Immikkoortumut pilersaarut

Transkript

1 Kommuneqarfik Sermersooq Immikkoortumut pilersaarut Utoqqarnut suliassaqarfik Erseqqissaaneq Utoqqarnut suliassaqarfimmik ingerlatsinermik takussutissiaq Immikkoortoq 1 Ineriartorneq Utoqqarnut suliassaqarfiup ineriartornissamut periarfissaanik misissuineq Innuttaasunik peqataatitsineq Immikkoortoq 2 Pilersaarusiorneq Politikkikkut anguniakkat piviusunngortinniarlugit ineriartortitsinermik pilersaarut Immikkoortoq 3

2 INDHOLD ILISARITITSINEQ 2 IMMIKKOORTOQ 1: ERSEQQISSAANEQ 2 1. UTOQQAAT ILISARNAATAAT 3 KOMMUNEQARFIK SERMERSOOQ UTOQQAAT 4 INNUTTAASUT NIKERARNERAT 5 INNUTTAASUT KATITIGAANERAT ALLANNGORIARTORTOQ 6 PEQQISSUSEQ NAPPAATILLU 8 2. KOMMUNEQARFIK SERMERSUUMI UTOQQARNUT NEQEROORUTIT 9 UTOQQARNUT NAJUGAQARFIIT NEQEROORUTAASUT 10 ULLOQ UNNUARLU PAAQQUTARINEQARFIIT 11 ULLUUNERANI ORNITTAKKAT 12 KOMMUNIP PAAQQINNIFFIINI UNAMMILLERNARTUT PERIARFISSALLU 13 NEQEROORUTIT ALLAT 14 PILERSUINERMUT IKIORSIISSUTIT AAQQISSUUSSAANEQ AAMMA INGERLATSINEQ 17 INERSIMASUNIK ISUMASSUINERUP AAQQISSUUSSAANERA 18 INERSIMASUNIK ISUMASSUINERMIK IMMIKKOORTOQ 19 UTOQQARNUT SULIASSAQARFIMMI SULISUT 20 PILLORISSAASUT AAMMALU TIMIMIK SUNGIUSAASUT SULEQATIGIIT AAMMA ANGERLARSIMAFFIMMI IKIORTIT 21 ANGERLARSIMAFFINNI IKIORTINI UNAMMILLIGASSAT PERIARFISSALLU 23 PILLORISSAASUT AAMMALU TIMIMIK SUNGIUSAASUT SULEQATIGIIT AAMMA ANGERLARSIMAFFINNI IKIORTINI SULISUT 24 OQARTUSSAATITAASUT 25 OQARTUSSAAFFEQARFIMMI UNAMMILLIGASSAT PERIARFISSALLU 26 UTOQQARNUT INNARLUUTILINNULLU INISSIANUT INISSITSITERISARTUT 26 OQARTUSSAATITAANERMIK SULIALLIT 27 UTOQQAAT SIUNNERSUISOQATIGIIT PITSAASSUSEQ AAMMA PIGINNAASAT 29 SUKAKKUUTAARTUMIK AAQQISSUUSSINERMIT SULIASSAQARFIIT AKIMORLUGIT INGERLATSINERMUT 30 PITSAASSUTSIMUT MALERUAGASSAT PUIGORTUNNGORNERMIK SULIASSAQARFIK 32 PUIGORTUNNGORTUNIK ATAQATIGIISSAARINEQ 34 KOMMUNEQARFIK SERMERSUUMI PUIGORTUNNGORTUT 35 PUIGORTUNNGORTUNIK SULIASSAQARFIMMI UNAMMILLIGASSAT PERIARFISSALLU PIGINNAANNGORSAQQINNEQ TIKIKKUMINASSUSEQ ISUMAGINNINNEQ AALLAAVIGALUGU TEKNOLOGI 39 1

3 Immikkoortoq 1: Erseqqissaaneq Ilisarititsineq Immikkoortumut pilersaarusiaq pillugu Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut, Inuussutissarsiornermullu Ataatsimiititap 3. februaari 2014 akuersissutigaa utoqqarnut politikkimik aamma utoqqarnut suliassaqarfik pillugu pilersaarusiortoqassasoq. Immikkoortumut pilersaarummik sulinermi utoqqarnut politikki akuulluinnarpoq. Siunertat pingaarnersaraat utoqqarnik suliassaqarfimmi kommunip anguniagai suliniutaalu imminnut ataqatigiinnerat qulakkeerniassallugit ersarissarissassallugillu. Siunissami utoqqarnik suliassaqarfiup ilusissaanik ineriartortitsinermi immikkoortumut pilersaarut ilisimasanik katersiviussaaq aamma kommunip 2015-imiit 2024-mut utoqqarnut suliassaqarfimmik ingerlatsinerani pilersaarusiorfittut aqutsinermilu sakkutut atuutissalluni. Immikkoortumut pilersaarut ingerlaavartumik nutarterneqartassaaq, ikinnerpaamik ukiut 3 ingerlaneranni. A Siunertaq Pingaarnersiukkat tunngavissaannik pilersitsinerit Ingerlatsineq ineriartortitsinerlu attartuut qulakkeernerat Aningaasaqarnermik patajaatsumik qulakkeerinninneq Politikkikkut anguniakkanik piviusunngortitsineq Suliniarfigineqartut Pilersaarummik sulineq suliniarfigineqartunut 7-nut aggugaavoq suleqatigiissitat 7, suliaraat: 1 Utoqqaat ilisarnaataat & Neqeroorutit 2 Aaqqissuussaaneq & Ingerlatsivik 3 Pitsaassutsit 4 Puigortunngorneq 5 Pillorissarneq 6 Ineqariaatsit & Atoruminassutsit 7 Teknologi atorlugu inuunermi oqilisaatit B Immikkoortumut pilersaarummi immikkoortut Pilersaarut pingasoqiusanngorlugu aggugaavoq: Immikkoortoq 1: Erseqqissaaneq killiffimmik nassuiaaneq Immikkoortoq 2: Ineriartorneq innuttaasunik peqataatitsineq Immikkoortoq 3: Pilersaarusiorneq 2 C

4 1. Utoqqaat ilisarnaataat Innuttaasut utoqqalisut assigiinngitsunut pingasunut immikkoortiterneqarsinnaapput: 1) Utoqqaat peqqissut uummaarissullu 2) Utoqqaat pitsorluutillit imminnulli isumagisinnaasut 3) Utoqqaat nukillaarsimasut isumassorneqarnissamik ikorfartorneqarnissamillu pisariaqartitsisut Piffissami matumani immikkoortitikkat taakkua pillugit Kommuneqarfik Sermersuumi illoqarfinni nunaqarfinnilu agguataarsimanerat kisitsisaatigineqanngillat. Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaat ilisarnaataat 2015 Kommunimi tamarmi 1. marts 2015, utoqqalinersiallit 1261 kiisalu inik ukiullit Kommunimi illoqarfinni nunaqarfinnilu utoqqaat ukiui, arnaaneri angutaanerilu naapertorlugit agguataarneqarnerat ataani assiliartaliussami kisitsisinilu takuneqarsinnaapput. 28 A Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaat 65-sit qaangerlugit ukiullit agguaqatigiinnerat Kapisillit Isortoq Kuummiut Tiniteqilaaq 0 Sermiligaaq Kulusuk B 2 6 Qeqertarsuatsiaat 167 Arsuk C

