Skelting Nátt- og tvátthús Dvalarvikar Tjalding. Ferðaráð Føroya August 2001

Transkript

1 Skelting Nátt- og tvátthús Dvalarvikar Tjalding Ferðaráð Føroya August 2001

2 Útgevari: Ferðaráð Føroya, august 2001 Lagt til rættis: Tórálvur Weihe, arkitektur Arbeiðið er framt í samstarvi við Landsverkfrøðingin Føroyakort Kort & Matrikelstyrelsen (A ) Prent: Canon Litprintari ISBN Ferðaráð Føroya Postsmoga 118 FO-110 Tórshavn FAROE ISLANDS Telefon Fax:

3 Fororð Ferðavinnan er í menning. Ferðafólkatalið økist í hvørjum. Úr útlondum koma nógv vitjandi, og eisini nógvir føroyingar nýta frítíðina til at ferðast um oyggjarnar. Samstundis er eisini farið undir at menna Føroyar sum ferðamannaland. Henda menning fer fram á nógvum økjum: marknaðarføring, innivist, matur og drekka, skipaðar útferðir og mentannartiltøk. Eisini er greitt, at neyðugt er at hyggja at, hvussu tær kringumstøður eru, sum verða bjóðaðar ferðafólki. Ferðaráð Føroya metir, at stundin er komin at fáa gjørt eitt átak, fyri at fáa Føroyar gjørdar fult tilreiðar at taka ímóti ferðafólki. Her verður serliga hugsað um kunning av ferðafólki, at ferðafólk hava møguleika at njóta ta serstøku føroysku náttúruna, og at neyðugar umstøður eru til taks í sambandi við ferðing kring landið, eitt nú nátthús og tjaldingarpláss. Á heysti 2000 setti Ferðaráðið eitt fólk at gjøgnumganga hesi viðurskifti og at koma við uppskotum til betran av teimum. Tað er hetta arbeiði, sum nú verður lýst í hesum bóklingi. Tað er mín vón, at tað tilfar, sum her verður lagt fram, kann nýtast av øllum teimum, sum hava áhuga fyri hesum viðurskiftum. Men fyrst og fremst er tað mítt ynski, at framløgan vil skunda undir at fáa framt tey neyðugu átøkini, so vit við góðari samvitsku kunnu taka ímóti ferðafólkum, sum leita sær út um landið. Heri Niclasen Stjóri á Ferðaráði Føroya Innleiðandi partur - Fororð 3

4 Inngangur Í nøkur ár hevur verið arbeitt við skelting til ferðafólk í Føroyum. Í 1998 varð gjørd ein royndarskelting av nøkrum bygdagøtum. Hetta arbeiðið varð framt í samstarvi millum Ferðaráð Føroya og Landsverkfrøðingin. Fyri Ferðaráðið var tað Durita Brattaberg, sum stóð fyri arbeiðnum. Tað var ætlanin, at henda royndarskelting skuldi vera byrjanin til eina umfatandi skelting í Føroyum. Men arbeiðið steðgaði upp, fyrst og fremst av fíggjarligum orsøkum. Men Ferðaráðið ynskti ikki at lata málið fara so, og avgjørt varð at fara undir eina størri verkætlan, sum umfatar allar Føroyar. Við tí í huga, at serliga fíggingin var ein trupulleiki í fyrru ætlanini, varð avgjørt at gera eitt grundleggjandi arbeiði, sum skuldi vísa á tørvin og møguleikarnir, og hvussu arbeiðið við skeltingini kundi skipast og fíggjast. Samstundis varð avgjørt, umframt skeltingina, eisini at viðgera nátt- og tvátthús, dvalarvikar og tjaldingarviðurskifti. Avgjørt varð at gera eina verkætlan, sum skuldi koma við einari kravfesting, einari kostnaðarmetan og einari fíggjarætlan, umframt at tey umsitingarligu viðurskiftini skuldu viðgerast. Verkætlanin skuldi harumframt enda við einum skrivligum tilfari, sum kundi nýtast sum eitt víðari arbeiðsamboð hjá Vinnumálastýrinum, kommununum, Landsverkfrøðinginum og Ferðaráðnum. Grunnur Ferðavinnunar hevur latið eina játtan til verkætlanina. Til at standa fyri verkætlanini varð undirritaði settur. Arbeiðið skuldi fara fram í samstarvi við Landsverkfrøðingin. Arbeiðið fór í gongd í oktober Greitt var, at talan var um eitt umfatandi arbeiði, og mett varð, at tað kundi gerast trupult at náa at viðgera øll viðkomandi viðurskifti innan fyri settu karmarnar. Í arbeiðssetninginum fyri verkætlanina varð tí ásett, at ikki skuldi gerast ítøkiligt design av eitt nú skeltum og nátthúsum. Hóast hetta, hevur tað víst seg, at nógv arbeiði hevur staðist av verkætlanini, og at neyðugt hevur verið at avmarka seg á summum økjum. Byrjað varð við eini undanverkætlan í Suðuroy, sum skuldi nýtast til at leggja endaligu verkætlanina til rættis. Eisini varð farið eina kanningarferð til Íslands at hyggja at, hvussu íslendingar hava arbeitt við tilsvarandi viðurskiftum. Í sambandi við verkætlanina hava kunnandi fundir verið við kommunufeløgini, Føroya Jarðarráð, Føroya Fornminnissavn og Meginfelag teirra Brekaðu. Síðani hava verið fundir við einstøku kunningarstovurnar og fleiri kommunur, umframt at tosað hevur verið við nógvar einstaklingar. Føroya Dátusavn hevur hjálpt við elektroniskum kortum og myndum. Arbeiðið hevur verið áhugavert, og eru nógv týðandi viðurskifti komin í ljósmála. Alla staðni, har eg eri komin, havi eg møtt blíðskapi og vælvilja. Eg skal í hesum sambandi nýta høvið at takka øllum teimum, sum á ymsan hátt hava givið sær stundir at hjálpt mær við arbeiðnum, bæði við at útvega upplýsingar og við praktiskari hjálp. Eg skal gera vart við, at ábyrgdin fyri tí, sum stendur í hesum bóklingi, er mín. Nógv kundi óivað verið gjørt ella orðað øðrvísi. Um okkurt er at finnast at, eigur ein tí ikki at himprast við at gera vart við seg. Eisini skal gerast vart við, at hetta ikki er ein frágreiðing, sum sigur, at bert soleiðis eiga viðurskiftini at skipast. Onnur mugu avgera, hvat skal setast í verk. Tá saman um kemur eru tað fólkini á staðnum, sum skulu taka støðu til, hvussu farast skal fram. Nú arbeiðið er liðugt, er tað mín vón, at hetta kann nýtast til frama fyri tey, sum nýta føroyska umhvørvið, bæði útlendsk ferðafólk, føroyingar sum ferðast í Føroyum, og tey sum nýta grannaumhvørvið, har tey búgva. Tórálvur Weihe Arkitektur Innleiðandi partur - Inngangur 4

5 Innihaldsyvirlit Fororð Inngangur Innihaldsyvirlit partur - Verandi skelting partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum partur - Ein gøta partur - Nátt- og tvátthús partur - Dvalarvikar partur - Tjalding partur - Umsiting partur - Kort Innleiðandi partur - Innihaldsyvirlit 5

6 Innleiðandi partur 6

7 1. partur Verandi skelting

8 1. partur - Verandi skelting Innihaldsyvirlit 1. Inngangur Skelting hjá Landsverkfrøðinginum Royndarskelting av ferðagøtum Bygdaskelting Hvussu talvurnar eru gjørdar Skelting hjá Føroya Fornminnissavni Skelting á Reyni í gomlu Havnini Skelting við Borðoyarvík Skelting í Kirkjubø Skelting hjá Lions Onnur skelting Skelting í Íslandi Standardskelti Uppbygging av talvum Økið við talvurnar Innihaldið á talvunum Aðrar talvur Um talvurnar partur - Verandi skelting 8

9 1. Inngangur Í sambandi við verkætlanina er hugt at, hvør skelting finst frammanundan. Skeltingin, sum er í dag, er framd av fleiri ymsum pørtum. Mest gjøgnumførdi parturin er bygdagøtu- og bygdaskeltingin hjá Landsverkfrøðinginum og skeltingin av fornminnum hjá Føroya Fornminnissavni. Harumframt hava onnur eisini sett skelti upp. Lions hevur sett upp staðarnavnaskelti ymsastaðni, Skógrøkt Landsins hevur skelti við viðarlundir, og onkrar kommunur hava sett skelti upp ávís støð. Harumframt er skelting í sambandi við Oyggjaleiðir, Bygdaleiðir og aðrar bussleiðir. Eisini hava privat fólk sett skelti upp, eitt nú í sambandi við útferðarmøguleikar og við gamlar bygningar. Dygdin er sera ymisk, og okkurt kundi verið betri umhugsað. Í tí fylgjandi eru víst nøkur dømi um verandi skelting. 2. Skelting hjá Landsverkfrøðinginum 2.1 Royndarskelting av ferðagøtum Í 1998 varð farið undir fyrireiking av uppsetan av talvum við bygdagøtur, og í 1999 vórðu tær fyrstu talvurnar settar upp. Gøturnar sum ætlanin var at skelta, vóru fylgjandi: Hvalba - Trongisvágur Tórshavn - Kirkjubøur Út á Borðuna í Nólsoy Út í Mykineshólm Bøur - Gásadalur Fuglafjørður - Hellur Enn eru talvur ikki settar upp við gøtuna millum Fuglafjørð og Hellur, men hinar talvurnar eru komnar upp. Skeltingin er gjørd soleiðis: Ein kunningartalva um gøtuna. Minni skelti, sum vísa á, hvussu komið verður fram til gøtuna. Hetta er skelti við einum gongumanni. Eisini eru gjørdir faldarir sum lýsa bygdagøtuna. Faldararnir fáast á kunningarstovunum og aðrastaðni, har ferðafólk koma, eitt nú á gistingarhúsum. Eisini er gjørdur ein kassi til faldarar at seta upp á kunningartalvurnar. Landsverkfrøðingurin, sum stóð fyri gerð og uppsetan av skeltum, hevði roknað við at fáa hesa upphædd sum serstaka játtan, men tá avtornaði var neyðugt at taka upphæddina av vanliga rakstrinum. Hetta hevur borið við sær, at Landsverkfrøðingurin hevur aftrað seg við at halda áfram. 2.2 Bygdaskelting Landsverkfrøðingurin hevur sett upp bygdatalvur við hesar bygdir: Í Suðuroy: Hvalba, Fámjin og Sumba Í Sandoy: Húsavík og Sandur Í Vágum: Bøur, Sørvágur og Miðvágur Í Streymoy: Tjørnuvík, Saksun, Kvívík og Leynar Í Eysturoy: Eiði, Gjógv, Gøta Í Norðuroyggjum: Viðareiði Talvurnar eru gjørdar í sama sniði sum bygdagøtutalvurnar. Upplýsingarnir á talvunum eru í tveimum: Eitt kort av bygdini, sum Landsverfrøðingurin hevur staðið fyri. Við síðuna av kortinum er pláss fyri upplýsingum um bygdina, og um hvat er av áhuga fyri ferðafólk í bygdini. Ætlanin var, at fólk á staðnum skuldu standa fyri at útvega upplýsingarnar, men tað hevur víst seg at ganga seint at fáa upplýsingarnar til vega. 2.3 Hvussu talvurnar eru gjørdar Á fylgjandi síðum eru vístar tekningar av talvunum. 1. partur - Verandi skelting 9

10 Tekningar av skeltinum hjá Landsverkfrøðinginum. Mát 1:10 ( 1 cm = 0,1 m ) og 1:20 ( 5 cm = 1m ) 1. partur - Verandi skelting 10

11 Tekning av innihaldi á aluminiumsskelti á talvu hjá Landsverkfrøðinginum 1. partur - Verandi skelting 11

12 Dømi um bygdagøtutalvu hjá Landsverkfrøðinginum úti við Krossin í Havn Skelti við gongufólki, sum leiðir á bygdagøtuna Dømi um bygdatalvu hjá Landsverkfrøðinginum á Sandi Bygdatalva á dvalarvika við Eiði 1. partur - Verandi skelting 12

13 3. Skelting hjá Føroya Fornminnissavni Fornminnissavnið hevur gjørt síni egnu skelti at seta við fornminni. Skeltini eru úr galvaniseraðum stáli á betongfundamenti. Ovast er ein skrá stálpláta, har kunningin er fest. Kunningin er vard av eini acrylplátu. Skeltini mugu sigast at vera heppin. Tey eru ikki sjónsk, og gera seg ikki óneyðuga inn á tað fornminni, tey skulu lýsa. Fornminnissavnið hevur eisini eitt lágt modell av sama skelti at seta við fornminni í lendinum. Skelti á Havnar skansa 1. partur - Verandi skelting 13

14 Tekningar av skeltinum hjá Fornminnissavninum 1. partur - Verandi skelting 14

15 Dømi um innihald á skeltinum hjá Fornminnissavninum 1. partur - Verandi skelting 15

16 Tórshavnar kommuna hevur gjørt hesi smáu skeltini úr málaðum viði við útskornum bókstavum. 4. Skelting á Reyni í gomlu Havnini Tórshavnar kommuna hevur sett upp navnaskelti á gomlu húsini úti á Reyni. Hesi skelti eru úr viði, sum smá sprek, okkurt um 1,3 cm tjúkk, umleið 6,2 cm høg og eini cm lang, alt eftir longdini á navninum. Bókstavirnir eru skornir inn í viðin. Skeltini eru málað svørt, bókstavirnir eru málaðir hvítir. Í onkrum føri er skeltið málað hvítt og bókstavirnir eru svartir. 5. Skelting við Borðoyarvík Býargartnarin í Klaksvík hevur sett eitt skelti upp við vegin á Borðoyarvík, sum greiðir frá, hvussu ístíðirnar kunnu síggjast í bakkanum. Gjørt er burturúr at prýða talvuna við útskeringum. Spurningurin er tó, um úrslitið er so heppið, og um ikki ein meira neutral loysn átti at verið vald. Skelting við Borðoyarvík 1. partur - Verandi skelting 16

