موسسه ISI و چگونگي نوشتن مقالات ISI موسسه اطلاعات علمي Information) :(Institute for Scientific بانك اطلاعات ISI مركزي براي فهرست نمودن و پوشش دادن جامع مهمترين مجلات علمي منتشره در دنيا به منظور تبادل اطلاعات ميان پژوهشگران مختلف مي باشد. شمار مجلات ISI ثابت نيست. يك مجله ممكن است در يك زمان از مجلات ISI محسوب شود اما به دليل كاهش بار علمي بعدا از ليست مجلات ISI كنار گذاشته شود. در حال حاضر بيش از 16000 مجله در ليست ISI قرار دارند. هر ساله 2000 مجله جديد مورد ارزيابي قرار مي گيرد و حدود ده درصد آنها به ليست ISI اضافه مي شوند. هر مجله علمي قبل از انتخاب شدن و فهرست شدن در ISIيكسري مراحل ارزيابي را پشت سر مي گذارد. ازجمله عوامل مورد ارزيابي و رعايت استانداردهاي بانك اطلاعاتي ISI كميته علمي منتخب مجله تنوع بين المللي مقالات چاپ شده در آن نشر به موقع مجله و جايگاه نشرآن مي باشد. لازم به ذكر است كه هيچ يك از اين عوامل به تنهايي مورد بررسي و ارزيابي قرار نمي گيرد بلكه با بررسي مجموع عوامل يك امتياز كلي داده خواهد شد. از جمله مواردي كه در ارزيابي مجله مورد توجه قرار دارد اين است كه عنوان مقالات چكيده و كلمات كليدي بايد به زبان انگليسي باشد همچنين توصيه مي شود كه منابع نيز به زبان انگليسي نوشته شوند. اگر چه اطلاعات علمي مهم به تمامي زبانها به چاپ مي رسد اما موارد ذكر شده بايد به زبان انگليسي باشد تا تحت داوري و ارزيابي ISI قرار گيرد زيرا ارزيابي كنندگان مجلات علمي در ISI نمي توانند عناوين و منابع بكاررفته در مقالات را به زبان انگليسي ترجمه كنند. داوري علمي و تخصصي مقالات چاپ شده در مجله توسط داوران نام آشناي علمي از جمله عمده ترين موارد مورد توجه ارزيابي كنندگان مي باشد كه گوياي اعتبار و غناي علمي مجله است. ارجاع به خود يا self citation چيست اگر منابع ذكر شده در مقاله پژوهش نويسندگان خود مقاله باشد اين كار از ارزش مقاله مي كاهد زيرا جنبه بين المللي بودن آن را ضعيف مي كند. درجه ارجاع به خود مجلات ISI معمولا كمتر از 20 است. ISI بودن يك مجله را چگونه تعيين كنيم بهترين راه مراجعه به سايت هايي نظير تامسون است. زيرا همچنان كه گفته شد هم تعداد مجلات زياد است و هم ISI محسوب شدن يك مجله ممكن است هميشگي نباشد.هر نشريه با هر امتياز علمي در كشور چاپ شود اگر ضريب تا ثيرش صفر باشد در اين پايگاه قرار نمي گيرد. متا سفانه در حال حاضر تمامي نشريات ايراني داراي ضريب تا ثير صفر بوده و جايي در اين پايگاه ندارند. ISC چيست ISC يا همان پايگاه استنادي علوم جديد و تكنولوژي كه همانند ISI داراي مقالات دانشمندان است كه خوشبختانه در ايران نيز چنين پايگاهي تاسيس شده است وهم اكنون به فعاليت مي پردازد. معيار اصلي ورود مجلات به نمايه هاي سه گانه ISI چيست بر اساس قانون تجمع گارفيلد متون هسته براي تمامي رشته هاي علمي بيش از 1000 مجله نيست. همچنين مطالعه اي از سوي گارفيلد بر روي پايگاه اطلاعاتي ا س.سي. يآ Index) (Science Citation نشان داده است كه %75 ارجاعات در كمتر از 1000 عنوان مجله شناسايي شدند. حال اگر لازم نباشد كه يك نمايه استنادي چند رشته اي جامع بيشتر از چندهزار مجله را پوشش دهد اين مجلات را چگونه بايد برگزيد هر چند برخي شاي به تاثير پذيري اين امر از سياست و... را مطرح مي كنند ولي نظر ISI Thomson چيز ديگري است. يعني هزينه- كارآيي. گارفيلد خود مي گويد: چون مساله پوشش وجهي عملا اقتصادي دارد معيار براي آنچه انتخاب مي ١Page
شود هزينه-كارايي است. هدف هزينه كارآمدي يك نمايه به حداقل رسانيدن هزينه در ازاي شناسايي يك مدرك مفيد و به حداكثر رسانيدن احتمال دستيابي به يك مدرك مفيد منتشره است. يك نمايه هزينه- كارآمد بايد پوشش دهي خود را تا حد امكان محدود به آن مداركي نمايد كه ممكن است افراد مفيدشان بدانند. به زبان ساده ISI Thomson مجلاتي را نمايه مي كند كه احتمال استناد به آنها بيشتر باشد.ولي چه شاخصي مي تواند صلاحيت ورود ديگر مجلات به جمع مجلات منبع ISI Thomson را تاييد كند. جواب بسيار ساده است: فراواني استناد به مجلات در منابعي كه پيشتر در اين نمايه وارد شده اند.