5 Kommuneqarfik Sermersooq Utoqqaat Sumiiffik Innuttaasut amerlassusaat Utoqqalinersiallit amerlassusaat ukiullit ukiullit ukiullit ukiullit Kommuneqarfik Sermersooq Angutit Arnat Byer Angutit Arnat Bygder Angutit Arnat Nuuk Angutit Arnat Qeqertarsuatsiaat Angutit Arnat Kapisillit Angutit Arnat Paaamiut Angutit Arnat Arsuk Angutit Arnat Tasiilaq Angutit Arnat Sermiligaaq Angutit Arnat Isortoq Angutit Arnat Kulusuk Angutit Arnat Tiniteqilaaq Angutit Arnat Kuummiut Angutit Arnat Ittoqqortoormiit Angutit Arnat

6 Innuttaasut nikerarnerat Utoqqartavut amerliartorput Kommuneqarfik Sermersooq pingaartumik illoqarfiit pingaarnersaat Nuuk - nunatsinni inoqarfiit amerlanerit paarlattuanik - inuttusiartorpoq. Taamaattoq innuttaasut katitigaanerat misissoraanni innuttaasut sorliit isiginerlugit apeqqutaalluni assiliaq nikerarsinnaavoq. Utoqqartavut amerliartorput inuusuttulli amerliartoratik aamma sulisinnaassut ikiliartorput. Kommunimi innuttaasut nikerarnerisa ineriartornera makkuninnga malunnaateqarpoq: Ukiuni qulikkuutaani tullerni kommunimi utoqqaat amerleriarujussuassapput mi 75 sinnerlugit ukiullit pingasoriaammik maannamiit amerlanerit Puigortunngornermik eqqugaasut amerliartortut Nunaqarfinni utoqqaat amerlanerit taakkuninngali isumassuisinnaasut ikinnerit Utoqqarnik sullissinermi unammilligassat Soorlu ass. 1-imi takuneqarsinnaasoq siunissami unammilligassat arlaliusinnaapput taakkununnga aaqqiissutissat ukiuni tulliuttuni kommunimit tamaviaarunneqartariaqartut. Ataaniipput apeqqutit immikkoortumut pilersaarut aqqutigalugu akissutissaannik pissarsiffigerusutavut: Utoqqaat angerlarsimaffimminni sivisunerpaamik najugaqarsinnaaqqullugit qanoq ikiuuttoqarsinnaava? Utoqqarnik sullissineq qanoq kajuminnartunngortissavarput? Utoqqaat amerliartornerannut naapertuuttumik najugaqariaaseq sorleq naleqqunnerpaava? Nappaatit sorliiit immikkut isiginiassavagut? Utoqqaat eqeersimaartumik inuuneqaannarsinnaaqqullugit qanoq iliortoqassava? Utoqqaat imminnut ikioqatigiinnissaannut qanoq ikiuussinnaavugut? Nammineq kajumissuseq aallaavigalugu utoqqarnik ikorfartuinermik sulerusussuseqarneq qanoq iliorluta annertusassavarput?? Teknologi nutaaq qanoq atussavarput? Figur 1: Kommuneqarfik Sermersuumi , utoqqaat 65-it sinnerlugit ukiullit siumoortumik naatsorsorneqarnerat. Paasissutissat: Nunatsinni Kisitseqqissaartarfik Antal ældre Figur 1 missingersuutaanngilaq siumoortumik naatsorsuinerinnaavoq, ass. piffissami tassani malunnaatilimmik Nuummut nussortoqarsinnaanera ilanngunneqanngilaq. 5

7 Indeks 1980 = 100,0 Innuttaasut katitigaanerat allanngoriartortoq Isumaginninnerup ineriartorteqqinnissaanut periarfissat aamma utoqqaat pitsaasumik inuuneqarnissaannut qulakkeerinnissami innuttaasut ukiumikkut qanoq agguataarsimanerat apeqqutaalluinnarpoq. Innuttaasuni ukioqatigiiaat allanngoriartornerat pilersuisinnaasut amerlassusiat aallaavigalugu nalilersorneqarsinnaavoq. Pilersuisinnaasut amerlassusiat Innuttaasut sulisinnaasut aallaavigalugit pilersuisinnaasut amerlassusaat naatsorsorneqartarpoq meeqqat utoqqaallu suliffissaqartitsiviup avataaniittut amerlassusaannut nallersuussinikkut. Pilersuisinnaasut amerlassusaasa ineriartornerat figur 2-mi Kommuneqarfik Sermersooq aamma nuna tamakkerlugu kisitsisit aallaavigalugit naatsorsorneqarsimapput. Figur 3-mi ukioqatigiiaani pingasuni piffissamit imut naatsorsorneqarneri assiliartamiipput. Figur 2: , Nuna tamakkerlugu aamma Kommuneqarfik Sermersuumi pilersuisinnaasut amerlassusiat 0,55 Figur 3: Ukioqatigiikkuutaani pingasuni ineriartorneq, , indeks 1980 = 100,0 300,0 250,0 0,50 Hele landet 200,0 0,45 0,40 Kommuneqarfik Sermersooq 150,0 100,0 0,35 50,0 0, Note: Pilersuisinnaasut amerlassusiat naatsorsorneqarpoq meeqqat utoqqaallu amerlassusiat sulisinnaasut amerlassusiannut agguarlugu. (18-64 ukiullit). Kilde: Ingerlatsivik, Naatsorsueqqissaartarfimmi marsi 2013 kisitsisaataasivimmiittut tunngavigalugit. Assitaliussap ersersippaa kommunimi aamma nuna tamakkerlugu pilersuisinnaasut amerlassusiat assigiinginnangajattut. 0, Børn Arbejdsstyrke Ældre Kilde: Naatsorsueqqissaartarfik, Kisitsisaataasivik, marts 2013 Assitaliussap ersersippaa, ukiuni qulikkuutaani pingasuni meeqqat 15-it inorlugit ukiullit amerlassusiat taamaaginnangajassimasoq taamaattoq piffissami tassani utoqqaat amerliartuinnarsimallutik. 6

8 Nunatsinni innuttaasut ukiuisa agguataarsimanerat Innuttaasut ukiuisa agguataarsimanerat 2040-p tungaanut isigigaanni takuneqarsinnaavoq sulisinnaasut arriitsumik ikiliartortut paarlattuanik innuttaasut utoqqanngortut amerliartupiloorlutik Inuit Katillugit Procent ,5 14,2 11,2 9,9 10,3 9,7 9, ,3 17,0 18,9 15,6 15,0 15,1 14, ,7 9,3 9,7 11,3 9,6 9,3 9, ,8 55,3 54,7 55,6 55,0 51,7 51, ,5 3,0 4,1 5,4 7,1 9,4 8, ,1 1,2 1,4 2,1 3,0 4,7 6,3 Paasissutissat: Ilaqutariinnermut Inatsiseqarnermullu Naalakkersuisoqarfik