17 6. Skelting í Kirkjubø Við inngongdina til roykstovuna er sett upp eitt øgiliga tilvildarligt skelti. Skeltið, við plastumslagi hóskar avgjørt ikki til henda søguliga bygningin. Onkursvegna skal sjálvandi kunnast um, at her ber til at koma inn, men ein betri loysn má finnast. Møguliga kundi verið gjørt eitt lítið skelti sum segði "inngongd", meðan meira kunning stóð á einari sjálvstøðugari talvu við síðuna av. Reflekterandi plastbókstavir sum skelti á nátthúsi í Kirkjubø Laminerað pappírsskelti sett upp á Stokkastovuna í Kirkjubø 1. partur - Verandi skelting 17

18 Skelti hjá Lions á Tingsteininum undir Valaknúkum í Skálabotni Skelting í sambandi við útferðir undir Vestmannabjørgunum 7. Skelting hjá Lions Lions í Eysturoy hevur sett upp skelti ymsastaðni. Eitt nú í sambandi við staðarnøvn og steinar. Skeltini minna mest um veganavnaskelti og eru í so sjónsk. 8. Onnur skelting Á havnalagnum inni á fjørð í Vestmanna hava teir, sum bjóða fram útferðir undir Vestmannabjørgunum, sett skelti upp, sum greiða frá útferðunum. Tað sýnist, sum um ein ávís kapping fer fram, tá tað kemur til stødd av skeltingini. 1. partur - Verandi skelting 18

19 9. Skelting í Íslandi 9.1 Standardskelti Íslendski Landsverkfrøðingurin, Vegagerðin, stendur fyri skelting og dvalarvikum við landsvegirnar í Íslandi. Í hesum sambandi hevur Vegagerðin ment eina skeltiskipan við skeltum til ymisk endamál. Arbeiðið fór í gongd í Eitt arkitektavirki, Teikn á Lofti, hevur staðið fyri hesum arbeiði fyri Vegagerðina. Skipanin umfatar talvur til lýsing av landspørtum, økjum, býum (kommunum), umhvørvi og søguligum støðum. Býartalvurnar verða gjørdar í samstarvi við kommunur, umhvørvistalvurnar saman við íslendska náttúruverndarráðnum og søguligu talvurnar verða gjørdar í samstarvi millum Tjóðminnissavnið, Ferðamálaráðið og Vegagerðina. Skeltini eru broytt eitt sindur, so hvørt sum nýggj prenttøkni er komin fram. 9.2 Uppbygging av talvum Stólpar og yvirliggjari á talvunum eru úr viði, um 10 x 10 cm. Stólparnir eru festir við galvaniseraðum jarnbesløgum í eitt betongfundament. Talvuplátan er úr vatnfastum krossviði, sum er festur í stólparnar við galvaniseraðum jarnbesløgum. Á talvuplátuni eru skelti úr aluminium. Tekstur og kort eru framleitt á folie, sum síðani er laminerað fast til aluminiumsplátuna. Talvurnar eru um 2,2 m høgar og einar 2,1-2,9 m langar. Minni støddir finnast eisini. Fleiri talvur kunnu byggjast saman. Talvur við Tingvøll Talva við Tingvøll 9.3 Økið við talvurnar Talvurnar standa oftast við dvalarvikar. Frammanfyri talvurnar er eitt steinsett øki, har fólk kunnu standa og lesa talvurnar. Steinsetta økið skilur fólk frá bilunum, og er eisini gott hjá fólki í koyristóli. 9.4 Innihaldið á talvunum Á økistalvunum er skelti við einum einklum korti av økinum. Við síðuna av kortinum er skelti við upplýsingum um, hvørjar tænastur einstøku býirnir í økinum kunnu bjóða. Merkt er, hvørt tænastan er alt árið, ella bert í summarhálvuni. Á býartalvunum er skelti við einum einklum korti av býnum. Við síðuna av 1. partur - Verandi skelting 19

20 kortininum er skelti við upplýsingum um, hvørjar tænastur verða bjóðaðar fram í býnum. Merkt er, hvørt tænastan er alt árið, ella bert í summarhálvuni. Teknlýsingin er á íslendskum og enskum. Annars eru flestu upplýsingarnir altjóða symbol. Á náttúrutalvunum er denturin lagdur á upplýsingar um gonguleiðir, staðarnøvn og náttúru. Her er tekstur á íslendskum og enskum. Søguligu talvurnar eru á íslendskum, enskum, týskum, donskum og fronskum. Her eru ofta nýttar tekningar ella eldri fotomyndir. Hesar talvurnar eru minni. 9.5 Aðrar talvur Onnur sløg av talvum finnast eisini, eitt nú talvur við skráari plátu. 9.6 Um talvurnar Talan er um eina gjøgnumførda skipan. Í mun til føroysk viðurskifti er tó talan um stórar talvur, við í so stórum teksti. Talvurnar eru kanska í so tungar í designinum. Talva við Ingólfsfjall, ið greiðir frá um geologisku søguna hjá slættanum Fornminnistalva, ið greiðir frá um Saurbæjarkirkja 1. partur - Verandi skelting 20

21 Íslendsk økistalva mát umleið 1:20 ( 5 cm =1 m ) 1. partur - Verandi skelting 21

22 1. partur - Verandi skelting 22

23 2. partur Kunningarskipan við skeltum og øðrum

24 2. partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum Innihaldsyvirlit 1. Inngangur Uppbýti av skelting Kunnandi skelting tá komið verður til eitt øki Kunnandi skelting viðvíkjandi samferðslu Kunnandi skelting við gøtur Skelting av fasilitetum Kunnandi skelting av upplivingum Kunnandi skelting um fornminni, friðaðar bygningar, kirkjur og eldri býlingar Dømi um skeltisskipan Landatalva Økistalva Bygdatalva Býartalva Samferðslutalva Gøtutalva Gøtuskelti Lægri gøtuskelti Gøtumerkingar Skelting av fasilitetum Talva við viðarlundir Talva við náttúruøki Talva við merkisverdar bygningar Staðarnavnaskelti Ymisk atlit Plasering av talvum Aktuel kunning Vegvísaratalvur Kunning umborð á skipum Um hvussu kort skulu venda Tekningar av skeltidømum Talva 1,6 m høg Talva 2,1 m høg Skelti 0,5 m høgt Um kunning Dømi um aðrar kunningarmøguleikar Heimasíða við kunning Tekstsjónvarp Telefonsvarari SMS WAP Kunningarmiðstøð Ferðsluskelting partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum 24

25 1. Inngangur Í hesum parti er roynt at lýsa, hvørji viðurskifti hava týdning viðvíkjandi skelting, hvussu ein skeltisskipan kann gerast, og hvørjir aðrir kunningarmøguleikar eru. Harumframt verða lýst ymisk viðurskifti, sum hava samband við skelting. 2. Uppbýti av skelting Eitt uppbýti av skeltingini kundi sæð nakað soleiðis út: 2.1 Kunnandi skelting tá komið verður til eitt øki Skelting, tá komið verður til Føroya Skelting, tá komið verður til eitt ávíst øki í Føroyum Skelting, tá komið verður til bý ella bygd. Hesin partur kann aftur býtast upp í størri bý, minni bý, størri bygd og minni bygd. 2.2 Kunnandi skelting viðvíkjandi samferðslu Skelting við floghavn Skelting við tyrlupallar Skelting við farstøðir Skelting við samferðsluhavnir Skelting við samferðslulendingar Skelting við skiftistøð hjá Bygdaleiðum og Busssleiðum Skelting við steðgistøð hjá Bygdaleiðum og Busssleiðum 2.3 Kunnandi skelting við gøtur Skelting av bygdagøtum Skelting av ferðagøtum 2.4 Skelting av fasilitetum Nátt- og tvátthús Tjaldingarpláss 2.5 Kunnandi skelting av upplivingum Skelting av náttúru Skelting av jarðfrøði Skelting av fuglalívi Skelting av djóralívi á landi Skelting av djóralívi á sjógvi Skelting av plantulívi Skelting av viðarlundum 2.6 Kunnandi skelting um fornminni, friðaðar bygningar, kirkjur og eldri býlingar Skelting um økið Skelting um býlingin Skelting um bygningin Skelting av staðarnøvnum Skelting av lutum 3. Dømi um skeltisskipan 3.1 Landatalva Verður nýtt har komið verður á land í Føroyum, og kann eisini verða nýtt aðrastaðni, har kunning er ynskilig. Talvan kann vera í stødd sum ein bygda- ella býartalva, alt eftir í hvørjum umhvørvi hon stendur. Innihald á talvu: Ovast: Heitið Føroyar saman við einum "i"-merki. Til vinstru: Kort av Føroyum, sum vísir høvuðsskapið av landinum saman við landsvegunum, flogvølli, havnum og Oyggjaleiðum. Býir og bygdir eru merktar. Á kortinum verður víst, hvar tú stendur (møguliga eisini hvønn veg tú vendir), norðurpílur og ein longdareind. Til høgru kunnu vera ymiskar praktiskir upplýsingar. 3.2 Økistalva Verður nýtt, tá komið verður til eitt øki í Føroyum. Talvan kann vera í stødd sum ein bygda- ella býartalva, alt eftir í hvørjum umhvørvi hon stendur. Innihald á talvu: Ovast: Heitið á økinum saman við einum "i"-merki. Til vinstru: Kort av økinum, sum vísir høvuðsskapið av økinum saman við landsvegunum, havnum og Oyggjaleiðum. Býir og bygdir eru merktar. Á kortinum verður víst, hvar tú stendur (møguliga eisini hvønn veg tú vendir), norðurpílur og ein longdareind. 2. partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum 25

26 Eisini verða vístar týdningarmestu upplýsingarnar um býir og bygdir, m.a. um innivist, handilsmøguleikar og týðandi stovnar. Til høgru kunnu vera ymiskar praktiskar upplýsingar. 3.3 Bygdatalva Verður nýtt við bygdir. Við størri bygd kann møguliga nýtast býartalva. Stødd av talvu: Hædd 1,6 m, breidd 1,3 m, stødd av talvuplátu 1, 3 x 0,8 m (bxh). Innihald á talvu: Ovast: Heitið á bygdini saman við einum "i"-merki. Til vinstru: Kort av bygdini, sum vísir høvuðsskapið á vegum og gøtum, umframt at vísa heiti á býlingum, eisini verða víst týdningarmikil landmerki, eitt nú kirkja. Á kortinum verður víst, hvar tú stendur (møguliga eisini hvønn veg tú vendir), norðurpílur og ein longdareind. Eisini verður víst, hvar gøtur, ið føra aðrastaðni, byrja. Eisini verða vístar týdningarmestu upplýsingarnar um bygdina: Um samferðsluviðurskifti: Oyggjaleið, Bygdaleið, tyrlupallur. Um innivist (hotel, gistingarhús, vallaraheim, ból&biti, tjaldingarpláss), mat og drekka, nátthús og telefon. Um týdningarmestu stovnar: posthús, peningastovnar, almennir myndugleikar, kunningarstova, apotek og lækni. Um innkeypsmøguleikar (hevur serligan týdning, um bert ein handil er, um nógvir handlar eru í økinum, so er ikki ynskiligt at gera kortið trupult at lesa við at vísa allar hesar). Um frítíðarmøguleikar, t.d. svimjuhylur ella strond. Til høgru: Nærri upplýsingar um bygdina: telefonummur á kunning, flutningi, innivist, mati og drekka og útferðarmøguleikum. Onkunstaðni á talvuni er eisini upplýsing um hvar í Føroyum, tú ert staddur. Hetta kann vera ein ikon av einum Føroyakorti (ella korti av økinum tú er í), har bygdin er merkt. Á talvuni kann eisini vera kassi til faldarar við upplýsingum um bygdina. 3.4 Býartalva Verður nýtt við býir. Við minni bý kann møguliga nýtast bygdatalva. Stødd av talvu: Hædd 2,1 m, breidd 1,3 m, stødd av talvuplátu 1,3 x 1,3 m. Innihald á talvu: Ovast: Heitið á býnum saman við einum "i"-merki. Til vinstru: Kort av býnum, sum vísir høvuðsskap av vegum og gøtum, umframt at vísa á heitið á býlingum, eisini verður víst til týdningarmikil landmerki, eitt nú kirkjur. Á kortinum verður víst, hvar tú stendur (møguliga eisini hvønn veg tú vendir), norðurpílur, og ein longdareind. Eisini verður víst, hvar gøtur, ið føra aðrastaðni, byrja. Eisini verða vístar týdningarmestu upplýsingarnar um býin: Um samferðsluviðurskifti: Oyggjaleið, Bygdaleið, tyrlupall. Um innivist (hotel, gistingarhús, vallaraheim, ból&biti, tjaldingarpláss), mat og drekka, nátthús, telefon. Um týdningarmestu stovnar: posthús, peningastovnar, almennir myndugleikar, kunningarstova, apotek, sjúkrahús. Um hvar handilsøki er. Um frítíðarmøguleikar, t.d. svimjuhylur ella strond. Til høgri: Nærri upplýsingar um býin: telefonnummur á kunning, flutningi, innivist, mati og drekka, útferðarmøguleikum. Onkunstaðni á talvuni er eisini upplýsing um, hvar í Føroyum tú er staddur. Á talvuni kann eisini vera kassi til faldarar við upplýsingum um býin. 3.5 Samferðslutalva Talva verður nýtt á farstøðum, á ferjulegum, á samferðsluhavn og -lending. Talvan er í ymsum støddum alt eftir tørvi. 3.6 Gøtutalva Verður nýtt við bygdagøtur og ferðagøtur. Stødd á talvu: Hædd 1,6 m, breidd 1,3 m, stødd á talvuplátu 1,3 x 0,8 m (bxh). Innhald á talvu: Ovast: Heitið á gøtuni. Til vinstru: Kort av gøtuni. Møguliga eisini longdarskurður av gøtuni og upplýsingar um, hvussu langt er at ganga. Á kortinum verður víst, hvar tú stendur (og møguliga eisini hvønn veg tú vendir). Er talan um varðagøtu, eru varðarnir vístir. Eru nógvir varðar, eru møguliga bert týdningarmestu varðarnir vístir. Kortið kann vera ein loftmynd við gøtuni innteknaðari, eitt vanligt kort ella eitt teknað kort.. Til høgru kunnu vera upplýsingar um, hvat áhugavert er at síggja á túrinum. Onkunstaðni á talvuni er eisini upplýsing um, hvar í Føroyum tú er staddur. Á talvuni kann eisini vera kassi til faldarar við upplýsingum um gøtuna 3.7 Gøtuskelti Talan er um skelti, sum vísir til, hvar gøtan byrjar. Hetta kann vera frá einum staði ella plássi í bygdini ella býnum til gøtutalvuna, ella frá gøtutalvuna og til hvar eyðsýnt er, at gøtan byrjar. Tað hava verið nýtt blá og hvít skelti við einum fólki, sum er til gongu. Hetta skelti ber tó brá av at vera ein ferðslutalva, sum er heldur ábær í einum bygda- ella náttúruumhvørvi. Í staðin verður skotið upp at hava eitt skelti, sum fellur betri inn í umhvørvið, og sum heldur ikki er reflekterandi. 2. partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum 26

