Málsgongd Við skrivi, dagfest 12. desember 2008, sendi Mentamálaráðið soljóðandi uppsøgn til klagaran:

Transkript

1 Tórshavn, tann 23. apríl 2013 J.Nr.:28/ / 13 (at tilskila í svari) Tykkara J.nr. Álit viðvíkjandi klagu um skikkaða eftirløn hjá tænastumanni Við skrivi, dagfest 6. februar 2012, hevur A sent umboðsmanninum eina klagu um, at Lønardeildin í Fíggjarmálaráðnum ikki hevur realitetsviðgjørt eftirlønarmál hennara um skikkaða eftirløn. Klagarin hevur verið tænastumaður í starvi sum lærari í B, men varð vegna sjúku uppsøgd av Mentamálaráðnum í desember 2008 við vanligari eftirløn. Spurningin um klagarin hevði rætt til skikkaða eftirløn skuldi Lønardeildin í Fíggjarmálaráðum viðgera. Klagarin vísir í klagu síni á, at í sambandi við uppsøgnina hevur Landslæknin mett, at vinnuføri hennara var skert við 2/3 ella meira sum lærari í B. Lønardeildin metti ikki, at metingin av vinnuføri klagarans var nøktandi og heitti í fyrsta lagi á hana um at søkja Almannastovuna um fyritíðarpensjón og í øðrum lagi at geva sítt samtykki til, at málið varð sent til danska Helbredsnævnet til metingar. Fakfelag klagarans hevur boðað Lønardeildini frá, seinast á fundi 18. mars 2010, at hon ikki ynskti at søkja um fyritíðarpensjón frá Almannastovuni ella at geva sítt samtykki til, at skjølini vórðu send til Helbredsnævnet. Síðani hetta er onki hent í málinum hóast rykkjarar frá fakfelag hennara. Klagarin ger í klaguni vart við, at hon er fyri mismuni av tí, at Lønardeildin í líknandi málum hevur tikið avgerð grundað á metingina frá Landslæknanum um vinnuføri hjá tænastumonnum. Málsgongd Við skrivi, dagfest 12. desember 2008, sendi Mentamálaráðið soljóðandi uppsøgn til klagaran: Uppsøgn Við atliti at, at tygum hava verið burtur frá skúla vegna sjúku meginpartin av tíðini síðan august mánaði 2007, fer Mentamálaráðið at taka stig til at loysa tygum úr starvi í B frá 1. apríl 2009 eftir galdandi reglum. Avgerðin er grundað á longu sjúkrafráveru tygara. Mentamálaráðið hevur fíngið eina frágreiðing um støðu tygara frá B, dagfest 14. februar Hjáløgd frágreiðingini vóru sálarfrøðilig meting frá serlækna og læknaváttan frá kommunulækna umframt frágreiðing frá tygum. undir Bryggjubakka 11 Postrúm 2008 FO-110 Tórshavn Tlf Faks lum@lum.fo

2 Í skrivi, dagfest 14. apríl 2008, verður Landslæknin spurdur, hvørji útlitini eru fyri, um ella nær tygum kunnu byrja aftur í starvinum í B. Í skrivi, dagfest 22. apríl 2008, svarar landslæknin, at við støði í skjølunum í málinum verða útlitini mett at vera smá fyri, at tygum varandi kunnu taka starvið í B uppaftur. Ætlanarskriv um uppsøgn var sent tygum til viðmerkingar 30. september 2008, og avrit av skrivinum var sent fakfelag tygara. Í skrivinum varð sagt, at ætlanin var at siga tygum úr starvi vegna sjúku frá 1. januar Í skrivi, dagfest 28. oktober 2008, ger Føroya Lærarafelag vart við, at skeivleikar eru í ætlanarskrivinum, og at uppsagnartíðin uppá 3 mánaðir ikki kann fáa gildi, fyrrenn tygum hava fingið eitt formligt uppsagnarskriv. Mentamálaráðið hevur tikið hetta til eftirtektar og hevur tí broytt upsøgn tygara at fáa gildi frá 1. apríl Sum áður nevnt, so hevur Mentamálaráðið fíngið eina frágreiðing, dagfest 14. apríl 2008, frá landslæknanum um sjúkrastøðu tygara og um útlitini fyri, at tygum kunnu taka starv tygara í B uppaftur. Sambært frágreiðing