HUGSKOTSKATALOG NORÐURLENDSKA BÓKASAVNSVIKA

Transkript

1 HUGSKOTSKATALOG NORÐURLENDSKA BÓKASAVNSVIKA 2012

2 Innihald: Side 3 Indledning Side 5 Litteratur til Nordisk Biblioteksuge 2012 Side 6 Morgengry højtlæsning for de små Side 7 Ungdomssatsningen læsning til ungdom og teenagere Side 8 Skumringstimen til de voksne Side 9 Øvrig litteratur Side 11 Idékatalog Side 13 Til Biblioteker Side 14 Thorbjørn Egner 100 år Kunstværk og Kunstner 2012 Kolofon: Verkætlanarleiðari...Carl-Mikael A. Teglund Bókmentaráðgevi....Anna Åstrand Listafólk...Henrik Drescher Teksthøvundur og skrivari...hanna Marie Björklund Teksthøvundur um Thorbjørn Egner... Petter Knutsen Bjørkelo Snið og uppseting...kenn Clarke Og ein serlig tøkk til: Inessa Osadchaya, Jacob Mellåker, Tina K. Jakobsen, Bjørn Egner, Marna Jacobsen, Stefán Vilbergsson, Britta Nygård, Birgitta Engman, Heidi Lønne Grønseth, Sabine Høgh, Mikkel Bredsgaard Randers, Søren Sørensen, Cappelen Damm, Torbjørg Breivik, Susanna Puisto, Ieva Hermansone, Egle Staskunaite, Eha Vain, Carsten Hebsgaard Nielsen og Heyday, Zlatan Ibrahimovic agent Mika Lepistö, Albert Bonniers Förlag, og Miika Nousiainen. fyri at gera Norðurlendsku bókasavnsvikuna 2012 gjørliga Myndina hevur Riikka Tyrväinen, sum var nordjobbari í Svøríki í 2011, tikið. Myndin er av nordjobbarum í Svøríki, sum syngja Ræk din hånd ud. Sangurin var ognaður Noregi í samhuga við offrini eftir yvirgangsatsóknina 22. juli 2011

3 Eg eri ikki forsprákari fyri at varðveita mentanina. Ger við hana hvat fanin tú vilt Soleiðis segði Loreen í eini samrøðu beint undan sigrinum í Melodi Grand Prix í Á henda hátt tók hon samanum eina áskoðan um mentan, sum alla tíðina veksur og broytist. Mentanin stendur ongantíð í stað. Mentanin fær eisini sína styrki frá margfeldinum, og hetta er Loreen sum persónur, ein góð ímynd av, av tí at hon er svensk av marrokanskari ætt. Tað finst ein long siðvenja fyri margfeldi í Norðurlondum - frá finlandssvenskarum úr Ålandi til fólk úr Grønlandi í Keypmannahavn, til norðurlendskar borgarar, sum upprunaliga eru føddir í einum øðrum landi. Royndirnar frá fleiri ymsum mentanum kunnu geva okkum nýggj sjónarhorn og nýggjar tilgongdir til ymiskt. Miika Nousiainen hevur skrivað skaldsøguna Hindberjabátarýmingurin, sum ummælarar hava róst, og sum er um júst hetta evnið: Hvussu handfer mann tvær mentanir og tað at hava tvey lond, sum bæði eru heim. Miika leingist eftir at vera heilt svenskur, men samstundis upplivir hann altíð at føla seg uttanfyri. Tað er sum um okkurt manglar. Sjálvur brúkar hann orðið tjóðartransvestittur tá hann skal lýsa sína kenslu av ikki at hoyra til. Lívfrøðiligt margfeldi er tað frøðiheitið, sum lýsir floraina av djórum, plantum, blómum og skriðkyktum, sum eru í náttúruni. Lívfrøðiligt margfeldi er týdningarmikið fyri yvirlivilsi millum øll sløg í náttúruni. Tá eitt slag hvørvir, kann tað vera ein vanlukka tí vistskipanirnar eru sera torgreiddar - um tú tekur ein av byggikubbunum burtur, ávirkar tað allan bygningsháttin, og tað kann vera torført at spáa um hvussu. Fjølbroytnið er týdningarmikið at ansa eftir, av tí at vit ikki enn skilja týdningin av øllum lutunum fyri heildina. Ein dag fara vit kanska at skilja, hvussu týdningarmikil júst handa blátítan var, og tá er hon kanska longu horvin. Í Klintrimús hjá Thorbjørn Egner er Klintrimús ivaleysur um sín egna leiklut og sínar uppgávur í Valbakkaskóginum. Hann spælir og syngur, meðan hini djórini skulu arbeiða fyri føðina. Tað er ein hugburður, sum hann má endurmeta, sum søgan fer. Vit hava brúk fyri hvør øðrum, og tí mugu vit vísa eyðmýkt móti ymiskleikanum hjá hvør øðrum. Vit fáa ikki sagt við vissu, hvønn leiklut ávís fólk 3

