidhet me shkronjat që vijnë pas saj në fjalë. Ka vetëm dy forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Mes dhe Në Fund E Vetme dhe Në Fillim 20
Kan të njëjtat forma Kan të njëjtat forma و و و و و و و و ا ا و د و و د ذ و و ب ا و ب و ا ت و ز و ر ا و ا ب ب و و ب و ر ب ا ذ ر ا و ث ر و ة و ر د ة ب ث و ر ة و د ر ب و ز ر و ا و ث ر و ز ر ا و ت ب د و و ر ت ز و و د و ا و ز ر ا ز و ز ر ث و ر ا ا و ت ر و ا ذ ا و ر ث ت ر و و ز ب ب د و و و و ر ث ت TESHDIDI 21
Teshdidi shërben për ta dyfishuar shqiptimin e germës mbi të cilën rri. Kurrë nuk vjen në fillim të fjalës, por në mes ose në fund, dhe gjithëherë qëndron mbi shkronjë. = ث ب ت ث ب ب ت ر ب ر ب ب ب ث ب ث ث ر د = = ر د د = ت ث ب ت ب ث ت ب ث ت ر د و ب ث ر ب د ا د ر ة ت ز و د ب ذ ر ة ز ر ة ا د ب ث ر ب و د ث ر ت د ر ب ت د ب ر و د د ت ا ز ز ذ ر ة ا ر ز و د ت د ب ا ت ب ر ز ب ب ت ت ت ز ب ب ب ت ز ر ب ت د ب ر 22
ن NUNI Shqiptohet si tingulli ynë n dhe ngjitet me germat që vijnë para saj dhe pas saj. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ن ن ن ن ن ن ن ا ن ن ن ب ن ن ا د ن ب ن ا ن ا ن ا ب ن ب ا ذ ن و ن ب ذ ب ب ن ت ا ذ ن ب ذ ن ب ا ت ت ن ا ن و د ا ذ ن ا ب ن ة ب ب د ن ة ا ن ا ر ن ب ا ا ن ت د ب ب ن د ر ا د ر ن ة ا ر ن ب ن ب ر ت ن ب ة ت ن ب ت ا ب ن ة ا ن ن ب ذ ا ن ب ز د ن د ن ت ر ب ن ة و ز ن ت ر ة ن ث ب ت ا ن ب ت ت و ب ة ا ن ذ ر ب ن ب و ة 23
ى JE Plotësisht i përgjigjet tingullit tonë j. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ى ي ي ي ي ي ي ا ي ي ا ي د ز ى ت ى ب ا ى ي د ي ز ر ا ت ي ن ب ز ي د ي ر ث د و ي ر ة ر و ى ث د ي ا ي ر و ن ا ي ت ن ر و ي د ا د ي ن ي ن ذ ر و ي ر و ن ب ا ى ب ر د ى 24 ي ر و ز ي ب ث ا د ر ي ة ب ي و ن ت ي ب ا ب ذ ب ى ي ث ب ت
ي د و ى ي ا ذ ن ت د ي ن ذ ر ي ة ر و ى ث ن ى ب ر ي ب ب د ن ي ة ب ي ت ت ر ب ي ة ل LAMI Shqiptohet më trashë dhe më fortë se tingulli ynë l. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ل ل ل ل Leu =ل = Lei ل = Lee ل shkurt. = Len Të gjitha këto lexohën ل = ل ل ل ل ل ل ل ا ل ا ل ب ل ل ل ا ل ل ن ل 25
ل ي ن ل ب ا ت ل ل ل ب ث ا ن ز ل ث ل ث ا ب ل ل و و ل د ي د ل ب ا د ل ة ا ل ذ ل ي ل د ب ل د ل ن ب ل ال ا ل ب د ل ب ن ل د ن ذ ل ة ل ي ن ل ب ل ذ ة و ل و ل ا ى ل و ن ل ي ت ل ي ت ب ل ز ب ب ل ي ن ي د ل ز ل ز ل ت ث ل ت و ي ل ب ل ب ال و ل ن ت ل ب ث ل ن ت ال ب و ى و ل د ت ا ث ن ي ن ZANORET E GJATA Në gjuhën arabe janë tri zanore të gjata: á, í dhe ú. Pasi nuk ka germa të veçanta për të shënuar zanoret e gjata, ato formohen prej zanoreve të shkurtëra dhe bashkëtingëlloreve ى ose و ا (në atë mënyrë që pas shënjës fet ha shtohet dhe fitohet á, pas shënjës kesre shtohet ى dhe fitohet í, ا dhe fitohet ú). Kur و dhe pas shënjës damme shtohet qëndrojnë si shenja për zanore të gjata, nuk ى ose و vendoset mbi to sukuni. 26
Mbi zanore të gjata ose nën to nganjëherë qëndron viza vertikale në vend të së pjerrtës., ا, ى, ا ى و, ZANORJA E GJATË A و ا Zanorja e gjatë "a" është disa llojesh. Formohet prej ose ى. "A" e gjatë formohet kur pas fet'hes vjen ا ose ى ose و ا pa kurrfarë shënje, gjegjësisht kur mbi ى. ا ى و qëndron viza e shkurtë vertikale 27