landslæknans eru útlitini fyri hesum smá. Tygum eru tænastumaður og kunnu tí fara úr starvi við skikkaðari eftirløn, um so er, at tað er staðfest, at vinnuføri tygara er skert við 2/3 ella meira. Av tí at landslæknin ikki hevur tikið støðu til henda spurningin, fer Mentamálaráðið at heita á hann um at gera tað. Tá ið landslæknin hevur tikið støðu til, hvussu nógv vinnuføri tygara er skert, verður málið latið Fíggjarmálaráðnum, sum tekur støðu til, um tygum hava rætt til at verða loyst úr starvi við skikkaðari sjúkraeftirløn. Vísandi til 9 í eftirlønarlógini verður eftirløntur tænastumaður, sum hevur fingið uppsøgn vegna óarbeiðsføri, aftur arbeiðsførur, hevur hann, um so er, at hann ikki hevur fylt 60 ár, skyldu til at lata seg seta aftur í sítt fyrra starv ella annað hóskandi starv, sum hann innan uppsøgnina hevur skyldu at taka við. Uppsagnartíð tygara er tríggir mánaðir, frá 1. januar 2009 til 31. mars 2009, og tygum varðveita læraraløn tygara í hesum tíðarskeiði. Mentamálaráðið takkar tygum fyri starvstíðina í føroyska skúlaverkinum og ynskir tygum alt tað besta frameftir. Serligt skriv verður sent tygum um eftirlønarviðurskifti tygara. Avrit av uppsøgnini verður sent fakfelag tygara til kunningar. Við skrivi, dagfest 8. januar 2009, sendi Mentamálaráðið soljóðandi áheitan til Landslæknan: Viðvíkjandi vinnuføri hjá A, lærara Í skrivi, dagfest 2. apríl 2008, meta tygum við støði í skjølunum í málinum, at útlitini eru sera smá fyri, at A kann taka starv sítt sum lærari í B uppaftur. Mentamálaráðið hevur tí tikið avgerð um at siga hana úr starvi vegna sjúku. Í hesum sambandi verður heitt á tygum um at gera eina læknaliga meting av sjúkrastøðu hennara og greiða Mentamálaráðnum frá, um vinnuførið hjá A er skert við 2/3, soleiðis at viðkomandi ikki er arbeiðsfør og tískil eigur at verða loyst úr starvi við skikkaðari eftirløn. Landslæknin sendi við skrivi, dagfest 28. januar 2009, soljóðandi svar til Mentamálaráðið: síða 2/9

3 Verður aftursent Mentamálaráðnum, Hoyvíksvegur 72, Postrúm 3279, FO-110 Tórshavn, við teirri viðmerking, at undirritaði metir vinnuførið hjá A sum lærara í B at verða skert við 2/3. Við skrivi, dagfest 1. mai 2009, sendi Lønardeildin í Fíggjarmálaráðnum klagaranum soljóðandi skriv: Skikkað eftirløn Mentamálaráðið hevur í skrivi, dagfest tann 2. mars 2009, boðað frá, at mett verður at vinnuføri tygara er so mikið nógv minkað, at tygum eiga at verða loystur úr starvi vegna heilsubrek. Eftirlønaraldur tygara er meira enn 10 ár, so tygum hava í øllum førum rætt til eftirløn fyri tey ár, tygum hava vunnið í eftirlønaraldri. Spurningurin er, um tygum hava rætt til eftirløn sambært 7, stk. l í Ll. nr. 32 frá 5. juli 1971 um tænastumannaeftirlønir, t.e. fulla eftirløn. 7, stk. 1 í lógini ásetur: "Tænastumaður undir 60 ár, hvørs vinnuføri er minkað niður í ein triðing ella minni av fullum vinnuføri og sum fær uppsøgn av hesi grund, hevur rætt til eina eftirløn, sum ásett verður við tí eftirlønaraldri sum grundarlag, ið hann vildi fingið við framhaldi í tænastuni til ta tíð, tá ið hann skuldi fingið uppsøgn vegna aldur. " Eftirløn eftir 7, stk. 1 verður játtað eftir eini ítøkiligari meting. Fyri at játta eftirløn eftir hesi áseting krevst, at vinnuførið er minkað niður í ein triðing ella minni. Vanliga verður slík eftirløn játtað, um Almannastovan