4 koma at hava í framtíðini. Og júst sum við lívfrøðiliga margfeldinum hava vit øll ymsar tankar og vanar, og um okkurt einastandandi hvørvur, so gerst okkara almenna vitan eisini minni. Tað er ikki sjáldan, at fjølbroytnið fær skyldina fyri at skapa eina slíka frástøðu, at vit ikki megna at vinna á ymiskleikanum, og í staðin sálda frá og skumpa tað, sum er øðrvísi, frá okkum. Men hugflogið kann hjálpa okkum at skilja hitt, og bókmentirnar kunnu hjálpa okkum at vinna á frástøðuni. Gjøgnum mál og lesing kunnu vit lættari kunna okkum um lív og tankar hjá øðrum menniskjum. At síggja hvussu nógv vit hava til felags, leggja merki til hvussu fjølbroytt vit eru og at síggja ymiskleikan sum tilfeingi. Tí hava vit í ár samlað eitt úrval av bókmentum, sum hjálpa okkum við at gera júst hetta: vinna á frástøðum og kunna okkum um tankar, kenslur og upplivingar hjá øðrum. Eg eri Zlatan, sjálvbiografiin hjá Zlatan Ibrahimović (skrivað saman við David Lagercrantz) er higartil lisin av meira enn einari hálvari millión menniskjum, bara í Svøríki. Nú klintrar hon eisini upp eftir hittlistanum yvir alt Europa og Skandinavia. Tað er ein frásøgn um ein drong, sum veksur upp í einum jugoslaviskum heimi í Rosengård í Malmø og síðan gerst ein fótbóltstjørna. Søgan hjá Zlatan gevur insidaravitan um tað, sum síðan er blivið eitt symbol upp á eina svenska ghetto, og hon gevur lívinum í Rosengård kjøt og blóð. Samstundis skapar søgan hjá Zlatan eina leinkju ímillum menniskjuni um allan heim, sum lesa bók hansara. Sum lesarar verða vit flutt til eitt stað, har vit øll kunnu møtast. Á tann hátt hjálpir lesingin okkum at skilja margfeldið. Vælkomin til ein lítlan part av norðurlendska margfeldinum. 4

5 Litteratur til Nordisk Biblioteksuge 2012 Samfelagið í dag er eyðkent av mentanarligum, málsligum og etniskum fjølbroytni. Tað ger, at kunnleiki á hesum økjum er neyðugur fyri at skilja og virka í millummentanarligu Norðurlondum. Teir rithøvundar, sum vit hava valt tekstir frá, hava ikki valt eitt politiskt sjónarhorn til temað, men hugsavna seg heldur um at greiða frá og materialisera margfeldið ígjøgnum tekst til hvønn sín lesibólk. Tað er okkara vón, at rithøvundarnir við sínum tekstum koma við amboðum - til børn, ung og vaksin - til at hugsa um mentanarliga margfeldi og byrja kjak um hvat samfelag, vit vilja vera partur av at skapa. Í ár hava vit funnið eitt úrval av bókmentum, sum hjálpir okkum at umboða temað, vit hava valt margfeldi í Norðurlondum á besta hátt. At vinna á frástøðum, kunna okkum um tankar, kenslur og upplivingar hjá øðrum. Við hesum bókum vilja vit geva tykkum møguleika at skilja hvønn annan hóast ymiskleikan í fjølbroyttu Norðurlondunum. Góðan lesihug! 5