27 3.8 Lægri gøtuskelti Kann vera nýtt, har gøtan byrjar, ella aftaná gøtutalvuna, har komið verður til veruligu gøtuna. Stødd: Hædd 0,5 m, longd 0,8/1,3 m. Stødd á talvuplátu 0,1 x 0,8/1,3 m (h x b). Innihald: Heitið á gøtuni. Eisini upplýsing um longd á gøtuni. 3.9 Gøtumerkingar Talan er um merking av gøtu, har ikki er eyðsýnt hvar henda er. Viðhvørt er lætt at ganga skeivur av, hvar tú fert niður, tá bygdagøtan endar. Dømi um merkingar: Ein steinur sum er styðjaður av trimum steinum. Á ovasta steininum kann vera sett eitt merki. Hetta lýtir ikki náttúruna, við tað at til ber at venda steininum, so merkið ikki sæst. Eitt merki, sum er sett uppá eitt stik, ein grótgarð, ella ein stein, sum vísir, at her er gongt. Ein peli við merki á Skelting av fasilitetum Smærri skelti verða gjørd at seta á nátt- og tvátthús og at nýta á tjaldingarplássum. Skeltini hava symbol og tekst Talva við viðarlundir Viðarlundir hoyra undir Skógrøkt Landsins. Hesin stovnur varðar principielt av sínari egnu skelting. Tað hevði tó ikki verið burturvið, um henda skelting var samskipað við aðra skelting. Oftast er reglugerð gjørd fyri viðarlundina, og verður hon ofta sett við inngongdirnar til viðarlundina. Stødd á talvu: Hædd 1,6 m, breidd 0,3/0,5/0,8/1,3 m. Innihald á talvu: Ovast: Heitið á Viðalundini. Undir: Reglugerð fyri viðarlundina. Eisini kann vera eitt kort av viðarlundini við gøtum og uppihaldsstøðum Talva við náttúruøki Talan kan vera um eina talvu, sum greiðir frá, hvat tað er tú sært. Skeltið á talvuni kann til dømis vera sett á skák, so tú sært niður á tað Talva við merkisverdar bygningar Her kann vera talan um eina sjálvstøðuga talvu, ella um eina talvu, sum hoyrir til bygningin. Eitt dømi um hetta seinna er til dømis ein talva hjá einari kirkju, sum upplýsir um gudstænastur og prestaviðtalur, og sum eisini kann geva upplýsingar um kirkjuna sjálva. Ofta er tó talan um so stórar mongdir av kunning (eisini á fleiri málum) um ein søguligan bygning, at henda talvan stendur best sjálvstøðug í mun til bygningin. Talan kann vera um, at talvan hevur ymiskt skap og er úr ymsum tilfari alt eftir hvat slag av bygningsverki talan er um, og hvørjum tíðarskeiði bygningurin er frá. Eitt nú um talan er um ein fleiri hundrað ára gamlan bygning, ella um eini funkishús frá 1940-unum. Ofta er Fornminnissavnið knýtt at tílíkum bygningum. Annaðhvørt sum eigari, ella sum avgerandi myndugleiki fyri hvat verður gjørt í sambandi við ein tílíkan bygning. Stødd á talvu: Hædd 1,6 m, breidd 0,5/0,8/1,3 m. Stødd á talvuplátu 0,8 x 0,5/0,8/1,3 m (hxb). Innihald á talvu: Ovast: Heitið á bygningsverkinum. Undir: Frágreiðing um bygningsverkið á føroyskum, norðurlendskum og enskum. Møguligar eldri myndir ella tekningar. Møgulig plantekning av, hvussu tað hevur sæð út fyrr, í mun til hvussu tað sær út í dag. Hvar tú stendur, norðurpílur, longdareind. Hvar í Føroyum tú ert staddur. Møguligur kassi til faldarar Staðarnavnaskelti Eitt nýtt slag av staðarnavnaskelti verður gjørt, sum hóskar til náttúruna. Tað hava verið nýtt skelti, sum minna um veganavnaskelti. Hetta eru blá aluminiumsskelti við hvítum teksti. Í staðin eigur at hugsast um skelti og merki úr viði, kopari, ella keramikki. Tað hevur týdning, at tað tilfarið, sum valt verður, eisini eldist við virðingi. Her er rustfrítt stál og aluminium ikki hóskandi. Tað er ikki altíð rætt at seta navnaskeltið á tann lut, sum skal lýsast. Eisini kann hetta vera at gera seg inn á fornminni. Í tílíkum føri eigur navnaskeltið at standa á einum lítlum standara, á sama hátt sum bygdagøtuskeltini, ella at vera fest á annan hátt nærhendis lutinum. 2. partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum 27

28 4. Ymisk atlit 4.1 Plasering av talvum Kunnandi skelting í sambandi við bygdir og býir kann skipast á tveir hættir: Skelting tá tú kemur til bygdina ella býin. Um eitt tílíkt skelti verður sett upp, skal eisini vera eitt stað, har til ber at steðga við bili ella bussi. Hetta kann vera skipað sum ein dvalarviki, har eisini til ber at seta upp ruskílæt og bonk. Skelting tá tú kemur inn í bygdina ella býin. Henda skelting kann vera á einari talvu í miðdeplinum í bygdini ella í býnum, ella á samferðslumiðdepli ella í sambandi við eina kunningarstovu. Tað er av týdningi, at til ber at seta bil og buss frá sær nærhendis. Fyri at vísa fram til kunningartalvuna eiga at vera "i"-ferðsluskelti. Til ber at skelta áðrenn og í bygdini ella býnum samstundis. 4.2 Aktuel kunning Møguleiki kann vera fyri at seta aktuella kunning upp, eitt nú um tiltøk og stevnur. Tað vísir seg tó, at tílíkt hevur lyndi at vera sett upp heldur jánkasligt, ikki at vera tikið niður, tá tiltakið ikki longur er aktuelt, og síðani at forfarast av veðri og vindi. Hetta tekur av virðingini hjá kunningartalvuni. Loysnin kann vera, at seta eina talvu upp við síðuna av til hetta endamál. Ella at tað er ávísur persónur, sum setur upp og tekur niður tílíka aktuella kunning, og at talvan er gjørd soleiðis, at kunningin er innanfyri eina glasplátu, sum lykil krevst til fyri at sleppa framat. 4.3 Vegvísaratalvur Um talan er um at hava ein beinleiðis vegvísara, eigur hetta at vera talva fyri seg. Ein tílík kundi til dømis verið í miðdeplinum í bygdini ella býnum. Her ber til at hava øll gøtunøvn, og møguliga yvirlit yvir handlar, virki, skrivstovur, matstovur og tílíkt. 4.4 Kunning umborð á skipum Sum eitt uppískoyti til skeltingina á landi, kundu eisini skelti verið umborð á skipum, sum greiðir frá um tey økini, sum skipið siglur millum. Hetta kundi verið tey somu skeltini sum standa á talvum á landi. fyri at fáa sum mest burturúr tí plássi, sum er til taks á skeltinum. Viðhvørt verður roynt at venda kortið soleiðis, at tað sum er upp á kortinum, er tað, sum tú sært, tá tú sært beint fram frammanfyri kortið. Í øllum førum er tað hent, at norðurpílur er á kortinum. Um kort verða vend ymiskt, alt eftir hvussu talvan stendur, ber tað í sær, at symbol og tekstur á kortinum skulu vendast fyri hvørt kort, sum verður gjørt. Í einum føri, har talan er um kunning um eina bygd ella ein bý, skulu sostatt gerast 3 ymisk kort, um til dømis eitt kort er í miðari bygdini, og eitt við norðaru og eitt við sunnaru innkoyringina til bygdina. Fyri at gera alt einklari kundi verið strembað eftir, at tílik kort altíð hava norður uppeftir. Hetta hevur eisini samband við, hvussu tú setir eitt kort við ein dvalarvika við innkoyringina til eina bygd. Um kortið stendur soleiðis at tú sært móti bygdini tá tú hyggir at kortinum, kann tað vera ørkymlandi um kortið vendir á høvdinum í mun til tað tú sært. Hinvegin kann tað vera ein hjálp, um týðiligt er merkt á kortinum, hvar tú stendur (t.d. ein reyður prikkur ella cirkul), og møguliga eisini hvussu tú vendir (ein pílur móti reyða prikkinum). Eisini vil tað, at reyði prikkurin er í erva ella neðra á kortinum, gera tær greitt, hvar tú á kortinum ert í mun til bygdina ella býin. Stendur kortið hinvegin við síðuna á dvalavikanum, verður tú ikki so ørkymlaður, tí tað ikki er beinleiðis samband millum tað tú sært og kortið. Hinvegin, er talan um eitt kort úti í lendinum, sum vísir hvat tú sært, tá tú til dømis hyggir suður móti aðrari oyggj, kann vera hent, at kortið vendir sama veg, sum tú sært. Hetta er serliga hent, um kortið er sett á eina skráa talvu frammanfyri teg á einum útsýnisstaði. 5. Tekningar av skeltidømum Á fylgjandi síðunum eru tekningar av, hvussu nøkur standarskelti kundu verið gjørd. Talan er ikki um eitt beinleiðis projekt, men heldur um at vísa, hvussu ein innan fyri ein felags karm kann gera skelti til ymisk endamál. 4.5 Um hvussu kort skulu venda Ymsir mátar eru at venda kortum. Ofta verða kort vend soleiðis, at norður er uppeftir. Viðhvørt er økið soleiðis, at tað leggur upp til at venda kortið á ávísan hátt 2. partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum 28

29 2. partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum 29

30 5.1 Talva 1,6 m høg Ætlað býum og bygdum, samferðsluhavnum og -lendingum, gøtum, viðarlundum, fornminnum og virðismiklum bygningum. Mát 1:20 ( 5 cm = 1 m ) partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum 30

31 5.2 Talva 2,1 m høg Ætlað farstøðum og býum. Mát 1:20 ( 5 cm = 1 m ) partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum 31

32 5.3 Skelti 0,5 m høgt Ætlað gøtum og staðarnøvnum. Um gøtur eru, sum fara fleiri vegir, verður nýtt skelti við dupulthøgari tekstplátu. Mát 1:20 ( 5 cm = 1 m ) partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum 32

33 6. Um kunning Endamálið við skeltingini er kunning. Tá talað verður um kunning er greitt, at hetta kann fara fram á ymsar hættir. Munnlig og skriftlig kunning: Heimildarfólk á staðnum Kunningarstovur Hátalarar (umborð á skipum, í bussum og á farstøðum) Internetið WAP-telefonir Telefonsvararar Tekstsjónvarp Video Faldarar Handbøkur Skelting Eisini skal hugsast um kunning til teirra, sum hava brek: Ringa sjón Blind Illa hoyrandi Deyv Menningartarnað Eisini eru aðrir bólkar, sum seta serlig krøv viðvíkjandi kunning: Børn Eisini skal hugsast um, at ávísir bólkar, serliga fakfólk, hava tørv á kunning á høgum stigi. Skotið verður tí upp eina kunningarskipan, sum kann nøkta tørvin hjá ymsum bólkum. 7. Dømi um aðrar kunningarmøguleikar 7.1 Heimasíða við kunning Her skal bera til at fáa kunning um ferðamøguleikarnar. Tú skal kunna fáa útskrivað faldarar, sum tú kanst hava við tær. Til ber eisini at leggja ljóð inn, sum kann takast niður av teimum, sum hava ringa sjón. 7.2 Tekstsjónvarp Á tekstsjónvarpi eigur at vera kunning um samferðslu, um veður og um aktuell tiltøk. Eisini eigur at vera ávísing til heimasíðu og telefonsvarara við víðari kunning. Hetta kundi verið partur av kunningarmiðstøð hjá Landsverkfrøðinginum. 7.3 Telefonsvarari Á einum ávísum telefonnummari skal bera til at fáa alla kunning um samferðslu, um veður og um møguleikar fyri innivist og útferðum. Telefonnummarið á telefonsvararanum kann til dømis standa á skeltum, sum kunna um ávísa økið. Telefonnummarið kundi eisini verið á eitt nú faldarum um økið. Innihaldið á telefonsvaranum kann haldast viðlíka av Landsverkfrøðinginum og av kunningarstovunum á staðnum. Hetta kundi verið partur av kunningarmiðstøð hjá Landsverkfrøðinginum.Serligi fyrimunurin við eina tílíka skipan er, at hon ikki krevur nógv av brúkaranum, einans atgongd til eina telefon. Av tí at nógv í dag hava fartelefonir, ber sostatt til at hava nágreiniliga kunning úti í økjum, har torført annars vildi verið at havt hesa kunning og at dagført hana. Ein annar fyrimunur er, at hon gevur atgongd til vitan hjá teimum sum eru avskorin frá at nýta visuella kunning, so sum blind, og hjá teimum sum av onkrari orsøk hava ringt við at lesa. Figging av skipanini: Talan er um eina kunningartænastu, sum øll koma at hava gleði av, bæði brúkarir, lokal øki og vinnulív. Tí vildi tað ikki verið órímuligt, um skipanin var fíggjað í felag yvir landsskattin. Hinvegin kann eisini hugsast, at ein kommuna kundi havt áhuga fyri at gjalda til eina tílíka skipan, bæði tí hon stuðlar lokala virkseminum og kann økja um skattainntøkurnar. Eisini kann hugsast, at lokala vinnan kundi stuðlað eini tílíkari skipan. Tá hugsað verður um, at ein tílík telefontænasta vil geva samrøðugjald til telefonveitaran, er ikki óhugsandi, at hesin var sinnaður at rinda eina upphædd víðari til tænastuna. Lagt kann eisini vera eitt eyka gjald á samrøðuna, sum fer til raksturin av skipanini. Her má tó hugsast um, at boðast má frá at tílíkt gjald verður tikið, og tað skal heldur ikki vera soleiðis, at fólk aftra seg at nýta skipanina orsakað av hesum gjaldi. Ein annar møguleiki er at samskipa soleiðis, at tær fyritøkur, sum fáa beinleiðis telefonsamband gjøgnum skipanina, rinda fyri hetta. Ein gjaldskipan eigur tó at vera nærri viðgjørd í samstarvi við tey, sum kunnu hugsast at havt áhuga í henni. Tað týdningarmesta er fyrst og fremst kunningin, og at hon er til frama fyri allar partar. 2. partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum 33

