SSP lítur aftur um bak

Transkript

1 SSP lítur aftur um bak og gongur framá Frágreiðing um tvørprofessionella samstarvið millum skúla, sosialar myndugleikar og politi í Føroyum SSP-ráðgevingin Mai SSP- samstarvið hevur sum mál at byggja upp, brúka og røkja faklig netverk, sum hava fyribyrgjandi og mennandi ávirkan á gerandisdagin hjá børnum og ungum

2 Lógvatak móti kriminaliteti 5. januar 2011 varð endurskoð aði SSP- sam starv sáttmálin undir skrivaður. Sáttmálin skal tryggja, at fyri byrgjandi arbeiðið millum børn og ung í Føroyum heldur fram. SSP-samstarvið byrjaði í 2007 sum eitt tvørprofessionellt samstarv millum tríggjar fakbólkar, sum hvør í sinum lagi arbeiða ella hava samband við børn og ung skúlan, sosialu mynd ug leik arnar og politiið. SSP arbeiðir fyri at fyribyrgja krimi naliteti og skaðandi atburði millum børn og ung. Og endamálið við fakliga sam starvinum er at savna og sam skipa fyribyrgjandi arbeiðið og at gera felags átøk. Hendan frágreiðingin lítur aftur á nakrar av teimum hendingum og átøkum, sum hava merkt SSP-samstarvið í 2010 og Hon lýsir eisini nøkur av teimum virðum og hugsanum, sum liggja undir arbeiðinum at byggja brúgv millum myndugleikarnar, børnini og foreldur teirra. Uppgávan at fáa bólkar og mynd ugleikar, sum higartil í stóran mun hava liva í hvør síni verð, at arbeiða saman, er stór. Tað vísa royndirnar í tvørprofessionellum arbeiðið. Stóra avbjóðingin er at fáa eitt samsstarv, sum byggir á álit, virðing og ávirkan. stutt sagt snýr tað seg um at arbeiða fyri byrgj andi við at menna førleikarnar hjá børnum og ungum at gera tey røttu valini. Eitt samstarv, har allir partarnir kenna, at teir hava møguleikar fyri javnbjóðis ávirkan og sum er merkt av opinleika og gjøgnumskygni. Einans á henda hátt fáa vit skapt eld hugan, ágrýtnið, virkisfýsnið og ikki minst kensluna av at arbeiða fyri einum felags máli, sum er drívmegin í arbeiðnum at fyri byrgja kriminaliteti og skaðandi atburði millum børn og ung. Tað tekur tíð, at fáa eitt slíkt tvørprofessionellt samstarv á føtur. Tí er tað eisini umráðandi, at vit hava tol at bíða, meðan tær stóru brúgvarnar verða bygdar. Sjøtil er settur á og arbeiðið gongur miðvíst framá. Óli Rubeksen SSP ráðgevi

3 SSP-ráðgevingini samskipar arbeiðið Arbeiði í SSP fer fram á fleiri mótum, har SSP-ráðgevingin savnar og togar í træðrirnar. Ein leiðslubólkur hevur evstu ábyrgdina av samstarvinum. Hann ásetir stevnumiðini og skal m.a. tryggja samstarvinum nøkt andi karmar. Haraftur at kemur ein samskipanarbólkur, sum m.a. eftirmetir fyribyrgjandi arbeiðið og savnar saman vitan um børn og ung. Í hesum báð um nevndunum sita umboð fyri Mentamálaráðið, Almannamála ráðið, Heilsumálaráðið, Kommunu sam skipan Føroya, Føroya Kommunu felag og politiið. SSP- arbeiðið er skipað í nýggju SSP-økisbólkar kring landið, ið eru knýttir at skúlunum. Í økis bólk un unum sita lærarar, umboð fyri barna vernd ar tænastur, heilsu frøðingar, politistar, starvs fólk í ungdómshúsum og Ser nám. Dagliga arbeiði fer fram í SSP- Ráð gevingini, sum húsast á Barna verndarstovu Føroya í Havn. Har starvast eitt fólk og leið arin á Barnaverndarstovuni er eisini leiðari fyri SSP-Ráðgevingina. Høvuðsuppgávan hjá ráð gev ingini er at samskipa SSP-arbeiðið og at menna hugskot til fyribyrgjandi arbeiðið. Hetta fevnir hetta m.a. um at: Vera sambindingarlið og kveikjari millum leiðslubólkin, sam skipanarbólkin og økisbólkarnar. Ráðgeva og vegleiða skúlum og stovnum um fyribyrgingararbeiði Skipa fyri undirvísing og upplýsing fyri børnum, ung um, foreldrum og øðrum í sambandi við fyribyrgjandi átøk Standa á odda fyri fakligari menning í sambandi við útgreiningar, átøk og nýhugsan um fyribyrging Savna hagtøl og skjalfesta vitan