6 Sólarris Upplestur fyri smá Thorbjørn Egner Thorbjørn Egner er ein av kendastu barnabókarithøvundum í Noregi, sum eisini er kendur um allan heim. Hann var bæði rithøvundur, teknari, grafikari, tónaskald og scenografur. 12. desembur 2012 eru tað 100 ár síðan, Thorbjørn Egner var føddur, og valdu tekstirnir eru ein partur av fagnaðinum til jubileumsárið Seinni í hugskotsbóklinginum fara vit at fortelja meira um Egner og tann týdning, hann hevur fyri norska bókmentasiðvenju. Klintrimús Klintrimús hjá Thorbjørn Egner er ein klassiskari. Hon handlar um, at øll menniskju hava týdning á hvør sín hátt, og at mann skal vera vinarlig og hjálpa hvør øðrum við óvæntaðum tingum, sum kunnu henda í lívinum. Bókina Klintrimús hava vit valt, tí hon sigur okkum, at øll eru líka nógv verd á hvør sín hátt. Í Valbakkaskógini er stórt fjølbroytni, (av menniskjalíkum djórum) og øll mugu einast um ymsu uppgávurnar í skógini fyri, at tað skal vera eitt gott stað at búgva. Sjálvt revurin má læra hetta at enda. Tekstabrotið, sum vit hava valt í ár, sigur okkum eisini, at tann, sum vit í fyrstu atløgu halda vera býttan, kann í roynd og veru gott vera ordiliga fittur innast inni. Í bókunum hjá Egner eru ongir klassiskar óndar verur, men hann leggur upp til sympati við øll, sjálvt dólgum, revum og ótangum. Til upplesturin Visualiseringar kunnu vera hentar saman við upplestrinum, og Klintrimús hevur góðar tekningar. Tekningarnar til Klintrimús eru fantastiskar, og hava tit ikki sjálvi møguleika at finna tær, kunnu tit finna okkara tulking av myndunum í einari kollagu á heimasíðuni, undir teiginum námsfrøðiligt tilfar. Her kunnu tit eisini lurta eftir dømum upp á trý av teimum skandinavisku málunum svenskt, norskt, danskt. Í samband við upplesturin kunnu lærarar taka støði í gerandisdegnum og royndum hjá børnunum. Tað kann vera eitt gott hugskot at spyrja børnini, um tey hava hoyrt um Klintrmús, og síðan spæla og syngja sangir úr bókini í felag. Á heimasíðuni ber til at hoyra Grønmetisátarasangin undir teiginum sjónband. At dramatisera er at brúka málið og orða seg við stórari innliving. Hesum vilja vit gjarna stuðla, og tí er Klintrimús ofta fyrr blivin brúktur á henda hátt, til dømis í sjónleikum o.ø. At upplesturin á henda hátt eisini gerst stuttligar, er ein heilt onnur søga! Í flokkinum kunnu næmingarnir t.d. velja, hvørji djór tey vilja vera, og finna uppá síni egnu lyndiseyðkenni. Eitt annað hugs- 6

