UKIUMOORTUMIK NALUNAARUSIAQ 2012

Transkript

1 UKIUMOORTUMIK NALUNAARUSIAQ IMI INGERLATAT MAKKUNANNGA TAPERSERSORNEQARPUT: Bikubenfonden Augustinusfonden Susi og Peter Robinsohns Fond INGERLATAT MAKKU SULEQATIGIVAAT IMALUUNNIIT TAMAKKUNINNGA ANINGAASALIIFFIGINEQARLUTIK: Air Greenland A/S KNI A/S KNR Pisiffik A/S KNB - Brugseni Royal Arctic Line A/S Arla Foods MIO Hotel Hans Egede KANUKOKA PEQQIK Mittarfeqarfiit/Grønlands Lufthavne

2 IMARISAI 1 NAKUUSA MEEQQAT NIPAAT 1 2 TUNULIAQUTAQ AAQQISSUUSSAANERLU 2 3 SFI-P PISUT MALITTARALUGIT MISISSUINERA 4 4 MEEQQAT ISUMMERSORFIANNI ATAATSIMIINNEQ SIULLEQ 6 5 MEEQQAT ULLUANNIK NALLIUTTORSIUTEQARNEQ 8 6 NAALAKKERSUISUP MI-KKUT SIUNNERSUUTAI TIGUAI 9 7 SIUNISSARPUT NAKUUSAP ERINARSUUTAA 10 8 AASIVEQARTITSINEQ 11 9 PAASITITSINIUUT SULI ANAANAMIK SULI ATAATAMIK! ANGAJOQQAANUT ATUAKKIAQ ISUMASSARSIORFISSAQQISSOQ MEEQQAT PISINNAATITAAFFII PILLUGIT ISUMAQATIGIISSUTIP INUUISSIORNERA NAKUUSAP AMMARTAGAA TUSAGASSIUTIT AAMMALU ATTAVEQAQATIGIINNEQ NALILIINEQ NAKKUTILLIINERLU NAKUUSA i

3 1 NAKUUSA MEEQQAT NIPAAT Piffissaq iluatsillugu NAKUUSA Youth forum nersualaalaarniarpara. Ukioq 2012 assersuutigalugu eqqaamassuarput oqariartaaseq una pillugu: suli anaanamik, suli ataatamik. Takkuppusi anoraannguatut illusi, uisippatsigut, qularinngilaralu, nilliassutersi qaqqat akornanni sivisuumik akisuajumaartoq! Naalakkersuisut siulittaasuata, Kuupik Kleist Qulaani oqaatsit nersorinninniutit Kalaallit Nunaanni Naalakkersuisut siulittaasuata Kuupik Kleistip januarip aallaqqaataanni 2013-imi ukiortaami oqalugiaataaneersuupput, tassanilu NAKUUS- Ap nuna tamakkerlugu paasititsiniutaaniit oqaatsit uku tigulaagaallutik: Suli anaanamik! Suli anaanamik! NAKUUSA-mut pisimasoqarfiulluarlunilu pissarsiaqarfiulluarsimavoq! 2012 ukioq tassaavoq, suliniutip 2011-imi ilusissaanik naleqartitassaanillu aallartisaanerup ingerlalluarsimaneranut takussutissiisoq. Ukioq suliniuterpassuarnik, pitsaassutsimikkut ajunngilluinnartunik pisoqarfiuvoq, soqutigisaqatiiffippassuit assigiinngitsut suliffeqarfinniit, pisortaqarfinniit namminersortuniillu peqataasarsoqarfiulluni; minnerunngitsumillu meerarpassuit piumassuseqarluartut! Suleqatigisimasagut tamaasa qutsavigeruju-ssuarpagut, annertuumik annikitsumilluunnit suleqatigisimagaluarutsigit. NAKUUSA ukiut marluinnaat atorlugit suleqatigiinnermi angusanik immikkuullarilluinnartunik angusaqarsimavoq meeqqanut meeqqallu peqatigalugit. NAKUUSAp UNICEF Danmark Namminersorlutillu Oqartussat meeqqanut inuusuttunullu pitsaasunik anguniagaqarnerminnut suleqatigiinnerat immikkuullarissutituaanut kisimi inngilaq, kisianni aamma NAKUUSAp immikkuullarissutigaa nunatsinni meeqqat inuusuttullu oqalliffissaannik pilersitsinini. Paasititsiniuut Suli anaanamik! Suli ataatamik! 2012-imi NAKUUSAp suliniutaasa annersaasa ilagivaat, suliniutillu allat angajoqqaat akisussaanerannut taamatut attuumassuseqartinneqarsimallutik. Suliniutip suliaqarnikkut pilliutigisinnaasaai; aningaasaqarnikkut inutttaqarneralu, paasititsiniaanermut atorneqarnerusimapput. NAKUUSAp suliniutaanut meeqqanik akuutitsineq aammalu taakku angajoqqaavinik annertuumik ilaatitsineq tapersersuinermik aammalu piginnittussaanermik pilersitsisimavoq aammalu suliniutinut piffinni ataasiakkaaniittuni aammalu nuna tamakkerlugu pisuni. Ilaatigut meeqqat angajoqqaat akisussaassuseqarnerunissaannut suliniummi paasititsiniaassummi pilersitsisooqataasimapput, tamannalu suliniutip tigulluarneqarsimaneranut atorneqarneranullu apeqqutaaqataanngitsuunngilaq. Saniatigullu suliniut tamakkiisumik pisut assigiinngitsut ingerlanneranni sulianut pikkorissuseqarnermik aammalu piorsarsimassutsikkut tulluartuunermini susassaqaqatigiit tulluartut sulisullu tulluartut ilanngunneqartarnerisigut iluatsilluarsimavoq mut nalununaarusiap NAKUUSA sulerisimanersoq aallaavigalugu allataavoq suullu 2013-mi anguniarneqassanersut ilanngunneqarlutik. 1

