Fólkaheilsukanning 2015 - Hvussu hevur tú tað 2015 Fólkaheilsuráðið juni 2016
Sálarheilsa
Sálarheilsa Perceived Stress Scale Í hesi kanningini verður PSS (Perceived Stress Scale) nýtt fyri at meta um sálarheilsuna hjá fólki. PSS byggir á 10 spurningar (Q 12.1-12.10) ið snúgva seg um hvussu svarpersónurin sálarliga kennir seg sí tabel á næstu síðu. PSS skalin er frá 0-40 stigum. Ein upplivir strongd í størri mun, jú fleiri stig man fær. Modellið hevur ikki eitt ávíst mark fyri hvussu nógv stig skulu til fyri at hava høgt strongdarstøði, men royndir¹ vísa á, at sannlíkindini fyri einari langtíðar sjúkrafráveru økjast munandi, tá ein hevur eitt PSS-score á 16 ella hægri. Grundað á statistiskar greiningar, hava vit valt at tillagað føroysku útgávuna og harvið tikið fýra av spurningunum (2,7,8 og 10) úr modellinum. Hetta kemst av, at við hesum spurningum minkar forkláringsgradin á modellinum munandi. Hetta saman við at spurningur kann setast við, um tær hesar einstøku orðingarnar eru nóg neyvar ger, at vit hava valt eina tillagað loysn av PSS. Við tillagaðu loysnini verður PSS skalin broyttur frá 0-40 til 0-24, og markið frá nær ein er í vandabólkinum, verður flutt frá 16 til 11. Hesar broytingar saman øðrum metodiskum ivamálum ið eru í kanningararbeiðinum gera, at úrslitini mugu takast við fyrivarni. Við hesum meina vit, at dentur eigur at leggjast á samanhangini millum ymsu variablarnar, heldur enn tað ið teir einstøku spurningarnir skora. ¹Koch MB, Davidsen M, Juel K. Social ulighed i sundhed, sygelighed og trivsel 2010 og udviklingen siden 1987. København: Statens Institut for Folkesunhed, Syddansk Universitet; 2013.
Tillagað PSS-score 1. Ert tú vorðin uppøst/ur av onkrum óvæntaðum? 2. Er tað komi fyri, at tú ikki hevur havt tamarhald á støðum, sum hava stóran týdning fyri teg? 3. Hevur tú kent teg nervøsa/n og strongda/n? 4. Hevur tú álit á tær sjálvari/sjálvum, at tú evnar at loysa tínar persónligu trupulleikar? 5. Kennist tað, sum at alt hevur gingist, sum tú fegin hevði vilja? 6. Hevur tú kent tað, sum at tú ikki megnaði tað, tú skuldi gera? 7. Hevur tú verið før/ur fyri at handfara dagsins plágur? 8. Hevur tú kent tað, sum tú hevði tamarhald á støðuni? 9. Hevur tú verið óð/ur um tað, sum tú als onga ávirkan hevði á? 10. Hevur tú kent tað soleiðis, at trupulleikarnir vuksu so nógv, at tú ikki megnaði teir?