hevur tikið avgerð um, at tænastumaðurin hevur rætt til millum ella hægstu fyritíðarpensjón. Áðrenn endalig støða verður tikin til, um tygum hava rætt til eftirløn eftir 7, stk. 1 í lógini um tænastumannaeftirlønir, verða tygum biðin um at søkja um fyritíðarpensjón frá Almannastovuni og senda Fíggjarmálaráðnum, Lønardeildini, avrit av avgerðini. Ætla tygum ikki at søkja um fyritíðarpensjón, verða tygum biðin um at boða Lønardeildini frá hesum. Síðani kann støða verða tikin til, hvussu farast skal víðari í málinum. Nærri upplýsingar um, hvussu søkt verður um fyritiðarpensjón, fáa tygum við at venda tygum til Almannastovuna. Við skrivi, dagfest 18. mars 2010, sendi Føroya Lærarafelag Lønardeildini í Fíggjarmálaráðnum soljóðandi skriv: Viðv. skikkaðari eftirløn til A, lærara Føroya Lærarafelag skal í samráð við A gera vart við, at hon ikki ætlar sær at søkja fyritíðarpensjón frá Almannastovuni. Samstundis skulu vit gera vart við, at niðurstøðan hjá Landslæknanum tann 26. januar 2009 var, at vinnuførið hjá A var skert við meira enn 2/3, og hesa niðurstøðu vil Lærarafelagið halda seg til. Tað er meira enn 1 ár og 2 mánaðir síðan, henda niðurstøða var gjørd, og tað kann ikki góðtakast, at Fíggjarmálaráðið ikki tekur støðu í málinum. Fyri okkara lim er tað sera trupult at koma í ta støðu at kenna seg noyddan at fara av arbeiðsmarknaðinum av heilsuligum ávum, hvaðna verri er tað at bíða í meira enn eitt ár eftir eini nýggjari avgerð, sum í veruleikanum longu er tikin av landsins hægsta, læknaliga myndugleika. Vit fara at heita á Fíggjarmálaráðið um at taka avgerð sum skjótast og halda seg til læknaligu tilráðingina hjá Landslæknanum. síða 3/9

4 Við skrivi, dagfest 3. juni 2010, sendi Lønardeildin í Fíggjarmálaráðnum soljóðandi fyrispurning til Landslæknan: Mentamálaráðið hevur heitt á Lønardeildina í Fíggjarmálaráðnum um at taka støðu til, um A hevur rætt til skikkaða eftirløn sambært 7 í løgtingslóg um tænastumannaeftirlønir. Í skrivi frá Mentamálaráðnum, dagfest 8. januar 2010 ( mín viðm.: 2009), til Landslæknan verður víst til viðmerkingarnar frá landslæknanum, har landslæknin metir, "vinnuføri hjá A sum lærara í B at vera skert við 2/3." Lønardeildin loyvir sær at spyrja landslæknan um hetta merkir, at vinnuføri hjá A sum heild er minkað við 2/3. Landslæknin sendi, tann 7. juni 2010, soljóðandi svar uppá fyrispurningin frá Lønardeildina í Fíggjarmálaráðnum: Verður aftursent Figgjarmálaráðnum, Lønardeildin, Kvíggjartún 1, Postsmoga 2039, FO-165 Argir, við teirri viðmerking, at umrødda viðmerking merkir, at Landslæknin hevur mett vinnuføri hjá A sum lærara í B at verða skert við 2/3. Støða í hesum sambandi er sostatt ikki tikin til, hvørt vinnuførið hjá A sum heild er minkað. Við skrivi, dagfest 2. november 2010, sendi Føroya Lærarafelag soljóðandi skriv til Lønardeildina í Fíggjarmálaráðnum: Viðv. skikkaðari eftirløn til A, lærara Landslæknin staðfesti 26. januar 2009, at A var meira enn 2/3 óarbeiðsfør. Tað er nú skjótt 2 ár síðan, at skjøl frá tveimum læknum vóru tøk, og avgerð um skikkaða eftirløn tí kundi takast av Lønardeildini. Vegna A boðaði Føroya Lærarafelag 18. mars 2010 frá, at hon ikki ætlaði at søkja um fyritíðarpensjón frá Almannastovuni. Enn er onki hent í málinum. Tað kann ikki góðtakast, at borgari bíðar í tvey ár eftir svari um fyritíðarpensjón, og