4 2 TUNULIAQUTAQ AAQQISSUUSSAANERLU Kalaallit Nunaanni Namminersorlutik Oqartussat aammalu Danmarkimi UNICEF 2010 augustiusoq suleqatigiinnissaminnut isumaqatigiissusiorput, siunertaralugu meeqqat atugarisaat pisinnaatitaaffiilu nukittorsarniarlugit. Siunertaq tassaavoq meeqqat peroriartornerat aammalu ineriartornerat Kalaallit Nunaanni pitsaanerpaamik periarfissiuunnissaat. Isumaqatigiissut, junip aallaaqqaataanni 2011-mi aallartittoq ukiut tallimat ingerlasussaavoq. NAKUUSAp sulissutigivaa meeqqat pisinnaatitaaffiisa ilisimaneqarnerata annertusarnissaa malinneqalernissaannullu toqqammavissamik pilersitsinissaq, siunissami ingerlateqqinneqarsinnaalerluni. Naleqartitat sisamat aallaavigalugit sulivugut, taakkulu FN-ip Meeqqat pillugit isumaqatigiissusiaaneersuupput, aammalu toqqissisimanartumut aalaakkaasumillu meeraanissamut sinaakkusersueqataasuullutik: Meeqqat tunngaviusumik atugassaqartitaanissaminnut qulakkeerinniffigineqassapput Meeqqat ineriartorsinnaassapput Meeqqat illersorneqassapput Meeqqat sunniuteqassapput Suliniuteqarnissamut isumaqatigiissut malillugu meeqqat pisinnaatitaaffiinik nukittorsaanermi suliaqarneq makkuninnga suliniuteqarneq aqqutigineqassaaq, taakkunanilu pingaarnertut inissisimatinneqarluni isummiussanik allannguiniarneq. Isummiussanik allannguiniarneq inuiaqatigiinnilu akisussaassuseqarneq Meeqqat pillugit inatsisioreersunik eqqartuineq/misissuineq Piumassuseq atorlugu sulinerup nukittorsarneqarnissaa Naliliisarluni suleriaaseqarnerup nukittorsarnissaa NAKUUSA allaffissornikkut Ilaqutariinnut, Kultureqarnermut, Ilagiinnut aammalu Naligiisitaanermut Naalakkersuisoqarfimmiit aammalu Danmarkimi UNICEF-imiit sulisoqarput, suliniummilu marlunnik piffissaq tamakkerlugu sulisoqarlutik; Charlotte Ørnskov (Arnavaraq Jørgensen ernereernerup kingorna paarlatsitut aprilip aallaqqaataanniit 2012-imiit atorfeqarallarpoq), NAKUUSA-p pilersaarutaanik ingerlatsisoq, aammalu Klaus Møller, NAKUUSA-mik aqutsisoq. Klaus Møller Ilaqutariinnut, Kultureqarnermut, Ilagiinnut aammalu Naligiisitaanermut Naalakkersuisoqarfimmi Nuummiittumi allaffeqarpoq aammalu Charlotte Ørnskov/Arnavaraq Jørgensenilu UNICEF-imi Danmarkimiillutik, Københavnimi. 2