4 Fyribyrging ymiskar loysnir og tilgongdir Skulu vit fyribyrgja kriminaliteti og skað andi atburði millum børn og ung, mugu vit fyri tað fyrsta vita nær talan veruliga er um fyri byrgjandi tiltøk. Sam stundis mugu vit vita um munur er á fyri byrging sum heild og hugtakinum kriminali tet fyribyrging. Spurningurin er eisini hvør fyribyrgingarháttur gevur besta úrtslitið. Støða má takast til um skila best er at nýta hættir, sum beinleiðis hava til endamáls at minka kriminellu hendingarnar. Ella um fyribyrgingarhættir, sum heldur venda sær móti lívsvirðum og livi korum hjá fólki sum heild virka betri. Det Kriminal Præventive Råd í Dan mark hevur lýst hvussu fyribyrg ing av kriminaliteti skal skiljast sum hugtak. Hendan lýsing kann verða ein hjálp hjá okkum, sum arbeiða við fyribyrging og kann geva okkum eitt felags grundar lag at arbeiða út frá. Les meira á Men umframt at fyribyrgja kriminali teti mugu vit eisini eisini vita hvussu samfelagið kann gerast tryggari at liva í. Talvan niðan fyri lýsir hvat hugtakið trygg leiki fevnir um í hesum sam bandi. Her eru eisini ymsar loysnir. Tiltøk ini kunnu skipast eftir hvørjir trupul leikarnir eru í tí ítøkiliga førinum. Men tey kunnu eisini leggj ast til rættis eftir sosialu korun um og møguleikunum tilfeing inum hjá teimum ungu ella børn unum. Tilgongdin í arbeið inum verður síðani lagað eftir valinum. Í tí fyrra før in um sum vit kunnu kalla trupul leikagrund aða tilgongdin verður dentur lagdur á trupulleikarnar, sum skulu loysast. Í seinna førin um tilfeingisgrundaða til gongdin verður harafturímóti mett um hvørjar møguleikar børn ini og tey ungu hava, og hvussu tey kunnu stuðlast og menn ast. Tilgongdirnar hava ymiskar fyri munir og kunnu tí nýt ast á ymisk um stigum í SSParbeiðinum. Verður arbeitt í uppbyggj andi fas uni, verður vanliga tikið støði í tilfeingis grund aðu til gongd ini, meðan tilgongdin í fyri byrg ing ar fasuni sum oftast tekur støði í teim um ítøkiligu trupul leik unum hjá børnunum ella teim um ungu. Trygga samfelagið fýra grundhugtøk Orðabókin: tilfeingisgrundað ressourcebasera evnisvendur problemorientera

5 FyribyrgINGar arbeiði í fólkaskúlanum bjóðar undirvísing Skúlin er kanska týdningarmesti pallurin í SSP samstarvinum. Tískil er umráðandi at hava góð fyri byrgjandi tilboð í fólka skúlan um líka frá skúlabyrjan til næmingurin fer úr skúlanum. Tilboðini skulu hjálpa og stuðla lærar un um bæði í undirvísingini og í øðrum pedagogiskum virksemi. Hugsanin við SSP-arbeiðinum í fólkaskúlanum er at: Læra næmingarnar hvussu teir við fyrimuni kunnu nýta vitan í verki. Læra teir at velja út og sálda frá og at uppdaga vanda tekin, sum kunnu vera fyriboðan um skaðandi atburð. Læra næmingarnar at halda fast við altíð at hava ta góða lívið í miðdepilinum. Virka fyri, at foreldrini verða partur av týdningarmiklum neti, sum nógv gjørt verður burtur úr. Tann vitanin, sum næm ingarnir fáa, skulu foreldr ini eisini fáa innlit í. For eldra leik lut urin og týdningur hans ara fyri sosiala lívið í skúla flokk inum eigur at vera í hásæti. Skúlin skal gera ta fulkomna foreldra samstarvið møguligt. Hann skal hjúkla um hetta samstarv og røkja tað øll skúla árini, so at lærarar, foreldur og næmingar taka ábyrgd av felags málinum: At tryggja, at næmingarnir fáa sum mest burtur úr skúlatíðini, fakliga og heilsuliga. Politiið í Føroyum hevur í samband við SSP-samstarvið avgjørt at bjóða kriminalfyribyrgjandi undirvísing til allar skúlar í Føroyum skúlaárið 2011/2012. Eisini verður skipað fyri fyribyrgjandi undirvísing í ferðslu. Miðað verður eftir, at hava hetta undirvísingartilboðið á hvørjum ári. Skúlaárið 2011/2012 sær undirvísing arskráin soleiðis út: 1. flokkur ferðsluundirvísing (2 skúlatímar) 6. flokkur kriminal fyribyrgjandi undirvísing stuldur (2 skúlatímar) 9. flokkur kriminalfyribyrgjandi undirvísing harðskapur + revsiváttan (2 skúlatímar) Nærri kunning og avtalur um undirvísingina kunnu gerast við at venda sær til SSP-samskiparan hjá politinum, Mariann Reinert, SSP@politi.fo