PSS-score - bólkar 9 8 82% 7 6 5 4 26% 11% 13% 18% 0-2 3-5 6-8 9-11 12-24 <11 >11 =<11 >=11 Bólkar Vandabólkur
Q3. Hvussu heldur tú, at tín heilsa er sum heild? Samanhang millum PSS-score og heilsu PSS-score
Q87. Hvussu heldur tú sum heild, at tú trívist? Samanhang millum PSS-score og trivnað PSS-score
Samanhang millum PSS og ymsar bakgrundsvariablar PSS-score - býtt á aldursbólkar 10 11,00 9 24% 18% 17% 15% 16% 14% 10,00 8 7 9,00 6 5 4 76% 82% 83% 85% 84% 86% 8,00 7,00 6,00 >= <11 11 - vandabólkur <11 >11 PSS-score (høgri ási) 5,00 4,00 18-29 ár 30-39 ár 40-49 ár 50-59 ár 60-75 ár eldri enn 75 ár Q2: Hvussu nógv ár ert tú?**(¹) 3,00 ¹ Hesi frámerki vísa á um tað er signifikant samband millum variablarnar ið myndir vísir: * - sambandið er signifikant á 0,05 stigið ** - sambandið er signifikant á 0,025 stigið
Samanhang millum PSS og ymsar bakgrundsvariablar PSS-score býtt á útbúgving 10 11,00 9 23% 23% 19% 12% 10,00 8 7 9,00 6 8,00 <11 - vandabólkur 5 4 77% 77% 81% 8 88% 9 7,00 6,00 >11 PS-score (høgri ási) 5,00 4,00 Nei Eitt ella fleiri stutt skeið Yrkislærd innan handverk, handil, skrivstovu Stuttur framhaldslestur, undir 3 ár Miðallangur framhaldslestur, 3-4 ár Langur framhaldslestur, meira enn 4 ár 3,00 Q93: Hevur tú tikið eina yrkisútbúgving?**
Samanhang millum PSS og ymsar bakgrundsvariablar PSS-score - býtt á venjing og rørslu 10 9 24% 18% 13% 11,00 10,00 8 7 9,00 6 8,00 5 4 76% 82% 87% 9 7,00 6,00 <11 - vandabólkur >11 5,00 PS-score (høgri ási) 4,00 Eg røri meg lítið og einki í frítíðini Eg gangi súkkli ella í aðra mátar røri meg Eg gangi til mótiónsvenjing ella fáist við tungt urtagarðsarbeiði ella annað krevnjandi húsligt arbeiði Eg venji hart ella íðki kappingarítrótt regluliga og fleiri ferðir um vikuna Q59: Um tú hugsar um farna árið, hvat lýsir best, hvussu nógv tú rørir teg í frítíðini?** 3,00
Samanhang millum PSS og ymsar bakgrundsvariablar PSS-score - býtt á svøvnmynstur 10 9 26% 11,00 10,00 8 7 39% 9,00 6 8,00 <11 - vandabólkur 5 4 74% 9 7,00 6,00 >11 PS-score (høgri ási) 61% 5,00 4,00 Nei, ongantíð ella næstan ongantíð Ja, men ikki nóg ofta Ja, sum oftast 3,00 Q13: Heldur tú sjálv/ur, at tú svevur nóg mikið, soleiðis at tú kennir teg úthvílda/n?**
Samanhang millum PSS og ymsar bakgrundsvariablar 10 PSS-score - býtt á royking 11,00 9 25% 23% 25% 17% 14% 10,00 8 7 9,00 6 8,00 5 4 75% 77% 75% 83% 86% 7,00 6,00 5,00 <11 - vandabólkur >11 PS-score (høgri ási) 4,00 Eg royki hvønn dag Eg royki minst einaferð um vikuna Eg royki minni enn einaferð um vikuna Nei, eg eri hildin uppat Nei, eg havi ongantíð roykt 3,00 Q32: Roykir tú?**
Samanhang millum PSS og ymsar bakgrundsvariablar 10 PSS-score - býtt á hvussu ofta ein drekkur alkohol 15,00 9 8 14% 17% 22% 31% 13,00 7 6 76% 11,00 5 4 86% 83% 78% 69% 9,00 7,00 <11 - vandabólkur >11 PS-score (høgri ási) 24% 5,00 Ongantíð Sjáldan Nakrar ferðir um mánaðin Nakrar ferðir um vikuna Dagliga ella næstan dagliga 3,00 Q47: Hvussu ofta drekkur tú 5 alkoeindir (genstande) ella meir til sama høvi?**