Në atë rast "a". lexohen si zanore jo në e gjatë ى ose و ا ث ل ث ة ا ر د ن ا ا ن ا ا و و ا و ل ى ا ن ث ى ت اب ا ل ي ن ا ا و ى ب ا ت ي اا ب ان ا ن اد ي ن ا ن ب ي ن ا و ل د ة ر ب و ا د ي ان ا ت ر ى ا ن ز ل ن ا ل و ل د ن ي ا ا ل ي ن او ل ي ن ا ا ي ار ب ن ا ا ت ن ا ث و اب ا ا ل ى د ار ن ا ا ت ى ب ر و اي ة ب ال د ن ا ب ار د ة ت ر ا ب ا ن ي ة ل ب ن ة ز ر ن ا و ل ي ا ذ ات ل ي ا ل ف FE 28
Shqiptohet si tingulli ynë f dhe ngjitet me germat që vijnë para saj dhe pas saj. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ف ف ف ف ف ف ا ف د ف ن ف ا ل ف ف ز ف ا ن ر ف ث ا ف ر ت ف ار ة ر د ف ان ف ا ي ف ن ى ف ان ي ة ف ا ذ ا ف از ت و ف ى ب ف ل ز ات ف ر د د ن ا ف ر اد ى ا ف ت د ى ي ن ف د ف ا ر د ت ف ر ت ا ف ت ر ى ف ات ر ف ات ف و ت ا و ف اة ف ن ان ف ال ن ن ف د ف ا و ر ث ن ا ا ل ف ف ي ل ة ب و اف د ة ن ف ن ف ت و ف ي ت ا ل ف ف ت ي ان و ف ت اة 29
TË LIDHURIT E FJALËVE Në Kur'an nuk lexohen germat të cilat nuk kanë farë shënje. Kjo veçanërisht vlen për germen ا dhe ال -ل ) - lamuttarif ) kur janë në fillim të fjalës dhe ا kur është në fillim dhe në fund të fjalës, pa kurrfarë shënje. Prandaj, varësisht nga ajo se a kanë farë shenja, apo nuk kanë, kështu do t'i lexojmë në fjalët e shënuara poshtë: = bil etheri ب ال ث ر eth- = ا لث و ب thevbu lid- = ل لد ر ن ة = lejletul bedri ل ي ل ة ال ب د ر dereneti = el veledu ا ل و ل د = bidh ب الذ ن ب dhenbi = bil jedi ب ال ي د = ver Rabbi و الر ب = vez zuburi و الز ب ر = tevel-lev ت و ل و ا ا ت و ا ب ات و ب ة و الل ي ل ب الن د ب ة ب ال با ر ز ب ا ث ن ا ن 30
ب الن ار ب الذ ن ب ف الت ال ي ات ا لث و اب ب الث ل ث ب الث ر ى ب الث و اب ب الذ ل ا لد ال ب الن و ال ب ال ث ا ر ZANORJA E GJATË I Zanorja e gjatë i formohet kur shënjës kesre i shtohet pas Shenja kesre (viza e pjerrtë ose vertikale) mund të.ى ى qëndrojë nën germen ى por edhe nën germën e përparme, me kusht që ى mos të ketë ndonjë shënjë tjetër, p.sh: ا ى ب ى ذ ى ف ى ل ى و ر ب ى ل ا د ر ى ب و اد و الت ي ن ل يال ف ي ر و ى ل ل ذ ى ا ل ف ي ل ل ي ز د ا ن ف ى ا ت ن ى د ين ار ا ر ب ى ث ب ت ن ى ف ى د ين ى ي ر يد ث و ا ب 31
و الد ين و ل د ف ى ا ب ر ي ل ا ل و ل د ز ين ة الد ن ي ا ي اا ب ى ا د ب ن ى في د ين ى ق KAFI Ky tingull nuk ekziston në gjuhën tonë, sepse është i rëndë dhe shqiptohet fortë, nga thellësia e fytit. Me i afërm është me tingullin tonë k. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme 32
ق ق ق ق shkurtë. = kan.lëxohen ق ا, ka = ق Meqë ky tingull është i fortë, shenja fet ha mbi te lexohet si a e shkurtë ( e jo si e ), kurse tenvini- fet ha e dyfishuar lexohet si an shkurt ( jo si en). ف ق ق ل ل ق د ذ ق ا ق ق ا ق ق ي ق د ر ب ق ل ب ق د ر ا ا ذ او ق ب ق ر د ة ق ار ة ق ف ل ر و اق ى ي ق ت ل ا ر ز ق ن ار ز ق ا و ق اد ر ين ي ق د ر ب ت ق د ير ب الت و ف يق ف ى د ين ن ا ل ف ر ق ب ين ال ف ق ير و ال و ز ي ر ف ى ل ي ل ة ال ق د ر ا لى و ال ق و ا ت ال ر ز اق ل ي ل ة ال ق د ر ال ق اب ل ة ا ن ذ ر ن ا ر ب ن ا ر ب ال ف ل ق ي ر يد ت ال و ة ال ق را ن 33
- و ZANORJA E GJATË U Kur pas shënjës damme shtohet و (pa hareke tjera) formohet zanorja e gjatë u Shkruhet: ). - و ) ا و ذ و ق وا ا ب ذ ر ا ت و ق ل وب ن ا ا ت ون ى ب د او د ا ت ق ا و الز ي ت و ن ز ي ن وا ا ن ي ن ف ق وا ا و ف وا ن ور ن ب ي ن ا ي ول د ي ت وب ون ي ن ف ق ون ي ق ذ ف ون ت وق ن ون و ق فوا ي ت وب ون و ل ي ذ ن ب ون ي او د ود ر ب ى ذ و ا ل ف ار و ق ي ت ل ون ا لق ر ا ن ق ولو ا ا و الز ب و ر و ال ق ب ور ز ور و 34