5 Ingerlatsisunik pilersitsisoqarnikuuvoq marlunnik sinniisoqartumik, UNICEF Danmarkimi allattaaneq Steen M. Andersen aammalu meeqqanut inuusuttunullu sullissinermi aqutsisoq Anne Mette Friis, taavalu Ilaqutariinnut, Kultureqarnermut, Ilagiinnut aammalu Naligiisitaanermut Naalakkersuisoqarfimmi immikkoortortami aqutsisoq Susie Marthin Kjeldsen. Naalakkersuisunut ilaasortap Mimi Karlsenip ingerlataq qanittumik malinnaaffigai aammalu ataavartumik paasitinneqartarluni, taamatuttaarlu UNICEF-ip Danmarkimi siulersuisuisa siulittaasuat Alfred Josefsenimit aqunneqartut. 3

6 3 SFI-P PISUT MALITTARALUGIT MISISSUINERA Meeqqat atuarfianni annerni atuartut 80-it missaanniittut NAKUUSAp ukiumoortumik nalunaarusiaanik siullermik saqqummiilernermi, SFI-mit (Inuiaqatigiit Atugarissaarnerannik Ilisimatusarfimmit) suliarineqartumut qaaqqusaapput, nalunaarusiap inerneri atuakkiortuanit, ilisimatusartuarsimasumit Else Christensenimit saqqummiussinissaanut. Nalunaarusiaq Nakuusa iliuuseqarsinnaavugut aammalu pisinnaavugut apeqqutinik immersugassanik aallaaveqarpoq, apersorneqartut tassaallutik inuusuttuaqqat 13-iniit 15-inut ukiullit 38-inik amerlassusillit, Ilulissani 2011-imi Nakuusa Youth Forummeqartitsinermi peqataasut. Misissuinermi inuusuttuaqqat inooqatigiinnermi ajornartorsiutinut ilisimasaat paasiniarneqarput, aammalu qanoq iliuuseqartoqarsinnaaneranut isumaqarnersut. Misissuineq sisamariarluni pissooq, inuusuttuaqqat ineriartornerminni isummertarnerisa allanngoriartornerat malinnaaviginiarlugu. Else Christensen saqqummeereermat NAKUUSA-miit ingerlatsisut oqallitsisut meeqqanik inuusuttunillu angajoqqaat akisussaaffiat pillugu oqallitsitsilluaavipput. Tusagassiortut peqataapput, aammalu Kalaallit Nunaanni Meeqqanut Illersuisunngoqqammisoq, Aaja Chemnitz Larsen, pisumut qaaqqusanut ilaavoq. 4

7 SFI-p nalunaarusiaa tamaat atuaruk uani 1 1 URL SFIp misissuineranut erinarsuutaanut: 5

8 4 MEEQQAT ISUMMERSORFIANNI ATAATSIMIINNEQ SIULLEQ Meeqqat isummersorfianni ilaasortat arfineq pingasut inissitsiterlutik ataatsimeeqqaarput, ullut pingasut atorlugit majip naanerani aammalu junip aallartilaarnerani. Ataatsimiinnermi ilaasortat suliassatik aalajangersorpaat aammalu pisortatigoortumik atertaartik aalajangiullugu, tassaasoq: Meeqqat Isummersorfiat (MI-mik naalisarneqartassaaq). Meeqqat Isummersorfiat Ilulissani oktoberimi 2011-mi NAKUUSA Youth Forummeqartitsisoqarnerani pilersinneqarpoq, ilaasortassat qulit peqataasut tamat oqartussaaqataanerat malillugu qi- 6