Lærarafelagið fer við hesum at heita á Lønardeildina um at taka støðu til málið beinanvegin. Verður eingin avgerð tikin í málinum sum skjótast, sær felagið ongan annan møguleika enn at fara víðari við málinum. Við skrivi, dagfest 2. februar 2011, sendi Føroya Lærarafelag skriv til landsstýrismannin í fíggjarmálum um eftirlønarmálið hjá klagaranum. Við skrivi, dagfest 11. februar 2011, sendi landsstýrismaðurin í Fíggjarmálum soljóðandi skriv til Føroya Lærarafelag: Viðv. skikkaðari eftirløn Føroya Lærarafelag hevur í brævi dagfest tann 2. februar 2011 vent sær til mín í samband við eitt ítøkiligt eftirlønarmál, har felagið metir, at Fíggjarmálaráðið, Lønardeildin, hevur brúkt alt ov langa tið at taka avgerð. Málið snýr seg um A, ið var loyst úr starvi sínum sum lærari á B 1. apríl 2009 vegna sjúku. Hon hevur síðani bíðað eftir avgerð um, hvørt hon hevur rætt til skikkaða eftirløn sambært 7 í lógini um tænastumannaeftirlønir. Fyrst av øllum vil eg gera vart við, at eg eri samdur við felagnum í, at málsviðgerðin hevur tikið alt ov langa tið. síða 4/9

5 Eg havi lisið bræv tykkara og vent mær til Lønardeildina, ið hevur greitt mær frá gongdini i málinum. Skikkað eftirløn hevur vanliga verið játtað, um tænastumaðurin hevur fingið rætt til millum ella hægstu fyritíðarpensjón. Lønardeildin heitti tí á A um at søkja um slíka, men hetta ynskti hon ikki. Í staðin vilja hon og Lærarafelagið, at Lønardeildin skal taka avgerð við støði í metingini hjá Landslæknanum frá 26. januar Soleiðis sum eg skilji málið, metir Lønardeildin ikki, at tað ber til at játta skikkaða eftirløn við støði í metingini hjá landslæknanum. Orsøkin til hetta er, at metingin bert sigur, at arbeiðsførið hjá A er minkað við 2/3 sum lærari í B. Áskoðanin hjá Lønardeildini er, at metingin eigur at verða við støði í einum breiðari høpi enn setanarøki hjá tænastumanninum, men smalri enn arbeiðsmarknaðinum øllum. Undir øllum umstøðum metir Lønardeildin ikki, at tað ber til at játta lærara skikkaða eftirløn, um metingin bert er gjørd út frá, hvussu vinnuførið er í mun til at arbeiða á einum einstøkum ítøkiligum skúla. Lønardeildin greiddi Føroya Lærarafelag frá hesum fyrst í november Lønardeildin greiddi eisini frá, at tað var mett at vera neyðugt við einari meting av vinnuførinum sum heild. Og at neyðugt var við samtykki frá A, áðrenn skjølini í málinum kundu verða send til Helbredsnævnet, ið fyrr er brúkt í slíkum málum. Lærarafelagið bjóðaði seg til at kontakta A fyri at vita, um hon vildi geva samtykki til hetta. Á fundi týsdagin tann 18. januar 2010 (mín viðm.: 2011) boðaði Lærarafelagið frá, at A ikki ynskti at geva hetta samtykki, men vildi hava Lønardeildina at taka avgerð við støði í fyriliggjandi upplýsingum. Lønardeildin metir sum nevnt ikki, at tað ber til at játta A skikkaða eftirløn við støði í verandi meting hjá landslæknanum. Eg havi ikki orsøk til at seta metingarnar hjá Lønardeildini til síðis í hesum máli. Eg fari tí at heita á tykkum um at umhugsa enn einaferð at lata Lønardeildina fáa gjørt tær metingar, mett verður neyðugt, soleiðis at endalig avgerð kann verða tikin í málinum. Partshoyring Fyri at umboðsmaðurin kundi taka støðu til, um hetta var eitt mál, sum umboðsmaðurin kundi ella átti at taka upp til viðgerðar, varð Lønardeildin í Fíggjarmálaráðnum, við skrivi dagfest 16. februar 2012, biðin