9 Peqqissuseq nappaatillu Peqissutsip nappaatillu nassuiarneqarnerat Kommuneqarfik Sermersuumi innuttaasut assigiinngitsut peqqissusiat nappaataallu pillugit nassuiaasiortoqarsimanngilaq. Aqutsiveqarfiulli utoqqarnik sullissinini aqqutigalugu utoqqaat peqqissusaannik, sammisaannik nappaataannillu ilisimasaqarluarluni. Peqqissuseq aamma sammisat Nuummi utoqqarpassuit innuttaapput nukissaqarluartut namminneq angerlarsimaffimminni najugallit. Peqatigiiffinni sammisaqartitsivinnilu peqataalluartut. Nuummi utoqqaat eqeersimaartumik inuunermik ingerlatsiinnarnissaannut periarfissaqarluarpoq. Sammisassaqaqaaq, taakkununnga ilaallutik ulluunerani orninneqarsinnaasut sammisaqartitsiviillu kommunimit ingerlanneqartut, utoqqarnulli peqqissunut sammisassat amerlanerit peqatigiiffinnit kajumissuseqartunit aallartinneqarsimapput. Utoqqaat pisinnaasaat aallaavigalugit sammisaqartitsivinni assigiinngitsunik sammisaqartinneqartarput. Tassaasinnaapput eqaarsaaqatigiinnerit, inuit sammisaqaqatigiinneri, inuussutissat peqqinnartut aallaavigalugit ullut sammisaqarfiusut taakkununngaluunniit assingusut. Nuup avataani illoqarfiit nunaqarfiillu Illoqarfinni nunaqarfinnilu Nuup avataaniittuni sammisassatut neqeroorutit peqatigiiffiillu amerlanngillat. Nunaqarfinni utoqqaat ilaquttaminnit ikorfartorneqarnissamik pisariaqartitsipput. Nuup avataani illoqarfinni nunaqarfinnilu angalaarsinnaaneq suli ajornakusoorpoq, pingaartumik utoqqarnut piginnaanikillisimasunut ass. pitsorluuteqalersimasunut. Nappaatit Nappaatit utoqqarnit atugaalersartut nalinginnaanerpaat tassaapput: Utoqqalineq pissutigalugu qajannarsineq Utoqqalineq pissutigalugu qajannarsinermi ilisarnaataapput piumassuserinngisamik sanigorneq, qasoqqaneq, timimik annikinnerusumik aalatitsineq, nalinginnaasumit nukillaanganeruneq imaluunniit naammattumik nerisaqannginneq. Qajannarsineq utoqqalinermik kisimi tunngaveqartuaannanngilaq. Nappaatit inooriaatsimit aallaaveqartut Nappaatit inooriaatsimit aallaaveqartut inuunermik ingerlatseriaatsit peqqutaallutik pinngortarput. Utoqqaat amerlasuut tupatortarsimanerup, imigassartortarsimanerup timimullu ilungersunartumik sulerulussimanerup kingunerisaanik nappaateqalersarput. Utoqqaat akornanni sukkortut, pualavallaartut gigteqarnerlu pissutigalugu pitsorluttut amerliartornerat takussaavoq. Isit qasertortaqalersut, pualluutit, tuberkulose, puigortunngornerit assigiinngitsut kræftimillu nappaateqalersarnerit inooriaatsimit aamma aallaaveqartut nappaatigineqarput. Aamma utoqqaat amerlasuut qaratsakkut aanaartoornernik taqqanillu milittoornernit eqqorneqartarput. Puigortunngorneq Utoqqaat amerliartornerat ilutigalugu puigortunngornermik nappaatillit aamma amerliartorput. (imm. 5 takuuk). 8

10 2. Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqarnut neqeroorutit Botilbud til ældre i Kommuneqarfik Sermersooq Paaqqinniffiit/Utoqqaat illui Utoqqaat najugaqatigiiffiat Qasuersaarneq Inissiisarfik nakkutigisaq B Qeqertarsuatsiaat Neqeroorut Nuuk Qeqertarsuatsiaat Kapisillit Paamiut Arsuk Tasiilaq Tunumi Nunaqarfiit Ittoqqortoormiit Angerlarsimaffinni ikiortit x x x x x x x x Utoqqaat najugaqatigiiffiat x x x X Utoqqaat angerlarsimaffiat x x Qasuersaarfissat x x* x x x x* Sungiusarneq qasuersaarnerlu x Nerisassanik aatsineq x Attassiinnarnissamut sungiusarneq x x** x** x** x** x** x** x** Ikiorsiissutit angerlarsimaffinnik x x x x x x x x allannguinerit Ingerlanneqarnerit innarluutilinnut bussit x x Ulluunerani ornittakkat x x Ullukkut angerlarsimaffik x Ikorfartorti x x x x x x x x Sullissisoq x x x x x x x x Angerlarsimaffinnut pulaartartoqarneq x x x x x x x x Puigortunngortut pillugit siunnersuineq x x x x x x x x * Utoqqaat najugaqatigiiffianni inissaqarpat **Peqqissaasoqatigiit angalasut ukiumut 1-2 tikittarput inuit ataasiakkaat naliliiffigereerlugit sungiusaatissaannik tunniussisoqarsinnaavoq 9