ق الو ا ر ب ن ا ن ت وب ل ذ ن وب ن ا ا ل و ف ود ز ار وا ن ب ي ن ا م MIMI Shqiptohet si tingulli ynë m. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme م م م م م م ا ل م ق م ا ل م ي اق و م م ير ا ث ام ن وا م م ا د م ر ت ف د م د م ب ن م يم م م د د ة ا ي ن ال م ف ر ي و م م ر ام م م ن ون ل م ل م ت ر ا م ام ا ا ن ت م ت م وت و ن ام ن ا ل لت ل م يذ ق ل م ي اب ن ى اد م ل م ن ال م ال ا ل ي و م ا ذ اق م ت م 35
ا م ن ب ي ن ا ل ق د م ات ال ي و م م م ث ل ر ب ت م م م ر اد ن ا ا ن ل ل م ت ق ين م ف از ا ف ال ت ل وم ون ى ا ل م ال و ال ب ن ون ف ت ن ة ء HEMZA Hemze quhet tingulli bashkëtingëllor që nganjëherë shkruhet si ا e nganjë herë si ء e që nuk ekziston në gjuhën shqipe. Shqiptohet duke lëshuar frymë përmes fytit të shtrënguar. Kur është e shkruar me sukun shqiptohet si gjysëm tingulli, - د أ ب (psh. duke u mbështetur në tingullin e mëparshëm. de'bun -bi'run). ب ئ ر Hemza shkruhet nganjëherë ( ء ) e nganjëher ka për bartës ا و ose ى (pa pika), ndërsa në fillim të fjalës.ا shkruhet gjithmonë në formë të elifit 36
Kur و dhe ى janë bartëse të hemzes, atëherë ata nuk lexohen., e = أ ء gjitha këto lexohen shkurt. = u >>>> Të أ ء ؤ ئ, i = إ ء أ إ أ ؤ ئ إ ن أ ن ت ا ب د أ ر ئ ة ي و م ئ ذ ف ئ ة ت ف ئ ا ذ اق ر ا ت ي اا م ى ر أ ي ت الذ ئ ب ف ائ ت ف ائ د ة م ئ د ب ال ء ف ب ا ى ي ق ر ئ ون ال ق ر ان و ا ب ر ئ ل ؤ ل ؤ ل ئ ن ي ؤ م ن ون و ال م ؤ م ن ون و ال م ؤم ن ات ا ل ب ئ ر م م ل وء ك KEFI Përafërsisht i përgjigjet tingullit tonë k, përveç që shqiptohet diçka më butë. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme 37
ك ك ك ك ك ك ك ك ا ك م ا ل ي ك ل م ي ك ن ك ف و ا ا ل م ت ر ك ي ف م ن ك ت ب ال م ك ت ب ت ب ار ك ت ي ك ف ى ل ك ك م ال ك م ب ار ك ك ون وا ق ر د ة ا ل ك و ث ر م ل ك ي و م الد ين ف و ي ل ا ر أ ي ت ال ذ ى ي ك ذ ب ب الد ين ف ى ك ت اب م ك ن ون ق م ف ا ن ذ ر و ر ب ك ف ك ب ر و ك ذ ب وا ب ا ي ات ن ا ك ذ اب ا ر ب ك ي ر ز ق ل ك و اذ ك ر وا ا ذ ا ن ت م ق ل يال ف ك ث ر ك م HUMBJA E GJATËSISË NË SHQIPTIM 38
Kur fjala e cila mbaron me a, i ose u të gjatë lidhet me ndonji fjalë tjetër, atëherë ajo a, i ose u e gjatë bëhet e shkurtë, psh: = kalul ane ق ال = ق ال وا = ق ال واال ن = lel lejlu ل = ل = ل ال ي ل = fid dun ja ف = ف ى = ف ى الد ن ي ا = el-ledhi tumine ا ل ذ = ا ل ذ ى = ا ل ذ ى ائ ت م ن ا ن ى ال ي و م م اال ق ل م ات وا ال م ال ف ا م ا ال ي ت يم ف ى الد ار ا ل ى الن ور ق ال ال ي و م و ات ق واالن ار ل ي ن و و ام ت از وا ال ي و م ذ و ى ال ق ر ب ى ل ن ت ن ال وا ال ب ر ف ى الد ين ل ن اال ي و م ا ل ال ذ ين ف ى ال ك ت اب و ات وا ا ذ ا ان ق ل ب وا ل ال ك ب ير ا ل ك ب ر ف ى الث ل ث ا ذ ا اك ت ال و 39
ه ه HE Shqiptohet lehtë prej thellësisë së krahërorit e përafërsisht i përgjigjet tingullit tonë h.: Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ه ه ه ه Më pare kemi pa se ky tingull ه ه (h) kur ka mbi te dy pika ة ة lexohet t. kjo vlen vetëm në fund të fjalës. ه ه ه ا ه ى ه ل ه ه ن ا ه ل ب ه ن م ن ه م ه ل ه و ه اد د ه اق ا ن ه ى ف ا ل ه م ه ا و ه د واه د اي ة ام ن ت ب اهلل و م ل ئ ك ت ه و ك ت ب ه ف م ه ل ال ك اف ر ين ا م ه ل ه م 40