7 kot kundi verið at tekna figurarnar sjálvi, ella gjørt dukkur, sum symbolisera verurnar, t.d. saman við læraranum í hondarbeiði ella smíð. Hetta kann t.d. rigga væl hjá børnum, sum ikki hava hoyrt um Klintrmús fyrr - kanska tí tey koma úr einum landi, sum ikki er norðurlendskt. Um hetta er so, so má støðið takast í gerandisdegnum hjá barninum sjálvum, og siga søguna um at djórini í Vallbakkaskógini royna at liva saman upp á ein góðan máta, hóast tey eru so ymisk. Sjálvandi er eisini týdningarmikið at leggja dent á, at tað ikki endar við, at revurin etur øll hini djórini, ella í øllum førum at hann endar við at gerast ein fittur og hjálpsamur revur. Vit vilja heilt vist viðmæla at arbeiða við tekstinum á henda hátt. Tað er læruríkt og fremur tað sosiala. Og at enda: mann hevur tað stuttligt og spreiðir gleði víðari til øll! Roynd til tey ungu - lesnaður til ung og tannáringar Sambært nýggju kanningunum lesa ung minni og minni. Í øllum norðurlendsku londunum lesa ung minni, tey lesa ov seint, og sambært fleiri kanningum skilja tey eisini minni av tí, tey lesa. Kulturrådet (í Svøríki) legði nýliga nýggj hagtøl fram, sum vísa, at lesing ímillum ung og tannáringar, er fallin munandi seinastu 10 árini, serliga millum dreingir. Sjálvsagt hevur tað at lesa bøkur fingið størri kapping enn tað hevði fyri árum síðani. Bókin tapir í dystinum um tíðina hjá teimum ungu. Fyri tjúgu árum síðani vóru tey ungu ídnir lesarar. Eitt tekin um, at hetta er við at broytast, er, at tey ungu í dag lesa nógv seinni enn ættarliðið hjá teirra foreldrum. Tað er fyrstu ferð í modernaðari tíð, at tað hendir. Serliga millum dreingir, men tað finnast eisini stórir munir ímillum børn frá ymsum samfelagsløgum og mentanarligum støðum, og hetta er vert at hugsa um. Tí hava vit í ár valt at taka ein triðja bólk uppí, sum vendir sær beint til tey ungu. Vit vóna við hesum at náa út til útskúling, studentaskúlar, eftirskúlar, tekniskar skúlar osfr. Í fjør høvdu vit eina eyka bók, sum vit koyrdu undir skýmingsbólkin. Upplesturin innan henda flokkin nýtist ikki at fara fram á skúlunum, men kann eisini vera á øðrum stovnum sum t.d. ungdómshúsum, kaffistovum, mentanarhúsum ella bókasøvnum. Ungdómsbøkur eru eisini góðar bókmentir, og tær mugu ikki hvørva í mongdini. Harafturat er neyðugt at skilja, at tannáringar ikki endiliga lesa júst tað sama sum børn og vaksin (og vice versa). 7

8 Bókin Eg eri Zlatan Ibrahimović Eg eri Zlatan, sjálvbiografiin hjá Zlatan Ibrahimović (skrivað saman við David Lagercrantz) er higartil lisin av meira enn einari hálvari millión fólkum bara í Svøríki. Nú klintrar hon eisini upp eftir hittlistunum um alt Europa. Sjálvsævisøgan er ein forteljing um ein drong, sum veksur up í einum bosniskum heimi í Rosengård í Malmø og síðan gerst fótbóltstjørna. Søgan hjá Zlatan gevur innlit í tað, sum er blivið eitt symbol upp á eina svenska ghetto, og hon gevur lívinum í Rosengård hold og blóð. Samstundis er søgan hjá Zlatan eitt bindilið ímillum øll menniskjuni kring heimin, sum lesa bók hansara. Sum lesari verða vit flutt til eitt stað, har vit øll kunnu hittast. Á tann hátt hjálpir lesingin okkum at betra okkara evnir at rúma fjølbroytni. Til upplesturin At velja júst hvat brot skuldi umboða bókina og evnið, var ikki heilt lætt. Skuldu vit taka teir partarnar við, sum vóru um at føla seg uttanfyri, ella fóru teir at tykjast stigmatiserandi og generaliserandi fyri ungu lesararnar? Tað er týdningarmikið at vísa á, at í svensku undirvísingarætlanini stendur, at mann skal tosa um samfelagið og tey tingini, sum henda í tí, men at lærarin sjálvur hevur ábyrgdina av at arbeiða við hesum spurningum. Tað hevur týdning at síggja trupulleikar, at gera nakað ítøkiligt, greiða frá og seta tingini í rætt høpi. Tekstbrotið er sett saman av ymsum brotum í bókini, sett saman fyri at fortelja at øll kunnu blíva til okkurt her í lívinum, sjálvt um tú kemur úr svensku ghettoini Rosengård. Vit hava roynt at fylgja eini kronologi í tekstinum og at fáa tekstin at umboða evnið og bók á besta hátt. Um tit sjálvi ynskja at brúka onnur brot úr tekstinum, sum tit halda hóska betur til evnið, so er tað sjálvsagt upp til tykkara. At sameina upplestur við kjak um kríggj í øðrum londum, rasismu á skúlum, á arbeiðsplássum osfr. kann gerast eitt týdningarmikið ískoyti til hesa bókina. Skýming - til tey vaksnu. Miika Nousianen Høvundurin er føddur í 1973, býr í Helsingfors og arbeiðir sum blaðmaður og rithøvundur. Debutbók hansara Hindberjabátarýmingurin (á finskum Vadelmavenepakolainen) fekk góð ummæli og er seld í meira enn eintøkum í Finlandi. Hann heldur sjálvur, at bókin á ein hátt er ein sjálvsævisøga. Bókin er um ein finskan mann, sum næstan á religiøsan hátt elskar Svøríki, og alt, sum er svenskt. Hann flytir til Svøríkis og roynir at gerast svenskur við lív og sál. Nousiainen heldur, at hetta kemur a v eini tannáringauppgerð við pápa sín, sum hataði Svøríki, og sum jublaði hvørja ferð, Svøríki tapti í ítrótti í sjónvarpinum. 8