6 á Skúlaleiðslur Tørvur yvirskipaðum og SSP Á árliga skúlaleiðaradegnum, ið Mentamálaráðið skipaði fyri 18. mars í 2011 varð SSP tillutað 7 min. í skránni. Umframt kunning um týðandi úrslit frá lívsstílskanningini í 7. 8.flokkunum (les meira niðanfyri) fingu luttakararnir spurningin: Hvat ynskir tú tær av SSP- samstarvinum? At SSP- umboðið í skúlanum ger eitt virkið uppsøkjandi og fyribyrgjandi arbeiði á skúlanum. At tað heldur sín førleika viðlíka og røkir samstarvið í økisbólkunum. Inn komu 44 svar og her eru nøkur av teimum: Óført við fyribyrg i ng a r arbeiði, men hevði verið gott, um SSP eisini var ein instansur, ið tók sær av teimum, sum eru komin sær í trupul l eikar. Tað er ofta her vit standa hjálparleys, tí tað er einki samstarv millum barnavernd, skúla, heilsuverk og løgreglu. Eyðun Djurhuus, varaskúlastjóri, Tórshavnar Kommunuskúli. Marjun Holm, skúlastjóri, Argja skúli. At allir skúlar, sum ikki hava framhaldsdeild verða aktivir partar av SSP. Tað er ov seint fyri næmingar, sum ganga í hesum skúlum at bíða til teir koma í framhaldsdeildina. Meira kunning til skúlarnar um t.d. Ung & Rús-tiltakið. Joan Neshamar, skúlaleiðari, Velbastaðar skúli. At hjálpa skúlanum við ráðgeving og upplýsingum í mun til fyribyrgjandi undirvísingina. At hjálpa til við samstarvinum millum skúla og heim og teir ymsu fakbólkarnar. Durita P. Joensen, skúlastjóri, Skúlin við Løkin. rúsdrekka politikki Í vár var henda áheitan send landstýriskvinnuni í skúlamálum: Skal endamálið við fyribyrgingini á rúsdrekkaøkinum verða rokkið, má farast til verka á trimum økjum: 1. Ein yvirskipaður og orðaður rúsdrekkapolitikkur er í skúlanum 2. Atgerðarførleikin hjá næmingunum skal styrkjast við undirvísing ( Prát um rúsdrekka ) 3. Foreldrabólkar, sum seta karmar fyri flokkin ella bólkin ( Samspælið ) Politiskt eigur at verða lagt upp til einfaldar reglur um ein rúsdrekkapolitikk í fólkaskúlanum. Í miðnámsútbúgvingunum er neyðugt við meira fjølbroyttum reglum, har bæði næmingar, lærarar og leiðsla eru við til at seta karmar um rúsdrekkanýtsluna í skúlanum.