ا يال ف ه م ا ل د و ات ال ك ه ر ب ائ ي ة و م اه و ب ال ه ز ل م ل ة و ل ت ن ه ر ه م ا ق ل ا ن ه د ى اهلل ه و ال ه د ى ه و اهلل ال ذ ى ل ا ل ه ا ل ه و ح HA Ky tingull nuk ekziston në gjuhën tonë. Shqiptohet lëmueshëm duke shtrënguar fyti dhe vetëm deri diku i përgjigjet tingullit tanë h. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ح ح ح ح shkurtë. = han.lëxohen ح ا, ha = ح Edhe kjo shkronjë është e fortë, shenja fet ha mbi te lexohet si a e shkurtë ( e jo si e ), kurse tenvini- fet ha e dyfishuar lexohet si an shkurt ( jo si en). ح ح ح ح ا ح ى ح وت ح اه ا ح ب ل ح م ا م د ح 41
ر يح ح ر ف ح ر وف ن ح ن ن ح ك م ب ي ن ن ا ب ال ح ق ذ وح ل م ل ي ح ل ل ل ح ل يم ف ت ح ة ا م ر ن اب الر ح م ة ن ب ي ن ا م ف ى ح د يث ه ا ن ت ر ح م ت ر ح م ا ل ح ال ل و ال ح ر ام ب ي ن ال ح و ل و ال ح و ال ح و ل ح ال ن ا ا ل ى ا ح ب ال ح ال ف ت ح ا م ب ين ا ا ن ه و ا ل و ح ى ي وحى و ه و ا ر ح م الر اح م ين ي اا ي ه ا الن ب ى ل م ت ح ر م م اا ح ل اهلل ل ك ق ل ه و اهلل ا ح د ا ل ح م د ل ل ه ح م د ا ك ث ير ا 42
خ ĤA As ky tingull nuk ekziston në gjuhën tonë. Shqiptohet me zë të grithshëm nga thellësia e fytit dhe vetëm gjer diku i përgjigjet tingullit tonë h. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme خ خ خ خ 43
shkurtë. = han.lëxohen خ ا, ha = خ Edhe kjo shkronjë është e forte. Shenja fet ha mbi te lexohet si a e shkurtë ( e jo si e ), kurse tenvini- fet ha e dyfishuar lexohet si an e shkurtë ( jo si en). خ خ خ خ ا خ ى خ ا ه ا ح ا ا خ ا خ و ة ب خ ب ل خ ا د خ ل خ ر وف ي ن ف خ ا ل ب خ يل خ و خ ة ب خ ب ز ل ت خ ف خ ل ق ه ا خ ل د ه ن خ ل خ او ي ة خ ل ق ة ا خ ذ ا خ ذ ة ا د خ ل ال خ ز ن ت ح د ث ا خ ب ار ا ا م ت خ ل ق ن ه 44
ا م ن ح ن ال خ ال ق ون ف اهلل خ ي ر ال خ ال ق ين ل ح م ال خ ن ز ير ح ر م ا ل خ م ر ا م ال خ ب ائ ث و ق ل ال ح م د هلل ل م ي ت خ ذ و ل د ا ر ب ت م م ب ال خ ي ر ا ن م ا ال خ ي ر ب ال م خ ات يم و ل خ ر ة خ ي ر و ا ب ق ى 45
ج XHIM Shqiptohet më fortë se tingulli ynë xh. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ج ج ج ج ج ا ج ج ج و ج اج ى ا ب ج د ا ج د ج و اب ا ج اء ح ج ح اج ا لت ه ج ال ق ر ان ى ف ا ن ال ج ن ة ه ى ال م أ و ى 46
ج ب ال ل ج ن ة م ن و ر اء ال ح ج اب و ا ذ اال ج ب ال ا ل ج ه ل ر ب ن ااهلل ج ل ج ال ل ه ا ل ج ن ة ت ح ت ا ق د ام ا م ه ات ك م ا لى خ ال ق ن ا م ح ت اج و ن ن ح ن ر ب ن ااهلل و ج اد ل ه م ف ى ال م ر ج ن ود م ج ن د ة ا ن ي أ ج وج و م أ ج وج ف ى م ج ي ء ا ن اهلل ج م يل ي ح ب ال ج م ال ي ار ب ن ا ن ج ن ا م ن ن ار ج ه ن م و ا د خ ل ن ا ال ج ن ة س SIN Shqiptohët mprehtë përmes dhëmbëve dhe i përgjigjet tingullit tanë s. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme 47
س س س س س س ا س س س ى س و ا س ا س اء س وئ ا ا ن س س ر س اف ر س ف ير ك س ر ة ا س حق ت س ب ح ل ه الس م و ا ت س ا ل س ائ ل ب ق ل ب س ل يم ا ن اا ر س ل ن ار س ال و ل ل ه ال س م اء ال ح س نى س ب ح ا ن ا س ر ى ال ذ ى ا لس ال م ة ف ى الس ك و ت س ر ور الن اس ف ى ل ب س الل ب اس ا ل ح سد ت أ ك ل ال ح س ن ا ت ف ك ان ت و س ي ر ت ال ج ب ا ل س ر ب ا و ل ا ق س م ب الن ف س الل و ام ة ا ل س الم د ين ن او ن ح ن م س ل م و ن ا ل م س ل م م ن س ل م ال م س ل م ون م ن ل س ان ه و ي د ه ا ن اخ ل ق ن اال ن س ا ن ف ى ا ح س ن ت ق و ي م 48
ش SHIN Plotësisht i përgjigjet tingullit tanë sh. Ndërsa ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme 49
ش ش ش ش ش ش ش ش ا ش ش ب ر ا ش ى ء ر يش ب ش ر ب ش ر ت م ش ا ش ار ا ل ي ه ل م اا ش اء ش ت و ي ة ا ب ش ر ن ا ب ب ش ر ى ش اك ر ش ه د ش اه د ش ر ب ت ش ر ب ة ف ى ت ش ر يب ال و ل ه اش م ى ق ر ي ش ى ر ب ال م ش ر ق ي ن ك ل م ة الش ه اد ة ا س ت ش ر ق لش ف اء ف ى ال خ م ر ث م ا ذ اش اء ا ن ش ر ه ل يال ف ق ر ي ش ا يال ف ه م ر ح ل ة الش ت ا ء و ا ذ ا ال و ح وش ح ش ر ت ا ن ا ا ر س ل ن اك ب ش ير ا و ن ذ ير ا ث م ش ق ق ن اش ق ا م س و ال ق م ر ا ي ت ان الش 50