11 Utoqqarnut najugaqarfiit neqeroorutaasut Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaat paaqqutarineqarnissamik isumassorneqarnissamillu assigiinngitsunik pisariaqartitsisut ineqarfiusinnaasunik makkuninnga neqeroorfigineqartarput: Paaqqinniffiit Utoqqaat illui Utoqqaat najugaqatigiiffii Inissiisarfik nakkutigisaq Kommunimi ulloq unnuarlu angerlarsimaffiit Nuummi paaqqutarineqarfiit 2 Nuummi inissiisarfik nakkutigisaq 1 Paamiuni utoqqaat illuat 1 Arsummi utoqqaat najugaqatigiiffiat 1 Qeqertarssuatsiaani utoqqaat najugaqatigiiffiat 1 Tasiilami utoqqaat najugaqatigiiffiat 1 Ittoqqortoormiini utoqqaat najugaqatigiiffiat 1 Paaqqinniffiit/Utoqqaat illui Innuttaasunut namminneq angerlarsimaffimminni najugaqarsinnaajunnaartunut paaqqinniffik ulloq unnuarlu sulisulik. Tamanna atuuppoq innuttaasut namminneerlutik: Inuttut eqqiluisaarnermik ingerlatsisinnaajunnaartut, atisalersornermik atisaajarnermik anartarfiliarnermulluunniit sapiutilersut taamaaliornissaminnulluunniit iliuuseqarsinnaajunnaarsimasut Nerillutillu imersinnaajunnaartut taamaaliornissaminnulluunniit iliuuseqarsinnaajunnaarsimasut Aalaniarunnaartut Sammisassaqarniarunnaartut Ikiortissarsiorsinnaajunnaartut Utoqqaat najugaqatigiiffiat Innuttaasut namminneq angerlarsimaffimminni najugaqarsinnaajunnaartut paaqqutarineqarnissamik pisariaqartitsinngitsut najugaqarfiat ulloq unnuarlu sulisulik. Utoqqaat ikorfartorneqaraluarlutik namminneq angerlarsimaffimminni pisinnaajunnaartut utoqqaat najugaqatigiiffianni inissamik qinnuteqarsinnaapput. Inissiisarfik nakkutigisaq Innuttaasut paarisariaqartut paaqqutarineqarfinni isumagineqarsinnaanngitsut akulikitsumik alakkarneqartussat, nakkutigisariallit aamma ulluinnarni aaqqissuussanik pisariaqartitsisut inaat. Siunertaavoq innuttaasut immikkut ittunik pisariaqartitsisut naleqquttunik ineqarnissaat qulakkeerniassallugu. Innuttaasoq najugaqartussaq puigortunngornermik annertuumik annertoorujussuarmilluunniit imaluunniit nappaammik assingusumik atugaqartutut naliliiffigineqarsimassaaq. Inissiisarfik nakkutigisaq ulloq unnuarlu sulisoqarpoq. Inissiisarfik nakkutigisaq nutaaq Inissiisarfik nakkutigisaq ataaseq kommunimit ingerlanneqarpoq (Tikitaq), Nuummiippoq arfinilinnullu inissaqarluni. Immikkoortortaq 1. maaji 2015 Ippiarsummut nuunneqassaaq, taamaasilluni inissat qulinngorlutik taakkunannga aappariinnut ini ataaseq. Utoqqarnut innarluutilinnullu naleqqussakkat Najugaqarfik utoqqarmut imaluunniit innarluutilimmut naleqqussagaq tassaavoq; inissiaq imaluunniit illu utoqqaap imaluunniit innarluutillip pisariaqartitai naapertorlugit aaqqissuussaq. Inissiat utoqqarnut imaluunniit innarluutilinnut naleqqussakkat sulisoqartinneqanngillat. Innuttaasunut utoqqarnut imaluunniit innarluutilinnut naleqqussakkamik inissinneqarnissamut Kommuneqarfik Sermersooq akuersisartuuvoq. Iserit aamma INI aqqutigalugit init. 10

12 Ulloq unnuarlu paaqqutarineqarfiit Utoqqaat Illuat Nuuk Rasmuuseeqqap Aqq.3 B Nuuk Ippiarsuk Attartu Nuussuaq Utoqqaat Illuat Paamiut William Jensenip Aqq Paamiut Paaqinniffik 37-inik inissalik Paaqqinniffik 20-nik inissalik Utoqqaat angerlarsimaffiat19-inik inissalik Utoqqaat najugaqatigiiffiat Utoqqallak B-2439 Qeqertarsuatsiaat Ældrekollektiv med 10 pladser Utoqqaat najugaqatigiiffiat Tasiilaq Postbox Tasiilaq Utoqqaat najugaqatigiiffiat 16 inik inissalik Utoqqaat najugaqatigiiffiat Ittoqqortoormiit Qanganitsat Tuaat B Ittoqqortoormiit Utoqqaat najugaqatigiiffiat arfineqmarlunnik inissalik Utoqqaat najugaqatigiiffiat Arsuk Pillorissaavik Rasmuuseeqqap Aqq.3 B Nuuk Sungiusarfik qasuersaarfik qulingiluanik inissalik Tikitaq Rasmuuseeqqap Aqq.3 B Nuuk Inissiisarfik nakkutigisaq arfinilinnik inissalik B Arsuk Utoqqaat najugaqatigiiffiat arfineqpingasunik inissalik 2. juni 2014 kommunalbestyrelsi aalajangiivoq Arsummi Utoqqaat najugaqatigiiffiat matuneqassasoq najugaqartoq kingulleq Paamiuni utoqqaat illuanni inissaqalerpat. 11

13 Ulluunerani ornittakkat Kommuneqarfik Sermersuumi ulluunerani ornittakkat assigiinngitsut marluk neqeroorutaapput Ulluunerani ornittagaq Ulluunerani angerlarsimaffik Ulluunerani ornittagaq Utoqqalinersiallit aamma siusinaartumik soraarnerussutisiallit peqataatinneqarnissamik pisariaqartitsisut kisimiippallaarnissamullu pinaveersaartitsissutitut ulluunerani sammisassaqartitsivittut neqeroorut. Neqeroorut innuttaasunit namminneerlutik assamminnik errortuisinnaasunit, perusuersarsinnaasunit, nerisassaminnik kivitsisinnaasunit, nerillutillu imersinnaasunit inunnullu allanik attaveqarsinnaasunit atorneqarsinnaavoq. Ulluunerani angerlarsimaffik Ulluunerani angerlarsimaffik siusinaartumik soraarnerussutisialinnut utoqqalinersialinnullu immikkut ikorfartorneqarnissamik peqataatinneqarnissamillu pisariaqartitsisunut neqeroorutaavoq. Innuttaasut assamminnik errortuinissamut, perusuersarnissamut, nerinissamut imernissamullu ikiortariaqartut inooqatigiillu akornanniinnissamik ajornartorsiuteqartut ulluunerani angerlarsimaffimmik atuisuusinnaapput. Pilutaq Aqqusinersuaq15 A 3900 Nuuk Nuummi illu sammisaqartitsivik Inissat 60-it Ippiarsuk Utoqqaat Illuat Nuuk Rasmuuseeqqap Aqq.3 B Nuuk Ulluunerani angerlarsimaffik isikaneq marlunnik inissalik 12