7 Átakið Ung & Rús Eins og í londunum vit vanliga sammeta okkum við byrja nógvir føroyingar at drekka á ov ongum aldri. Hugburðurin tykist vera, at tað ber ikki til at koma í rættuligt veitslu lag fyrr enn tú hevur drukkið. Vit vita eisini, at tá ið ung dómar koma sær í vanda- og illstøður, er rúsdrekka mangan uppi í leikinum. Fyri at broyta hesa gongd og røkka endamálinum í fyr byrgjandi arbeiðinum hjá SSP, var hetta evnið viðgjørt í flest øllum 7. flokkum í landinum (760 næm ingar) í tíðarskeiðinum februar Somuleiðis vendi átakið sær til foreldrini og teirra leiklut sum uppalarar. Næm ingarnir hildu evnið vera sera spennandi og gjørdu nógv burtur úr at nema sær vitan um Ung & Rús. Framløgurnar vístu greitt, at næmingarnir høvdu gjørt sær sínar egnu metingar um bæði kropsligar og sálarligar avleiðingar av rúsdrekkanýtslu. Tey søgdu sína hugsan um orsøkirnar til at ung byrja at drekka, har m.a. bólkatrýst, spenningur og kenslur vórðu nevnd. Eisini greiddu tey frá hvat kundi verið gjørt fyri at fyribyrgja, at ung yvirhøvur byrja at drekka. Samanumtikið hevur tiltakið verið við til at upplýsa um vandarnar við rúsdrekkamisnýtslu. Tann sannroynd, at aðrir starvsbólk ar vóru við í átakinum, t.d. heilsu frøðingar og løgreglan, eggjaði heilt vist næmingunum til at arbeiða víðari við evninum. Sostatt avdúkaði tiltakið eisini, at tað er ein avgjørd styrki fyri SSP, at samstarvið hevur fleiri ymiskar streingir at leika á. Tað eydnaðist væl at koma á tal við tey ungu í 7. flokki og hoyrdu vit eisini teirra meiningar. Sum fyrireikarar hava vit eisini uppliva onkra hugburðsbroyting hjá okkum sjálvum. Rannveig Hovgaard, lærari í Hvalbiar skúla. Á foreldrafundinum í vikuni frammanundan var Samspælið eitt væleydnað reiðskap til samstarv. Sum heild eru arbeiðshættirnir í bókini Prát um Rúsdrekka góðir. Ólavur Thomsen, lærari við Felagsskúlan á Oyrabakka. Hóast tað var eitt sindur av iva um, hvussu tiltakið Ung & Rús skuldi fyriskipast, bleiv tað til eina viku, sum eydnaðist væl fyri fyriskipararnar. Ásla Joensen, leiðari ungdómshúsið Loftið. Væleydnaður rúsfríur dansur Endin á átakinum UNG & RÚS var tiltakið Náttin er Ung. Ungdómshúsini í SSP-sam starvin um syrgdu fyri, at næmingarnir í 7. flokkunum fingu eina góða uppliving, nú evnisvikan var av. Tiltakið fór fram í høllini hjá Dansifrøi í Gundadali í Havn. Endamálið var m.a. at vísa teimum ungu, at tað ber væl til at fara í býin, til konsert o.a, uttan at rúsa seg. Starvsfólk frá ungdómshúsunum kring landið vóru til arbeiðis hetta kvøldið, so uppgávan hjá foreldrunum var tí at tryggja, at næmingarnir komu til Havnar og sluppu heimaftur í øllum góðum. Tiltakið savnaði eini 500 ung úr øllum landinum og tónleikabólkurin Páll Finnur Páll gjørdi sítt til, at tiltakið eydnaðist framúr væl. Tey ungu hava givið til kennar, at tey vóna, at hetta verður eitt tiltak, sum verður tikið upp aftur.

8 Undirvísingartilfar um rúsdrekka Í sambandi við átakið Ung & Rús hevur SSP-ráðgevingin útvega og umsett undirvísingartilfar til føroyskt. Prát um rúsdrekka byggir á vísinda liga gransking og er ætlað teim um elstu flokk un um í fólkaskúlanum og mið náms skúlunum. Tilfarið fevnir m.a. um fleiri venjing arupp gávur, sum aktivera næming ar nar og sum leggja upp til orða skifti um hugburð og atburð. Undirvísingin skal síggjast sum partur av einum størri tiltaki, sum eisini fevnir um foreldrafundir um rúsdrekka og ætlanina at orða ein rúsdrekkapolitikk í fólka skúlanum og miðnámsskúlanum. Tilfarið er í trimum pørtum, og teir ymsu partarnir kunnu nýtast alt eftir hvørjar royndir næmingarnir hava við rúsdrekka. Av tí, at partarnir eru sjálvstøðugir er tilfarið lætt at nýta í undirvísingini. Les meira á