اگر دانشگاهها مي خواهند مجلات خود را در نمايه هاي سه گانه ISI Thomson وارد كنند علاوه بر رعايت ضوابط عمومي مانند وضعيت نشر كيفيت مقالات تركيب سردبيري و تحريريه و... بايد در جستجوي راهكارهايي باشند كه به مجلات آنها از سوي مجلات منبع Thomson ISI استناد شود. شايد يكي از راهها تشويق محققان دانشگاه در استناد به مدارك مجلات داخلي در مقالات ارسالي به مجلات تحت پوشش نمايه هاي سه گانه ISI Thomson باشد. ارزيابي مقاله ISI از جمله عوامل مورد ارزيابي و رعايت استانداردهاي بانك اطلاعاتيISI كميته علمي منتخب مجله تنوع بين المللي مقاله هاي چاپ شده درآن نشر به موقع مجله و جايگاه نشر آن مي باشد. اين گزارش حاوي اطلاعات ارزشمندي پيرامون مجله ها و رتبه بندي آنها مي باشد. فاكتور تا ثير Impact) (Factor براي نخستين بار در سال 1995 و توسط بنيانگذار ISI گارفيلد Garfield مطرح شد و به سرعت به صورت دستورالعملي جهت گزينش بهترين مجله ها به كار رفت. حقيقت اين است كه اين فاكتور ابزار كاملي براي اندازه گيري كيفيت مقاله ها نمي باشد بلكه چون روش بهتري وجود ندارد و در حال حاضر نسبت به ديگر معيارها براي ارزيابي علمي از مزايايي برخوردار است لذا عموما مورد استفاده قرار مي گيرد. JCR بيش از 7500 مجله معتبر را در حدود 200 حوزه موضوعي از سال 1997 به بعد در بر مي گيرد و با استفاده از آن مي توان مجله ها را در حوزه هاي تخصصي طبقه بندي و شاخص هاي رتبه بندي آنها را بررسي كرد. JCR در دو نسخه موجود است نسخه علمي آن در بر گيرنده بيش از 5900 ژورنال علمي و نسخه علوم اجتماعي مشتمل بر 1700 ژورنال است. JCR از طريق Web of knowledge به شرط پرداخت وجه اشتراك قابل بررسي است. ( IF )ضريب تاثير يا درجه تاثير يا Impact factor چيست اين عامل همه ساله توسط ISI برمبناي ارجاعات به هر يك از مجلات علمي آن محاسبه مي شود و نتيجه در گزارشات ارجاع مجله يا Journal Citation Reports يا به اختصار JCR منتشر مي شود. اين ضريب نه براي مقاله يا نويسنده بلكه براي مجله محاسبه مي شود. محاسبه برمبناي يك دوره سه ساله صورت مي گيرد. فرضا اگر در سال 84 جمعا 40 ارجاع به يك مجله صورت گرفته باشد و در آن مجله در سال 82 تعداد 26 مقاله و در سال 83 تعداد 24 مقاله چاپ شده باشد ضريب ارجاع آن مجله از تقسيم 40 بر 50 به دست مي آيد كه 8/0 است. يعني به طور متوسط هر مقاله آن نشريه 8/0 مرتبه مورد استناد مقالات ديگر قرار گرفته است. فاكتور تاثير به صورت ميانگين تعداد ارجاعات به يك مورد قابل استناد (نظير مقاله پژوهشي مقاله مروري نامه ياد داشت چكيده و..) در يك مجله علمي در طول زماني معين تعريف شده است. فاكتور تا ثير تعداد ارجاعات به مقاله هاي دو سال قبل مجله تقسيم بر تعداد مقاله هاي منتشر شده در دو سال مذكور است. در مواردي فاكتور تا ثير مجله بطور ميانگين (كه معدل فاكتور تا ثير طول دوران فهرست شدن آن مجله در ISI مي باشد) نيز مورد استفاده قرار مي گيرد. اين شاخص مهمترين و در عين حال كاربردي ترين شاخص ارزيابي مجله ها از نظر ISI است. اين عامل همه ساله توسط ISI بر مبناي ارجاعات به هر يك از مجله هاي علمي آن محاسبه مي شود و نتيجه در گزارش JCR منتشر مي شود. اين ضريب نه براي مقاله يا نويسنده بلكه براي مجله محاسبه مي شود. محاسبه بر مبناي يك دوره سه ساله صورت مي گيرد. ٢Page
چگونه يك مقاله ISI ارزيابي مي شود براي اينكه بتوانيد يك مقاله بنويسيد لازم است در اين زمينه اطلاعاتي داشته باشيد. اگر اين مقاله را براي مو سسه اطلاعات علمي ISI مي نويسيد احتمالا برايتان مهم است كه بدانيد اين مقاله ها چگونه ارزيابي مي شود. امروزه ارزيابي مقاله هاي علمي يكي از دغدغه هاي جوامع علمي مي باشد. مو سسه اطلاعات علميISI براي ارزيابي تحت پوشش فهرست نويسي خود سه شاخص در نظر گرفته است: 1- فاكتور تا ثير گذار :(IF) اين شاخص مهمترين و در عين حال كاربردي ترين شاخص ارزيابي مجله ها از نظر ISI است. 2- شاخص فوري( Immediately ): تعداد ارجاعات به مقاله هاي منتشر شده مجله در سال مورد ارزيابي تقسيم بر تعداد مقاله هاي منتشر شده در همان سال مجله مذكور است. اين شاخص در حقيقت شيب رشد منحني ارجاعات را بيان مي كند. 3- شاخص نيمه عمر استناد( Half-Life Cited ):نيمه عمر ارجاعات يا نيمه عمر