9 Hindberjabátarýmingurin Mikko Virtanen hevur ein trupulleika. Hann vil ikki vera finskur meira. Hann vil ikki vera hasin tigandi og tonkjandi typan við lágum sjálvsvirði. Í staðin fyri vil hann vera svenskari! Eftir nakrar byrjanartrupulleikar gongur betur. Mikko blívur til Mikael Andersson, ein virðingarverdur ektamaður og pápi frá Gøteborg. Prísurin er høgur, men hvat gert tú ikki fyri at liva í heimsins besta landi? Hindberjabátarýmingurin hjá Miika Nousiainen er ein stuttlig skaldsøga, men viðger eisini ársins evnið, margfeldi í Norðurlondum, á ein góðan og frágreiðandi hátt. Bókin lýsir teir trupulleikar, sum kunnu koma, tá mann flytir til eitt annað land, og tá samleikin hjá einum sveiggjar millum tvær tjóðir. Bókin ger eisini gjøldur burtur úr bæði finnum og svenskarum, men á ein klókan, kerligan og ríkandi hátt. Tað er týdningarmikið at vísa á, at vit ikki á nakran hátt halda, at teir trupulleikar, sum Miika hevur í síni egnu samleikakreppu (til dømis at hann ikki kann fáa frí frá arbeiði sínum í Finlandi, tá svenska krúnprinsessan Victoria hevur føðingardag), á nakran hátt umboðar teir trupulleikar, sum aðrir tilflytarar kunnu uppliva í líknandi lívsstøðum. Men bøkurnar hjá Zlatan Ibrahimović og Miika Nousiainen hóska væl til hvørja aðra. Orsakað av hesum vilja vit gjarna heita á skúlar, bókasøvn og aðrar stovnar um at lesa úr báðum, um tey hava hug. Aðrar bókmentir Eitt annað logiskt referansupunkt til bókina hjá Nousianien er Ett öga rött hjá Jonas Hassen Khemiri. Hansara fyrsta skaldskøga hevur humor, tann serligi eitt sindur óstøðugi høvuðspersónurin og politiski humorin, sum liggur undir tekstinum, minnir um Hindberjabátarýmingin. Nousiainen uppfinnir ikki sítt egna mál, men harafturímóti sín heilt egna logikk tjóðartransvestittin. Til at stuðla undir teir høvuðstekstir vit hava valt, útgeva vit eisini ein bókmentalista, sum vit tóku støði í, tá vit valdu tær bókmentir, sum skuldu umboða Norðurlendsku bókasavnsvikuna Allir stovnar gera sjálvir av, um teir skaffa tær bøkur heim, sum kunnu vekja áhuga fyri sjálvi at gera bókasavnsvikuna fullfíggjaða. Bókmentirnar, vit hava samlað niðanfyri, er úr øllum hornum í Norðurlondum enntá Áland og ein úr Estlandi. Annar lesnaður til Sólarris Ana Udovic - Vem är tjuven, Mirjana? Kristina Aamand - Baba Habib perker på pletten Manu Sareen - Iqbal Farooq og den sorte pjerrot Katja Kallio - Bibi muuttaa Suomeen (Bibbi flyttar till Finland) Annar lesnaður til ung Marjun Syderbø Kjelnæs - Skriva í sandin Brian B. Christensen - Mihai og Tobias Jonas Hassen Khemiri - Ett öga rött Ungir yrkjarar úr teimum norðurlendsku londunum, til dømis Göteborgilainen Viikonloppusatu hjá Robert Meriruoho ( Forteljing um eitt vikuskifti í Gøteborg ) og frá verkætlanini Norden i Skolen Rap it Up. Adressan hjá Norden i Skolen er nordeniskolen.org og heimasíðan verður almenn síðst í septembur. 9