9 nersereerneranni. MI niviarsiaqqanik arfineq marlunnik aammalu nukappiaqqanik pingasunik ilaasortaqarpoq, taakkulu Kalaallit Nunaanni illoqarfinniit tallimaniit aggertuupput aammalu nunaqarfinniit marluusunniit. Isummersorfik pilersinneqarpoq meeqqat Kalaallit Nunaanniittut aaqqissuussaanerusumik aammalu malunnarluartumik oqalliffissaqarnissaat anguniarlugu, tassanngaanniillu inuiaqatigiinnut isumartik ingerlassinnaaniassammassuk, soorlu makkununnga: politikerinut, immikkut sulialinnut aammalu minnerunngitsumik meeraqatiminnut. NAKUUSA pisussaaffeqarpoq isummersoqatigiit ukiumut naapinneranni akisussaasuusassalluni, aammalu ilaasortat isumaasa ilannguttarnissaat taamalu taakku pisussatut isumassarsiaannik malinnaanissaq, ingerlatap atanerani eqquutinneqarsinnaasunik imi ilaasortat sulinerat qitiulluinnarpoq, tassami NAKUUSA-p ukiumi tassani pingaarnertut ingerlataat taakkua isumassarsiarimmassuk; angajoqqaat akisussaaffii pillugit paasititsiniaaneq. MI-p naapinnerat ulluni pingasuni workshops-ertitsinertalimmik ingerlanneqarpoq, immikkut sulialinnik tulluartunik ingerlanneqarluni. Ataatsimiinnermi pingaarnertut sammineqartoq oqaatigineqareersutut tassaavoq, angajoqqaat akisussaaffii, aammalu NAKUUSA-mik suliaqartut ataatsimiinnginnermi workshopit ima pilersaarusiorsimavaat, ilaasortat sammisat makku aallaavigalugit suliaqassasut; siunnersuineq oqaaqqissaarinnginnerli aallaavigalugu, killiliisinnaaneq aammalu iliuuseqarneq iliuuseqannginnerminngaanniiit. Taakku sammisat angajoqqaat akisussaanerannut tunngasut NAKUUSA Youth Forummeqartitsinermi sammisassaqqissutut peqataasut toqqartorsimavaat. Ullut marluk atorlugit workshops-ini sulilluareernerup kingorna ilaasortaasut angajoqqaanut siunnersuutitsialaat qulit sanavaat. MI-p siunnersuutitik apeqqutitut sanavaat, angajoqqaanik oqaloqatiserinnikkamik, aammalu meeraqatitik isumassarsitikkusukkamikkit angajoqqaaminnut apeqqusiisassasut. Assersuutigalugu siunnersuutit ilaat ima nipeqartoq: Angerlarsimaffimmi toqqissisimanartumiitikkusuppinga? kingornatigut annertunerusumik nassuiaaserneqartumik Angerlarsimaffimmik toqqissisimanartumik tunigumma, isumagissavat, ineriartorluassasunga aammalu inuunermik ajunnginnerusumik atugassaqarumaarnera ilimanarnerulissooq. MI-mi naapinneq annertuumik tusagassiutini tv-kkut, radiokkut aammalu aviisitigut maliinnaavigineqarluarpoq. 7

10 5 MEEQQAT ULLUANNIK NALLIUTTORSIUTEQARNEQ Juunip aallaqqaataanni MI-kkut pisortatigoortumik naggammik ataatsimiipput. Ulloq taanna Kalaallit Nunaanni ileqquusumik Meeqqat ulluattut nalliussineqartarpoq. Assilianngortitsinertullusooq qilak niuaqanngiivissumi seqinnerpoq, MI meeqqallu peqaatik 40-ut peqatigalugit, Meeqqat Ulluanni Kalaallit Nunaata Inatsisartuisa aataatsimiittarfiat tiguarmassuk. Inatsisartut ataatsimiittarfianni ileqqutoqaanngilluinnartumik ataatsimiinneq erinarsornermik aallartinneqarpoq, taamaalereermalli MI-kkut meeqqallu allat Kalaallit Nunaata Isumaginninnermut Naalakkersuisuata Mimi Karlsenip tikilluaqquai, Mimillu qilanaarutigaa ataatsimiinnerup qanoq inerneqarsimaneranik tusagaqarnissani. Isummersortarfimmi ilaasortat nunatsinni oqaluttarfiit pingaarnersaanniit oqaluttuaraat, qanoq sammisaq angajoqqaat akisussaaffii suliarisimanerlugit aammalu nassuiaallutik, angajoqqaanut siunnersuutitik qulit qanoq meeqqat allat isumaqarfigineraat tusarusullugu. Ataasiakkaarlugit siunnersuutit qulit saqqummiunneqarput nassuiarneqarlutillu, taamaaleriarlutillu inersuarmi taasissutigineqarlutik. Nuannaarutaaqisumillu naammagisimaarnartumillu siunnersuutit tamarmik akuerineqarput! Pisoq tusagassiuutinit qanimut malinnaavigineqarpoq aammalu nuna tamakkerlugu isiginnaarutikkut toqqaannartumik aallakaatinneqarluni. 8

11 6 NAALAKKERSUISUP MI-KKUT SIUNNERSUUTAI TIGUAI Kusanartumik taasisoqareermat Inatsisartut ataatsimiittarfianni MI-p siunnersuutitsialaat qulit Kalaallit Nunaata Isumaginninnermut Naalakkersuisuanut, Mimi Karlsenimut, pisortatigoortumik persuarsiorpalaartumik tunniunneqarput. Tunniussinermi MI-kkut inussuliorput, ujaqqanik oqariartuutigerusutaminnik pinnersarneqarsimasunik. Inussuk qitiusumi ataavartumilu inissisimasussanngorluni Nuummi sananeqarpoq, massakkut allannermi suli inussuk inissisimaffimminiippoq. Mimi Karlsenip peqataasut nersualaarpai piumassuseqarluarnerannut aammalu neriorsorlugit siunissami sulinermini oqariartuutaat inissaqartikkumaarlugit. 9