um at lata umboðsmanninum eina frágreiðing um viðgerðina av hesum máli, við einari freist áljóðandi 4 vikur. Samstundis varð Lønardeildin biðin um at lata umboðsmanninum øll skjøl í málinum til láns. Umboðsmaðurin bað Lønardeildina serliga um, í fyrra lagi, at greiða frá, á hvørjum grundarlagi Lønardeildin krevur, at ein avgerð um fyritíðarpensjón frá Almannastovuni skal fyriliggja, áðrenn avgerð um skikkaða eftirløn eftir tænastumannalógini kann verða tikin, og í øðrum lagi at greiða frá, hvussu Lønardeildin áður hevur viðgjørt líknandi mál um skikkaða eftirløn. Umboðmaðurin rykti fyrst aðalstjóran í Fíggjarmálaráðnum við skrivi, dagfest 19. mars 2012, og síðani við skrivi, dagfest 28. mars 2012, landsstýrismannin í fíggjarmálum eftir at fáa frágreiðing um málið frá Lønardeildini, síða 5/9

6 Tann 30. mars 2012 sendi Lønardeildin í Fíggjarmálaráðnum umboðsmanninum soljóðandi viðmerkingar: Viðv. klagu frá A Løgtingsins umboðsmaður hevur í skrivi dagfest tann 16. februar 2012 biðið Lønardeildina í Fíggjarmálaráðnum gera eina frágreiðing um viðgerðina av málinum um at veita skikkaða eftirløn til A. Lønardeildin verður serliga biðin um at greiða frá, hví tænastumenn, ið søkja um skikkaða eftirløn sambært 7 í lógini um tænastumannaeftirlønir hava verið bidnir um at søkja um fyritíðarpensjón, áðrenn avgerð um skikkað eftirløn hevur verið tikin. Løgtingsins umboðsmaður spyr eisini, um Lønardeildin hevur avgreitt mál við støði í hesum. Spurningarnir verða reistir í sambandi við, at A hevur klagað til Løgtingsins umboðsmann um avgerð um ikki at veita henni skikkaða eftirløn, og fyrisitingarligu viðgerðina í hesum sambandi. Umboðsmaðurin biður í hesum sambandi Lønardeildina um at senda skjølini í málinum. Skjølini eru viðløgd hesum skrivi. Skikkað eftirløn kann verða játtað sambært 7, stk. 1 Ll. nr. 32 frá um tænastumannaeftirlønir við seinni broytingum. Greinin er soljóðandi: "Tænastumaður undir 60 ár, hvørs vinnuføri er minkað niður í ein triðing ella minni av fullum vinnuføri og sum fær uppsøgn av hesi grund, hevur rætt til eina eftirløn, sum ásett verður við tí eftirlønaraldri sum grundarlag, ið hann vildi fingið við framhaldi í tænastuni til ta tíð, tá ið hann skuldi fingið uppsøgn vegna aldur. Stk. 2. Í samband við skipan í tænastumannastarv kann tó tilskilast, at starvið í nærri ásetta tíð ikki hevur rætt til eftirløn eftir 1. stk., um so er at uppsøgn úr starvinum fer fram vegna brek, sum longu er prógvað við setanina." Lønardeildin hevur í nógv ár brúkt avgerðir um fyritíðarpensjón sum týðandi part av avgerðargrundarlagnum, tá ið avgerðir um skikkaða eftirløn hava verið tiknar, sí t.d. viðlagda bræv til Trivnaðarmálaráðið frá Lønardeildini dagfest tann 12. desember (skjal 1). (Skjal 1er ikki tikið við í álitinum, mín viðm.) Orsøkin til, at avgerð um fyritíðarpensjón er brúkt sum týðandi avgerðargrundarlag, og ikki einans metingin hjá landslæknanum, er, sum tað framgongur í brævinum frá 2002, at avgerð um skikkaða eftirløn ikki bara er ein heilsulig meting, men ein meting av, í hvønn mun tænastumaðurin hevur arbeiðsføri á arbeiðsmarknaðinum sum heild. Eisini var ynski um, at metingin bleiv gjørd av einum breiðari forum enn bert einum persóni. Hvat dentur eigur at vera lagdur á, tá ið avgerð um skikkaða eftirløn verður tikin, sæst m.a. av viðmerkingunum til greinina í donsku tænastumannaeftirlønarlógini, ið er í "Betænkning afgivet af tjenestemands kommissionen af 1965, 2. del, Efterløn". (Skjal 2) (skjal 2 er ikki tikið við í álitinum, mín viðm.) Føroysku tænastumanna- og tænastumannaeftirlønarlógirnar eru grundaðar á tær donsku. 