استناد تعداد سال هايي است كه از سال ارزيابي بايد به عقب برگشت تا شاهد پنجاه درصد كل ارجاعات به مجله در سال مورد ارزيابي باشيم. به عبارت ديگر اين شاخص مدت زماني كه نيمي از كل استنادات به آن مجله صورت پذيرفته باشد را نشان مي دهد و در حقيقت سرعت كاهش ميزان ارجاعات به مجله را بيان مي كند. بديهي است كه وقتي مقاله هاي يك مجله ارزش خود را براي ارجاعات زود از دست بدهند (مقاله ها سطحي باشند و خيلي زود بي ارزش شوند) تنها به مقاله هاي جديد مجله ارجاع داده مي شود. اين موضوع باعث مي شود كه نيمه عمر ارجاعات به مجله كاهش يابد. بنابراين هر چه نيمه عمر ارجاعات به مجله بيشتر باشد نشان مي دهد كه ارزش مقاله هاي مجله در طول زمان بيشتر حفظ شده است و هنوز مورد ارجاع قرار مي گيرند. در مجموع هرچه نيمه عمرارجاعات به يك مجله بيشتر باشد ارزش مجله بالاتر مي رود. در پايان هر سال مجله هاي تحت پوشش فهرست نويسي ISI كه در فهرست وبگاه علم Science=WOB) (Web of قرار گرفته اند ارزيابي مي شوند. معيارهاي ارزيابي و سنجش همان شاخص هاي ارزيابي ISI (سه شاخص اشاره شده دربالا) مي باشند. نتايج اين ارزيابي نيز درگزارش هاي ارجاع مجله JCR هر سال جهت اطلاع عموم اعلام مي شود. در بين فاكتورهاي بالا فاكتور تا ثير كاربردي ترين شاخص مي باشد و امروزه به طور گسترده اي در درجه بندي و ارزيابي مجله هاي مورد استفاده قرار مي گيرد. اين فاكتور در حقيقت توانايي مجله و هيا ت تحريريه آن را در جذب بهترين مقاله ها نشان مي دهد. بانك اطلاعات ISI مركزي براي فهرست نمودن و پوشش دادن جامع مهمترين مجله هاي علمي منتشره در دنيا به منظور تبادل اطلاعات ميان پژوهشگران مختلف مي باشد. پر واضح است كه منظور از پوشش جامع فهرست نمودن كل مجله هاي علمي منتشر شده در جهان نمي باشد. چرا كه از طرفي مقرون به صرفه نيست و از طرف ديگر تمام مجله هاي نشر يافته در جهان از استانداردهاي ISI پيروي نكرده اند و از غناي علمي لازم برخوردار نيستند. ارزيابي مجله هاي علمي ISI به طور مستمر و مداوم هر دو هفته صورت مي گيرد. ارزيابي كنندگان ISI در حدود 2000 عنوان جديد را سالانه مورد ارزيابي قرار داده و تنها 10 تا 12 درصد از مجله هاي علمي ارزيابي شده انتخاب مي شوند. هر مجله علمي قبل از انتخاب شدن و فهرست شدن در ISI يكسري مراحل ارزيابي را پشت سر مي گذارند. از جمله عوامل مورد ارزيابي و رعايت استانداردهاي بانك اطلاعاتيISI كميته علمي منتخب مجله تنوع بين المللي مقاله هاي چاپ شده درآن نشر به موقع مجله و جايگاه نشر آن مي باشد. لازم به ذكر است كه هيچ يك از اين عوامل به تنهايي مورد بررسي و ارزيابي قرار نمي گيرد بلكه با بررسي مجموع عوامل يك امتياز كلي داده خواهد شد. از جمله مواردي كه در ارزيابي مجله مورد توجه قرار دارد اين است كه عنوان مقاله ها چكيده و كلمات كليدي بايد به زبان ٣Page
انگليسي باشد همچنين توصيه مي شود كه منابع نيز به زبان انگليسي نوشته شوند. اگر چه اطلاعات علمي مهم به تمامي زبانها به چاپ مي رسد اما موارد ذكر شده بايد به زبان انگليسي باشد تا تحت داوري و ارزيابي ISI قرار گيرد زيرا ارزيابي كنندگان مجله هاي علمي در ISI نمي توانند عناوين ومنابع بكار رفته در مقاله ها را به زبان انگليسي ترجمه كنند. داوري علمي و تخصصي مقاله هاي چاپ شده در مجله توسط داوران نام آشناي علمي از جمله عمده ترين موارد مورد توجه ارزيابي كنندگان مي باشد كه گوياي اعتبار و غناي علمي مجله است. سه پايگاه EST WOS و JCR از معتبرترين پايگاه هاي علم سنجي هستند كه توسط مو سسه اطلاعات علمي ISI تهيه و روز آمد سازي مي شوند. پايگاه ESI (Essential Science Indicators بر مبناي دوره هاي زماني 10 ساله به اراي ه آمار در قالب شاخص هاي تعيين شده توليد علم از جمله رتبه علمي كشورها بر اساس تعداد توليدات علمي تعدا كل استنادها و نسبت استناد به توليدات علمي مي پردازد. در پايگاه (Web of Science(WOS امكان جستجو و استخراج اطلاعات در طول دوره هاي زماني مختلف بر اساس شاخص هاي گوناگون علم سنجي وجود دارد. پايگاه Reprts) JCR (Journal citation به اراي ه گزارش استنادي نشريه ها مي پردازد. از طرفي تعداد نشريه هايي كه هر كدام از اين پايگاه ها نمايه