12 7 SIUNISSARPUT NAKUUSAP ERINARSUUTAA Meeqqat ulluanni NAKUUSA-p erinarsuutaa Siunissarput radiokkut isiginnaarutikkullu isiginnaagassartalerlutik saqqummersinneqarput imi Youth Forummeqartitsinerani workshoppimi erinarsuut sanaajuvoq, peqataasut ilaasa siunnersorneqarluarlutik aammalu isumassarsiorluarlutik Kalaallit Nunaat tamakkerlugu erinarsortartutsialaasa ilaannit, Nina Kreutzmann Jørgensenimit. Piorsarsimassutsimut illorsuarmi Katuami Nuummiittumi meeqqanut sammisaqartitsinerit anginerit ilaanni erinarsuut Nina Kreutzmann Jørgensenimit aammalu erinarsullaqqissunit inuusuttuaqqanit sisamanit atorneqarpoq. Erinarsuut tigulluarneqarpoq aammalu suli maannamut radiomi isiginnaarummilu appinneqartarluni. Erinarsuut Youtubemi nanineqarsinnaavoq aammalu NAKUUSA-p facebookkikkut nittartagaani aaneqarsinnaalluni. Erinarsuut Youtubemi 2 nanineqarsinnaavoq aammalu NAKUUSA-p facebookkikkut nittartagaani aaneqarsinnaalluni. 2 URL NAKUUSAp erinarsuutaanut: 10

13 8 AASIVEQARTITSINEQ NAKUUSA aammalu MI-mi ilaasortat marluk qanga ileqquusumik Aasiveqartitsisarnertut aallarneeqqinnermi saqqummiisussatut qaaqqusaapput. NAKUUSA angajoqqaat akisussaaffii pillugit workshoppeqartitsinermi ingerlatsisuuvoq, tassanilu inersimasut 70-it peqataapput, tamakkununnga ilaallunittaaq Kalaallit Nunaat sinnerlugu folketingimi ilaasortaq Sara Olsvig. Workshoppeqartitsinermi piviusuusaartitat assigiinngitsut pingasut aallaavigineqarput, peqataasullu oqallisereernerminni saqqummiuppaat qanoq iliorlutik taakku pisuusaartitat kisianni piviusorsiorpalaarluinnartut aammalu ilisarnarluinnartut angajoqqaatut qisuariarfigissanerlugit. Ingerlatsisup suliassaraa qanoq iliuutsit maluginiarnissaat, tassa QANOQ angajoqqaatut pisuni assigiinngitsuni ajornakusoortuni qisuariarsinnaanissaq. QANOQ tassaasimavoq 2012-imi NAKUUSAp angajoqqaat pillugit sulinerani apeqqutaaqataalluinnartoq, inuusuttuaqqat amerlasuut angajoqqaamik iliuuseqarnissaat ujartormassuk. Taamatuttaarlu ilisimatusartuarsimasup Else Christen- 11

14 senip, allanneqareersutuut nalunaarusiamini NAKUUSA iliuuseqarusuppugut aammalu pisinnaavugut -miit annerpaamik siunnersuutigimmagu iliuuseqarneq qitiutinneqartariaqartoq. 12

15 9 PAASITITSINIUUT SULI ANAANAMIK SULI ATAATAMIK! Angajoqqaat akisussaanerat pillugu paasititsiniut Suli anaanamik! Suli ataatamik! novemberip aallaqqaataani aallartisarneqarpoq, martsillu naaneranut 2013-imut ingerlalluni. Suliniutip annertunerpaamik angajoqqaat akisussaaffiat sammivaa, aammalu oqariartuutit siunnersuutitsialanninngaanniit tiguneqarsimapput, MI-kkunnit juni 2012-mi ataatsimiinneranni suliarineqarsimasut. Oqariartuutit meeqqanit aammalu inuusuttuaqqanit paasititsiniaanerup ingerlanerani takussutissani tamani ingerlateqqinneqartarsimapput. NAKUUSA paasititsiniaanerup ingerlanerani meeqqat piffimmi aalajangersimasumi oqariartuuteqarnissaannut tunniussiniarsimavoq suut oqariartuutit meeqqanut angajoqqaamik akisussaaffiat pillugu paasititserusunnerannut pingaarnerpaasimappat? Pingaaruteqarsimaqaaq, paasititsiniaanerup piorsarsimassutsikkut aammalu meeqqat pisinnaatitaaffii aallaaviginerullugit akuersaarnartuunissaa, taamaattumik NAKUUSA-mi suliamik aqutsisut aammalu ingerlatsisut sulinerup ingerlanerani peqataaqataalluinnarsimapput. Paasititsiniaanerup naammassinerata allanut saqqummiutinnginnerani immikkut sulianik ilisimasallit (naliliisussat) takoqqaarsimavaat. Isuma unaavoq naliliisut paasititsiniaanerup naammassinerani aamma nalileeqqikkumaartut, misilittakkat eqqartuiffigineqaqqaarniassammata isummertitsiniaalluni paasititsiniaanissap 2014-imi pisussap pinnginnerani. 13