10 Annar lesnaður til skýming Jonas Hassen Khemiri Eija Hetekivi Olsson Marjaneh Bakhtiari Madina Salamova (úgivin undir pseudonyminum Maria Amelie) Magnus Dam Jacobsen Maimu Berg Ranya Paasonen Leo Löthman Arnaldur Indriðason Jónína Leósdóttir Ann Jäderlund Martha Christensen Ett öga rött Ingenbarnsland Kalla det vad fan du vill Ólóglig norsk Í Grønlandi við Kongshavn Ma armastasin venelast (Jag älskade en ryss) Där solen står högst Transportflotte Speer Vetrarborgin (Vinterstaden) Elskar - elskar ikki Som en gång varit äng Glansbilleder 10

11 Hugskotsbóklingur Til skúlar Flestu børn vaksa í dag upp í einum samfelag, sum er so fult av mentanarligum margfeldi, at tey ikki hugsa um, hvat er siðbundið norðurlendskt, og hvat er nýtt og finst yvirhøvur nakað, sum er siðbundið í Norðurlondum? Vit vóna, at evnið í ár kann geva eitt ískoyti til at skapa eitt positivt kjak um teir munir og teir líkleikar, sum eru millum fólk og mentanir í Norðurlondum. Við at vísa børnunum á nýggjar og gamlar siðvenjur, matvanar, klæðir osfr. kann lærarin skapa eitt uppbyggjandi kjak um samleika og margfeldi. Her eru nøkur hugskot, sum kunnu hjálpa tykkum í gongd. Tosa um margfeldi í flokkinum Margfeldi kann merkja nógv ymiskt fyri tað einstaka barnið. Tak til dømis støði í tekstinum um Klintrimús og tosa við børnini um, hvat margfeldi merkir fyri tey. Er margfeldi um munir ella líkleikar? Hvussu kemur margfeldi til sjóndar í tekstinum? Finst margfeldi, har børnini búgva? Hvussu? Er margfeldi í flokkinum? ella í familjunum hjá børnunum sjálvum? Sum dømi um margfeldi kunnu tit til dømis tosa um ymsu norðurlendsku málini og siðvenjurnar. Hvat er eins í øllum londum, og hvørjum er munur á? og hví mann tað vera so? Spæl til tey smæstu Á heimasíðu okkara er eitt spæl til tey smæstu børnini. Her kunnu tit fara á rannsóknarferð við kendu verunum úr Klintrimús og læra meira um málsliga margfeldi í Norðurlondum. Tá børnini trýsta á verurnar, verða brot úr søguni lisin upp á ymsum norðurlendskum málum. Síðan kunnu tit tosa um ymsu málini í flokkinum. Hvussu nógv skiltu børnini til dømis av donskum, svenskum ella norskum? Vóru orð, ið líktust hvør øðrum? Hvussu ber tað til, at vit kunnu skilja hvønn annan í norðurlondunum? og kunnu vit? Tekna og skriva Tekna og skriva tykkara egnu søgu um margfeldi. Tit kunnu taka støði í verunum í Klintrimús ella gera tykkara heilt egnu verur. Saman kunnu børnini skriva søgur, tekna og síðan lesa søgur sínar fyri hvør øðrum. Tit kunnu eisini gera eina framsýning við myndunum. Áðrenn tit byrja, kann tað vera eitt gott hugskot at tosa við børnini um margfeldi. Hvat merkir tað fyri tey? Er tað um, hvaðani tú kemur? Hvønn mat tú etur? Hvat mál tú tosar? ella okkurt heilt triðja? Tónleikur Á heimasíðu okkara finna tit talsetingar til sangirnar úr Klintrimús so tit sjálvi kunnu spæla og syngja saman. Tit kunnu eisini royna at skriva ein sang um margfeldi. Fyri at gera tað lættari, kunnu tit møguliga brúka eitt av løgunum til sangirnar úr Klintrimús ella eitt annað lag, sum børnunum dámar væl. Til ber at tosa um ymsu tónleikasløgini og spyrja børnini um teirra yndistónleik. Kanska kann mann biða næmingarnar um at finna onkran tónleik, sum umboðar margfeldi fyri tey. Gerið mat saman Gerið ein døgurða, har børnini antin gera mat saman í køkinum, í skúlanum ella taka smáar verðar við heimanífrá. Tosið um munir og líkleikar. Tit kunnu eisini tosa um yndisrættirnar hjá børnunum og kanna, hvussu nógvar verðar tit kunnu finna uppá í flokkinum. Ella tit kunnu tosa um ymsar siðir í sambandi við mat. Eta øll í flokkinum døgurða á sama hátt? Hvussu eta tit jólaaftan ella til eid? 11