14 Kommunip paaqqinniffiini unammillernartut periarfissallu Unammillernartut Aaqqiissutissat Paamiuni Utoqqaat Angerlarsimaffiat Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaat amerleriarsimaneri pissutigalugu utoqqaat illuani inissat amerlineqarnissaat annertuumik pisariaqartinneqartoq paasinarsisimavoq. Paamiuni utoqqaat 65-it sinnerlugit ukiullit 2005-imi 137- iusimapput, 2015-imilu 167-it. Tamatuma saniatigut aamma puigortunngortut amerligaluittuinnarput, taamaammallu taakkununnga naleqquttumik illersukkamik imikkoortuliortoqartariaqarluni. Paamiuni nutaamik utoqqarnut angerlarsimaffiliornissaq kommunip pilersaarutigaa. Sanaartugassaq pilersaarusiorneqareerlunilu aningaasaliiffigineqareerpoq. Pilersaarutit malillugit 2016-imi sanaartorlugu aallartinneqassaaq. Tasiilami Utoqqaat Angerlarsimaffiat Maannakkut utoqqaat angerlarsimaffiat utoqqarnut najugaqatigiiffittut sanaajuvoq, taamaalillunilu nammineersinnaanerusunut naleqqussagaalluni. Utoqqaat amerliartuinnarneri (2005-imi 58-iniit 2015-imi 94-inut amerleriarneq) kiisalu utoqqaat paaqqutarisariallit amerliartornerat pissutigalugit, utoqqarnut amerlanerusunut paaqqutarisarialinnullu inissalimmik nutaamik utoqqarnut angerlarsimaffiliornissaq pisariaqartinneqarpoq. Tasiilami nutaamik utoqqarnut angerlarsimaffiliornissaq kommunip pilersaarutigaa. Sanaartornissamut najoqqutassaq 2015-ip naanerani piariissaaq. Sanaartugassaq aningaasaliiffigineqassaaq. Ittoqqortoormiini utoqqarnut najugaqatigiiffik Utoqqarnut najugaqatigiiffik pisoqalillunilu aserfallassimaqaaq, ukiuni amerlasuuni aserfallatsaalineqarsimannginnera malunnarluni. Utoqqarnut najugaqatigiiffik 6-inut inissaateqarpoq, aalajangersimasumilli najugaqartut 7-iugajupput, utaqqisuniittoqarlunilu, piffissallu ilaani innuttaasut peqqissartereernermik kingorna oqilisaanneqarnissamik pisariaqartitsisut eqqarsaatigalugit ilungersunartorsiortoqarsinnaasarpoq, nunamilu sumiiffiit pissutaallutik utoqqaat angerlarsimaffianut nuunnissaq ajornartarluni. Attartu Nuussuaq Utoqqarnut najugaqatigiiffiup allilernissaanut nutarternissaanullu kiisalu allissutaata katerisimaarfittaqarnissaanut, toqqorsivittaqarnissaanut il.il periarfissat ingerlatsiviup misissussavai. Nuummi oqilisassisarneq paaqqutarisariallillu Ulluunerani najugaqarfii ornittagaq 33-inik Puigortunngortunut inissalik immikkoortortaq Utoqqaat Ulluunerani angerlarsimaffik Angerlarsimaffianiit 19-inik Ippiarsummut Paaqqutarisarialinnik oqilisaanneqartussanillu inissalik inissanut nuunneqariarpat, Utoqqaat angerlarsimaffiat utaqqisoqarpoq. allanngortiterlugulu allilerneqarsinnaanngussaaq, taamaalilluni inissat 6-inik ilasinnaanngussallutik paaqqutarisarialinni marluk oqilisaassivimmilu 4-t sammisassaqartitsivialu nutarterneqarsinnaassaaq imi allilernissaanut 5,225 mio. koruunit immikkoortinneqareerput. 13

15 Neqeroorutit allat Neqeroorutit suut? Angerlarsimaffimmi ikiortit Eqaarsaarneq sammisassatullu neqeroorutit Pinaveersaartitsissutitut angerlarsimaffinni pulaarneq Ikiuutit Angerlarsimaffinnik allanngortiterinerit Nerisaqarneq pillugu aaqqissuussineq Angallanneqarnissamut periarfissat Oqilisaavigineqarneq Puigortunngorneq pillugu siunnersorneqarneq Ikorfartorneqarnissamik aaqqiissutit Angerlarsimaffimmi ikiorti Utoqqaat sivisunerpaamik namminneq angerlarsimaffimminni najugaqaannarnissaat tapersersorlugu angerlarsimaffimmi ikiortit ikiorsiissutigineqartarput. Ikiorserneqarneq tassaasinnaavoq: Inuttut eqqiluisaarneq Eqqiaaneq Pisiniarnermik ikiorneqarneq Ikiuutit aamma ininik allannguinerit Innuttaasut innarluuteqarnertik imaluunniit nappaateqarnertik pissutigalugu ulluinnarni suliassanik nalinginnaasunik nakkutiginninnissamik ajornartorsiuteqartut ikiuutinik iniminniluunniit allannguinissamik pisariaqartitsisut ikiorserneqarsinnaapput. Inimik allannguinissamut ikiorsiisoqartarpoq, inip naleqqussartariaqarnera pisariaqavitsillugu. Ikiorsiissummik tassannga pissagaanni pinngitsoorani: Asaaneq Nunaqarfinni ikummatissamik imermillu aallernerit Illoqarfinni nunaqarfinnilu tamaginni angerlarsimaffimmi ikiorti neqeroorutigineqartarpoq. Innuttaasoq ataavartumik innarluuteqassaaq tassa pigiuaannagassaminik ajoqusersimassaaq Ikiuutit imaluunniit inimik allanngortitsineq pissutsinik annertuumik aaqqiissutaassaaq Ulluinnarni annertuumik oqilisaataassaaq Siunertaavoq innuttaasup sapinngisaq naapertorlugu sivisunerpaamik nammineq angerlarsimaffimmini najugaqarnissaa. Imminut ikiorneruneq anguniagaavoq Najugaqarfittut neqeroorutit, ulluunerani sammisassat aamma pilersuisuuneq pissutigalugu tapiissutit saniatigut Kommuneqarfik Sermersooq pingaarutilinnik arlalinnik neqerooruteqarpoq innuttaasut utoqqalisut ulluinnarni oqinnerusumik atugaqarnissaat angujumallugu. Neqeroorutit taakkua aallaavigaat, innuttaasup ulluinnarni inuunermini sapinngisaq naapertorlugu imminut ikiorsinnaanissaanut periarfissaqartinnissaa Pisinnaajuarumalluni sungiusarneq Innuttaasunut ulluinnarni pisinnaassutsimik pigisaqaannarumasunut pisinnaajuaannarumalluni sungiusarneq neqeroorutaavoq. Sungiusarnerni ulluinnaat pingaarutilinnik imaqarnissaannik ingerlatsilerumasunut imaluunniit attassiinnarumasunut periarfissiineq siunertaavoq. Pingaartinneqarpoq innuttaasup sapinngisani naapertorlugu: Sungiusarnissamik pilersaarusioqataalluni nammineq anguniagassaliussasoq Akisussaaqataalluni pilersaarutaasutut sungiusaqataassasoq Pinaveersaartitsinermik siunertaqarluni angerlarsimaffinnut pulaartarneq Innuttaasut tamarmik 75-inik ukioqalersimasut ukiumut marlonarlutik angerlarsimaffimminni pulaarneqarnissamik neqeroorfigineqartarput. Pulaarneqarneq innuttaasumut akeqanngilaq. Pinaveersaartitsinermik siunertaqarluni angerlarsimaffimmi pulaarneqarneq ajornartorsiummik aalajangersimasumik aallaaveqartariaqanngilaq. Pulaarnermi pisinnaassuseq nalilerneqartarpoq ajornartorsiutaalersinnaasunillu siumungaaq iliuuseqartoqarsinnaalluni. Kiffartuussineq taanna inatsisitigut pisusaaffiunngilaq. 14