16 Paasititsiniaaneq Kalaallit Nunaanni uuttuutit malillugit annertunerit ilagaat, massakkumullu qisuariarnerit ajunngilluinnartut takkuttareerput. Taamatuttaarlu meeqqanit, inersimasunit aammalu immikkut sulialinnit tigulluarneqarpoq. Paasititsiniaanermut nalilersuutit april 2013-imi suliarineqarumaarput. Suliniut taakkartorneqartunit makkunannga imaqarpoq: Takutitassiat arfineq marluk minutsit pingajuat avillugu sivisussusillit, meeqqanit 100-ut sinnerlugit peqataavigineqartut. Takutitassiat suliassatut pilersaarutit malillugit nuna tamakkerlugu isiginnaarutikkut KNR-ikkut, NAKUUSA-p facebookkimi quppernerani, YouTubemi aammalu danskit isiginnaarutaanni Ramasjangikkut (aamma Kalaallit Nunaanni takuneqarsinnaasumi) takutinneqarput. Saniatigullu takutitassiat illoqarfiit assigiinngitsut tvqarfiini takutinneqarlutik: Nuuk TV-mi, Arctic TV-mi (Ilulissaniittumi) aammalu Sisimiut TVianni. Assiliarsuit suliniutip oqariartuutaanik sisamaasunik takussutissartallit, suliffeqarfinnut assigiinngitsunut 200-rujunut aammalu namminersortunut pisortallu suliffeqarfiutaannut (soorlu napparsimavinnut, pisiniarfinnut annernut, kigutilerivinnut, mittarfeqarfinnut, kommunillu allaffeqarfiinut il. il) nassiussuunneqarput. KNR Radioatigut radiokkut paasititsiniaanerit. Pisiffinni Brugseninilu nioqqutissat nalunaaqutaanni (tamakkerlugu pisiniarfinni 13-ini). Facebookkimi tapersiiniarluni saqqarmiuusatigut mi suliniutip oqariartuutaanik nuisitsisaqattaarnermi (Kalaallit Nunaanni tusagassaqartitsivik annerpaaq). Paasititsiniaanermi oqariartuutit Arlap immuutaasa puuinut ikkussuunerisigut Suliniummi takussutissiaq siulleq ataani iserfissaq atorlugu takuniarneqarsinnaavoq 3 3 URL takussutissiamut: 14

17 ANGAJOQQAANUT ATUAKKIAQ ISUMASSARSIORFISSAQQISSOQ 10 Isumassarsiorfissatut angajoqqaanut atuakkiaq Asannittumik angajoqqaat akisussaaffii pillugit suliniarnermut tapiliussaavoq aammalu Meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit sullissivik MIO peqatigalugu suliaalluni. Atuakkami aallaavigineqarput MI-kkut angajoqqaanut siunnersuutitsialaat qulit aammalu meeqqat allagaannik aammalu ilaqutariit apersornerannik imaqarluni. Asannittumik aamma immikkut sulialinniit ilanngussiffigineqarpoq, taakkualu isumagisimavaat tigussaasunik aammalu iliuusissanik siunnersuusiorneq, qanoq ilaqutariinnermi imminnut susassaqatigiinnerup nukittorsarneqarsinnaanera taamatullu oqaloqatigiinnerit pingaarutillit qanoq aallarnerneqarsinnaanersut, nalorninarsinnaasaraluartut. Atuakkap naggataani quppernernik immikkoorsisoqarnikuuvoq angajoqqaat/ilaqutariit isummaminnik, pilersaarutiminnik aammalu isumaqatigiissutiminnik allattuiffigisinnaasaannik. Atuagaq 8000-inngorluni saqqummersinneqarpoq Pisiffiup Pilersuisullu pisiniarfiini 42-uusuni akeqanngitsumik tiguneqarsinnaasutut inissisimatinneqarpoq, nuna tamakkerlugu. Atuagaq aamma pdf-inngorluni aaneqarsinnaavoq. 4 4 URL atuakkamu PDF-itut: 15