Samanhang millum PSS og ymsar bakgrundsvariablar 10 PSS-score - býtt á uppfatan av egnum kostvanum 11,00 9 8 7 6 67% 35% 18% 11% 13% 10,00 9,00 8,00 <11 - vandabólkur 5 4 33% 65% 82% 89% 87% 7,00 6,00 5,00 4,00 >11 PS-score (høgri ási) Sera ósunnir Ósunnir Hampuliga/toluliga sunnir Sunnir Sera sunnir 3,00 Q57: Hvussu metir tú, at tínir kostvanar eru?**
Samanhang millum PSS og ymsar bakgrundsvariablar 10 9 8 7 6 PSS-score - býtt á hvussu nøgd/ur ein er við sítt kynslív 14% 13% 21% 26% 39% 11,00 10,00 9,00 8,00 5 4 86% 87% 79% 74% 61% 7,00 6,00 5,00 <11 - vandabólkur >11 PS-score (høgri ási) 4,00 Sera væl nøgd/ur Nøgd/ur Hvørki nøgd/ur ella ónøgd/ur Ónøgd/ur Sera ónødg/ur Q107: Hvussu nøgd/ur hevur tú verið við títt kynslív tað seinasta árið?** 3,00
Sjúkrafrávera - dagar Ávirkanin ið PSS-score hevur á sjúkrafráveru 14,00 Sjúkufrávera seinasta árið¹ býtt á PSS-score 12,00 11,80 10,00 8,00 6,91 6,00 5,12 4,00 3,41 3,55 2,00 0,00 0-2 3-5 6-8 9-11 12-24 PSS-score (bólkar)** ¹Q28: Hvussu nógvar dagar hetta seinast árið og seinastu tvær vikurnar hevur verið neyðugt hjá tær at vera heima frá arbeiði av sjúkuávum, skaðum ella øðrum, sum darvaðu?
Egin ávirkan á egna heilsustøðu
Heilsa sum heild¹ býtt á uppfatan av egnum avriki 10 9 8 7 57% 56% 6 72% 8 5 4 9% Yvir miðal Miðal Undir miðal 34% 39% 24% 18% Egið avrik er als ikki umráandi 5% 4% 2% Egið avrik er eitt sindur umráandi Egið avrik er umráandi Egið avrik er sera umráandi Q31: Heldur tú, at nakað kann gerast fyri at varðveita eina góða heilsu?** ¹Q3. Hvussu heldur tú, at tín heilsa er sum heild?
Rørsla¹ býtt á uppfatan av egnum avriki 10 9 8 33% 3% 3% 18% 9% 25% 7 6 5 5 56% Eg venji hart ella íðki kappingarítrótt regluliga og fleiri ferðir um vikuna Eg gangi til mótiónsvenjing ella fáist við tungt urtagarðsarbeiði ella annað krevnjandi húsligt arbeiði 4 5 Eg gangi súkkli ella í aðra mátar røri meg 67% Eg røri meg lítið og einki í frítíðini 37% 23% 16% Egið avrik er als ikki umráandi Egið avrik er eitt sindur umráandi Egið avrik er umráandi Egið avrik er sera umráandi Q31: Heldur tú, at nakað kann gerast fyri at varðveita eina góða heilsu?** ¹Q59: Um tú hugsar um farna árið, hvat lýsir best, hvussu nógv tú rørir teg í frítíðini?
Nakrar samanberingar við donsku úrslitini
Aldurssamanbering dømir við signifikantum samanhangum Ymisk úrslit í Føroyum - býtt á aldur 25% 15% Vandabólkur Í vandabólki (PSS-score >= 11) Sova ikki nóg mikið Fisk Eta fisk - minni enn 1 ferð um vikuna Ósunnir Hava ósunnar/sera ella sera ósunnir ósunnar kostvanar Røri Røra seg meg lítið lítið og og einki einki 5% 18-29 30-39 40-49 50-59 60-75 75+
Royking 28% Fólk ið siga seg roykja hvønn dag¹ býtt á aldur 25% 19% 21% 21, 21, 19% 18, 15% 14, 15, 15% 12% 13, 5% 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75-79 Føroyar Danmark 2 ¹Q32: Roykir tú? ² Hvordan har du det? 2013 sundhedsprofil for regioner og kommuner Region Midtjylland
Samanbering millum Føroyar og Danmark¹ Venjing og rørsla Eg røri meg lítið og einki í frítíðini 35% PSS-score - vandabólkur 25% 15% 25% 15% 5% 5% 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75-79 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75-79 Føroyar Danmark Føroyar* Danmark ¹ Hvordan har du det? 2013 sundhedsprofil for regioner og kommuner Region Midtjylland