16 Neqeroorutit allat Qasuersaarneq Utoqqaat eqaarsaarnissamik aamma qasuersaarnissamik neqeroorfigineqarsinnaapput: Napparsimmavimmit angerlarsimaffimmut ikaarsaariarnermi ikorfartorneqarnermik pisariaqartitsinermi Innuttaasup nammineq angerlarsimaffimmini kisimiilluni najugaqaannarsinnaaneranik paasiniaanerup nalaani Qasuersaartinneqarnissamik pisariaqartitsisoqartillugu innuttaasoq ulluinnarni inooqatigisaminik najugaqateqartoq kisimiillunilu angerlarsimasinnaanngippat Ineqarneq pillugu ajornartorsiortoqartillugu nammineq angerlarsimaffimmi najugaqaannarnissaq illersorneqarsinnaanngippat suliniutaasinnaasullu allat periarfissaatinnagit. Puigortunngorneq pillugu siunnersorneqarneq Puigortunngorneq pillugu siunnersorneqarneq innuttaasumut puigortunngortumik ikiorsiinerup tamakkiisup iluaniippoq, sulisumit innuttaasumik attaveqartumit ingerlanneqartussaalluni. Ajornartorsiummik pilersoqassappat immikkut siunnersorneqarneq pisariaqartinneqarluni ilaqutaasulluunniit itinerusunik apeqqutissaqarpata Kommuneqarfik Sermersuumi Puigortunngortunut Ataqatigiissaarisoq attavigineqarsinnaavoq. Tallimangornermi telefonikkut attavigineqarsinnaavoq nal Nerisaqartitsineq Innuttaasut namminneq kissartunik nerisassiorsinnaanngitsut nerisassanik pajunneqartarnissaat akuersissutigineqarsinnaavoq. Nerisassat sap.ak. ulluini tamaginni innuttaasup angerlarsimaffianut aanneqartarput. Immikkut nerisaqartitsineq nakorsamit innersuussineq aallaavigalugu isumaqatigiissutaassaaq. Angallanneqarneq Innuttaasoq nammineq angalaarsinnaanngippat imaluunniit pisortat ingerlataannik bussinik ilaasinnaanngippat illoqarfinni innarluutillit bussiinik angallanneqarsinnaanermut innersuunneqarsinnaavoq. Bussinik angallanneqarnerit tamarmik nammineq akilerneqassapput 8 kr. Kommune Paamiuni Nuummilu innarluutilinnut bussinik pigisaqarpoq. 15

17 Pilersuinermut ikiorsiissutit Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqalinersialinnut makkua ikiorsiissutigineqartarput: Utoqqalinersiat Ineqarnermut tapiissutit Tapit annertussusileriikkat Utoqqalinersiat Utoqaalinersiaqalerneq 65-inik ukioqalernerup kingorna qaammatip aallaqqaataanit atuutilersinnaavoq. Inatsisartut inatsisaat nr. 3, 7. maj 2007, 27, stk. 3 naapertorlugu 65-inik ukioqalereernerup kingorna utoqqalinersiaqalernissaq qinnutigigaanni qinnuteqaatip tunniunnerata kingorna qaammatip aallaqqaataani utoqqalinersiat tunniunneqassapput. Inuit siusinaartumik soraarnerussutisiaqartut 65-inik ukioqalernerminni qinnuteqaqqaaratik ingerlaannartumik utoqqalinersiaqalersarput. Utoqqalinersiaqartoq ulloq unnuarlu najugaqarfimmut nuuppat, ineqarnera pisortanit akilersorneqalerluni utoqqalinersiat qaammat taanna nuuffik qaammatillu tulliani allannguuteqaratik tunniunneqassapput. Kingornali utoqqalinersiat kisermaap utoqqalinersiaasa 20 procentiannik amerlassusillit pissarsiarisalissavaat. Tapit annertussusileriikkat Atugassiissutitut tapiissutit aalajangersimasut innuttaasunit qinnutigineqarsinnaapput akuersissutigineqartarlutik, kommunimi utoqqalinersiaqartut akiligassat aalajangersimasut akilereerlugit inuttut atorsinnaasaasa minnerpaaffissaannik aalajangiussat aallaavigalugit. Inummut tapi utoqqalinersiaqartunut tunniunneqarsinnaavoq aningaasaqarnikkut immikkut ilungersunartumik inissisimasoqartillugu imaluunniit utoqalinersialik aningaasaqarnikkut ilungersunartumik inississinnaatillugu. Inummut tapi aningaasartuutinik imaattunik tapiliutitut tunniunneqarsinnaapput: Peqqissuseq aallaavigalugu aningaasartuutit malunnaatilimmik allannguuteqarpata Isarussanik ikiuutinillu nutaanik pisaarnerni Inuuniarnermut atugassatut pisartakkat 16

18 3. Aaqqissuussaaneq aamma ingerlatsineq Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqarnik suliassaqarfimmi immikkoortut tamakkiisumik ilaannakortumilluunniit aqunneqartut: Oqartussaaneq Immikkoortoq oqartussaanermik ingerlatsisoq Immikkoortoq tapiissutinik suliaqartoq Inersimasunik isumassuinermik immikkoortoq Immikkoortoq utoqqarnik sullissisoq Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma angerlarsimaffinni ikiortit Illoqarfiit nunaqarfiillu Nuuk, Paamiut, Tasiilaq aamma Ittoqqortoormiit ingerlatsivinnik inunnik kiffartuussinermik sulialinnik ammapput. Nuup, Paamiut aamma Tasiilap pigisaanni nunaqarfinni utoqqaat najukkami allaffimmit kiffartuunneqarput. Aaqqissuussaq nutaaq: Oqartussaanermik suliassaqarfik Inunnik isumaginninnermi suliassaqarfimmi 1. marsi 2015 aaqqissuussaaneq allanngussaaq. Oqartussaanermik suliassaqarfik pilersinneqarpoq immikkoortuaqqanut marlunnut aggulussimasoq: Immikkoortoq oqartussaanermik ingerlatsisoq aamma immikkoortoq tapiissutinik suliaqarfiusoq. Oqartussaanermik suliassaqarfimmi pisortatut atorfik pilersinneqarpoq immikkoortuaqqalli immikkoortumi pisortaqarlutik. ISI Inersimasunik isumassuineq Oqartussaaner mik suliassaqarfik Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit & Angerlarsimaffinni ikiortit Imm. pisortaq Angerlarsimaffinni ikiortit Peqqissaasut Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit angalasut Socialpsykiatri & Innarluutillit Ullukkut ornittakkat Ikiorfartuisoqatigiit Najugaqarfiit Najugaqaqatigiiffiit Socialpsykiatri Tasiilaq & Ittoqqortoormiit Utoqqarnik suliassaqarfik Paaqqutarisariallit angerlarsimaffiat Utoqqaat illui Utoqqaat najugaqatigiiffii Ulluunerani ornittakkat Ulluunerani angerlarsimaffik Oqartussaanermik immikkoortoq Sulianik ingerlatsineq Akuersissutit Inunnik kiffartuussineq Atornerluisunik katsorsaaneq Tapiissutinik suliaqartut Ineqarnermut tapit Erninermut atatillugu ullormusiat Suliffissaaleqisunik ikiorsiineq Pisortat ikiorsiissutaat Utoqqalinersiat 17