34 Strukturur av telefonsvarara (dømi): 1. In english 2. Leiðbeining 3. Samferðsla 4. Veðurlag 5. Økiskunning 5.1 Norðuroyggjar Norðoya Kunningarstova Klaksvík Borðoy Kunoy Kalsoy Fugloy Svínoy Um Svínoy Innivist, matur og drekka Útferðir: gongutúrar við ella uttan ferðaleiðara, bátatúrar Innkeypsmøguleikar, matur og heimavirki Tiltøk Flutningur Aftur til Norðuroyggjar Aftur til økiskunning 5.2 Eysturoy 5.3 Streymoy, Nólsoy, Koltur og Hestur 5.4 Vágar og Mikines 5.5 Sandoy, Skúvoy og Stóra Dímun 5.6 Suðuroy og Lítla Dímun 5.9 Aftur til niveau 1 Tølini vísa, hvøji tøl tú skalt trýsta á telefonina fyri at koma fram til punktið. Um tú til dømis trýstir 5, fært tú at vita um valmøguleikarnar innan økiskunning, og kann síðani velja teg víðari. Trýstir tú í staðin til dømis 5172 út í eitt, kemur tú beinleiðis til kunning um møguleikarnar fyri innivisti, mati og drekka í Svínoy. Skipanin kundi verið útbygd soleiðis, at tú kundi trýst teg til dømis beinleiðis inn á tann ávísa gistingarmøguleikan og fingið telefonsamband við hann. Nevnast kann, at ein tílík skipan eisini kann útbyggjast soleiðis, at um tú tastar títt egna telefonnummar inn, so fær tú sendandi tilfar til bústaðin hjá tær. 7.4 SMS GSM-fartelefonskipanin gevur møguleika fyri at senda stutt skrivlig boð til og frá fartelefonum. Sum dømi kann nevnast, at tá tú kemur til Íslands, skrásetir GSM-skipanin har, at ein útlendingur er komin til landið, og boðar síðani frá, at íslendska telefyritøkan er til reiðar við tænastum. Tað henta við skipanina er, at tú kanst boða henni frá, at tú ert áhugaður í upplýsingum um serlig viðurskifti. Síðani ringir skipanin teg upp og leggur SMSboð um viðurskiftini, so hvørt hesi eru tøk. Tað ber í sær, at til ber at gera eina skipan, har tú, um tú fert eitt nú úr Suðuroy til Fugloyar, kann boða skipanini frá, at tú ynskir loypandi at fáa at vita, um seinkingar ella um broytingar eru í ferðaætlanunum á farleiðini. Henda skipan verður longu nú brúkt av samferðslufyritøkum uttanlands, eitt nú nýta donsku jarnbreytirnar DSB hana. 7.5 WAP Eitt serligt slag av heimasíðum ætlað at nýta á GSM-fartelefonum er komið fram tey seinastu árini. Enn hevur henda skipan ikki sligið ígjøgnum. Tað skilst, at skipanin er heldur sein í nýtslu. Um skipanin verður meira útbreidd, kann umhugsast at brúka hana í sambandi við ferðafólkakunning. Ein uppbygging av kunning við WAP-tøknini kundi verið strukturerað nakað sum telefonsvararaskipanin. 8. Kunningarmiðstøð Landsverkfrøðingurin hevur ætlanir um at fara undir eina kunningarmiðstøð um samferðsluviðurskiftini. Íslendska Vegagerðin, ið svarar til Landsverkfrøðingin í Føroyum, hevur eina tílíka skipan. Hon er skipað sum ein komandocentralur, har upplýsingar verða miðsavnaðar og síðani bornar víðari við ymsum miðlum. Upplýsingarnar verða savnaðar frá fólkum hjá Vegagerðini á staðnum, við mátistøðum og við videoeftirliti. Skipanin gevur upplýsingar um veður (avfall og kulda) á ymsum farleiðum, og um vegir eru farbærir, og um krøv til akfarið í mun til farbærið. Upplýsingarnar verða lagdar á heimasíðuna hjá Vegagerðini, á tekstsjónvarp og á telefonsvarara. Eisini eru elektronisk skelti kring landið, sum kunna um veður og farbæri á útsettum vegastrekkjum. Ætlanin er at útbyggja serliga videoeftirlitið. 2. partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum 34

35 Útgerðin og manningin í sambandi við eina tílíka skipan kann eisini nýtast til onnur endamál. Her verður serliga hugsað um tekstsjónvarp og telefonsvarara, men eisini møguleikan fyri at leggja aktuell kort ella upplýsingar út á heimasíðu. Um skipanin eisini fer at gera nýtslu av SMS- og WAP-tøkni, skuldi verið lætt at nýtt hesar til ferðafólkakunning eisini. Tí eigur samband at takast upp við Landsverkfrøðingin um nýtslumøguleikarnar. 9. Ferðsluskelting Eitt øki, ið sum so ikki er umfatað av hesi verkætlan, er vanliga ferðsluskeltingin. Ávísir trupuleikar hava verið, tá áhugamál um at sleppa at skelta er brostið saman við krøvunum um, at ferðsluskelting skal vera einføld og bert hava neyðugu upplýsingarnar, og ikki hava órógvandi minni týðandi upplýsingar. Ymisk virki hava roynt bæði at fáa ferðsluskelti, sum vísa til teirra tænastu og at sleppa at seta síni egnu skelti upp. Hjá tí, sum hevur áhuga í at ávís skelting verður framd, er ofta torført at foreina seg við, at hetta av øðrum ikki verður hildið heppið. Undir arbeiðinum við hesa verkætlan er við hvørt komið fram á ónøktandi ferðsluskelting. Her kann nevnast, at ongi ferðsluskelti eru á Kalsoynni, at til dømis á Sandi er ongin ávísing til, hvussu tú kemur víðari suður í Oynna, og heldur ongin ávísing til samferðsluhavnina við sambandinum út í Skúvoy. Mælt verður tí til, at neyðug orka verður sett av til at fáa vanligu ferðsluskeltingina upp á eitt minsta støði. Tá tað kemur til spurningin um skelting av vinnu, er neyðugt at fara varisligari fram. Tá eitt skelti verður sett fram við vegnum, er tað sjálvandi fyri at fanga títt uppmerksemi. Men hetta kann gera, at títt uppmerksemi um sjálva koyringina verður órógvað. Hetta er ein orsøk til, at roynt verður at avmarka skeltingina til tað, sum er neyðugt fyri trygga koyring. Ein annar trupulleiki er, at um nógv skelti eru, sum onki hava við koyring tína at gera, so kanst tú yvirsíggja eitt skelti, sum hevur við koyringina at gera. Tann loysnin, sum er vald, er, at um aðrar tænastur eru fram við vegnum, eitt nú dvalarvikar, so eru hesir merktir so eyðsýnt, at tú ikki ert í iva um, hvat talan er um, og í so góðari tíð, at tú kanst náa at avgera, um tú vilt nýta hesa tænastu, ella um tú vilt koyra framvið. Í Íslandi eru fram við landsvegnum ofta skelti, sum vísa á ymsar tænastur, sum ein ávísur bóndagarður kann bjóða. Hetta er ofta skipað sum ein rúgva av ikonum, ið greiða frá hvørjari tænastu sær. Viðmerkjast skal, at í mun til í Føroyum, eru bóndagarðar í Íslandi spjaddir úti í lendinum og ikki savnaðir í bygdum. Tað er greitt, at eisini í Føroyum kann hugsast at kunnað varð um tænastumøguleikarnar í Kunningarmiðstøðin hjá Vegagerðini í Íslandi eini bygd ella býi. Tað sýnist tó rættari, eisini tí at búseting í Føroyum er savnað í bygdum og býum, at tílík kunning fer fram á kunningartalvum, annaðhvørt við innkoyringina til ella mitt í bygdini ella býnum. 2. partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum 35

36 2. partur - Kunningarskipan við skeltum og øðrum 36

37 3. partur Ein gøta

38 3. partur - Ein gøta Innihaldsyvirlit 1. Borðugøtan í Nólsoy Um gøtuna Um standin á gøtuni Langabrekka Nólsoyarviti Vitin á Borðutanga Lendingin á Borðuni Halavatn Aftur til bygdina Niðurstøða Viðmerkingar Dømi um vegleiðing til ferðafólk um gøtuna út á Borðuna Vegleiðing um Borðugøtuna frá Ungt Virki Meting av vegleiðingini Møguleikar fyri víðari menning av vegleiðingini Møguleiki at leggja tilfarið á internetið partur - Ein gøta 38

39 1. Borðugøtan í Nólsoy Úr Nólsoyar bygd gongur gøta niðan á oynna og út á Borðuna. Henda gøtan varð gingin við tí fyri eyga at hyggja at, hvussu hon kundi verið skeltað, og hvussu nýtulig hon er hjá ferðafólki. 1.1 Um gøtuna Hóast talan sum so ikki er um bygdagøtu, so er gøtan tinglisin sum almenn gøta út til Nólsoyarvita, men ikki út á Borðutanga. Gøtan er helst gjørd í fleiri umførum. Frá eldri tíð er helst talan um eina vanliga gøtu til røkt av haganum og til at koma til møguligar niðursetingar ella argi í tí slætta sunnara endanum av oynni. Tá so Nólsoyarviti varð gjørdur, varð eisini gøtan gjørd betri og (fleiri) varðar lagaðir. Tú kemur til gøtuna við at ganga út úr bygdini niðan til vatnbrunnin, har gøtan í dag byrjar. Fyrr byrjaði gøtan longur eysturi, og hetta er eisini soleiðis, sum gøtan er merkt á kortinum 1:20.000, men tá skalt tú ganga niðan gjøgnum bøin úr bygdini, og her kemur tú tætt at bergi eystanfyri á oynni. So hóast ein kundi havt Innanfyri portrið síggjast Prinsessutoftir 3. partur - Ein gøta 39

40 hug til at endurskapa gongutúrin eftir gøtuni til, hvussu hon varð gingin fyrr, so er tað hjá fremmandum ferðafólki helst tryggari at ganga niðan til byrjanina við vatnbrunnin. Á veg niðan til gøtuna, beint innanfyri bøgarðin, kemur tú fram á øki við nógvum toftum frá eldri tíð. Hetta eru tær sonevndu Prinsessutoftir. Ikki hevur verið bygt her í mannaminni. Her kundi verið greitt frá um toftirnar. Sjálvt um tú veitst, at gøtan byrjar við vatnbrunnin, er lætt at ganga skeivt, tí her byrjar eisini gøta, ið leiðir eftir vestursíðuni á oynni, og ikki upp á hana. Í veruleikanum byrjar gøtan niðan á oynna als ikki her, men um gingið verður eftir vatnleiðingini niðan til ein ovara vatnbrunn, so kemur tú fram á varðarnar til gøtuna her. Alt hetta eigur at vera betri frámerkt. Tá gingið verður oman aftur til bygdina, kundi eisini verið frámerkt, hvar tú skalt sneiða av, fyri at koma aftur sama veg, sum tú komst, so tú ikki endar eystanfyri á oynni. 1.2 Um standin á gøtuni Gøtan niðan á oynna hevur einaferð verið væl gjørd, men er nú illa farin fleiri Um farið verður til vinstru, tá tú kemur til fyrsta vatnbrunnin, kemur tú á gøtuna Gomul vatnleiðing liggur ber i støðum 3. partur - Ein gøta 40