9 Átakið At keypa fyri onnur Knýta sambond millum foreldrini Tað er ein trupulleiki, at ung undir 18 ár, sum ikki sjálvi hava aldur at keypa rúsdrekka, kortini hava lætt við at fáa hendur á rúsdrekka. Sambært kanningini, sum SSP hevur gjørt, eru tað í høvuðs heitum foreldur, systkin og vinir, ið útvega teimum ungu undir 18 ár rúsdrekka. Tey vita kanska ikki ella leggja einki í, at tað er ólógligt at keypa ella geva rúsdrekka, sum er ætlað ungum undir 18 ár. Foreldrini eru týdning armesti leikarin í fyri byrging ararbeiðinum og tí er foreldraleikluturin í hásæti í SSP-høpi. Sambandið millum foreldrini hevur al stóran týdning fyri fyri byrg ingararbeiði, tí for eldrini kunnu hava av gerandi ávirkan á sosiala trivnaðin í einum skúla flokki. Eitt væleydnað foreldrasam starv byggir á trygga grund, har fyrstu venjingarnar longu byrja, tá ið skúla gongdin byrjar. Í sambandi við átakið Ung & Rús hava nógvir foreldrafundir verið kring landið. Skipað hevur verið fyri upp leggum og foreldur hava havt møguleika at siga sína hugsan um fyribyrgingararbeiðið. Afturboðanin hevur verið sera jalig. Góða undirtøkan fyri Samanspælinum (sí niðanfyri) boðar eisini frá góðum. Hetta sigur nakað um hvussu stóran tørv foreldrini hava at tosa við hvønn annan um áleikandi mál og gera avtalur, ið snúgva seg um børnini. Royndirnar vísa, at Sum liður í fyribyrgjandi átakinum hjá SSP viðvíkjandi ung dómi og rúsdrekka verður saman við Rúsdrekkasølu landsins og føroysku bryggjaríunum varpa ljós á hugtakið At keypa fyri onnur. SSP skúli sosialir myndugleikar politi Partarnir eru farnir undir at fyri reika eitt felags tiltak, sum skal fáa fólk at gevast við at keypa ella útvega rúsdrekka til ungdóm, sum er yngri enn 18 ár. Løgtingslóg um innflutning og sølu av rúsdrekka hevur soljóðandi áseting: Tað er forboðið, at selja ella flýggja út rúsdrekka til persónar, sum ikki eru fyltir 18 ár, ella at flýggja út rúsdrekka, um tað er sannlíkt, at rúsdrekka er tilætlað øðrum, sum ikki lúka treytirnar fyri at fáa rúsdrekka.

10 Samspælið ein leið til foreldrasamstarv foreldrini eru besta fyribyrgjandi eindin og foreldra net er ein góður møguleiki at arbeiða fyribyrgjandi og við trivnaði sum heild. Tí hevur SSP givið út borðspælið, Sam spælið, sum skal hjálpa foreldr unum at tosa saman um týdningarmiklar støður í gerandis degnum hjá børn unum í skúlanum, frítíðar skúlanum ella á dagstovninum. Samspælið viðgerð evnir, sum hava stóran týdning fyri foreldrini og sum gevur foreldrunum møgu leika at samskifta við hvønn annan á jaligan hátt. Nakað, sum kann fáa børnini at trívast betri og at kenna seg trygg ari. Ætlanin við spælinum er serliga, at fáa í lag eitt orðaskifti millum foreldrini. At tey eru samd í øllum lutum hevur minni at siga. Samspælið gevur foreldrunum møguleika at gera felags avtalur, sum kunnu stuðla undir trivnaðin hjá børnunum og eggjar foreldrunum til at samskifta sínámillum. Samanspælið er gjørt eftir danska Samspillet, sum Det Kriminalpræventive Råd hevur ment. SSP stendur fyri føroysku útgávuni í samstarvi við Fólkaheilsuráðið, Føroya Lærarafelag og foreldrafelagið Heim & Skúli. Flest allir skúlar hava fingið útflýggjað tilfarið. Les meira á Útgevari: SSP skúli sosialir myndugleikar politi í samstarvið við: Felagið heim & skúli