مي كنند نيز با ديگري متفاوت است. بهترين معيارهاي ISI براي نمايه كردن مجله ها چيست در سايتISI چهار مورد به عنوان ملاك هاي اصلي نمايه شدن مجله آمده است كه عبارتند از: 1- زمان بندي نشر تعريف شده باشد يعني معلوم باشد كه فصلنامه است ماهنامه است يا... و در موعد معين هم آماده شود. 2- فرآيند داوري براي مجله تعريف شده باشد. 3- قواعد نشر بين المللي را رعايت كند. براي مثال عنوان مجله گوياي محتواي آن باشد. 4- مقاله به هر زباني كه باشد مهم نيست ولي چند مورد در آن بايد به زبان انگليسي باشد كه عبارتند از: اسامي نويسندگان عنوان چكيده و كلمات كليدي و حتي الامكان منابع و مĤخذ هم انگليسي باشد. موارد فرعي هم وجود دارد كه شامل اين موارد است: 1- مجله بايد حوزه بين المللي داشته باشد و به يك حوزه جغرافيايي خاص تعلق نداشته باشد. 2- در حوزه آن مجله ترجيحا مجله مشابه نباشد يا اگر هست آن مجله معيار برتري نسبت به آنها داشته باشد. 3- افراد به وجود آورنده آن حتي الامكان افراد شناخته شده اي باشند. 4- افراد به وجود آورنده توزيع جغرافيايي مناسبي داشته باشند مثلا همه ايراني نباشند. البته موارد فرعي نمره اضافه دارد و در قبولي يا رد مجله از طرفISI نقش بازي نمي كند. طريقه نگارش چكيده مقاله براي اراي ه در نشريات بين المللي چكيده مقاله: Abstract در مجلات علمي چكيده مقاله هم معني خلاصه است. اما در لغت نامه اين دو معنا تعريفيمتفاوت دارند. بعضا در متون علمي هر دو به يك معني بكار مي روند. بطوريكه بعضي مجلات از يك لغت براي هر دو مفهوم استفاده مينمايند البته اين روش فراگير نيست و بسياري مجلات بين چكيده و خلاصه مقاله تمايز قاي ل هستند. (معمولا چكيده مقاله اي كه قبل از ارسال اصل مقاله براي يك مجله ارسال ميگردد چكيده مقاله پيشين ناميده ميشود كه با چكيدهاي كه در پايان مجلات آورده ميشود چكيده پسين تفاوت اساسي دارد). ٤Page
چكيده مقاله قسمتي است كه خواننده بعد از جذب شدن توسط عنوان مقاله به آن نگاه كرده و آنرا ميخواند چكيده علاوه بر كوتاه بودن بايد بطور معني داري خلاصه شده و حاوي مطالب اصلي و مهمترين يافته هاي مسلم مقاله باشد. بايد به مجلهاي كه مي خواهيد براي آن مقاله بفرستيد نگاه كرده و طول متوسط چكيده ها رااز آن استخراجنماي يد علاوه براين بايد به قسمت "توضيحاتي براي نويسندگان" رجوع كرده و اگر قوانين و ضوابط خاصي براي نوشتن چكيده در آن ذكر شده آنرا رعايت نماي يد. مثلا معمولا گفته مي شود كه چكيده بايد بين صد تا صد و پنجاه كلمه باشد. چكيده بايد حاوي بخشهاي زير باشد: - حقايق واصول بكار برده شده - روشها - نتايج اصلي - اهميت نتايج و تعبير و تفسير آنها چكيده مقاله بايد حاوي مطالب و حقايق يافت شده در كار تحقيقي و مهمترين نتايج و ميزان اهميت كار انجام شده بوده ومعني هر يك از يافته ها را بيان نمايد. نبايد در چكيده مطالبي رابيان نمود كه در مقاله نيامده است بلكه بايديافته هاي مرتبط بامقاله را در برداشته و دقيق باشد. نبايد در قسمت چكيده از عباراتي مثل "اهميت يافته ها در اين مقاله بحث شده است..." استفاده نمود زيرا اينعبارت و نظاير آن هيچگونه اطلاعاتي را به خوانندگان نمي دهند و غير مفيد هستند و فقط محدوديت استفاده از كلمات را براي شما بيشتر مي كنند.(سقف 150 كلمه)-. بجاي اينها بايد يافته ها راذكر نموده و بيان كنيد كه چرا اين يافته ها مهم هستند. چهار جزء اصلي هر چكيده عبارتند از : - 1 يافته هايتان يا چيزي كه قصد يافتن آنرا داشتهايد. اين موضوع ممكن است قبلا در قسمت عنوانمقاله ذكر شده باشد. - 2 اگر روشهاي بكار برده شده در كار تحقيقي جالب هستند توضيحي راجع به آنها ذكر كنيد در غير اينصورت لزومي به اينكار نيست. - 3 نتايج اصلي كار را همراه با تعابيراصلي آنها بصورت شفاف وواضح ذكركنيد.