7 í føroysku tænastumannaeftirlønarlógini er einsljóðandi sum danska greinin, ið verður viðgjørd í álitinum. Í nevndu viðmerkingum í danska álitinum stendur: "Ved denne vurdering må der forudsættes foretaget et skøn over, hvilke indtjeningsmuligheder der foreligger for den pågældende efter afskedigelsen, når der tages hensyn til den lidelse, som har begrundet afskedigelse, til hans alder, uddannelse og hidtidige virksomhed, samt hvorledes resultatet af en sådan bedømmelse forholder sig til den lønningsindtægt, den pågældende oppebar forud for sin fratræden fra tjenestemandsstilling." síða 6/9

7 Av hesum sæst, at talan er um eina nokkso breiða meting av vinnuførinum. Spurningurin um at brúka avgerðir um fyritíðarpensjón sum part av avgerðargrundarlagnum er eisini lýstur í viðlagda notati hjá Lønardeildini frá (skjal 3). (Skjal 3 er ikki tikið við í álitinum, mín viðm.) Sum tað framgongur av notatinum, eru metingarnar, ið verða gjørdar, tá ið avgerð um fyritíðarpensjón verður tikin, líkar teimum metingum, ið vera gjørdar, tá ið avgerð um skikkað eftirløn skal takast. Vísast kann eisini til viðlagda skriv frá danska Helbredsnævnet frá 1. februar (Skjal 4) (Skjal 4 er ikki tikið við í álitinum, mín viðm.) Um ítøkiliga málið Í brævinum frá Lønardeildini til A, dagfest 1. mai 2009, har heitt varð á hana um at søkja um fyritíðarpensjón, stóð, at um so er, at hon ikki ynskti hetta, skuldi hon boða frá hesum. Lønardeildin skuldi síðan taka støðu til, hvussu farast skuldi fram víðari í málinum. Føroya Lærarafelag svaraði vegna A, tann 18. mars 2010, at hon ynskti ikki at søkja um fyritíðarpensjón, men vildi hava Fíggjarmálaráðið at taka støðu út frá metingini hjá landslæknanum. Tað hava verið tvey mál, har tænastumenn hava havt sama sjónarmið sum A. Lønardeildin arbeiddi tá við at gera eina nýggja mannagongd i sambandi við viðgerð av málum um skikkaða eftirløn. Hendan mannagongdin bleiv tó ikki liðug. Í nevndu málum bleiv skikkað eftirløn játtað við støði í metingini hjá landslæknanum. Hetta fyri at nevndu persónar ikki skuldu svíða fyri, at mannagongdin ikki var klár. Orsøkin til, at Lønardeildin metir, at avgerð um at játta skikkaða eftirløn til A ikki kann vera tikin við støði í metingini hjá landslæknanum, er, at landslæknin bert hevur tikið støðu til, hvørt A kann arbeiða á B. Landslæknin hevur ikki tikið støðu til, í hvønn mun arbeiðsevni hjá A er skert við meira enn 2/3 á arbeiðsmarknaðinum sum heild, sí skjal frá landslæknanum dagfest 3. juni Hetta er grundin til, at Lønardeildin bað um samtykki fyri, at nýggj meting kundi gerast, evt. av danska Helbredsnævnet. A hevur ikki ynskt at ganga hesum ynski á møti. Eftir klagu hennara til Umboðsmannin at døma er ein orsøk til hetta, at hon hevur mett, at tað vildi gjørt hennara støðu veikari, um Lønardeildin fekk ta meting, biðið var um. A leggur dent á, at tað í setanarbrævinum stendur, at setanarøki hennara sum tænastumaður er B, og at Lønardeildin tí hevur skyldu til at játta henni skikkaða eftirløn við støði í metingini hjá landslæknanum. Lønardeildin