19 Inersimasunik isumassuinerup aaqqissuussaanera Fagchef Afdelingsleder for Terapeutteam og Hjemmehjælpsområdet Afdelingsleder for socialpsykiatriområde Afdelingsleder for Ældreområdet Områdeledere af Hjemmehjælpen Rejsende terapeutteam Dagcenteret Sukisaarsarfik i Nuuk Viceleder Nuuk Syd Dagscenteret Nuilaq i Paamiut Dagscenteret Pilutaq Nuuk Nord Støttekorps i Nuuk Demenskoordinator Nuussuaq Boenheden i Blok 3 Ældrekollektivet i Qeqertarsuatsiaat Paamiut Boenheden i Blok 9 Alderdomshjemmet i Paamiut Tasiilaq Boenheden i Nuussuaq 13 og 65 Ældrekollektivet i Arsuk Ittoqqortoormiit Boenheden i Nuussuaq 15 og Blok M Alderdomshjemmet i Tasiilaq Støttekorps og bofællesskab i Paamiut Ældrekollektivet i Ittoqqortoormiit Områdeleder for ældre og socialpsykiatri Tasiilaq Pleje- og aktivitetscenter Ippiarsuk Soorlu takuneqarsinnaasoq suliassaqarfimmik ingerlatsisup Utoqqarnut suliassaqarfik, peqqissaasoqatigiit aamma angerlarsimaffinni ikiorteqarnerup saniatigut Socialpsykiatrimik suliassaqarfimmik akisussaasuuvoq utoqqarnut suliassaqarfimmi ikiorsiissutit kommunimut attuumassuteqanngikkaluartut. Plejehjem Utoqqaat Illuat 18

20 Inersimasunik isumassuinermik immikkoortoq Inersimasunik isumassuinermi immikkoortoq utoqqarnut suliassaqarfimmit aqunneqarpoq: Ulloq unnuarlu najugaqarfiit Oqilisaavigineqarneq Puigortunngornermik suliassaqarfik Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma angerlarsimaffinni ikiortit Najugaqarfiit Utoqqarnut suliassaqarfimmi sulisut 185-it atorfeqartinneqarput kommunimi utoqqarnut najugaqarfinni allaffissornermik, kiffartuussinermik paaqqutarinninnermillu suliaqartut. Peqqissaasut, peqqinnissamik isumaginninnermik ikiortit, peqqinnissamut assistentit, igaffimmiut, pedelit aamma biilertut tamarmik utoqqaat najugaqarfiinnittunik kiffartuussinermik suliaqarput. Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit & Angerlarsimaffinni ikiortit Angerlarsimaffinni ikiortit aamma pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit katillutik 56-iupput. Suliassat pingaarnersaaraat imminnut ikiortunik kiffartuussinissaq utoqqaat sivisunerpaamik namminneq angerlarsimaffimminniissinnaaqqullugit. 19

21 Utoqqarnut suliassaqarfimmi sulisut Utoqqat Illuat Nuuk Allaffissorneq Allaffimmi fuldmægtigi 1 Allaffimmi overasssistenti 1 Pedeli aamma eqqiaasut pisortaat 1 Eqqiaanermik ikiortit ilinniarsimanngitsut 6 Biilertoq 1 Paaqqutarisariallit immikkoortortaat Immikkoortortami peqqissaasoq 3 Peqqissaasoq ikiortaasoq 1 Napparsimasunik paarsisut 2 Peqqissaanermik assistentit 12 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 30 Sammisassaqartitsivik Perorsaasoq 1 Suliamik ilinniagaqarsimanngitsoq 1 Igaffik Økonoma 1 Igaffimmi assistentit 5 Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 3 Ippiarsuk Allaffissorneq Allaffimmi fuldmægtigi 1 Pedeli 1 Eqqiaasut 5 Biilertoq 1 Paaqqutarinniffiit Immikkoortortami peqqissaasoq 1 Peqqissaasoq 1 Peqqissaasoq ikiortaasoq 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik assistentit 11 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 11 Ikiorti 1 Sammisassaqartitsivik Peqqinnissamut assistenti 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 4 Igaffik Igaffimmi pisortaq 1 Igaffimmi assistentit 3 Inuussutissalerinermik ikiortit/nerisarfimmi ikiortit 3 Utoqqaat najugaqatigiiffiat Tasiilaq Immikkoortortami peqqissaasoq 1 Pisortaq 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 4 Suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 11 Pedeli 1 Igaffimmi ikiortit 2 Eqqiaaneq aamma errorsineq 2 Utoqqaat najugaqatigiiffiat Arsuk Pisortaq 1 Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 4 2. juuni 2014, kommunalbestyrelse aalajangiussivoq Arsummi Utoqqaat najugaqatigiiffiat matuneqassasoq najugaqartoq kingulleq Paamiuni Utoqqaat Illuanni inissaqalerpat. Utoqqaat najugaqatigiiffiat Qeqertarsuatsiaat Pisortaq 1 Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 5 Utoqqaat najugaqatigiiffiat Paamiut Immikkoortortami peqqissaasoq 1 Pisortaq 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 4 Suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 11 Pedeli 1 Igaffimmi ikiortit 2 Eqqiaaneq aamma errorsineq 2 Ulluunerani ornittagaq Pilutaq Pisortaq 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 2 Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 2 Igaffimmi assistenti 1 Biilertoq 1 Utoqqaat najugaqatigiiffiat Ittoqqortoormiit Pisortaq 1 Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 6 20