18 MEEQQAT PISINNAATITAAFFII PILLUGIT ISUMAQATIGIISSUTIP INUUISSIORNERA 11 Meeqqat pillugit isumaqatigiissutip nalliunnerani nuna tamakkerlugu atuarfiit 20-it pallillugit peqataapput kujasinnerpaami nunaqarfimmiit avannarpasinnerpaamut ingerlaaqatigiinnermi NAKUUSAmit innersuussutigineqarsimasumit. Ingerlaaqatigiinneq paasititsiniaanermi Suli anaanamik, suli ataatamik! isumassarsiarineqarluni ingerlanneqarpoq. Atuarfiit amerlasuut ulloq tikitsinnagu meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit suliaqartitsisimapput aammalu sammisaq pillugu namminneq allagartarsualiorlutillu assilialiorsimapput. Ingerlaaqatigiinnerit suliniartunut takussutissaapput, paasititsiniaanerup piffinnut assigiinngitsunut apuussimaneranik, aammalu meeqqat inersimasullu oqariartuutit tusarsimagaat taavalu paasititsiniaanerup isumaa apuussimasoq. 16

19 NAKUUSAP AMMARTAGAA imi NAKUUSA aamma Facebookkikkut juullilernerani ammartagaqartitseqqippoq. Ukioq manna peqataasut akisartussaapput, NAKUUSA-p paasititsiniaaneranut aammalu Meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit isumaqatigiissummut tunngasunik apeqqutinik, app-ikkut siunertamut tulluussarlugu sananeqarsimasukkut. 775-it missaat unammisitsinermi ullut tamaasa NAKUUSA-p tujuululiaanik nuannarineqarluartunik makitsinertalimmi aammalu annerpaamik eqqugassaritinneqartunik ipad Mininik marlunnik makitsinissami peqataapput. 17

20 TUSAGASSIUTIT AAMMALU ATTAVEQAQATIGIINNEQ 13 NAKUUSA 2012-imi tusagassiutini malunnaateqarluinnarpoq. Ukiup ingerlanerani tusagassiutinut nalunaarutit aqqanillit nassiussimavagut, tamakkingajalluinnarlutillu ilanngunneqarsimapput imaluunniit kalaallit tusagassiutaanni eqqaaneqarsimallutik. Ingerlatami pisut immikkut kalaallit atuagassiaanni sammisatut allaatigisatulluunniit ilanngunneqartarput, makkunani: Arnanut, ANU UNA (inuusaaseq pillugu atuagassiaq), Aurora (Kalaallit Nunaanni sulisitsisut ilaasortaminnut atuagassiaat). Taamatullu aamma ingerlatami pisut KNR-TV-kkut isiginnaagassiani assigiinngitsuni annertuumik malinnaaffigineqarsimallutik (nutaarsiassani oqallissaarutini) aammattaarlu KNR-ip ullaakkut radiomi aallakaatitsinerani, saniatigullu NUUK TV-atigut nutaarsiassiinermi ilanngunneqallattaajuarsimalluni. NAKUUSA-p Facebookikkut quppernerani malinnaasut 2012-ip ingerlanerani 1281-iniit 1813-inut amerleriarsimapput. Facebook Kalaallit Nunaanni nuannarineqartorujussuuvoq aammalu tulluarluinnarluni ingerlatap paasissutissaanik aammalu meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit paasissutissiinermi atussallugu. 18

21 NALILIINEQ NAKKUTILLIINERLU 14 NAKUUSA-p ingerlatatut suliniutissaasa ilagaat meeqqanut inuusuttunullu suliniutinut naliliisarnerup nakkutilliisarnerullu nukittorsarneqarnissai. NAKUUSA-p ingerlataa tamakkiisumik ukiumut SFI-p pisut malinnaavigalugit misissuisarneratigut nalilersorneqartassaaq. Saniatigut 2012-imi angajoqqaat akisussaaffii pillugit suliniuteqarneq siumoortumik nalilersorneqarallarnikuuvoq imi ukiap ingerlanerani atuarfinnut arfinilinnut apeqqutinik nassiussuisoqarnikuuvoq, nunaqarfinni atuarfik ataaseq ilaanngullugu (Upernavik, Maniitsoq, Kulusuk, Nuuk, Qaqortoq og Kangaamiut). Apeqqutiliat aappassaanneertuupput, apersuinissani katillugit tallimaasuni, SFI-mit ingerlanneqartuni. Atuarfinni arfiniliusuni atuartut annerniittuinnaat inuiaqatigiinni ajornartorsiutinik aamma periarfissanillu ilisimasaannik apersuisoqarpoq. Nalunaarusiaq 2013-imi upernaakkut saqqummiunneqarumaarpoq. Suliniutip Suli anaanamik! Suli ataatamik! nalilersoqqaarnerani HS-analyse-ip misissueqqissaartarfianit NAKUUSA sinnerlugu suliarineqartumi, angajoqqaat meeqqanut perorsaanermi isumaannut aammalu iliuuserisartagaannut tunngasunik apersuisoqarpoq. Misissuineq oqarasuaatikkut apersuinikkut ingerlanneqarpoq, angajoqqaat arfinillit 18-illu akornanni ukiulinnik meerallit 403-it apersorneqarlutik. Suliniutip naammassereernarata kingunerani nalilersueqqittoqassooq, 2013-ip upernaavani. Oqarasuaatikkut apersuinermi akissuteqartut aamma NAKUUSA pillugu qanoq ilisimasaqartiginersut apersorneqarput, inernerillu kusanartut takussutissaalerput, tassa apersorneqartut 62%-iisa ingerlataq ilisimasaqarfigimmassuk naak ukiut marluinnaat ingerlasimaleraluartoq ip upernaavata ingerlanerani nalilersueriaaseq aalajangersimasoq sananeqassaaq, ingerlatamut nalilersuutaasinnaasoq tassa ima paasillugu, NAKUUSA-p ingerlataararpassui immikkut nalilersorneqartalissasut, aammalu nalilersuinerit NAKUUSA-p nittartagaani takuniarneqarsinnaalissapput. 19