41 staðni. Helst átti at verið farið undir umvæling av gøtuni, og hetta kundi verið gjørt við at eitt petti varð gjørt hvørt ár. Tann nógva nýtslan av gøtuni í dag er røkt av haganum, frítíðarvirksemi og ferðafólkavirksemi. Tað er helst í dag rættast at meta hetta sum eina kommunala uppgávu, sum vanligt tænastuvirksemi mótvegis borgarunum. Um talan seinni verður um at gera stórkommunur í Føroyum, hevði óivað verið lættari at havt eina samskipaða umsiting av bygdagøtum. Sum støðan er í dag er einasti stovnur umframt kommunurnar, ið hugsast kundi at umsitið bygdagøtur, Landsverkfrøðingurin. Av tíðarorsøkum hevur ikki verið møguligt at kanna tey umsitingarligu viðurskiftini í sambandi við gøtuna nærri, og tað, sum her er nevnt, er bert nakrir møguleikar. Tá komið verður niðan á oynna, verður komið fram á ein slætta, ið gongur framvið fjallinum. Her hvørvur gøtan, gerst meira til ræsir, ið hvørva í lendium, og er nú bert merkt við varðum. Av tí at vátlendi er, er frægast at ganga tætt við brekkuni niðan í fjallið, sum her er nevnt Langabrekka. Fram við Langabrekku spríkja fleiri keldur upp úr lendinum. Har smáir løkir eru, eru ofta traðkisteinar, so lættari slepst turrskøddur yvirum. Stik er í tveimum støðum á veg út á Borðuna. Gøtan niðan á oynna er illgongd í fleiri støðum og krevur ábøtur 3. partur - Ein gøta 41

42 Í fyrsta stikinum er portur. Í seinna stikinum er onki portur. Nakrir steinar eru lagdur, so tað er lættari at koma upp um stikið, men hetta er ikki nøktandi. Sjálvandi átti veruligt portur at verið her. Eitt tílíkt portur eigur at vera við yvirliggjara, so tað burtur frá sæst, at her slepst gjøgnum stikið. 1.3 Langabrekka Slættin fram við Langabrekku er áhugaverdur í fleiri støðum, her eru fleiri vøtn, og góðir møguleikar eru fyri upphaldi. Verður gingið út á tromina, eru eisini útsýnismøguleikar. Kanska átti at verið merkt, hvar høgligast var at ganga niðan brekkuna, um ein ætlar sær niðan á Eggjarklett, hægsta staðið á Nólsoynni. 1.4 Nólsoyarviti Her eigur talva at vera, sum greiðir frá. Vitjan í vitanum og í gomlu vitapassarahúsunum kundi verið ein partur av einum túri við ferðaleiðara. Her kundi eisini verið greitt frá um toftirnar frá krígnum. Á oynni eru varðar við jøvnum millumbili fram við Langabrekku Um portrið hevði ein yvirliggjara eisini, hevði tað verið væl meira eyðsýnt, at her slapst gjøgnum stikið Sum nógva aðrastaðni í Føroyum liggur tíverri eisini ymiskt órudd, sum átti at verið beint burtur Har løkirnir koma út undan Langabrekku, eru ofta lagdir steinar, so lættari slepst turrskøddur yvirum 3. partur - Ein gøta 42

43 Hetta er annars vakurt øki. Eitt nú er her Kapilin, ið er skildur frá Borðuni av Kapilsundi. Her átti nátthús at verið. 1.5 Vitin á Borðutanga Frá Nólsoyar vita er gøta út til vitan á Borðutanga. Gøtan er merkt á kortinum 1:20.000, men ikki á kortinum 1: Hetta er ikki varðagøta, og hon er ikki mett heilt so almenn sum gøtan út til Nólsoyar vita. Gøtan er tó væl gjørd tað mesta av strekkinum, og tað skuldi ikki verið til fortreð, at fólk nýta hana. Seinasta strekkið hvørvur hon í lendinum. 1.6 Lendingin á Borðuni Frá Nólsoyarvita er eisini gøta oman á lendingina á Helluni. Hon gongur gjøgnum tað innlagda lendið her. Gøtan er merkt á kortinum 1: og partvís á kortinum 1: Henda gøtan kann hava serligan áhuga, um ein gongutúrur út á Við stikið áðrenn tú kemur út á Borðuna átti sjávandi eisini at verið eitt portur og ikki sum her bert nakrir traðkisteinar Nólsoyarviti, við vitapassarahúsunum og leivdum frá krígnum Gøtan millum Nólsoyarvita og Borðutanga er í hampiligum standi 3. partur - Ein gøta 43

44 Vitin á Borðutanga Lendingin á Borðuni Borðuna verður samskipaður við einum túri við báti at síggja Nólsoynna frá sjónum og tað serliga forvitnisliga Borðholið. Siglt kundi so verið aftur til bygdina. 1.7 Halavatn Fleiri vøtn eru á leiðini, tað størsta er Halavatn. Her er hugnaligt umhvørvi. Vatnið liggur burtur frá gøtunum, og hetta reisir spurningin um, hvørt loyvt er at ganga fram á tað uttan at fremja brot á reglurnar um ferðslu í haganum. Serliga tá gingið verður aftur frá Borðutanga er tað meira hóskiligt at ganga henda vegin heldur enn at ganga aftur til Nólsoyarvita og síðani eftir gøtuni aftur til bygdina. Halavatn, við rovunum av einum báti 1.8 Aftur til bygdina Tá komið verður aftur til bygdina hava nógv ferðafólk óivað tørv á at hvíla eina løtu og fáa sær ein bita. Møguleikar kundu verið merktir við skelti. 1.9 Niðurstøða Gøtan út á Borðuna er sera áhugaverd hjá ferðafólki, bæði við og uttan ferðaleiðara. Um samskipað verður millum møguleikarnar fyri innivist, mati og drekka, innkeypi (eisini tinganesti), flutingini við báti og ferðafólkaleiðarum kann óivað nógv fáast burturúr. Túrurin kann vera nakað langur, um gangast skal bæði aftur og fram, og tí kundi hann verið samskipaður við at farið varð við báti aftur til bygdina. Gøtan sjálv trongir til ábøtur á strekkinum úr bygdini niðan á oynna. Tað eigur at vera betri merkt, hvussu tú kemur fram til gøtuna. Talva eigur at vera í sambandi við Nólsoyar vita, sum greiðir frá um vitan og økið. 3. partur - Ein gøta 44

45 Um farið verður eftir varðunum aftur til bygdina, kemur tú eystur um og endar við hetta portrið í bøgarðinum 1.10 Viðmerkingar Aðrir møguleikar eru fyri gongutúrum í Nólsoynni, sum ikki eru nevndir her, bæði styttri túrar og túrar við ferðaleiðara. Um ferðafólk verða víst á hesar túrar uttan ferðaleiðara eigur tó at vera greitt frá, um hvussu langt ein eigur at fara, eins og fyrilit má takast fyri fuglinum. Sum er fer Norðlýsið ofta túrar kring Nólsoynna og leggur viðhvørt at í bygdini. Steðgirnir hjá Norðlýsinum í bygdini eru ofta stuttir, og eitt hugskot kundi verið at sett fólk av her, meðan farið varð ein túr afturat við fólki, annaðhvørt úr Havn ella Nólsoy, og at síðani varð komið aftur eftir teimum. Á henda hátt hevði møguleiki verið fyri at sæð bygdina, samstundis sum kanska meira lá eftir í bygdini av inntøkum av ferðafólki. 3. partur - Ein gøta 45

46 2 Dømi um vegleiðing til ferðafólk um gøtuna út á Borðuna 2.1 Vegleiðing um Borðugøtuna frá Ungt Virki Í sambandi við tiltakið Ungt Virki hava handilsskúlanæmingar gjørt eitt uppskot til eitt kort við leiðbeining um Borðugøtuna. Kortið er eitt laminerað A4-ark í litum. Innihaldið er eitt kort av Nólsoynni í 1: (brot úr vanliga Føroyakortinum 1: ). Teksturin er á trimum málum: føroyskt, danskt og enskt. Tað er bert prent á aðrari síðuni, baksíðan er blonk. Tankin við hesum er óivað, at tað skal bera til at fylgja tekstinum og kortinum samstundis. Tankin við at laminera kortið er, at tað skal verjast móti vætu. Tey, ið hava gjørt kortið, hava gjørt sær tann ómak at lata lamineringina fara einar 4 mm út um kortið, so at væta ikki kann seta inn við kantin. Ætlanin við tiltakinum Ungt Virki er, at ungfólk skulu gera eitt dømi um eina fyritøku. Í hesum føri valdi bólkurin at gera uppskot til eina ferðafólkavegleiðing um Borðugøtuna. Í døminum varð kortið selt fyri 70 kr. Bólkurin hevur fingið hjálp frá Ferðaráðnum í sambandi við verkætlanina. 2.2 Meting av vegleiðingini Tað er eitt gott hugskot hjá ungfólki at fara í gongd við okkurt innan ferðavinnuna. Hesin áhugi kann geva eitt týdningarmikið ískoyti til ferðavinnuna. Tað er heldur ikki nakað vánaligt hugskot at gera vegleiðing um bygdagøtur. Í hesum føri eru tó nakrar atfinningar. Tað at kortið er laminerað í A4-stødd ger, at tað er ringt at falda. Og støddin í A4 er ov stór til, at tú kanst hava tað í lummanum. Tað, at kortið er laminerað, ger eisini, at ringt er at skriva á tað, um tú vilt gera eina viðmerking um eina ávísa leið ella eitt ávíst stað. Tað er oyðsl, at baksíðan er blonk. Eisini kann tað vera óheppið, um tílík laminerað kort koma at liggja og sløðast í haganum, við tað at tey ikki so lætt upploysast og hvørva. Kortið 1: er í ov lítlum máti til at tú kanst orientera teg nóg væl. Her eru kortini 1: nógv betri. Spurningurin er, um tað er rætt at taka pening fyri hesar smærru vegleiðandi faldararnar. Tað er betri at fólk fáa ein faldara ókeypis, heldur enn at tey aftra seg við at nýta 70 kr upp á at keypa eitt kort, og so kanska fara til gongu uttan nakra vegleiðing og kanska koma í óføri. Talan er sjálvandi um eina roynd at lýsa ein vinnumøguleika, og viðmerkingarnar 3. partur - Ein gøta 46

47 her skulu ikki takast sum ein kritikkur av hesum, men heldur sum nøkur uppskot til, hvussu arbeiðast kann víðari við hesum góða uppskoti. 2.3 Møguleikar fyri víðari menning av vegleiðingini Um ein tílík ætlan skuldi verið gjørd, átti tað heldur at verið sum ein minni bóklingur um hesa gøtuna, har greitt verður frá øllum áhugaverdum um leiðina. Hesin bóklingurin skuldi virkað sum eitt ískoyti til tann ókeypis faldaran, og tann ókeypis faldarin kundi víst til bóklingin. Støddin kundi verið, so bóklingurin passaði í ein lumma, tvs ikki nógv breiðari enn 10 cm, og ikki nógv hægri enn 20 cm. Ein tílíkur bóklingur kundi havt eina permu, sum vardi móti vætu. 2.4 Møguleiki at leggja tilfarið á internetið EIn spurningur, sum tekur seg upp, er, um ein tílíkur bóklingur eigur at vera til taks á internetinum, so tey, sum planleggja eina ferð til Føroya, sjálvi kunnu printa sær hana út. Sum marknaðarføring hevði hetta óivað verið hent, men tað kann minka nakað um søluna av bóklinginum. Ein annar møguleiki er at lata faldararnar vera til taks á internetinum, og at har samstundis verður ein bíleggingarmøguleiki til bóklingarnar. Um bóklingar eru um fleiri gøtur, kundi ein av bóklingunum ligið sum dømi á internetinum. Dømi um kort og vegleiðing í sambandi við gøtuna út á Borðuna, sum handilsskúlanæmingar hava gjørt. Her víst í minni stødd. Upprunakortið er í A4-stødd 3. partur - Ein gøta 47

48 3. partur - Ein gøta 48

49 4. partur Nátt- og tvátthús

50 4. partur - Nátt og tvátthús Innihaldsyvirlit 1. Inngangur Lógargrundarlag Nátthúsini hjá Landsverkfrøðinginum Nátthús hjá kommunum og øðrum Nátt- og tvátthús í Vági Nátthús í Æðuvík Nátthús í Stakkinum við Tjørnuvík Nátthús í Sandágerði Nátthús á bensinstøðum, havnaøkjum og aðrastaðni Nátt- og tvátthús í Íslandi Býarnátthús Bráðfeingis nátthús Standardnátt- og tvátthús í Íslandi Bráðfeingis nátthús Krøv til nátt- og tvátthús Standardnátt- og tvátthús Dømi um standardnátt- og tvátthús Gjald fyri nýtslu av nátt- og tvátthúsum partur - Nátt- og tvátthús 50

51 1. Inngangur Nú talið av ferðafólki økist, er tað av týdningi at nátthúsaviðurskiftini eru í lagi. Tað hevur ikki bert týdning, at nátthúsini eru har, men eisini at tey verða røkt og verða gjørd rein og at nýtslutilfar, so sum wc-pappír, sápa og handkløð, verður lagt til so hvørt. Nátthús til ferðafólk finnast nógvastaðni, men dygdin er ymisk. Havast má í huga, at tørvurin er ymiskur alt eftir um talan er um einstøk ferðafólk, bólkar av ferðafólki, brekað, smábørn ella eldri fólk. Tey nátthús sum eru, kunnu bólkast nakað soleiðis: Almenn nátthús í býi, á bygd, á farstøðum, havnaløgum og í náttúruni. Nátthús við matstovur, handlar og handilsmiðstøðir. Nátthús í gistingarhúsum og á tjaldingarplássum. Nátthús við bensinstøðir. Nátthús við kirkjur, bygda- og samkomuhús, ítróttarvallir og aðrastaðni. Ofta verða nátthús, ætlað einum ávísum virksemi, nýtt í sambandi við annað virksemi. Eitt nú, tá nátthús á farstøðini í Havn verða nýtt í sambandi við ólavsøkukappróðurin. Ella tá nátthús við kirkju ella samkomuhús eru til taks hjá ferðafólki. Spurningin er so, hvør skal bera útreiðslurnar av røkt av nátthúsunum. Nátthús kunnu eisini hava handilsligan týdning í einum øki, sum seinni verður víst á í dømi úr Íslandi. Her verður roynt at lýsa ymsu viðurskiftini og at vísa á møguligar loysnir. útskriving av byggiloyvum eigur at seta neyðug krøv, ið tryggja, at almennar ásetingar um atkomuviðurskifti verða fylgdar. Roknast kann við, at henda leiðbeining ella partar av henni seinni verða til beinleiðis krøv til dømis í sambandi við eina komandi landsbyggireglugerð ella í sambandi við komandi góðkenningar av kommunalum byggisamtyktum. Viðmerkjast skal eisini, at tá ásett er, at talan skal vera um vatnklosett, so er hetta kanska ikki altíð tann rætta loysnin. Eitt vælskipað turrklosett ella biologiskt klosett, ið umskapar skarnið til tøð, kundi eisini verið ein hóskandi loysn. Hetta serliga tá talan er um nátthús burtur frá skipaðum kloakkleiðingum. 2. Lógargrundarlag Kunngerð nr. 53 frá 3. mai 1994 um umhvørvisreglur ásetir í 18, at kommunan skal bera so í bandi, at gjørd verða vatnklosett til almenna nýtslu á støðum, har umstøðurnar tala fyri tí. Við hesi kunngerð er ábyrgdin sostatt løgd á kommunurnar. Tað er so upp til kommunurnar, hvussu tær skipa fyri hesum. Eitt nú um kommunan sjálv stendur fyri at gera og reka nátthúsini, ella um hon ger avtalur við aðrar partar um, at ávís nátthús eru til taks til almenna nýtslu. Í nøkrum fáum førum hevur Landsverkfrøðingurin staðið fyri gerð av nátthúsum. Hesi nátthús liggja uttan fyri bygd øki. Almanna- og heilsumálastýrið hevur sent út eina leiðbeining til myndugleikar o.o. um atkomumøguleikarnar hjá brekaðum. Sagt verður m.a, at kommunan í sambandi við 4. partur - Nátt- og tvátthús 51