12 Sjónleikur Tosa fyrst um margfeldi við flokkin. Aftaná kunnu tit skriva ein sjónleik um margfeldi ella brúka tað handritið, sum finst á heimasíðu okkara. Handritið tekur støði í bókini hjá Miika Nousiainen Hindberjabátarýmingurin, sum vit eisini viðmæla størri børnum og ungum. Hindberjabátarýmingurin lýsir munir og líkleikar millum norðurlendsku londini á ein humoristiskan hátt, sum kann nýtast fyri at skapa eitt positivt kjak. Um tit sjálvi vilja skriva tykkara egna sjónleik, kunnu tit antin skriva leikin í smáum bólkum ella hvør sær ella tit kunnu spæla leikin fyri hvør øðrum í flokkinum. Tit kunnu eisini velja eitt spontanari slag av sjónleiki, har børn og ung sleppa at spæla saman uttan handrit. Onkuntíð kann tað vera lættari at lýsa sínar tankar um eitt evni, tá mann sleppur at brúka allan kroppin. Tit kunnu eisini velja at lata sjónleikin vera uttan ljóð, soleiðis at næmingarnir skulu lýsa margfeldi við at brúka kropsmál. Filmur Lat næmingarnar gera teirra egna film um margfeldi. Hvat merkir margfeldi fyri tey? Her kann tað vera ein fyrimunur ikki at kjakast ov nógv um margfeldi í flokkinum áðrenn, soleiðis at tað koma so nógvir ymsir filmar burtur úr uppgávuni sum gjørligt. Tað gevur jú eisini eitt slag av margfeldi. Aftaná kunnu tit kjakast um filmarnar og hugtakið margfeldi. 12

13 Til bókasøvn Nakað av tí, sum vit eru kend fyri í Norðurlondum, er at gera tað hugnaligt. Síðani bókasavnsvikan byrjaði í 1997, er dentur lagdur á, at tað skal vera ein afturvendandi hending, sum samlar børn, ung og vaksin um eina felags lesiuppliving. Børnini um morgunin, tey vaksnu um kvøldið og sum nakað nýtt í ár, skulu tey ungu samlast á middegi. Upplesingin á bókasøvnunum fer fram, tá tað er við at gerast myrkt uttanfyri. Tí mæla vit til, at tit skapa norðurlendskan hugna við at dempa ljósið og samlast um eitt stearinljós. Soleiðis hevur mann í fleiri ættarlið sagt søgur í Norðurlondum, og á bókasavnsvikuni halda vit fast í hesi siðvenju. Her eru nøkur hugskot til tiltøk á tykkara bókasavni. Upplestur Tit kunnu antin velja ein bókavørð at lesa hart ella fáa ein yrkis-upplesara at koma út á tykkara bókasavn. Syrg fyri at skapa hugna og frið í samband við søguna. Í samband við tekstirnar í ár, kunnu tit eisini gera margfeldi til eitt størri evni á bókasavninum og leggja aðrar bøkur fram um sama evnið. Ger kvøldartiltøk Ger tiltøk, har tit bjóða fólki inn á bókasavnið til fyrilestrar um til dømis rithøvundarnar, margfeldi ella munir og líkleikar í Norðurlondum. Tit kunnu fáa ein undirvísara frá fróðskaparsetrinum at fortelja um norðurlendsk mál ella fáa ein rithøvund at fortelja um margfeldi. Pynta bókasavnið Fá eitt listafólk úr nærumhvørvinum at pynta bókasavnið við íblástri í evninum í ár. Tit kunnu eisini fáa ein av skúlunum í økinum ella dagstovn til at luttaka í at gera bókasavnsvikuna festliga á tykkara bókasavni. Skriva yrkingar Ger eina kapping millum tey, sum brúka bókasavnið, um at skriva eina yrking ella eina stuttsøgu um margfeldi. Vinnarin kann til dømis vinna tekstirnar frá hesum árinum ella fáa tekstirnar almannakunngjørdur á bókasavninum teir fylgjandi mánaðirnar. 13