22 NAKUUSA Ukioq nutaanik pissanganartunillu aningaasaateqarfinnik, namminersortut suliffeqarfiutaannik, pisortat suliffeqarfiutaannik aammalu kattuffinnik suleqateqarfiuvoq. Bikubenfonden, Augustinusfonden aammalu Susi aamma Peter Robinsohnip Aningaasaateqarfiat UNICEF Danmarkimut aningaasaliisimanerat qutsavigerujussuarparput. NAKUUSA-p siunertaa ikiorluarneqarsimavoq aningaasaliisoqarnerani aammalu Kalaallit Nunaanni suliffeqarfinnik suleqateqartoqarnerani, soorlu makku taaneqarsinnaasut: Air Greenland A/S, Royal Arctic Line A/S, KNI A/S, Pisiffik A/S, KNB Brugseni, Royal Greenland aammalu Mittarfeqarfiit. Meeqqat pisinnaatitaaffiisa nukittorsarneqarnerannut pingaarutilerujussuuvoq, suliffeqarfiit taama annertutigisut toqqarsimammassuk ingerlatap tapersersornissaa. CSR Greenland, KANUKOKA (Kommunit kattuffiat) aamma Peqqik Kalaallit Nunaanni peqqinnissaqarfik meeqqat oqariartuutaasa nunami siammarterneranni peqataanerannut aamma qutsavissaqarfigaagut. Qutsavigisassatsinnilu annerpaapput meeqqat nukittuut sapiitsullu ilaqutaasullu peqataasimanerat. Aqqutissiuivusi, kalaallit meeqqat nipai qaqqat akornisigut akisualersillugit siunissaq ilanngullugu. NAKUUSA-p qilanaaraa 2013-imi suleqqinnissani, pisussallu makkua pilersaarutigineqalereerput: Niviarsissanut nukappiaqqanullu 13-iniit 18-inut ukiulinnut aapparisamit persuttarneqartarneq pillugu atuagaq Nuna tamakkerlugu sammisaq, nittartakkakkut aammalu atuakkiornikkut, ikinngutigiinneq sammineqassalluni aammalu qanoq kammagiittut ikioqatigiissinnaaneq. MI-p 2013-imi ukiumoortumik naapinnissaa Maniitsumik ingerlanneqassaaq, innuttaasut, suliffeqarfiit, kattuffiit aammalu paaqqinniffiit kajumissaarneqassapput meeqqat pisinnaatitaaffii sammeqqullugit aammalu Ikinngutiga qulequtaralugu sammisaqarnissaannik kajumissaarneqassallutik. Meeqqanut inuusuttunullu inatsisissap naatsorsuutigisamik akuerineqartussap meeqqanut paasititsiniutigalugu saqqummersitsinissaq (MIO suleqatigalugu). KNR suleqatigalugu inersimasunut oqalliffimmik aallakaatitassiortoqarnissaa angajoqqaat akisuussaaffii aammalu meeqqanut aallakaatitassiat pillugit SFI-p aappassaannik misissuineranik saqqummiussineq, pingajussaanneernissaannullu piareersarneq Angajoqqaat akisussaaffii pillugit paasititsiniaanerup nalilersorneranik paasissutissanik katersineq aammalu misissueqqissaarneq Meeqqat ulluata nalliussinissaa 20

23 Meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit isumaqatigiissutip nalliussinera MI-p nittartagassaata isikkussaata qanoq ittuussaneratalu suliarinera 21