52 3. Nátthúsini hjá Landsverkfrøðinginum Landsverkfrøðingurin hevur gjørt eitt standardnátthús úr betong, sum er sett upp á tveimum støðum. Annað stendur á einum dvalarvika við Leynavatn og hitt við ein dvalarvika við Eiði. Nátthúsið er gjørt, so tað kann nýtast av brekaðum. Í øðrum endanum av nátthúsinum er eitt rúm til innstallatiónir, sum eisini kann nýtast til goymslu. Uttanfyri er eitt ruskílæt. Tilfarið, sum er nýtt til nátthúsið, ger, at tað er lætt at røkja. Veggir og gólv eru úr betong, sanitetsinnbúgv er úr stáli. Samanumtikið má sigast, at talan er um nátthús á høgum støði. Talan er um eitt gjøgnumarbeitt hús. Arkitektoniskt er húsið í sjálvum sær snøgt, men spurningurin er, um sniðið ikki er ov tungt og heldur geometriskt. Fyri tann skuld kundi talan verið um eina transformarastøð ella eitt vatnreinsiverk. Húsið kann kanska eisini minna um eitt lítið kirkjurúm ella kapell. Nátthúsini hjá Landsverkfrøðinginum eru stongd vetrarhálvuna Nátthúsið, sum Landsverkfrøðingurin hevur sett upp á einum dvalarvika við Leynavatn Sanitetsútgerð úr rustfríum stáli í nátthúsinum hjá Landverkfrøðinginum við Eiði 4. partur - Nátt- og tvátthús 52

53 Nátthús hjá Landsverkfrøðinginum - Planur mát 1:50-2 cm = 1m. Nátthúsið kann nýtast av brekaðum. Ovast er víst, hvussu nátthúsið kann víðkast við einum minni wc 4. partur - Nátt- og tvátthús 53

54 Nátthús hjá Landsverkfrøðinginum - Síður mát 1:50-2 cm = 1m 4. partur - Nátt- og tvátthús 54

55 4. Nátthús hjá kommunum og øðrum Her er greitt frá nøkrum av teimum nátt- og tvátthúsum, sum kommunur og onnur standa fyri kring landið. 4.1 Nátt- og tvátthús í Vági Við havnalagið í Vági hevur heimavirkisfelagið eini hús, har kommunan hevur innrættað nátt- og tvátthús í kjallaranum. Húsið virkar á tann hátt, at sølubúð við heimavirkaðum vørum og øðrum til ferðafólk er í stovuhæddini móti vegnum. Á loftinum er innrættað rúm, har ferðafólk kunnu seta seg niður og fáa sær ein kaffimunn. Í kjallaranum eru 2 ves, harav eitt kann nýtast av brekaðum, og eitt pissoir. Longur inni er eitt vaskirúm við borði við vaski, umframt vaski- og turkimaskina. Innast er eitt baðirúm við brúsu. Tað slepst altíð inn til vesini, meðan tú mást læna ein lykil í søluibúðini í erva, um tú vilt nýta bað og vaskimaskinur. Húsini hjá heimavirkisfelagnum í Vági Brúsa og vaskirúm í húsinum hjá heimavirkisfelagnum í Vági Heimavirkisfelagið røkir nátt- og tvátthúsið. Húsini eru eitt gott dømi um, hvussu fleiri funktíónir við fyrimuni kunnu leggjast saman. 4.2 Nátthús í Æðuvík Við lendingina í Æðuvík hevur kommunan sett upp eitt nátthús, ið minnur nógv um tey standardnátthús, sum eru í Íslandi. Nátthúsið kann nýtast av brekaðum. 4.3 Nátthús í Stakkinum við Tjørnuvík Nógv fólk koma út í Stakkin, og tí er gjørt eitt nátthús harúti. Talan er um eitt vatnklosett. Frárenningin verður førd nakað niður í bergið. Spurningurin er, um tað er rætta loysnin at nýta eitt vatnklosett á einum slíkum stað. Tað, at frárenningin endar í berginum, ger, at pappír og annað kann lýta umhvørvið. Heldur átti ein onnur loysn at verið nýtt, eitt nú eitt turrklosett. 4. partur - Nátt- og tvátthús 55

56 Nátthús í Æðuvík 4.4 Nátthús í Sandágerði Tórshavnar kommuna hevur við stuðli frá einum grunni hjá A.P.Møller gjørt eitt nátthús tætt við prestagarðin í Sandágerði. Húsið er innrættað við tveimum vesum, harav annað kann nýtast av brekaðum. Harumframt er eitt rúm, sum teir dagstovnar, ið vitja økið, kunnu nýta. Dagstovnarnir í Havn hava fingið hvør sín lykil til hetta rúmið, sum m.a. kann nýtast til at kroka í ella hava ymiskt liggjandi. Roynt hevur verið at tillaga nátthúsið til umhvørvið. Uttan er niðari parturin av veggjunum úr gróti og ovari úr timburi. Tekjan er úr flagi. 4. partur - Nátt- og tvátthús 56

57 Projekt til nátthús í Miðvági - Planur, skurður og síður mát 1:50-2 cm = 1m. Í húsinum eru 2 ves. Annað kann nýtast av brekaðum 4. partur - Nátt- og tvátthús 57

58 5. Nátthús á bensinstøðum, havnaøkjum og aðrastaðni Serliga bensinstøðirnar hava áhuga sum miðstøðir fyri ferðafólk. Nevnast kann til dømis bensinstøðirnar á Oyrarbakka og í Skálabotni, sum kundu verið partur av einum umhvørvi við ferðafólkatænastum og dvalarvikum við ferðafólkakunning. Hesir møguleikar kundu verðið mentir aktivt við at ymsu áhugapartarnir tosaðu sínamillum, og við at i avtalur verða gjørdar, tá nýggjar servicestøðir verða gjørdar, ella tá ið verandi skulu endurnýggjast. Á havnaøkjum og ferjulegum eru eisini kaffistovur, ið fyri ein part hava ferðafólkini sum inntøkugrundarlag. Tá ið avtala verður gjørd um at loyva slíkum, er tað sjálvsagt, at eisini verður avtalað, hvørjar aðrar ferðafólkatænastur, ið skulu røkjast, eitt nú møguleika fyri at kroka, nýta nátthús og fyri ferðafólkakunning, og í hvønn mun samsýning verður latin fyri hetta. Ofta uppihalda fólk sær leingi á ferjulegum, og tí er tað natúrligt at nýta møguleikarnar fyri ávísari vinnu og tænastum her. Sum dømi kann nevnast, at meira kundi verðið gjørt burtur úr møguleikunum á ferjulegunum í Klaksvík og í Lorvík, á Drelnesi og í Skopun og møguliga eisini á Gomlurætt. Ein fyrimunur við at leggja ymiskt virksemi saman er, at meðan summi fara á nátthús, kunnu tey, sum bíða, nýta løtuna til at fáa sær ein drekkamunn, ella at hyggja at heimavirkaðum vørum, souvenirs og tílíkum. Sum víst á úr Íslandi, kann meira fáast burturúr við at hýsa ymiskum virksemi undir somu lon. 4. partur - Nátt- og tvátthús 58

59 6. Nátt- og tvátthús í Íslandi Íslendingar leggja stóran dent á, at tey saniteru viðurskftini hjá ferðafólki eru í lagi. Tað er mett at vera óheppið og eisini ov kostnaðarmikið at hava eina innkrevjingarskipan fyri nýtslu av nátthúsum. Í staðin fyri at krevja inn verður tí mælt til at eitt ílat er, har fólk kunnu gjalda, um tey hava hug. Hetta kann verða gjørt við einum skelti nakað sum: "tú ert vælkomin at lata eina upphædd, um tú ert nøgdur við tænastuna". Oftast er tað tó ókeypis at nýta nátthúsini. Nógvastaðni eru eisini útbygdar servicestøðir, ið lata bensin og olju til akfør hjá ferðafólki, og har ferðafólk kunnu fáa sær ein drekkamunn ella keypa souveniers, postkort ella heimavirkaðar vørur. Harafturat virka tær eisini sum almenn nátthús 6.1 Býarnátthús Umframt tey almennu ókeypis nátthúsini eru í Íslandi eisini framkomin gjaldsnátthús. Tankin er at hava eitt nátthús, har tann vitjandi kann vera vísur í, at altíð er reint, og at hann tí vil gjalda fyri hetta. Bráðfeingis nátthús í Reykjavík Gjaldsnátthús í Reykjavík 6.2 Bráðfeingis nátthús Sum aðrastaðni úti í heimi sæst eisini í Íslandi dømi um mobil bráðfeingis nátthús. 4. partur - Nátt- og tvátthús 59

60 6.3 Standardnátt- og tvátthús í Íslandi Í Íslandi verður nýtt eitt standard nátt- og tvátthús. Hetta byggir á úrslitið av einari hugskotskapping í 1984 um útgerð til tjaldingarpláss. Húsini verða í dag framleidd á einari træsmiðju, Trésmiðja Kára Lárussonar ehf, sum bjóðar tey fram í ymiskum sniði til fastar prísir. Húsini kunnu nýtast í sambandi við tjaldingarpláss, ítróttarpláss og dvalarvikar. Standardstøddin er um 2,4 x 2,4 m, sum kann setast saman til størri eindir. Minni eindir eru eisini, 1,2 x 2,4 m og 1,2 x 1,2 m. Húsini verða gjørd við ymsari innrætting: sum nátthús, harav summi eru innrættað til brekað, sum tvátthús, sum baðstova og sum uppihaldshús til starvsfólk. Tað er at leggja til merkis, at summi av teimum nátthúsum, sum eru innrættað til brekað, ikki fult yvirhalda tey vanligu krøvini til slíka innrætting, men at hetta verður góðtikið av teimum brekaðu, sum ein loysn, ið er betri enn onki. Sermerkt fyri nátthúsini er, at tey viðhvørt eru gjørd uttan rennandi vatn. Hetta er ein partur av einum miðvísum umhvørvispolitikki, sum sigur, at um vatn verður nýtt, so skal tað vera drekkandi. Tí verður nógvastaðni nýtt turrklosett. Standardnátthús við Jónaslundir Standardnátthús við Krafla Nátthús í Grindavík 4. partur - Nátt- og tvátthús 60

61 Dømi um íslendsk standardnátthús - mát 1:50-2 cm = 1m. 4. partur - Nátt- og tvátthús 61

62 7. Bráðfeingis nátthús Í sambandi við stevnur, fólkafundir og annað er ofta tørvur á, í einum styttri tíðarskeiði, at betra um møguleikan fyri at sleppa á nátthús. Sum víst á aðrastaðni í hesum parti, ber til at útvega mobil nátthús í ymiskum sniði. Tíverri má sigast, at hesi ofta sýnast klossut og illa hóskilig í vøkrum býar- ella bygdaumhvørvi. Eisini sýnast tey ofta trong og óinnbjóðandi. Men um gjørt varð eitt sindur burtur úr sniðinum, kundu mobil nátthús verið ein loysn upp á bráðfeingis nátthúsatørvin í sambandi við tiltøk. Sum er, eru tað kommunurnar, sum hava ábyrgdina av at útvega hóskandi nátthúsamøguleikar. Men tað vil helst verða ov kostnaðarmikið hjá hvørjari kommunu at útvega sær tílík mobil nátthús. Í staðin kundi ein loysn verið, at kommunurnar ella kommunufelagskapir, ella tey feløg, ið skipa fyri stevnum og tílíkum, tóku seg saman um at hava nøkur mobil nátthús, sum kundu verið flutt kring landið til ymsu tiltøkini. Ein annar møguleiki er, at Landsverkfrøðingurin hevur hesi nátthús til taks og skipar fyri at tey verða sett upp. Seinasti møguleikin er, at ein privat fyritøka stendur fyri útleigan av hesum nátthúsum. Innstallatiónir skulu verjast móti frosti. Hetta kann gerast eitt nú við at nýta serligar innstallatiónir, ella við at bjálva bygningin, so at hitin í jørðini heldur nátthúsið so flótt, at tað ikki frystir. Ein annar møguleiki er at stongja nátthúsini um veturin, skrúva fyri vatninum og tøma rør og sanitetsútgerð fyri vatn og tryggja vatnlás við vesku, ið tolir frost. Hetta krevur tó nakað av umsiting, og vansin er, at nátthúsini ikki eru tøk ein stóran part av árinum. 8. Krøv til nátt- og tvátthús Tá nátthús verða gjørd, eigur at verða hugsað um tørvin hjá øllum. Tey brekaðu eru ein bólkur við serligum tørvi, men ofta verður tørvurin hjá teimum gloymdur, sum ikki verða roknað sum brekað, men sum allíkavæl hava serligan tørv. Her verður hugsað um eitt nú barnafamiljur ella gomul fólk. Kravfestingin hjá Almanna- og heilsumálastýrinum er ikki so víðgongd sum aðrastaðni, tá tað kemur til plásskrøvini. Eitt nú verður einans kravt eina fría frástøðu við vesi og hondvaski uppá 1,1 m, meðan tað summastaðni uttanlands verður kravt 1,3 m. Tað er best, um nátthúsini ikki eru ov trong. Hetta ger, at tey eru skjótari at nýta og lættari at gera rein. Eisini er gott um pláss er, so foreldur kunnu hjálpa børnum sínum. Nátt- og tvátthús kunnu eisini hava týdning hjá dagstovnum og øðrum stovnum, og umhugsast kann, um ikki meira kundi verið gjørt burturúr, so húsini eisini kunnu røkja serliga tørvin hjá hesum, eitt nú sum gjørt er við nátthúsið í Sandágerði. Pláss eigur at verða gjørt fyri pusliborði í nátthúsinum. Útsjóndin á húsinum skal vera tillagað umhvørvinum. Serliga skal ansast eftir, um nátthúsini standa í einum umhvørvi við eldri húsum. Húsini skulu vera úr tilfari, sum er lætt at halda viðlíka og at halda reint. 4. partur - Nátt- og tvátthús 62