هرگزنبا يد از توصيفات مبهم استفاده نماي يد. تعبير و تفسير از نتايج را براساس اهميت كاربرد و استنباط از آنها ذكر نماي يد. 4 -حجم يك چكيده نبايد بيش از 150 كلمه باشد. هر يك از موارد فوق را حداكثر در چند جمله ذكر نموده و از كلمات اختصاري كه در متن استفاده نمودهايدو يا خود آنها را مخفف كرده و به اختصار آورده ايد در قسمت چكيده استفاده ننماي يد. در چكيده از اشكال و جداول استفاده ننموده و بهآنها آدرس هم ندهيد. از عبارات ساده و مسلم همراه با مقادير و اعداد استفاده كنيد. مثلا بنويسيد:"هشتادوشش درصد ) %86) بيماران بعد از درمان سلامت خود را به دست آوردند " در چكيده جملات را طوري ننويسيد كه نياز باشد به منبعي آدرس بدهيد ولي اگر لازم شد كه درچكيده به منبعي آدرس دهيد بايد تمام مشخصات منبع يعني: زمان چاپ نام نويسندگان نام مجله و غيره راذكر كنيد. چگونه يك مقاله علمي را خواندني تر بنويسيم مارتين گرگوري بيش از يك دهه پيش در مجله «نيچر» نوشت: «دو نوع نوشتار علمي وجود دارد. يك نوع براي جلب خواننده و نوع ديگر فقط براي اينكه مورد ارجاع قرار گيرد و اين نوع دوم مانند يك بيماري عفوني به سرعت در حال گسترش است.» به نظر ميرسد در اين مقطع زماني نيز تغييرات بسيار محدودي ايجاد شده است. هنوز هم حجم زيادي از مقالات علميمنتشره فقط توسط دانشمندان و محققاني كه به موضوع مقاله علاقهمند هستند مورد مطالعه قرار ميگيرد و افرادي كه به مطالعه گذراي مقالات علمي ميپردازند بيشتر به صفحات علمي روزنامهها و مجلات علمي عام مراجعه ميكنند. ٥Page
با وجود مقالات فراواني كه در مورد نحوه نگارش صحيح و قابل فهم براي جلب توجه خوانندهها وجود دارد دانشمندان نبايد از فقدان راهنماهاي مناسب براي نحوه نگارش مقالات گلايه داشته باشند. بسياري از ژورناليستها و نويسندگان حرفهاي اين دو كتاب استاندارد در مورد نحوه نگارش مقاله خوب و علمي را مورد توجه قرار ميدهند: اجزاي سبكهاي نگارشي (استانك وايت 1959) و درباره خوب نوشتن (زينسر 1976) حال آنكه اين كتابها و كتابهاي مشابهشان براي بسياري از دانشمندان ناشناختهاند. با وجود اينكه اين كتابها نحوه نگارش صريح مقالات علمي را به طور دقيق بيان نميكنند ولي از جهت بيان نحوه صحيح سازماندهي مطالب و نگارش مقالات شيوا و حاوي اطلاعات مفيد بسيار با ارزشند. مهمتر اينكه اين قبيل كتابها حامل يك پيام مهم هستند كه نويسندگان بايد مطالب را براي خوانندگان بنويسند نه براي خودشان. البته هنوز هم بسياري از مقالات علمي و پزشكي حاوي مطالب طولاني و مبهمي هستند كه بيشتر خوانندگان و حتي آنهايي را كه آگاهي مناسبي به موضوع دارند نيز گمراه ميكنند. مسلما محدوديتهايي در شكل و ساختار مقالات علمي وجود دارد. در يك مقاله علمي علاوه بر در نظر گرفتن نكاتي كه مورد نظر مجلات علمي مختلف است بايد مقدمه مواد و روشها نتايج و بحث در مورد نتايج در ارتباط با تي وري اوليه آورده شود. ماهيت مقالات علمي بيان نتايج و بحث بدون خطا (bias) محدوديتهايي را در نحوه نگارش مقاله ايجاد ميكند: بيان نتايج در جملات با فعل مجهول (passive) به آن شكل غير شخصي ميدهد و لزوم به كار بردن مراجع مختلف نيز مانع ميشود كه متن مقاله به خوبي دنبال شود. با اين وجود اين قوانين به قدري انعطافپذير هستند كه بتوان مقالهاي نوشت كه حاوي مطالب مفيد و جالب توجه باشد. 10 فرمان براي نگارش علمي و جذاب 1- يك تفكر قديمي در معماري وجود دارد كه ميگويد شكل اشيا از عملكردشان پيروي ميكند. اين تفكر در نگارش هم وجود دارد. بسياري از دانشمندان عقيده دارند هيچ چيزي مهمتر از نتايج مقالاتشان نيست. اما واقعيت اين است كه اولين عملكرد مقاله انتقال پيام به خواننده و متقاعد كردن وي به ارزشمند بودن تحقيق انجام شده است بنابراين بهتر است قبل از شروع به نوشتن در مورد پيام موضوع تا مل شود. حتي بهتر است پيش از نوشتن عنوان مقاله راجع به نتايج مقاله نيز انديشيده شود. دانشمندان امروزي كمتر به بيان نتايج خام ميپردازند و هدفشان تفسير و بحث بهتر نتايج است.(1995Horton,) يك نويسنده ممكن است موضوعي را در ذهن خود روشن و واضح تصور كند و نيازي به توصيف و تفسير حس نكند در صورتي كه خواننده ممكن است اصلا چنين تفكري نداشته باشد. تمام ترديدها توسط خوانندگان مختلف از اين تفكر نويسنده ناشي ميشود كه مطلبي كه در اثر بحث و گفتگوي زياد براي وي مسجل و بديهي شده است براي خواننده نيز واضح و روشن است. گاهي اوقات نتايجي كه مربوط به موضوع اصلي نيستند هر قدر هم كه جالب باشند بهتر است حذف شوند و اگر اين نتايج حذف شده مفيد و اساسي باشند بهتر است در يك مقاله ديگر مطرح شوند. يك نوشتار بايد يك پرسش اصلي را پاسخ دهد و بيتوجهي به اين موضوع از دلايل شايع بيميلي خوانندگان نسبت به مطالب است al). 