11 Foreldrafundir kunnu minka um drykkjuskapin hjá ungum Tað kann vera hent hjá foreldrum at børnum í sama umhvørvi at práta saman um rúsdrekka. Ofta kunnu felags mørk fyri øll í vinaskaranum gera tað lættari hjá teimum ungu at halda seg innan fyri mørkini, og hjá okkum vaksnu at ansa eftir at tey gera tað Foreldrafundir kunnu minka drykkjuskap Tað kann verða hent hjá foreldum at børnum, sum koma í sama umhvørvi at tosa saman um rúsdrekkavanarnar hjá børnunum. Um foreldrini semjast um at áseta felags mørk fyri vinaskaran, so minkar vandin fyri Hví hava foreldrafundir um rúsdrekka? Foreldur kunnu ávirka rúsdrekkanýtsluna hjá børnunum Nógv ung byrja at drekka, um tað mundið, tey ganga í framhaldsdeildini. Foreldur kunnu avmarka rús drekkanýtsluna hjá teimum ungu nógv. Setur tú greið mørk og ert ein góð fyrimynd, kanst tú sum foreldur ávirka barnið hjá tær at drekka minni. Tað er ikki lætt at vita, hvussu tú skalt bera teg at, tá tey ungu koma í samband við rúsdrekka. Mong foreldur fáa nógv burtur úr at tosa við onnur for eldur um mørk. Foreldrafundir í skúlanum eru eitt gott høvi til slíkt orðaskifti. FORELDRAFUNDUR Vælkomin til foreldrafund um ung og rúsdrekka. Vit foreldur kunnu ávirka rúsdrekkanýtsluna hjá teimum ungu. Kom til foreldrafund komandi mikudag og sig frá tínum royndum. Heilsan foreldraumboðini at tey ungu bróta mørkini og tað verður lættari hjá foreldunum at ansa eftir, at mørkini verða vird. Fólkaheilsuráðið hevur í samstarvið við SSP givið út faldara á føroyskum, sum byggir Hvat sigur serfrøðin? Serkøn eru samd í, at foreldrafundir hava stóran týdning í royndunum at avmarka rúsdrekkanýtsluna hjá teimum ungu. Les tað niðanfyri, sum tveir av fremstu serfrøðingunum í Noregi innan fyribyrging siga um foreldrafundirnar. Foreldur kenna seg ofta einsamøll og ótrygg í uppalingini, og serstakliga tá ið ungdómsárini nærkast, sigur Øysten Henriksen, sum er dosentur í sosialum arbeiði á Lærda háskúlanum í Bodø. Høvi til felagsskap Hann arbeiðir við eini doktararitgerð, sum viðger leiklut foreldranna í rúsfyribyrgjandi arbeiði. Hann er sannførdur um, at foreldrafundir leggja grund undir virðismiklum samarbeiði millum skúla og av varðandi. Rúsdrekka og barnauppaling er ein avbjóðing fyri næst an øll foreldur. Við at bjóða foreldrunum við fáa tey av varðandi høvi at koma saman, og soleiðis á faldaran Foreldremøter kan reducere ungdomsfylla, sum heilsumyndugleikarnir í Noregi hava gjørt. Faldarin er lagaður til føroysk viðurskifti. Les meira á kunnu fundirnir gera, at foreldrini ikki kenna seg standa einsa møll. Samstundis verða foreldrini meira tilvitað og betur egnað sum uppalarar, vísir hann á. Henriksen leggur dent á, at foreldrini eru ein týdningarmikil partur av fyri byrg ing ar arbeiðnum. Fyrst og fremst tí tey ávirka hugburð og val hjá børnum og ungum, tá ið tað snýr seg um rúsdrekka, royking og rúsevni. Eg haldi tað vera áhugavert at hoyra, hvussu foreldur samskifta um rúsdrekka og um at seta mørk á fundunum. Ein sentralur spurningur er eitt nú, hvussu foreldur kjakast um 18 ára markið, sigur hann. Henriksen sigur frá foreldrum, at tey kenna seg standa við stórum avbjóðingum. Ikki minst í fyrstu ungdómsárunum. Øll hini sleppa er van lig asta grundgevingin, sum tey ungu brúka Stiftelsen Bergensklinikkerne og hevur drúgvar Ofta er tað lærarin, sum stendur við uppgávuni, móti foreldrunum. royndir í rúsarbeiði. og nógvir teirra halda tað vera eina alt ov Ofta er tað tó ein misskiljing, sum stendst krevjandi uppgávu, tí teir skulu geva frálæru í av, at foreldrini ikki vita, hvat hini sleppa. Eins og Henriksen hevur Klyve góðar royndir av foreldrafundum, har avvarðandi hitt ast Eini ráð eru at leita sær hjálp hjá SSP- ráð- einum evni, sum ikki er teirra kjarnuøki. Fylgið við, hvat tey ungu takast við til tey til felags átak at fyribyrgja rús- og at ferð ar - gev ingini ella øðrum. eru ára gomul, tá skuldi verið sloppið. trupul leikum hjá børnunum. Klyve heldur, at Soleiðis kunnu fakfólk við góðum innliti Tað er greiði boðskapurin hjá Arne Klyve tað ræður um at hugfanga foreldrini og fáa tey í evnum sum uppvøkstur, samspæl og rúsevni til foreldrini. Klyve er undirvísingarleiðari á við. hjálpa til at fáa fáa fundin á rætta kós. Fylgið við, hvat tey ungu takast við, til tey eru ár Ein hent heimasíða Samanhópurin, kallast ein sam starvsfelagsskapur av almennum stovnum og privat um felagsskapum í Íslandi. Endamálið hjá Samanhópinum er at hjálpa foreldrum við uppalingini og stuðla familjulívinum sum heild. Miðilin er heimasíðan, ið javnan verður dagførd við hentum upplýsingum og átøkum. Millum annað verður varpað ljós á spurningin um tað er í lagi, at foreldur keypa rúsdrekka til tey ungu. Eitt av herrópunum hjá Samanhópinum er Savna góð minnir saman. Vert er at umhugsa, um ein slíkur felagsskapur kundi verið settur á stovn í Føroyum.