ص SAD Ky tingull nuk ekziston në gjuhën tonë, sepse është i fortë. Përafërsisht i përgjigjet tingullit tonë s dhe shqiptohet fortë duke i mbledhur buzët dhe tërhequr gjuhën. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ص ص ص ص shkurtë. = san.lëxohen ص ا, sa = ص Shenja fet ha mbi te lexohet a e shkurtë, kurse tenvinifet ha e dyfishuar lexohet an e shkurtë. ص س ص ا س ا ص ص ا ص ى ص ب ر ص ا ص ب ص أ ص د م ص ا ص ال ص ال ة ا لص ف ا لص ي ف ي ص وم و ي ص ل ى م ص ح ف و ت و اص و ا ب الص ب ر ا لن ج اة ف ى الص د ق ت ب ت و ب ة و ح ص ل ن ص وح ا م اف ى الص د و ر ال ن ح ص ح ص ال ح ق 51
خ ال ق ن ا ص ب ور و م ص و ر و ص ب ا ر ك ن ص اب ر ا ف ى م ص يب ة ا ص اب ك ا ل ل ل ه الد ين ال خ ال ص ف ال ص د ق و ل ص ل ى ا ن ا ص ب ب ن ا ال م اء ص ب ا ص د يق ك م ن ص د ق ك ل م ن ص د ق ك ا ن ى ا ص ح و ق ب ل الش م س ا ص ل ى الص ب ح و ا ت ل ود ر س ى 52
ض DAD Ky tingull nuk ekziston në gjuhën tonë dhe vetëm deri diku është i ngjashëm me tingullin tonë d. Shqiptohet si d e rëndë dhe e fortë duke vendosur gjuhën nën qiellzë. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ض ض ض ض shkurtë. = dan.lëxohen ض ا, da = ض Shenja fet ha mbi te lexohet a e shkurtë, kurse tenvinifet ha e dyfishuar lexohet an e shkurtë. ض د ض ا د ا ض ض اض ى ض و ض و ف ى ا ض اء ب ي ض ال ر ض ض ال ل ة ل ي ر ض ك م ض ر يج ى ق ض ي ن ا ض م ة و ل الض ال ين ا لض ال ل م ن الض ا ن و الض ح ى ف ت ر ضى ف ى ت ض ل ي ل 53
ت ف ض ل وا م ن ف ض ل ك م ال ذ ين ي ن ق ض ون ز ين ة ال ف اض ل ة م ح ب ة م ا ل ر ض ال ف ض ل ال ج ز يل ا لض ار ب س ي ض ر ب ا ل ق ر ض م ق ر اض ت ض خ م ال ق ل ب ض اق ت م ن ض اق ت ي د ه م ر ض ه ف ر ض ص و م ر م ض ان ف ل ي ض حك وا ق ل يال 54
ط TA As ky tingull nuk ekziston në gjuhën tonë. Vetëm deri diku i përgjigjet tingullit tonë t. Shqiptohet fort dhe trashë duke vendosur gjuhën nën qiellzë. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ط ط ط ط shkurtë. = tan.lëxohen ط ا, ta = ط Shenja fet ha mbi te lexohet a e shkurtë, kurse tenvinifet ha e dyfishuar lexohet an e shkurtë. ط وء ا ط ا ت ط ا ط و ط ى ط ا ت ا ط ط ت ط ط يئ ط ل ب ط اف ف ر ط ف ر ط ا ط ب يب و س ط ا ب س ل ط ا ن ذ ى 55
ال و ت اد و ال ج ب ال ا و ط اد ا ط ول ا ل م ل م اال ح ط م ة ف ط ر ة م ط ر و اب ل ا ه د ن االص ر اط ال م س ت ق يم ا ر س ل ط ي ر اك ط ى الس ج ل و ان اش ط ات ن ش ط ا و م ات ن ز ل ت ب ه الش ي اط ين ل ت ف ر ط و ل ت ف ر ط الذ ر ي ة ط اق ة ل ي م س ه ج ن ب ل ي م س ه ا ل ال م ط ه ر و ن ط وب ى ل لط ل ب ة ال م ج د ين م اء ال م ط ر ط اه ر ي وم ن ب ط ش ال ب ط ش ة ال ك ب ر ى ا لط ه ار ة ش ط ر ال يم ان ص د ق م ن ن ط ق 56
ظ DHA As ky tingull nuk ekziston në gjuhën tonë dhe fare pak i përgjigjet tingullit dh, sepse shqiptohet më rëndë dhe fortë duke i mbledhur buzët dhe tërhequr gjuhën. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ظ ظ ظ ظ shkurtë. = dhan.lëxohen ظ ا, dha = ظ 57