2003) Lambert et اين پرسش بايد مشخص جديد مورد علاقه و استقبال جامعه علمي باشد.(2004Hudelson, & Perneger) خوانندگان مجلات فوق تخصصي به توضيحات اضافه و طولاني درباره موضوع مورد بحث علاقهاي ندارند در حالي كه در مجلات عمومي براي ايجاد پس زمينه علمي مناسب براي خوانندگان نياز به توضيحات تكميلي احساس ميشود. به طور كلي دانشمندان بايد خود را جاي خوانندگان گذاشته و عمق و جزي يات لازم مطلب را از ديدگاه خوانندگان بررسي كنند. 2- مورد ديگر استفاده از شيوايي و فن بيان مناسب در حين پيروي از اسلوب مقالهنويسي است. David Reese چنين عنوان ميكند كه در يك مقاله پزشكي علمي يا هر نوع ديگر نويسنده بايد با استفاده از لغات متداول سعي كند كه خواننده را نسبت مطلب نوشتهشده متقاعد سازد. در عين حال عليرغم تلاش براي فصاحت مطالب هرگز مشاهدات و حقايق ارايهشده ٦Page
در مقالات نبايد تحت تا ثير فن خطابه قرار گيرند. به عنوان مثال در يك مقاله ضرورتي براي استفاده از صفات و قيدهاي پيچيده وجود ندارد و در صورتي كه بيان نتايج و بحث منطقي و روان باشند خواننده نيازي به لغات نامفهوم و غير ضروري جهت درك بهتر مطلب احساس نميكند. كلمات غير ضروري بهتر است حذف شود. يك نگارش پرتوان معمولا مختصر و فشرده است. اين موضوع در مورد نوشتههاي عمومي نيز مصداق دارد. هر قدر در يك نوشته تركيبات طولاني و پيچيده و توضيحات اضافي در پرانتز بيشتر باشد خوانندگان و حتي علاقهمندان به موضوع را از ادامه مطالعه باز ميدارد. بهترين و مطمي نترين كار براي جلب توجه خوانندهها بيان مطالب به صورت صريح قطعي و مشخص است. 3- خوانندگان انتظار دارند هر نوع اطلاعات خاص موجود در يك مقاله را در محل مخصوص آن پيدا كنند. در صورتي كه جابجاييهاي زيادي در محلهاي ارايه اطلاعات ايجاد شود مثلا برخي نتايج بدون آنكه در قسمت يافتههاي مقاله ذكر شده باشند در بحث مورد ارزيابي و تفسير قرار گيرند خواننده را سردرگم ميكنند. مطالبي كه قرار نيست در قسمت بحث مطرح شود بهتر است از قسمت نتايج حذف شود. 4- عنوان مهمترين عبارت يك مقاله است. اگر خوانندهاي اهميت نوشتهاي را از عنوان آن برداشت نكند به خواندن آن ادامه نميدهد. عنوانهاي طولاني حامل اطلاعات بيشتري هستند ولي توجه كمتري جلب ميكنند بهخصوص در افرادي كه با نگاه سريع و گذرا از روي عناوين موجود در فهرست مجلات مقاله مورد نظرشان را انتخاب ميكنند. عنوانهاي كوتاه جذابتر هستند ولي ممكن است مفهوم كامل را نرسانند. عناويني كه از لغات ايهامدار استفاده ميكنند جذابيت بيشتري براي خوانندگان دارند ولي نبايد به تبيين محتواي اطلاعاتي مطلب بپردازند. در نهايت در هنگام انتخاب عنوان مناسب باز هم بهتر است نويسنده خود را در جايگاه خواننده قرار دهد. 5- خلاصه مقاله نيز داراي اهميتي تقريبا مساوي با عنوان است گاهي تنها بر اساس خلاصه مقاله يك خواننده تصميم ميگيرد مقاله را بخواند يا آن را كنار بگذارد. هر قدر هم يك مطلب حاوي اطلاعات قيمتي و مهم باشد در صورتي كه در خلاصه مطرح نشده باشد خواننده علاقهاي به ادامه دادن مطالعه پيدا نميكند. خلاصه مقاله به دو شكل نوشته ميشود نوع آزاد كه شامل يك پاراگراف است و بيشتر در مقالات مولكولي و بيولوژي سلولي استفاده ميشود و نوع ساختاري كه هر چهار قسمت مقاله در آن رعايت ميشود و بيشتر در مقالات كلينيكال استفاده ميشود. در مورد اينكه بهتر است خلاصه پيش از نوشتن مقاله تهيه شود يا پس از اتمام آن بهتر است كه هر دو روش يكبار مورد ارزيابي و آزمايش قرارگيرد و سپس روش مناسبتر را انتخاب كنيم. 6- بين بررسي متون و مقدمه مقاله اختلاف زيادي وجود دارد مقدمه نبايد تا جايي كه امكان دارد به مرور متون بپردازد هدف اصلي آن طراحي يك نقشه است كه نويسنده ابتدا به طور عام لزوم بررسي موضوع را عنوان ميكند و سپس با نشان دادن روشها به يك سو ال اصلي كه همان هدف مقاله است ميرسد. يك تاريخچه كوتاه كه اهميت مطالعه را عنوان ميكند و اطلاعات قبلي موجود در اين زمينه را بيان كرده و نقايص موجود را نمايان ميسازد عموما در مقدمه آورده ميشود. 7- قسمت مواد و روشها در مقاله بايد به طور تخصصي و با جزي يات كامل مطرح شود. به نحوي كه محققان ديگر نيز بتوانند آن را انجام دهند. يك اشتباه شايع در اين قسمت بيان نشدن برخي جزي يات ضروري است كه خواننده را از درك صحيح روش انجام مطالعه باز ميدارد بنابراين قرار دادن خود به جاي خواننده در اين قسمت نيز بسيار مفيد خواهد بود. شركتهايي كه محصولات آنها مورد استفاده قرار گرفته به طور خلاصه بايد ليست شوند. 8- نتايج بايد با يك نظم و توالي منظم ارايه شوند بيان نتايج بايد از توالي منطقي پيروي كند و نه از ترتيب زماني. در غير ٧Page