63 9. Standardnátt- og tvátthús Sum nú er, er ógvuliga ymiskt, hvussu nátt- og tvátthús verða gjørd í Føroyum. Viðhvørt verður nógv gjørt burturúr at gera vælvirkandi nátt- og tvátthús, sum fella væl inn í umhvørvið. Viðhvørt eru gjørd hús, sum tykjast fremmand í umhvørvinum, og viðhvørt eru nýttir tilvildarligir skúrar. Hetta ger, at tað, sum møtir ferðafólkum, eru nátt- og tvátthús av sera ymiskari dygd og útsjónd. Viðhvørt er tað tíverri eisini soleiðis, at hesir bygningar gera seg inn á tað umhvørvi, sum nettup skuldi verið tað, sum skuldi draga ferðafólkið til ávísa økið. Tað átti tí at verðið gjørt eitt miðvíst menningararbeiði á hesum øki. Her verður hugsað um at fáa gjørt uppskot um nøkur standardsløg av smáum húsum til ymisk endamál. Málið skuldi verið eitt standardhús, sum okkurt virki í Føroyum kundi framleitt. Húsið kundi síðani verið útgjørt á ymsan hátt, eitt nú sum bygdanátthús ella sum hús á einum tjaldingarplássi. Ein tílík skipað framleiðsla skuldi borið í sær, at húsini gjørdust bíligari, ella at meira fekst fyri peningin. Húsini eru annars gjørd soleiðis, at tey kunnu framleiðast á verkstaði í størri nøgdum og síðani setast upp á teimum ymsu støðunum. 10. Dømi um standardnátt- og tvátthús Her er víst dømi um, hvussu nátt- og tvátthús kundu verið gjørd. Víst eru nátt- og tvátthús, sum kunnu nýtast á dvalarvikum, á farstøðum og havnaløgum, í býi og á bygd og á tjaldingarplássum. Á tjaldingarplássum kundi sama sniðið verið nýtt til køkshús, uppihald, avgreiðslu og smærri smáttur til innivist. Víst eru fleiri sløg av nátthúsum, harav summi kunnu nýtast av brekaðum. Allastaðni, har nátthús verða sett upp, skal í minsta lagi eitt kunna nýtast av brekaðum. Í innrættingini er eisini gjørt pláss fyri pusliborði. Húsini eru uppbygd í modulum, sum kunnu byggjast saman í styttri ella longri lonir. Á henda hátt knýta tey seg til føroyskan byggisið við úthúsum og hjallum og vil kunna tillaga seg umhvørvið á sama hátt sum hesi. Tilfarið uttan er timbur og blikktekja, sum kann skiftast við flagtekju í serliga viðhvomum umhvørvi. Innan er tilfarið vatnfastur krossviður við serligari yvirflatu, sum er løtt at reingera. Húsið er bjálvað, so innstallatiónir eru vardar móti frostskaðum. Sanitetsútbúnaðurin kann vera standardvøra, ella, har talan kann vera um meira slit, úr rustfríum stáli. 4. partur - Nátt- og tvátthús 63

64 Dømi um nátthús - mát 1:50-2 cm = 1m. Tað størra nátthúsið kann nýtast av brekaðum. Í báðum nátthúsum er pláss fyri pusliborði 4. partur - Nátt- og tvátthús 64

65 Dømi um dupult nátthús - mát 1:50-2 cm = 1m. Annað vesið kann nýtast av brekaðum. Pláss er fyri pusliborði 4. partur - Nátt- og tvátthús 65

66 Bað, við bonki Ves og bað, við bonki og pláss fyri pusliborði tváttrúm, við vaskiborði, vaskimaskinu, møguligari turkimaskinu og bonki Dømi um tvátthús - mát 1:50-2 cm = 1m 4. partur - Nátt- og tvátthús 66

67 11. Gjald fyri nýtslu av nátt- og tvátthúsum Tað er helst rætt, at gjald verður kravt fyri nýtslu av tvátthúsum, meðan spurningurin um gjald fyri nýtslu av nátthúsum er meira fløktur. Í nógvum førum er tað eitt myndugleikakrav, at tað í sambandi við ávíst virksemi eisini er nátthús. Í tílíkum føri er helst ikki rætt at krevja gjald fyri nýtsluna. Í tann mun einstaklingar, til dømis úti á bygd, lata ferðafólk nýta nátthús síni, kundi ein skipan verið gjørd sum tann íslendska, har fólk kunnu gjalda, um tey eru nøgd við tænastuna. Hetta vil vera serliga hóskandi, um tann, ið letur nátthúsið vera til taks, ikki á annan hátt hevur inntøku av ferðafólkavitjanini. Ein tílík skipan kann eisini koma uttanum tað smædni ella tann mótvilja, ið nógv framvegis hava í sambandi við at krevja nakað fyri at gera ferðafólki tænastur. Fyri at lætta um tað umsitingarliga kundi eisini verið ásett, at tílíkar inntøkur verða undantiknar bókhalds- og skattskyldu. Skipanin er helst ikki so vælegnað í sambandi við almenn nátthús, orsakað av teimum krøvum, ið eru í sambandi við peningaumsitan hjá almennum stovnum. Ein møguleiki fyri at krevja gjald fyri nýtslu av nátthúsum kundi verið ein skipan við elektroniskum gjaldskortum, ið ferðafólk og onnur kunnu keypa. Hesi somu kortini kundu eisini verið partur av eini skipan, ið gevur atgongd til hentleikarnar á ómannaðum tjaldingarplássum og til baði- og vaskiumstøður á havnaløgum og aðrastaðni. Kortini kundu møguliga eisini verið nýtt sum gjaldskort í sambandi við ferðafólkaflutning og telefonnýtslu. Ein tílík kortskipan fer tó at gera tað tvørligari hjá fólki at nýta nátt- og tvátthúsini. Tað vil møguliga vera rættari at síggja nátthúsini sum eina almenna tænastunu á sama hátt, sum vegir og annað verður sett til taks uttan gjald. Í tílíkum føri kann eisini sigast, at tænastan verður latin frá almennari síðu út frá teirri hugsjón, at ferðafólkavinnan skapar virksemi og harvið eisini størri skattainntøkur. Ein annar møguleiki er at rokna tænasturnar sum goldnar við tí ferðaavgjaldi, sum verður latið í sambandi við at farið verður úr Føroyum. Fyrr hevur á meginlandinum verið vanligt við mannaðum nátthúsum, har tann vitjandi lat pening til starvsfólkið, sum so aftur syrgdi fyri at viðkomandi kom á eitt reint og væl útgjørt nátthús. Í dag eru tílíkar skipanir helst ov dýrar í rakstri. So eru tað tey nátthúsini, har ein skal koyra pening í lásið fyri at fáa hurðina up. Í Føroyum er hetta helst ikki ein gongd leið, bæði tí at umsitingin er ov stór í mun til inntøkurnar, og tí at gjaldskipanin kann freista til herverk. Ein stórur partur av tørvinum á nátthúsum er, har útferðarbussar koyra. Í dag er ymiskt, hvat verður latið frá flutningsfyritøkunum fyri nýtsluna av nátthúsum. Eitt nú verður nátthúsið hjá Landsverkfrøðinginum við Eiði nógv nýtt, og her verður onki gjald tikið. Onkur bygd letur eisini ókeypis nátthús vera til taks í eitt nú bygdarhúsum, meðan tað í øðrum førum verður tikið eitt ávíst gjald. Aftur her kann sigast, at sjálvandi er talan um eina ferðafólkavinnu, ið gevur inntøku hjá útferðafyriskiparanum, og tí er ikki órímiligt, at fyriskiparin eisini rindar fyri útreiðslur, ið standast av virkseminum, eitt nú til neyðug nátthúsaviðurskifti, og at tey, sum lata tænasturnar fáa eitt gjald fyri hetta, serliga um tey ikki á annan hátt fáa part av ferðavinnuinntøkunum. Hinvegin kann aftur sigast, at hetta kundi verið ein almenn tænasta, fíggjað av tí skattainntøku, ið ferðavinnan gevur. Tað ber eisini tíl at síggja óskipaðu ferðsluna hjá ferðafólki sum ein partur av einum frítíðarvirksemi, sum er undantikin avgjøld, meðan skipað ferðafólkavinna kann, men ikki neyðugt skal, áleggjast at rinda fyri ávísar tænastur og nýtslu. Helst vil í einum tíðarskeiði framyvir verða talan um bæði ókeypis og rindaðar tænastur. 4. partur - Nátt- og tvátthús 67

68 4. partur - Nátt- og tvátthús 68

69 5. partur Dvalarvikar

70 5. partur - Dvalarvikar Innihaldsyvirlit 1. Inngangur Ymisk sløg av dvalarvikum Útlendsk dømi Dømi um innrætting av dvalarvikum Innbúgv á ella við dvalarvikar Viðmerkingar Ferðsluskelting við dvalarvikar partur - Dvalarvikar 70

71 1. Inngangur Hugtakið dvalarviki er føroyska heitið á tí, sum á donskum verður nevnt rasteplads. Hetta er hugtak fyrst og fremst knýtt at samferðslu við bili, um eitt stað fram við vegi, har tú kann stegða á, fara úr bilinum og dvølja eina løtu. Soleiðis er hugtakið eisini nýtt her. Tað er tó vert at nevna, at dvalarvikar eisini kunnu hugsast at vera lagdir uttan tilknýti til veganet. 2. Ymisk sløg av dvalarvikum Dvalarviki er (í hesi frágreiðing) felags heiti á ymsum sløgum av plássum fram við vegi. Tann mest einkli formurin er eitt innvik fram við vegi, har til ber at stegða og fara úr bilinum. Hetta slagið líkist mest vanligu møtiplássunum, sum vit kenna frá eldru smølu landsvegunum. Hugsað verður her ikki so nógv um, at dvalarvikin skal hava nakrar serligar fasilitetir, men um, at tann koyrandi skal kunna halda ein steðg og strekkja beinini. Meira framkomnir dvalarvikar eru lagdir meira miðvíst í mun til eitt nú at geva møguleika fyri upplivingum, og eru ofta innrættaðir við ymsum hentleikum. Her skulu nevnast: Dvalarviki við útsýni Dvalarviki við náttúru Dvalarviki við søguligar bygningar ella fornminni Dvalarviki við kunning (eitt nú í sambandi við innkoyringina til eina bygd) Dvalarviki við nátthúsi Dvalarviki, har ber til at fara víðari til gongu, eitt nú eftir bygdagøtum. Onnur støð eru har dvalt verður - eisini av fólki, ið ikki eru í bili. Her kunnu nevnast farstøðir og ferjulegur og við busssteðgistøð. Hesi støð hugsa vit ofta ikki um sum dvalarvikar, men hetta eru ofta støð, har fólk steðga eina løtu, og í nógvar mátar er tørvur á somu fasilitetum sum á dvalarvikum. Eisini kunnu nevnast stór parkeringspláss, sum eisini í ávísan mun kunnu samanberast við dvalarvikar. Tað er ymiskt, hvør stendur fyri dvalarvikunum. Fram við landsvegunum er tað Landsverkfrøðingurin, sum stendur fyri teimum (her kunnu nevnast dvalarvikarnir á Eiði og við Leynavatn), meðan tað á bygd og í býi eru kommunurnar, sum standa fyri teimum (her kann nevnast dvalarviki í Kirkjubø). 5. partur - Dvalarvikar 71

72 3. Útlendsk dømi Dømi um útsýnisstað við Videseter foss í Noregi. Girðingin hevur norska teknistovan Jensen & Skodvin Arkitektkontor AS staðið fyri. Jan Olav Jensen frá teknistovuni hevur tikið myndirnar 5. partur - Dvalarvikar 72

73 4. Dømi um innrætting av dvalarvikum Landsverkfrøðingurin hevur í 1993 gjørt nøkur principp-uppskot um dvalarvikar. Mát 1: m Dømi 1 Lítil dvalarviki við telefon, nátthúsi og busslumma. Uppihaldsøkið er vart við lívdarveggjum. Dømi 2 Nakað størri dvalarviki við telefon, nátthúsi og busslumma. Uppihaldsøkið er vart við lívdarveggjum. 5. partur - Dvalarvikar 73

74 Mát 1: m Dømi 3 Størri dvalarviki við telefon, nátthúsi og busslumma. Dømi 4 Stórur dvalarviki við telefon, nátthúsi og busslumma. Uppihaldsøkið er vart við jarðvallum. 5. partur - Dvalarvikar 74