Shenja fet ha mbi te lexohet a e shkurtë, kurse tenvinifet ha e dyfishuar lexohet an e shkurtë. ظ ذ ظ ز ظ ا ذ ا ز ظ ا ظ ى ظ و ظ ى ا وظ ا يظ ط ي ئ ا ط ا ف ظ ا ف ى ظ ل ا ن ظ ر ي ن ظ ر ذ وح ظ ت ل ظى ا ل الظ ن و الظ اه ر ب الظ ال م ين ظ ال ل ح اف ظ ن ظ ر ن ظ ر ة م ن ت ظ ر ن ظ يف ت ان ف ى ي د اى ظ ل م ات ال ب ر ا ن ى ح ف ظ ت الد ر س ك ت اب ى ا ن ظ ف م ن ك ت اب ه د ائ م ا ف ان ذ ر الظ ال م ي ن ح ف ظ واالص ل و ات م ن ص ب ر ظ ف ر ا لظ ف ر ال ك ب ير م اك ان اهلل ل ي ظ ل م ه م ل ت ن ظ ر ا ل ى م ن ق ال و ان ظ ر ا ل ى م ا ق ا ل الن ج اة ف ي ح ف ظ الل س ا ن 58
ع AJNI Ky është tingull i mprehtë fytor. Nuk ekziston në gjuhën tonë. Shqiptohet si gjysmë tingulli "a" me gojë të hapur, në mënyrë që fryma lëshohet përmes fytit të shtrënguar. 59
Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme ع ع ع ع shkurtë. = i lëxohen ع, =u ع, an = ع ا, a = ع gjatë. = i lëxohen ع ى, =u ع و, a = عى, a = ع ا Shenja fet ha mbi te lexohet a e shkurtë, kurse tenvinifet ha e dyfishuar lexohet an e shkurtë. ع ع ا ع ا ع ع ع ع ع ى ع واو ع و ع و د ع ع د ع ش ع ف ا ع ز ع ت و ا ب ع ت ع يب ب ع ث ا ع ل ى ع ن الن ع ي م ا ع وذ ا لص ب ر ج م يل م ع ر اج الن ب ى ل ا ع ب د م ا ت ع ب د و ن ى ع ل ع ق ل س ل يم ا ل ع ل م ن ور ا لساع ى ن اج ح ا لص ال ة ع م اد الد ي ن ب ع ذ اب و اق ع ع د ل س اع ة ي ع د ل ع ب اد ة س ب ع ين س ن ة ي اع ل ى 60
ك ن ع ال م ا ا و م ت ع ل م ا ك ل ك م ر اع و ك ل ك م م س ئ ول ع ن ر ع ي ت ه و ر ف ع ن اه م ك ان ا ع ل ي ا ا ب ى اهلل ا ن ي ق ب ل ع م ل ص اح ب ب د ع ة ح ت ى ي د ع ب د ع ت ه ا ل ي س اهلل ب ك اف ع ب د ه 61
غ GAJNI As ky tingull nuk ekziston në gjuhën tonë. Vetëm gjerë diku i përgjigjet tingullit tonë g dhe shqiptohet me zë të thellë dhe të fortë nga fyti. Ka këto forma: Format e të shkruarit e shkronjës Në Fund Në Mes Në Fillim E Vetme غ غ غ غ shkurtë. = gan.lëxohen غ ا, ga = غ Sikur të gjithë tingujt e rëndë të mësuar deri tani edhe mbi këtë tingull fet ha lexohet a, ndërsa tenvini- fet ha e dyfishuar lexohet an. غ ا غ غ غ ا غ غ غ غ ى غ و ا غ و غ ي ب ف ر غ غ ف ر ز ي غ ا ب غ ير غ ش او ة ل ي ط غ ى م اا غ نى ع ن ه ا ل غ اش ي ة ب الطا غ ي ة 62
ا غ ت س ل ا ل غ يب ة ح ر ام ا ذ اي غ ش ى ر ب ن ا ل ت ز غ ق ل وب ن ا ى ا ن اا ل ر ب ت ا ر اغ ب ون ق د و ص ل ن اال غ ي ة م ن ي غ ف ر ي غ ف ر م ن غ شن ا ف ل ي س م ن ا م ال م ي غ ر غ ر ي غ ف ر ت ق ب ل ت و ب ة ع ب د ح ك م ة ب ال غ ة ف م ا الن ذ ر ت غ ن ا ذ ي غ ش ى الس د ر ة م اي غ شى م از اغ ال ب ص ر و م اط غ ى ر ب ن ا اغ ف ر ل ن ا أ ن ت غ ف ور ر ح يم ام ي ن 63
Germa Emertohe t arabisht I përgjigjet Tingullit: Germa Emertohe t arabisht I përgjigjet Tingullit: ح ر وف ال ه ج آء ALFABETI I GJUHËS ARABE ا ء Hemze, elif - ض Dad - ب Ba B ط Ta - ت Ta T ظ Dha - ث Tha Th ع Ajn - ج Xhim Xh غ Gajn - ح Ha - ف Fa F خ Ha - ق Kaf - د Dal D ك Kef K 64
ذ Dhal Dh ل Lam L ر Ra R م Mim M ز Za Z ن Nun N س Sin S و Vav - ش Shin Sh ه Ha H ص Sad - ى Ja J DISA REGULLA QË KANË TË BËJNË ME ZANORE, BASHKËTINGËLLORE DHE TË LEXUARIT NË KUR AN 1. ~ Kjo është shenjë për shqiptim më të gjatë dhe qëndron ( u dhe ( ى ( i,(آ) vetëm mbi zanoret e gjata a p.sh. ) dhe shwrben për shqiptim më të gjatë të tyre, و = xha e ج آء = felemma edaet ف ل مآ ا ض آء ت = si e س ى ء = kulu ق ول و ا ا م نا amenna ء س و enfusikum = su un = fi ف ى ا ن ف س ك م 65