er ikki samd í hesum sjónarmiðinum. Tá ið støða skal takast til, hvørt skikkað eftirløn kann vera játtað, eigur ein meting av vinnuførinum at vera gjørd, ið er væl breiðari, enn hvørt ein tænastumannasettur lærari er førur fyri at arbeiða á einum ítøkiligum skúla, sí t.d. brævið frá Helbredsnævnet frá l. februar Hetta er grundin fyri, at Lønardeildin metir, at tað ber ikki til at játta skikkaða eftirløn út frá verandi grundarlagi. Lønardeildin biður um orsaka fyri, at umboðsmaðurin ikki hevur fingið svar fyrr enn nú. Við skrivi, dagfest 11. apríl 2012, vórðu viðmerkingarnar hjá Lønardeildini í Fíggjarmálaráðnum sendar klagaranum til kunningar. Samstundis boðaði umboðsmaðurin pørtunum frá, at av tí at tað ikki varð mett at verða neyðugt við framhaldandi partshoyringum, varð nú farið undir endaligu viðgerðina av hesum málinum. síða 7/9

8 Tann 4. juli 2012 boðaði umboðsmaðurin klagaranum frá, at av tí at fleiri mál vóru til viðgerðar í løtuni, varð hetta málið væntandi ikki avgreitt fyrr enn eftir summarfrítíðina. Við skrivi, dagfest 5. desember 2012 boðaði umboðsmaðurin klagaranum frá, at tað tíverri ikki hevur eydnast at avgreiða málið. Umboðsmaðurin boðaði samstundis frá, at viðgerðin av málinum fór at verða liðug í fyrsta lagi í februar mánað. Í hoyringskrivi til umboðsmannin vísti Lønardeildin á, at tvey mál, sum líkjast máli klagarans um skikkaða eftirløn, hava verið til viðgerðar hjá Lønardeildini. Umboðsmaðurin bað tann 5. februar 2013 Lønardeildina um at læna tey umrøddu málini. Niðurstøða Hendan klagan snýr seg um vantandi realitetsviðgerð av tí partinum av tænastumanna eftirlønarmálinum hjá klagaranum, sum snýr seg um skikkaða eftirløn, t.e. fulla eftirløn, tí vinnuførið er minkað niður í ein triðing ella meira av fullum vinnuføri. Klagarin varð í desember 2008 uppsøgd vegna drúgva sjúkralegu. Grundgevingin hjá Lønardeildini fyri ikki at játta klagaranum skikkaða eftirløn beinanvegin var, at hon ikki metti, at skikkað eftirløn kundi játtast við støði í metingini hjá landslæknanum, sum einans metti um arbeiðsførleika klagarans sum lærari í B. Lønardeildin vísti í hesum sambandi á, at ein meting sambært 7, stk. 1 í tænastamannaeftirlønarlógini (løgtingslóg nr. 32 frá 5. juli 1971 um tænastumanneftirlønir, sum seinast broytt við løgtingslóg nr. 24 frá 14. mars 1997) átti at verið gjørd við støði í einum breiðari høpi enn í setanarøkinum hjá viðkomandi tænastumanni, men einum smalri høpi enn arbeiðsmarknaðinum øllum. Eg eri samd við Lønardeildini í, at ein meting av vinnuførinum skal gerast í einum breiðari høpi enn á einum ítøkiligum skúla, men tá talan er um eina uppsøgn, sum byggir á eina heilsumeting, skal Lønardeildin, sambært 30 í somu lóg, taka hesa avgerð aftan á ummæli frá lækna. Lønardeildin hevur í síni frágreiðing til mín sagt, at orsøkin til, at Lønardeildin metir, at avgerð um at játta skikkaða eftirløn til klagaran ikki kann vera tikin við støði í metingini hjá landslæknanum, er, at landslæknin bert hevur tikið støðu til, um klagarin kann arbeiða í B. Til hetta er at siga, at um Lønardeildin ikki heldur, at metingin hjá Landslæknanum er nøktandi, kann Lønardeildin krevja at fáa eina nýggja meting um vinnuførið hjá klagaranum, sum lýkur treytina fyri at kunna taka støðu til, um klagarin hevur rætt til skikkaða eftirløn. Fyri at gera eina meting