اين صورت درك آنها مانند چيدن قطعات پازل در كنار هم است كه ميتواند بسيار گيجكننده باشد. از ارايه نتايج غير ضروري كه تا ثير چنداني در بحث ندارند بايد پرهيز شود تا خواننده سردرگم نشود و پيام اصلي نيز كمرنگتر نشود. هدف از نوشتن يك مقاله تحقيقاتي ارايه يك فرضيه و بحث و تفصيل و تفسير در مورد آن است. بنابراين بحث يك مقاله بايد كاملا روان و مرتبط با نتايج و با تفسيرهاي كامل و ذكر منابع مختلف باشد. تفكرات و انديشههاي تحقيقاتي بايد با دلايل مستدل و مستند حمايت شوند و به طور كاملا واضح و روشن مورد ارزيابي قرار گيرند تا خواننده بتواند با آن ارتباط برقرار كند. 9- در نهايت افزايش تعداد مقالات تحقيقاتي و مقالات مروري نشاندهنده افزايش فشار بر محققان است تا در زمينههاي مورد علاقه خود همگام با مقالات روز باشند. اگرچه روزانه بر تعداد الگوها و راهنماها براي نوشتن يك مقاله گويا و قابل درك افزوده ميشود دانشمندان از ميان حجم زيادي از مقالات از همين الگوها جهت انتخاب مقاله مورد نظرشان استفاده ميكنند. دانشمندان كماكان مقالات را در صورتي كه به عنوان آنها علاقهمند باشند يا پرسش و پاسخهاي مهمي را در برداشته باشند مطالعه ميكنند و هر قدر يك مطلب بهتر و منطقيتر نوشته شود خوانندگان بيشتري را جذب ميكند و بيشتر مورد ارجاع ساير مقالات واقع ميشود. 10- و بالاخره اين كه در نظر گرفتن دو نكته هنگام مقالهنويسي بسيار مهم است: پيام اصلي و خواننده مقاله چرا كه تمام هدف نويسنده متقاعد كردن خواننده به ارزش و اهميت تحقيق انجام شده است و اگر او به خوانندهها بيتوجهي كند خوانندهها نيز به نوشتههاي او بيتوجهي ميكنند. چهارچوب مقاله و قواعد مقاله نويسي تحقيق و پژوهش از اهميت ويژه اي برخوردار است و به جرات ميتوان گفت كه همه پبشرفت هاي علمي صنعتي پژوهشي تكنولوژي و جامعه شناسي بر پايه تحقيق و پژوهش استوار است. اصلي ترين و مهمترين شيوه اراي ه نتايج يك مطالعه و تحقيق تهيه مقاله پژوهشي است و محققي در صحنه توليد وانتشار علمي موفق است كه بتواند نتايج پژوهش خود را در مجلات معتبر پژوهشي به چاپ برساند. از آنجا كه نوشتن صحيح و مناسب يك مقاله يك ركن اساسي براي چاپ مقالات علمي ميباشد در اينجا سعي شده است كه به بررسي روش هاي صحيح نگارش مقالات پژوهشي پرداخته شود. به طور كلي هر مقاله پژ وهشي شامل اجزاي اصلي زير است: عنوان نام نويسنده يا نويسندگان اطلاعات تماس چكيده واژگان كليدي مقدمه مباني نظري تحقيق روش تحقيق يافته هاي تحقيق بحث و نتيجه گيري فهرست منابع عنوان مقاله 1) اولين بخش يك مقاله عنوان است كه بايد اشتراكاتي با موضوع اصلي تحقيق داشته باشد و به شكلي جذاب جملهبندي شده باشد. نكات زير در انتخاب عنوان مقاله قابل توجه هستند: ٨Page
2) عنوان مقاله حتي الامكان بايد دقيق و رسا بوده و از به كار بردن اصطلاحات ناآ شنا يا اختصاري خودداري شود. 3) عنوان مقاله حتي الامكان بايد جمله خاصي باشد كه نكات اصلي و عمده موضوع را در بر داشته باشد. 4) به طور معمول (نه هميشه) و در نامگذاري اكثر تحقيق ها اين نكات در نظر گرفته مي شود: چه چيزي را ميخواهيم بررسي كنيم در چه جامعه اي در كجا و در چه زماني. مثلا عنوان يك مقاله ميتواند اين باشد: بررسي رابطه سطح سواد مادران و تغذيه كودكان در شهر تهران سال 1386 5) عنوان بايد «فاقد پيش داوري» باشد. به عنوان مثال انتخاب اين عنوان براي يك مقاله مناسب به نظر نمي رسد: بررسي علل بي علاقگي رانندگان نسبت به بستن كمربند ايمني! 