2. Zanorja e gjatë u (ا و) lexohet si të ishte shkruar zanore e shkurtë u ( ا ) në fillim të këtyre fjalëve: ا ول ئ ك ا و ل ء ا ول ى ا ول و Ndërsa e fundit (të fjalët ا ول ى ا ول و dhe tjera të tilla) shqiptohet gjatë, nëse këto fjalë nuk lidhen me fjalwtjera që pasojnë. 3. Zanorja e gjatë u ( ؤ ( lexohet shkurt në disa vende në Kur an, p.sh: ه ؤ ل ء ع ل م آ ؤ 4. Zanorja e shkurtë u ( ( mbi و lexohet si zanore e gjatë u në këto fjalë: م او ر ى د او د ي ل و ن ي س ت و ن ت ل و ن غ او ن 5. Në disa fjalë zano rja e shkurtë e ) ( lexohet a e gjatë, p.sh: = hadha ه ذ ا = All-llahu ا هلل = dhalike ذ ال ك = Err-Rrahmanu ا لر ح م ن = thelathetun ث ل ث ة = hakedha ه ك ذ ا 66
= ilahun ا ل ه = lakin ل ك ن Në fjalën ا هلل lami ) ل) lexohet ll, përveç nëse vjen pas kesres. 6. Fjala ا ن ا lexohet si të ishte e shkruar ا ن -ene, përveç në qoftëse gjatë leximit në të pushojmë. 7. Tenvini ) ( - fet ha e dyfishuar gjithmonë shkruhet me bartësin elif ) ا (, përveç në ة dhe ى e cila nuk lexohet, p.sh: م س م ى ف ت ى ه د ى ج ن ة 8. Është shpjeguar me rastin e përpunimit të çdo harfi që fet ha ( lexohet si a e shkurtë (jo si e) dhe fet ha e ) dyfishuar- tenvini ( si an shkurt (jo si en) kur qëndrojnë ) mbi ndonjërën prej këtyre nëntë bashkëtingëlloreve të cilat nuk ekxistojnë në gjuhën tone: ق غ ع ظ ط ض ص خ ح Mirëpo, duhet mbajtur mend se, nëse në të qëndron sukuni dhe para tyre bashkëtingëllorja e butë me fet ha, atëherë edhe ajo fet ha lexohet si a e shkurtë, p.sh: = nahnu ن ح ن = jahruxhu ي خ ر ج = at amehum ا ط ع م ه م = adlalen ا ض ال ل 67
= vasbir و اص ب ر = ba de ب ع د = magdubun م غ ض وب = jakreu ي ق ر أ = jadhlimuhum ي ظ ل م ه م Kjo rregull nuk ka të bëjë me teshdidin, p.sh: ) ( = ves sabru و الص ب ر ا لض ال ل و اص ب ر ( ا ض ال ل ) = ed dalalu ) = et ta amu )ا ط ع م ه م ا لط ع ام 9. Zanorja ) ( - fe t ha lexohet si a e shkurtë në këto fjalë. = All-llahu ا هلل = Rabbi ر ب = All-llahumme ا لل ه م = Rabbena ر ب ن ا 10. Tingulli h ) ه) ه me kesre ose damme ) ) i cili në këtë trajtë vien vetëm në fund të fjalës, nëse ka para vetes harfin me hareke ) ( lexohet e gjatë, e nëse para tij qëndron harfi me sukun ose pa kurrfarë shënjë lexohet e shkurtë, gjegjësisht kesre dhe damme lexohen si i, u të gjata. 68
SHEMBUJ PËR SHQIPTIM TË GJATË PËR SHQIPTIM TË SHKURTË = felehu ف ل ه = Rabbuhu ر ب ه = resuluhu ر س ول ه = bihi ب ه = hajrihi خ ي ر ه = ba dihi ب ع د ه = ketebehu ك ت ب ه = minhu م ن ه = fihi ف يه = ibtilahu ا ب ت ال ه = nuhihi ن وح يه = alejhi ع ل ي ه = jehdihi ي ه د يه = Lil-lahi ل ل ه Përjashtim bën fjala ف يه م ه ان ا ( fihi muhana ). 11. Fjala م ج ر يه ا në Kur an duhet lexuar mexhreha. Zanoren e shkurtë e që qëndron në r duhet zgjatur me zë të hollë si e, e jo si a të gjatë. 12. Në Kur an në një vend është e shkruar ل ك ن ا të cilën fjalë duhet lexuar shkurt si me qenë e shkruar ل ك ن përveç në qoftëse në atë fjalë ndalemi. 69
13. Kur ndalemi në fjalët me njerën prej këtyre shenjave ) (, p.sh: = ijjake na bud ا ي اك ن ع ب د - ا ي اك ن ع ب د = bil-lah ب الل ه - ب الل ه = ma tef alun م ات ف ع ل ون - م ات ف ع ل و ن = Gafurun Rrahim غ ف ور ر ح يم - غ ف ور ر ح يم atëherë çdo njërën prej atyre fjalëve do ta lexojmë si të mbaronte me shenjën sukun Por, në qoftëse ndalemi në atë fjalë e cila mbaron me shenjën ) (, atëherë mbarimin e asaj fjale do ta lexojmë a të gjatë, p.sh: = Gafura غ ف ور ا - غ ف ور ا = huda ه د اى - ه د ى = tat hira ت ط ه ير ا - ت ط ه ير ا = rida ر ض ى - ر ض ى 70