12 Trivnaðarkanning um ungdómsvanar Fyri at fáa innlit í vanarnar hjá teimum ungu í sambandi við royking og rúsdrekka hevur SSP-ráðgevingin gjørt eina kanning. Kanningin varð gjørd í januar februar 2011 á øllum størri skúlum við framhaldsdeild næmingar í 7. og 8. flokkunum tóku lut. Sum kanningin var skipað bendir alt á, at næmingar hava svarað erliga og eftir bestu sannføring. Eingin orsøk er at halda annað enn, at úrslitini eru eftirfarandi. Kanningin fór fram umvegis netið og er teldutøk. Kanningin vísir m.a. at: 28 av teimum spurdu roykja dagliga. 940 ung ella 88 % høvdu ikki nýtt rúsdrekka tann seinasta mánaðin høvuðsveitarar av rúsdrekka eru vinfólk, systkin og foreldur helvtin av teimum spurdu sigur seg tosa við foreldrini um rúsdrekka 60% høvdu biðið foreldrini um hjálp, um tey fingu trupulleikar 110 ung vita ikki hvørjum tey skulu biðja hjálpa sær við trupulleikum Við at savna hagtøl á hvørjum ári ber til at síggja, um tey fyribyrgjandi átøkini virka sum ætlað. Skipanin er einføld, og tað er ómakaleyst at seta inn fleiri spurningar, um tørvur er á hesum. Luttakararnir eru dulnevndir. Hetta merkir, at fólk, sum t.d. granska støðuna hjá børnum og ungum, kunnu fáa innlit í kanningina, uttan at tað harvið verður gingið teimum spurdu ov nær. Ein líknandi kanning*, sum er gjørd í evropeiskum londum vísti, at 41 % av næming unum í 9. flokki í Føroyum søgdu seg hava verið full í Hetta tal liggur nær miðaltalinum fyri Evropa. Umleið 40 % av næmingunum, bæði gentir og dreingir, høvdu drukkið 5 alkoholeindir ella meira upp í slag seinasta mánaðin. Tað er eitt sindur meira enn í Men sammett við tøl frá 2003 er støðan stórtsæð óbroytt. Til sammettingar kann nevnast, at í Noregi hevur gongdin verið øðrvísi. Eftir nógv ár við stórum vøkstri er rúsdrekkanýtslan hjá teimum ungu undir 18 ár minkað tey seinastu árini. Hetta kemst millum annað av, at foreldrini eru blivin meira tilvitað um trupulleikan ung og rúsdrekka. * Kelda: ESPAD-frágreiðingin, espad.org Tað er ikki bara SSP, sum kannar vanarnar hjá skúlaungdóminum. Erling Pedersen, varaskúlastjóri í Vestmanna hevur gjørt vart við, at aðrir myndugleikar og felagsskapir gera javnan líknandi kanningar. Tí mælir hann til, at kanningarvirksemið verður samskipað og at kanningarnar verða lagdar til rættis í samsvari við ársætlanirnar hjá skúlunum. Hann skrivar m.a. soleiðis: Det ville være en god idé med mere koordination mellem andre, der foretager aktiviteter på skolerne, så SSP, Gigni, Folkeheilsu ráðið, et islandsk for e- tag ende eller lign ende ikke kommer med kort tids mellemrum for at undersøge de samme elever om næsten det samme.