av vinnuførinum heitti Lønardeildin á klagaran um í fyrsta lagi at søkja Almannastovuna um fyritíðarpensjón, og í øðrum lagi at geva sítt samtykki til, at málið varð sent til Helbredsnævnet. Viðvíkjandi umbønini at søkja fyritíðarpensjón hevur Lønardeildin greitt frá, at siðvenjan í nógv ár hevur verið, at avgerðir um fyritíðarpensjón hava verið ein týðandi partur av avgerðargrundarlagnum hjá Lønardeildini í sambandi við avgerðir, um ein tænastumaður lýkur treytirnar fyri at fáa skikkaða eftirløn. Av tí at talan ikki er um eitt krav frá Lønardeildini, havi eg onga viðmerking til, at myndugleikin brúkar eina meting um fyritíðarpensjón sum eitt av fleiri atlitum í sambandi við viðgerð av málum um skikkaða eftirløn. Viðvíkjandi umbønini at geva sítt samtykki til at senda málið til Helbredsnævnet skal eg viðmerkja, at tá tað ikki í lógini er ásett, at heilsuupplýsingar skulu sendast til Helbredsnævnet síða 8/9

9 til metingar, eigur tað ikki at koma klagaranum til skaða, at hon ikki gevur sítt samtykki til at senda málið til Helbredsnævnet til metingar. Sambært skjølunum í málinum hevur Lønardeildin í tveimum líknandi málum frá 2008 tikið avgerð um at játta skikkaða eftirløn við støði í metingum, sum Landslæknin hevði gjørt av vinnuførinum hjá viðkomandi tænastumonnum sum lærarar. Í avgerð sínari vísir Lønardeildin millum annað á, at:... Metingin hjá landslæknanum er, at vinnuføri hansara er skert við 2/3 sum fólkaskúlalærari.... Lønardeildin hevur í hesum sambandi arbeitt við at gera eina mannagongd fyri viðgerð av málum um skikkaða eftirløn, tá ið fólk velja ikki at søkja um fyritiðarpensjón. Hetta arbeiðið er enn ikki liðugt. Lønardeildin metir ikki, at niðurstøðan i málinum hjá... kann bíða, til nýggja mannagongdin er komin uppá pláss. Lønardeildin hevur tí valt at viðgera málið við støði í tí tilfari, ið longu er til taks. Í hesum báðum nevndu málum er tað einki, sum bendir á, at nøkur ítøkilig meting er gjørd av vinnuførinum hjá viðkomandi tænastumonnum á arbeiðsmarknaðinum sum heild. Avgerðin er tikin við grundarlagi í eini læknaligari meting av vinnuførinum hjá hesum báðum tænastumonnum sum fólkaskúlalærarar. Fyri mær at síggja, dregur viðgerðin av málinum hjá klagaranum út, tí Lønardeildin ikki hevur greiðar mannagongdir fyri, hvussu myndugleikin skal viðgera mál um skikkaða eftirløn sambært 7, stk. 1 í tænastumannaeftirlønarlógini. Eg haldi tað ikki vera rímiligt, at ein borgari skal bøta fyri, at myndugleikar ikki vita, hvussu mál skulu viðgerast, og hóast Lønardeildin í omanfyri nevndu málum ásannaði, at neyðugt var við eini mannagongd, tá ið fólk velja ikki at søkja um fyritíðarpensjón, er ongin mannagongd enn gjørd. Eg haldi tað vera átaluvert, at Lønardeildin ikki skundar undir arbeiðið, soleiðis at tænastumenn í líknandi støðum sleppa undan at bíða fleiri ár eftir einari endaligari avgerð um skikkaða eftirløn. Eg fari at heita á Lønardeildina um at taka málið hjá klagaranum um skikkaða eftirløn til viðgerðar og lata meg frætta, tá avgerð er tikin í málinum. Samstundis fari eg at mæla Lønardeildini til skjótast gjørligt at gera mannagongdina um viðgerð av málum um skikkaða eftirløn lidna, sum Lønardeildin var farin í gongd við at gera í Burtursæð frá omanfyrinevndu viðmerkingum geri eg ikki meira við málið í løtuni. Sólja í Ólavsstovu umboðsmaður síða 9/9