14. Kur ndalemi në fjalët që mbarojnë me, ى ose و atëherë ai و harfi i mëparshëm ka shenjën shndërrohet në zanore të gjatë u, në qoftëse.( ) Kurse në zanore të gjatë i në qoftëse harfi i mëparshëm ka shenjën ),( p.sh: = hu ه و - ه و ه ى = hi ه ى - = en jagdu ا ن ي غ ض و - ا ن ي غ ض و ر ض ى = radi ر ض ى - 15. Në qoftëse ndalemi në fjalët që mbarojnë me t të rrumbullakët ) ة ة ( atëherë atë t do ta lexojmë h, p.sh: = bil ahireh ب ال خ ر ه - ب ال خ ر ة = fil hutameh ف ى ال ح ط م ه - ف ى ال ح ط م ة = bi imreeh ب ا م ر أ ه - ب ا م ر أ ة = xhenneh ج ن ه - ج ن ة Të të gjithë shembujt e shënuar kur vazhdojmë të lexuarit, fjalët do t i lexojmë sipas germave dhe shenjave që kanë. 71
16. Në qoftëse ndalemi në fjalë të cilat mbarojnë me sukun ( و, ى, ا ) gjata ( ose me zano re të ) ato fjalë do t i lexojmë sikur mos të ishim ndalur fare, p.sh: = alejhim ع ل ي ه م = kuli ق ول ى = amenu ا م ن وا = xheala ج ع ال 17. Duke lexuar në Kur an do të shohim se ka mbi disa fjalë disa shenja që tregojnë a është mire të ndaleni, ku mund të ndalemi dhe ku nuk mund të ndalemi, si p.sh: Në fund të çdo ajeti (verseti) mund të ndalemi pa marrë para sysh shenjat. ose është i njëjtë (.) dhe vjen në fund të çdo ajeti. me pikën tonë, Tregon se të ndalurit në atë fjalë është i م domosdoshëm., Tregon se nuk guxojmë të ndalemi, por nëse jemi ل ndalë duhet përsëri ta lexojmë atë fjalë në vazhdim të dytë, përveç nëse është në fund të ajetit. vend-mirë., Tregon se ndalimi është me ط 72
përshtatshëm., Tregon se ndalimi është shumë i ع ndalemi. Tregon se është mirë të قف,قلى, ج Tregon se është mirë të vazhdojmë, dhe صلى,ق Këto tri pika të përsëritura dy here tregojnë se nëse ndalemi në fjalën e parë, mos të ndalemi në të dytën, por nëse në të parën nuk ndalemi, të ndalemi në të dytën. 18. Në Kur an ka nën disa fjalë shenjë مد që tregon se harfi nën të cilin qëndron kjo shenjë duhet lexuar gjatë, dhe shenja قصر që treon se harfi nën të cilin qëndron kjo shenjë duhet lexuar shkurt. 19. Në Kur an ka shumë fjalë në të cilat nuk mund të ndalemi, e ato, kryesisht, janë: خ اش م ا ل ب ل ى ا ن ا ن ا ن ك ا ن م ا ا ن م ا ف ي م ن ا ل ى ا ل ع لى ر ب م ا ل و ل و ل ل ع ل ا ذ ك م ب ع د ق ب ل ك ل ك ل ح تى ث م ا و ا ما ا م ب ا لك ن ل م ع ن ل ما ه ل ذ و ذ ى ذ ا ك ي ف م ث ل ل ن ق د س و ف ل م ع م 73
20. Në Kur an njëzet e katër sure (kaptina) fillojnë me kësi shkurtesash të cilat duhet lexuar kështu: الم ا ل ف لم م ي م = ا ل ف لم ر ا الر = المر ا ل ف لم م يم ر ا = ط اس ين ط س = ك ه ي عص =ك آف ه اي اع ين ص آد = ط اه ا ط ه عسق حم = ح ام يم ع ي ين س ين ق آ ف = ص آد ط سم = ط ا س ين م يم ص ي اس ين يس = ح ام يم ح م = = ق آف ن = ق ن و ن 74
PËRMBAJTJA HYRJE 3 ELIFI 7 ZANORET E SHKURTËRA 7 ELIFI ME FET HA 8 ELIFI ME KESRE 8 ELIFI ME DAMME 9 DAL 10 DHAL 11 SUKUNI 12 RE 13 ZE 14 TENVINI 15 BE 16 TE 17 THE 18 VAVI 19 TESHDIDI 20 NUNI 21 JE 22 LAMI 23 ZANORET E GJATA 24 ZANORJA E GJATË A 25 75
FE 26 TË LIDHURIT E FJALËVE 27 ZANORJA E GJATË I 28 KAFI 29 ZANORJA E GJATË U 30 MIMI 31 HEMZA 32 KEFI 33 HUMBJA E GJATËSISË NË SHQIPTIM 34 HE 35 HA 36 ĤA 38 XHIM 40 SIN 41 SHIN 43 SAD 44 DAD 46 TA 48 DHA 50 AJNI 52 GAJNI 54 ALFABETI I GJUHËS ARABE 56 DISA REGULLA 57 SHEMBUJ 60 76