75 5. Innbúgv á ella við dvalarvikar Ferðsluskelti: Ferðsluskelti "Dvalarviki" á standara Ferðsluskelti "Dvalarviki 500 m" á standara Ferðsluskelti "(Kort)Telefon" Do "500 m" Ferðsluskelti "Nátthús" Do "500 m" Ferðsluskelti "Merkisvert" Do "500 m" Ferðsluskelti "Gøta" Do "500 m Innbúgv/útgerð: Ruskílæt Bonkur úr viði Bonkur úr gróti Borð við beinkum úr gróti Borð við beinkum úr viði Øskuílæt Lívdarhegn, 1,5 m høgt, úr viði Livdarvallagarður Lívdargarður úr gróti Verndarveggur móti ferðslu, úr viði, sum lívdarhegn. Autoverja Betonggarður Telefon: Mynt/korttelefon Neyðtelefon Hús: Nátthús Tvátthús Vatninnlegging Elinnlegging Rottangi Skelti: Staðarnavnaskelti Skelti, sum vísir til okkurt merkisvert i -skelti Busssteðgipláss: Bussskelti Bussskýli 6. Viðmerkingar Ofta verður tikið fyri givið, hvat innbúgv eigur at setast á ein dvalarvika. Hugsast skal tó um, at eitthvørt innbúgv krevur røkt við styttri ella longri millumbilum. Eisini kann koma fyri, at innbúgv verður missnýtt til annað enn ætlaða endamálið. Eitt nú kann koma fyri, at ruskíløt verða missnýtt. Hetta er serliga galdandi, um gjald verður tikið fyri at sleppa av við ruskið aðrastaðni. Eisini kann hugsast at ein vælútgjørdur dvalarviki við nátthúsi verður missnýttur til yvirnátting, eitt nú av fólki í kampingvogni. Og sjálvur dvalarvikin kann freista til at fólk seta ymiskt frá sær, sum ikki hoyrir heima har, eitt nú landbúnaðarútgerð og vegamaskinur. Av týdningi í hesum sambandi er fyrst og fremst, at lógar- og umsitingarligu heimildirnar eru í lagi, so til ber at gera atgerðir móti missnýtslu. Harnæst kann missnýtsla óivað fyri ein part forðast, um tað í økinum eisini eru støð til ymsa virksemið. Hetta kunnu eitt nú vera ruskstøð, øki til langtíðarparkering av eitt nú trailarum, og annars skipaði tjaldingarpláss. 5. partur - Dvalarvikar 75

76 7. Ferðsluskelting við dvalarvikar Tað er av týdningi, at nýtslan av dvalarvikum ikki er til ampa ella til beinleiðis vanda fyri ferðsluna eftir vegunum. Tað týdningarmesta er at forða fyri knøppum bremsingum, tá bilførari í ervstu løtu sær og ger av at fara inn á ein dvalarvika. Her skal tó eisini hugsast um, at dvalarvikar ikki allir eru av sama týdningi, og at tað kann vera óheppið, eisini fyri ferðslutrygdina, um óneyðuga nógv skelti verða sett upp. Nærri avgerð um ferðsluskelting skal sjálvandi takast av avvarandi ferðslumyndugleikum. Her skulu bert nevnast nøkur viðurskifti og nakrir møguleikar: Dvalarviki kan vera óskeltaður, skeltaður beint við dvalarvikan, ella skeltaður nakað frammanundan (hetta seinasta skeltið kann eisini hava upplýsing um frástøðu til dvalarvikan). Serliga har útsýnið er ringt og ferðin stór, er tað av týdningi, at dvalarvikin verður skeltaður í góðari tíð, soleiðis at bilførarin í góðari tíð kann gera til reiðar at fara inn á dvalarvikan. Hugsast skal eisini um, at stórur partur av gerandisferðsluni ikki nýtir dvalarvikarnar, og at henda ferðsla ikki eigur at órógvast ov nógv av skeltingini. Viðhvørt kann tað tó vera ein fyrimunur, at gerandisferðslan verður kunnað um, at dvalarviki er, soleiðis at bilførarin kann taka fyrilit fyri, at onnur ferðsla kann vera á veg inn á ella út frá dvalarvikanum. Eisini her kann tað hava serligan týdning, har útsýnið er ringt og ferðin stór. Minni innvik fram við vegunum verða ikki skeltað. 5. partur - Dvalarvikar 76

77 6. partur Tjalding

78 6. partur - Tjalding Innihaldsyvirlit 1. Inngangur Nøkur tjaldingarpláss í Føroyum Tjaldingarplássið í Havn Skótadepilin á Seletrað Tjaldingarplássið í Øravík Tjaldingarplássið í Klaksvík Framtíðar tjaldingarpláss Um plasering av tjaldingarplássum Uppskot um skipan Útgerð á tjaldingarplássum Planlegging í sambandi við tjaldingarpláss Góðska á tjaldingarplássum Tørvurin á góðsking Góðskingarstovnur Góðskingarskipan Ólóglig tjalding Verandi reglur um tjalding Hvat freistar til ólógliga tjalding Árin av ólógligari tjalding Hvat kann minka um ta ólógligu tjaldingina Reglur fyri tjalding Hvør skal standa fyri tjaldingarplássum Annað partur - Tjalding 78

79 1. Inngangur Ein serligur partur av skipaða innivistinum hjá ferðafólki eru tjaldingarplássini. Tjalding umboðar ofta eitt ynski um eina øðrvísi ella ódýra frítíð. Hóast tjaldað hevur verið í Føroyum í nógv ár, ber ikki til at siga, at støðan viðvíkjandi tjaldingarplássum er nóg góð. Hetta snýr seg um allar partar av tjaldingarvirkseminum, bæði skipan, góðsku og lønsemi. Nomið verður við nøkur viðurskifti í sambandi við tjalding, bæði viðurskiftini, sum eru, hvussu tey kunnu gerast betri og hvussu eigur at skipast fyri við planlegging, reglum og tílíkum 2. Nøkur tjaldingarpláss í Føroyum Her skulu nevnast nøkur dømi um tjaldingarpláss. 2.1 Tjaldingarplássið í Havn Yviri við Strond liggur eitt tað mest vitjaða tjaldingarplássið í Føroyum. Tað er kunningarstovan í Havn, sum rekur tjaldingarplássið. Hóast tjaldingarplássið liggur ábært fyri út móti sjónum, eru ferðafólk sum skilst væl nøgd við plássið, bæði tí at útsýnið er gott, og tí at tjaldingarplássið hóast hetta liggur nær miðbýnum. Tað er tó ein trupulleiki við tí nógvu ferðsluni á ringvegnum beint við tjaldingarplássið, og roknast kann bert við at ferðslan fer at økjast. Ætlan hevur leingi verið um at betra um tjaldingarplássviðurskiftini í Havn, og er millum annað arbeitt við uppskoti um eitt tjaldingarpláss í Villingardali. Henda plasering hevur tann fyrimun, at hon kemur at liggja við tilknýti til tann komandi ytra ringvegin, so lætt er at koma til og frá. Samstundis er tað tætt við náttúruna. Tað kann vera eitt afturstig, at tjaldingarplássið liggur longri frá miðbýnum, og kann hetta bera í sær, at ferðafólk fara at nýta tilboðini í miðbýnum minni. Hin vegin kemur at vera talan um gott busssamband, og geirar eru av vøkrum frílendi heilt oman í býin, sum kunnu draga ferðafólkið henda vegin. 2.2 Skótadepilin á Seletrað KFUM-skótarnir standa fyri hesum tjaldingarplássi, sum teir umframt at nýta til egna frítíðarvirksemi sítt eisini bjóða fram til ferðafólk. Tjaldingarplássið er gjørt til bæði tjøld og kampingvognar, og harumframt eru smáttur til innivist. Á økinum er eisini hús við baði- og vaskimøguleikum, køki og uppihaldsrúmum. Tað, at tjaldingarplássið er innrættað til frítíðarvirksemið hjá skótunum, ger, at tað eisini eru fleiri ítriv bæði hjá børnum og vaksnum. Eitt nú er møguleiki at fara út í smábáti. Skótadepilin hevur gott samstarv við ein bónda á staðnum, soleiðis at skipað verður fyri útferðum og borðreiðast kann við føroyskum mati. Skótadeplin hevur umhugsað at víðka um tjaldingarmøguleikarnar. Tað, at Selatrað liggur, har landsvegurin endar, ger, at eingin gjøgnumkoyrandi trafikkur er, og skapar hetta eitt trygt og friðarligt umhvørvi. Fíggjarliga metur depilin, at alt ov lítið kemur burturúr í mun til tað arbeiði, sum Tjaldingarplássið yviri við Strond í Havn 6. partur - Tjalding 79

80 og tjaldað meiri ella minni lógligt, til tørvur aftur er at koma á skipaða tjaldingarplássið. Gistingarhúsið hevði tí kent tað sum ein lætta, um onkur annar vildi skipað fyri tjalding í økinum. 2.4 Tjaldingarplássið í Klaksvík Kommunan hevur gjørt eitt tjaldingarpláss úti í Grøv. Hetta liggur nakað oman fyri vegin við frítíðarøkið úti í Grøv. Settir eru upp skúrar til fasilitetir og uppihald, og pláss er fyri innandura gisting. Niðankoyringin til tjaldingarplássið er trong og vánalig, og hetta kann vera ein trupulleiki hjá kampingvognum. Talan hevur verið um at finna annað hóskandi stað til tjaldingarpláss, men enn eru ikki ítøkiligar ætlanir. Skótadepilin á Selatrað verður lagt í at reka tjaldingarplássið, men depilin er sinnaður at royna eina tíð afturat. Depilin metir tað sum ein trupulleika, at ikki er nóg væl merkt við landsvegakervið um tjaldingarplássið á Selatrað. Eisini sýnist tað sum um, at nógv ikki koma vegin fram, men finna sær meiri ella minni lógligan tjaldingarmøguleika á vegnum. Nakað, ið kundi bøtt um hetta, var, um ein dvalarviki var eitt nú í Skálabotni, har kunnað varð um henda tjaldingarmøguleikan. Tjaldingarplássið úti í Grøv í Klaksvík 2.3 Tjaldingarplássið í Øravík Kenda gistingarhúsið í Øravík hevur í nógv ár eisini havt eitt tjaldingarpláss. Tey tjaldandi hava atgongd til fasilitetir so sum wc, brúsu og mynttelefon og kunnu nýta køkin í vallaraheiminum. Illa verður tó latið at rakstrinum. Tjaldingin gevur ikki ta stóru inntøkuna og er viðhvørt til fortreð, tá ið hentleikar ætlaðir gistandi á gistingarhúsinum ella vallaraheiminum verða nýttir av teimum tjaldandi, eitt nú til at kroka. Tað sýnist eisini, sum summi nýta tað skipaða tjaldingarplássið sum eitt stað, har tey kunnu fáa bað, vaska klæðir og annað, og síðani verður farið burtur nakrar dagar 6. partur - Tjalding 80

81 3. Framtíðar tjaldingarpláss 3.1 Um plasering av tjaldingarplássum Tjalding verður ofta fatað sum eitt slag av náttúruítrivi, og tí verða tjaldingarpláss ofta løgd tætt upp at náttúruni og burtur frá miðstaðarøkjum. Men tað er ein spurningur, um ikki fleiri sløg av upplivingum eru attraktiv fyri tann tjaldandi. Eitt nú kann tann tjaldandi hava hug at vera nakrar dagar í einum býarumhvørvi. Summi støðast kanska í Føroyum nakrar dagar, tí tey noyðast at bíða eftir farti víðari. Onnur ynskja frið og náðir og at hava ta óspiltu náttúruna fyri seg sjálvi. Onnur velja tjalding, tí her er lættari at hava børn við enn á gistingarhúsi. Til henda seinna bólkin hevur tað kanska meira týdning, at okkurt ítriv er til børnini við tjaldingarplássið. Tað kann tí vera ynskiligt at hava fleiri sløg av tjaldingarplássum, eitt nú tjaldingarpláss í býarumhvørvi, tjaldingarpláss á markinum millum tað bygda økið og náttúruna ella smá tjaldingarpláss í onkrari bygd. 3.2 Uppskot um skipan Skotið verður upp at gera eina skipan við ymsum sløgum av tjaldingarplássum kring landið. Skipanin kundi sæð nakað soleiðis út: Megintjaldingarpláss til bæði tjøld og kampingvognar í hvørjum øki. Hesi kundu ligið nakað soleiðis: í Havn, í Sundalagnum, á Selatrað, í Klaksvík, í Vágum, á Sandi og í Øravík. Hesi tjaldingarpláss skulu vera á hægsta støði við teimum hentleikum, sum krevjast, herundir møguleika fyri uppihaldi, frítíðarítrivi og fyri at vaska klæðir. Deildartjaldingarpláss til bæði tjøld og kampingvognar. Hesi eru minni, og noyðast ikki at vera so væl útgjørd. Her skulu bert nevnast nøkur fá dømi: í Vági, í Runavík, í Mikladali. Smærri tjaldingarpláss bert til tjøld. M.a. í Hvalba og í Mykinesi. Afturat hesi skipan skal bera til at tjalda á einum góðkendum øki hjá eitt nú einum bónda og nýta fasilitetirnar hjá honum. Bóndin fær loyvi at hava upp til 2 tjaldandi húski í senn, og kann á tann hátt hava eina eykainntøku. Hetta kemur undir tað, sum í eitt nú Íslandi og Danmørk verður nevnt bóndagarðsfrítíð. Skipanin ber í sær, at til ber at vera nakrar dagar á einum betri útgjørdum tjaldingarplássi, at fara út á eitt minni tjaldingarpláss nakrar dagar, og síðani Her við ánna við skúlan í Hvalba eru møguleikar fyri einum minni tjaldingarplássi Nátthúsið, sum stendur ónýtt í skúlagarðinum, kann møguliga nýtast í sambandi við tjaldingarplássið 6. partur - Tjalding 81