6) اگر كلماتي در توصيف ويژگي مطالعه شما نقش كليدي دارند حتما در عنوان خود آن را بگنجانيد. مثل مطالعه آينده نگر مطالعه دوسويه كور يا مطالعه تصادفي شده 7) هيچ گاه نبايد در عنوان مقاله نتيجه پژوهش را به صورت ثابت شده ذكر نمود. نويسندگان و آدرس ها اسامي نويسندگان و همكاراني كه در مطالعه شركت داشته اند بايد بطور كامل ذكر شود. همچنين نويسنده اصلي كه مسي ول ارتباط با خوانندگان است بايد مشخص شده و آدرس كامل و شماره تلفن وي در اختيار خوانندگان قرار گيرد. چكيده تحقيق چكيده پس از عنوان بيشتر از ساير بخشهاي يك مقاله خوانده ميشود و در چكيده قسمت هاي مختلف مقاله شامل مقدمه اهداف روشها و نتايج تحقيقق بصورت خلاصه ذكر مي شود. متن بسياري از مقاله ها به طور كامل در دسترس ما نيست و گاهي فرصت براي خواندن تمام مقاله نداريم و از اين رو چكيده مقاله اهميت زيادي دارد. در اكثر مجلات تعداد كلمات چكيده 150 تا 250 كلمه محدود است. واژگان كليدي چند واژه كليدي كه از اهميت زيادي در مطالعه برخوردارند در اين قسمت ذكر مي شود. ضمن اين كه با ذكر واژه هاي كليدي در سايتهاي علمي مي توان به دنبال مقاله نيز گشت. به طور معمول تعداد اين واژه ها حدود 5-6 كلمه در نظر گرفته مي شود. مقدمه مقدمه يك مقاله پژوهشي ضمن بيان مسي له و تشريح موضوع به آن مسي له پاسخ ميدهد كه ارزش مطالعه حاضر براي انجام آن چه بوده است. در حقيقت با مطالعه مقدمه يك مقاله پژوهشي خواننده با مسي له تحقيق آشنا شده و ضرورت انجام پژوهش را درك ميكند. متن مقدمه بايد روان باشد و حتي الامكان به صورت خلاصه و حداكثردر 2 صفحه تايپ شود. مباني نظري تحقيق ادبيات تحقيق يا مباني نظري به تشريح مفاهيم تعاريف و تاريخچه موضوع تحقيق مي پردازد. نويسنده مقاله بايد بر ادبيات تحقيق مسلط بوده و مباني نظري موضوع تحقيق خود را به طور مختصر ولي كاربردي بيان نمايد. مباني نظري تحقيق بايد با استناد و ارجاع علمي آورده شود. يك مقاله خوب بايد بخش مباني نظري قابل قبولي داشته باشد. روش تحقيق در اين قسمت از مقاله چگونگي و روش انجام پژوهش توضيح داده مي شود. همچنين نمونه هاي مورد بررسي چگونگي نمونه گيري جامعه هدف مراحل اجراي ي پژوهش و نحوه تجزيه و تحليل داده ها ذكر مي شود. در اين قسمت در مورد تغيير بيشتر ٩Page
بحث شده و روش اندازه گيري و ميزان دقت و چگونگي كنترل آنها بيان مي شود. يافته هاي تحقيق در اين قسمت نتايج بدست آمده از پژوهش ذكر مي شود. نتايجي كليدي مطالعه بايد با كلمات روان و دقيق و بدون بزرگ نمايي ذكر شود. از روشهاي مختلفي براي اراي ه نتايج استفاده مي شود. استفاده از اعداد جداول و نمودارها كمك ارزنده اي به اراي ه مطلب بطور ساده تر مي نمايد اما لازم است داده هاي جداول و نمودارها به طور كامل تشريح شده و مورد تجزيه و تحليل قرار گيرند. در مواردي كه از روش ها و آزمون هاي آماري براي بررسي نتايج و تحليل داده ها استفاده شده باشد بايد نوع آن نيز ذكر شود. بحث و نتيجه گيري در اين قسمت به تفسير نتايج اراي ه شده مي پردازيم. همچنين مي توان به مقايسه نتايج به دست آمده از مطالعه حاضر با نتايج ساير مطالعه ها پرداخت و با توجه به مجموعه شواهد نتيجه گيري نمود. در صورت لزوم مي توان پيشنهادهايي براي انجام مطالعات بهتر و كامل تر در آينده اراي ه داد. فهرست منابع در پايان لازم است كليه منابعي كه در تحقيق مورد استفاده قرار گرفته اند به شيوه اي مطلوب ذكر شوند. شيوه نگارش منابع در نشريات مختلف متفاوت است و بهتر است از راهنمايي اين نشريات و شرايط نگارش مقالات كمك بگيريم. چند نكته اساسي در ارسال مقالات به نشريات علمي به ياد داشته باشيد كه قبل از ارسال چكيده مقاله خود به يك مجله ابتدا فرم نحوه نگارش مقاله را از آن مجله دريافت نموده و چكيده خود را در قالب آن فرم تهيه و تايپ نماييد (به عنوان مثال تعداد كلمات فونت تعداد خطوط فاصله خطوط از كناره هاي صفحه و ) دلايل عدم پذيرش چكيده يك مقاله در نشريات علمي 1) ابهام در موضوع مقاله و وجود تعداد زياد مقالات مشابه پيشين 2) عدم تبيين زمينه اصلي تحقيق 3) نمونه گيري نامناسب 4) عدم رعايت اصول مقاله نويسي مورد نظر نشريه 5) عدم ذكر صحيح ارقام آماري 6) فقدان بحث و پرداختن به نتايج 7) چكيده هاي خيلي كوتاه و خيلي زياد 8) بي دقتي در تهيه متن (غلط تايپي اشتباهات متن) 9) عدم ارتباط موضوع مقاله با رويكرد نشريه ١٠Page