13 Kveikingardagur í Norðurlandahúsinum Høllin í Norðurlandahúsinum var fullsett, tá Heðin Mortensen, formaður í Kommunusamskipan Føroya setti SSP-kveikingardagin 5. November Eini 140 fólk luttóku frá skúlum, sosialum myndugleikum og politinum og øðrum samstarvspørtum. Fjølbroyttir fyrilestrar Fleiri fyrilestrar vóru hildnir, har fyribyrgingararbeiði millum børn og ung varð lýst úr ymsum sjónarhornum. Undir yvirskriftini Granskingin sum tvørprofessionelt samstarv gav Jóhannes Miðskarð, lærari og cand. pæd. í námsfrøðiligari sálarfrøði áhoyrarunum innlit í nýggjastu granskingina, so at hon kann nýtast í tvørprofessionella arbeiðinum hjá SSP. Mai L. Simonsen, forkvinna foreldrafelagnum Heim & Skúli greiddi frá hvussu góð foreldrauppfylging við hús hevur størstu ávirkan á úrslit og trivnaðin hjá barninum. Jón Heðin Tróndheim, verkætlanarleiðari í fyritøkuni NØRD greiddi frá trivnaðarkanningini um ungdómsvanar, sum fyritøkan hevur gjørt fyri SSP. Anne-Stina Sørensen, samfelagsfrøðingur og fakleiðari á danska politiskúlanum helt fyrilestur undir heitinum Fyribyrging í eini verð, har alt er í eini broyting. Hon tosaði um hvørja ávirkan hettar hevur á ungdómsmentanina og útlitini fyri tí fyribyrgjandi arbeiðinum. Eisini lýsti hon hvat vit vita um úrtslitini frá ymsum royndum við fyribyrgjandi arbeiði. Undir yvirskriftini Samspælið ein leið til foreldrasamstarv greiddu Tine Bucholdt, verkætlanarleiðari hjá Det Kriminalpræventive Råd í Danmark og Ingi á Smið, SSP-lærari frá Samspælinum. Eitt borðspæl, sum hevur til endamáls, at hjálpa foreldrum við at tosa um týdningarmiklar støður í gerandisdegnum hjá børnunum. Borgarstjórin: Fyribyrgingin hevur stóran týdning Prísurin fyri at ung enda uttanfyri samfelagið er høgur, eisini búskaparliga. Tí er fyribyrgingararbeiði millum børn og ung so týdningarmikið, segði Heðin Mortensen, borgarstjóri í Havn og formaður í Kommunsamskipan Føroya, tá hann setti Kvekingardagin. Hann segði m.a. soleiðis: Í dag liva tey ungu í einum samfelag, har tey dagliga skulu vísa skjótleika og framfýsni í mun til hópin av møguleikum, sum teimum standa í boði. Krøvini til ung í dagsins samfelag eru ómetaliga stór. Í hesum samfelag er eisini stórur vandi fyri, at fleiri av teimum ungu ikki megna ella orka at liva upp til tey krøv, sum samfelagið setir teimum. Okkara uppgáva sum samfelag er at vegleiða børn okkara til at velja góðar vanar og lívshættir. Hetta eiga vit fyrst og fremst at gera av sosialum og medmenniskjaligum ávum, men sanniliga eisini av samfelagsligum og búskaparligum ávum. Kanningar úr Noregi vísa, at ungdómar, sum koma á vandakós tíðliga í lívinum, og sum av somu orsøk ikki fáa eitt vanligt tilknýti til samfelagið sum vaksin, kunnu gerast kriminell, misnýtarar ella bara arbeiðsleys. Hetta kostar samfelagnum milliónaupphæddir. Sambært norsku kanningunum er búskaparligi missurin hjá norska samfelagnum árliga 400 túsund kr. í miðal fyri hvønn persón, sum á ein ella annan hátt verður settur uttanfyri. Hetta vísir okkum, at tað hevur stóran týdning at arbeiða fyribyrgjandi, eisini út frá einum búskaparligum sjónarmiði. Vit hava ofta sum politikkarar lyndi til ikki at geva fyribyrgjandi arbeiðnum nóg stóran ans helst tí, at vit her og nú ikki duga at síggja ein ítøkiligan ágóða ella úrslit av hesum arbeiðið. Henda gongd er tíbetur við at broytast, og vit gerast alsamt meira tilvitað um týdningin av fyribyrgjandi arbeiðinum, til dømis á heilsuøkinum, á eldraøkinum, og í hesum førum á økinum børn og ung.

14 Granskarin: Loysið teir ítøkiligu trupulleikarnar Millum teirra, sum hildu fyrilestur á Kveikingardegnum var Jóhannes Miðskarð, granskari í tvørprofessionellum arbeiði. Hann legði dent á, at arbeiðið hjá SSP má skipast so nær menniskjunum og trupulleikunum sum gjørligt. Tykkara arbeiði má altíð vera so nær við teir veruligu trupulleikarnar og avbjóðing ar á staðnum sum gjørligt. Onki við at sita ov nógv og tosa um hvussu mann generelt kann umhugsa at samarbeiðið kann vera kring alt landið og á øllum stovnum. Tað, sum umræður er at fara í holt við at loysa teir veruligar trupulleikarnar, sum teir vísa seg úti um landið. Síðani kann støðan verða eftirmett. Tosast kann um hvussu arbeiðið gongur og hvat, ið kanska kundi verið gjørt betri. Umbróting: Føroyaprent