14 Thorbjørn Egner 100 år Thorbjørn Egner er ein av teimum kendastu barnabókarithøvundunum, sum eisini er kendur um allan heim. Hann var bæði rithøvundur, teknari, grafikari, tónaskald og scenografur. 12. desembur í ár, er tað 100 ár síðan, Thorbjørn Egner var føddur, og í hesum sambandi hava vit valt bókina Klintrimús og hini dýrini í Vallbakkaskóginum, sum ein heiður til jubileumsárið Thorbjørn Egner er kendur fyri at hava sett varandi dám á norsku fólkasálina við frásøgunum um Karius og Baktus og við søgunum úr Kardamummubýnum og Vallbakkaskóginum. Søgurnar hjá Egner um tey bæði tannatrøllini, um dólgarnar, Politimeistara Bastian og allar hinar spennandi figurarnar í Kardamummubýi og Vallbakkaskóginum eru góðar enn. Søgurnar eru ikki bara spennandi og undirhaldandi í sjálvum sær, men innihalda eisini áskoðanir um etikk, moral og lærdóm um heimin uttan at peika við fremstafingri og uttan at tykjast gamaldags ella ómoderna. Evnini hjá Egner at sameina tekst, sang og tekningar í sínum útgávum eru makaleysar. Fyriuttan at skriva og tekna barnabøkur er Egner eisini kendur frá útvarpssendingini Barnetimen, sum bleiv sent í útvarpinum í Noregi. Í 1950-unum lurtaðu heili 95% av øllum norskum børnum eftir Barnetimen, og næstan helvtin av øllum teimum vaksnu lurtaðu eisini. Við einum slíkum lesara- og lurtaraskara er ikki løgið, at Egner gjørdist ein týdningarmikil partur av mentanararvinum hjá Noregi, og at søgur hansara eru varðveittar og miðlaðar víðari til nýggj ættarlið. Bøkurnar hjá Egner vera enn í dag lisnar hart fyri børnum í nógvum norskum barnakømrum. Egner setti nógvar av sínum bókum og søgum upp sum leikir. Hetta var tað, ið gjørdi litríka alheimin hjá Egner kendan uttan fyri Noreg. Sjónleikirnir vera enn spældir kring allan heim, upptøkur av sangum og vísum hansara vera enn útgivnar, og framvegis vera nýggj uppløg av bókum hansara prentað á ymsum málum. Listaverk og listafólk 2012 Málningurin fyri 2012 skal ímynda margfeldi í Norðurlondum. Listamaðurin er Henrik Drescher (føddur í 1955). Hann er danskur listamaður og myndprýðari. Í 1967 fluttu hann og familja hansara til USA. Drescher býr nú í Kina. Hansara margfeldna altjóða bakgrund riggar væl til temað í ár. Myndirnar hjá Drescher eru ofta blivnar brúktar í New York Times, Washington Post, Newsweek, Time og Rolling Stone. Hann hevur eisini skrivað og myndprýtt fleiri bøkur. Millum annað bøkur fyri børn og ung. Tað listaverkið, sum vit hava valt, skal boða frá, at vit hava fleiri ymiskar mentanarligar samleikar í okkum, og at tað multimentanarliga ikki bara er nakað, sum finst úti í samfelagnum, men eisini í einstaklinginum. Heimasíða hansara er hdrescher.com 14