22 Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma angerlarsimaffimmi ikiortit Angerlarsimaffimmi ikiortit Utoqqaat nammineq angerlarsimaffimminni najugaqartut tapersersorumallugit angerlarsimaffinni ikiorteqartitsineq pingaaruteqarluinnarpoq imi Kommuneqarfik Sermersuumi innuttaasut 300 angerlarsimaffimmi ikiorteqartinneqarput. Angerlarsimaffimmi ikiorteqarneq pisortanit ikiorsiissutit pillugit inatsisit aallaavigalugit aaqqissuussaavoq inuttut paaqqutarineqarneq suliassanillu ikiorsiinermik ilaqartoq. Akuersissuteqartarneq Suliassaqarfimmut pitsaassutsimut aalajangiussat naapertorlugit akuersisartoq naliliisarpoq innuttaasoq angerlarsimaffimmi ikiorteqarnermik tunineqarsinnaanersoq. Innuttaasut ataasiakkaat pisariaqartitaat naapertorlugit tunngavilersukkamik naliliisoqartarpoq. Angerlarsimaffimmi ikiorteqarneq innuttaasoq peqatigalugu pilersaarusiorneqassaaq/ingerlanneqassaaq, ulluinnarni annermik imminut isumagisinnaanera tapersersorniarlugu. Inuttut paaqqutarineqarneq suliassatigullu ikiorneqarneq ullukkut unnukkullu ingerlanneqartarput. Taaguummi Inuttut paaqqutarineqarneq pineqarput inuttut eqqiluisaarnermik, atisalersornermik, makitsinneqarnermik, nerisassanik allanillu ikiorneqarneq. Taaguummi Suliassanik ikiorneqarneq pineqarput angerlarsimaffimmi suliassat soorlu eqqiaaneq, errorsineq, niuerniarneq il.il. Angerlarsimaffimmi ikiorti suua? Angerlarsimaffimmi ikiorti inuup nammineq ikiortigaa paaqqinnittoralugu taamatullu angerlarsimaffimmi suliassanik ikiortigalugulu tapersersortigaa. Siunertaq Angerlarsimaffimmi ikiorteqartitsinermi siunertaavoq napparsimasut timikkut imaluunniit eqqarsartaatsikkut nukillaaqqagallarneq imaluunniit sanngiillivinneq pissutigalugit imaqaluunniit inooqatigiinnermi immikkorluinnaq ajornartorsiuteqarneq pissutigalugu suliassanik isumaginnissinnaanngitsut ikiorneqarnissamik paaqqutarineqarnermillu pisariaqartitsisut tapersersussallugit. Angerlarsimaffinni ikiorteqariaatsit assigiinngitsut: Angerlarsimaffimmi ikiortit ataavartoq o Pisariaqartitsineq atuuttuartussaq o Inoqutigiit isertitaasa katinneranni killiffiit aalajangersakkat naapertorlugit kiffartuussineq akeqarpoq. Angerlarsimaffimmi ikiorteqarallarneq o Pisariaqartitsigallarnermi piffissaq killilik o Angerlarsimaffimmi ikiorteqarallarneq akeqanngilaq inuttut isumaginninnermik iliuusissamik pilersaarusiortoqarsimatillugu suliassaqarfiillu akimorlugit suliniarneq ima ingerlanneqarpat innuttaasoq ikiorserneqarani ingerlaqqissinnaaqqikkumaartoq. Angerlarsimaffinni ikiortit ullut tamaviisa nal sulisarput. 1. juuni aallarnerfigalugu Nuummi angerlarsimaffinni ikiortit nal. 23 tungaanut ammasalissapput. Innuttaasut unnukkut ikiortariaqartut unnukkut nalinginnaanerusunik atugassaqartitaanissaat periarfissikkumallugit. 21

23 Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit Nuummi angerlarsimaffeqarput. Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit angalasuupput ukiut tamaasa illoqarfiit nunaqarfiillu tikittarlugit innuttaasut peqqissarneqarnissamik pisariaqartitsisut ikiorsertarlugit. Suleqatigiit suliaat tassaapput: Piginnaanerit attatiinnartikkumallugit sungiusaaneq Ikiuutit aamma najugaqarfinnik allanngortitsinerit Ergonomi inunnik nuutsinerit Ilitsersuussineq siunnersuinerlu Neqeroorutit kikkunnut atuuppat? Utoqqaat ataavartumik akornutillit aamma innarluutillit taamaattumillu piginnaanimik ilaannik annaasaqarsimasunut neqeroorut atuuppoq. Piginnaanernik attassiinnarumalluni eqaarsaarneq Utoqqalinersiallit siusinaartumillu soraarnerussutisiallit piginnaasamik annaasaqarsimasunut neqeroorutaavoq. Anguniakkat iliuusissallu innuttaasoq peqatigalugu isumaqatigiissutigineqassapput pilersaarusiorneqarlutillu. Innuttaasup akisussaaqataanermik ersersitsinissaa naatsorsuutigineqarpoq. Eqaarsaarneq nukinnik, qasujaallisarnermik, ataqatigiissaarinermik taamatullu eqqarsartaatsikkut pissutsinik sungiusarnermik imaqarsinnaavoq. Sungiusarnermi ulluinnarni suliassat aamma ilaatinneqarsinnaapput. Ikiuutit Ikiuutinik neqeroorfigineqarnissamut piumasaqaataavoq: Innuttaasoq ataavartumik innarluuteqartoq Ikiuut innarluutilimmut annertuumik iluaqqusiippat Ikiuut ulluinnarni inuunermik annertuumik oqilisaataappat. 22

24 Angerlarsimaffinni ikiortini unammilligassat periarfissallu Unammilligassat Aaqqiissutit periarfissallu Nalunaaqquttap 21 aamma 08 akornanni innuttaasoq ikiorneqarsinnaanngilaq. Innuttaasut inuttut eqqiluisaarnermut ass. perusuersarnermut ikiortariaqartut namminneq angerlarsimaffimminniissinnaanngillat qanigisaminnik ikiortissaqartigatik. Nuummi ammasarfik ukioq manna nal miit 23-mut sivitsorneqassaaq. Ukiuni tulliuttuni ulloq unnuarlu ammasalernissaq aallaavigalugu suliniartoqarpoq. Illoqarfinni allani pisariaqartitsineq malittareqqissaarneqarluni. Angerlarsimaffinni ikiortini suliallit amerlanerit suliamik ilinniagaqarsimanngillat. Innuttaasut sivisunerusumik angerlarsimaffimmi najugaqartalerput qangaaniillu sivisunerusumik inuusalerlutik ilungersunartunik nappaateqaraluarlutik. Innuttaasut pisariaqartitaat arlalippassuit suliamik ilinniarsimasumit ikiorneqarnissamik pisariaqartitsipput. Ukioq manna kommunimi tamarmi angerlarsimaffimmi ikiortit amerlanerit sap. ak. 4 piginnaanngorsarnermik ingerlatsissapput. PI peqatigalugu pikkorissarneq ingerlanneqartoq. Ilinniartitsissutigineqarlutik isumassuineq, imminut isumassorneq, imminut paaqqutarineq, inuttut eqqiluisaarneq, eqqiaaneq, attaveqaqatigiinneq aamma suleqatigiinneq, ajornartorsiutinik aaqqiiniarneq, nuussisarnerit aamma innuttaasut atugaat assigiinngitsut. Innuttaasut amerliartuinnartut paaqqutarineqarnissamik suliassanillu ikiorneqarnissamut innersuunneqartarput aamma innuttaasut ikiorneqareersut ikiorneqarnerat annertusineqassaaq. Suliassaq pingaarneq qitiutinneqassaaq Najukkat akornanni angallassinermut tunngasut periarfissiuunneqartariaqarput Ulluinnarni suliat qanoq suliarineqartarneri periutsit pillugit nutaaliortoqassaaq: o o Piginnaanngorsaqqinneq Teknikkikkut atugarissaarneq Kommunimi kalerrisaarummik aaqqissuussisoqarsimanngilaq. Tassa imaappoq, innuttaasut namminneq oqarasuaammik atuisinnaanngillat, angerlarsimaffimmilu ikiortinut attaveqarsinnaanngillat. Atugarissaarnissaq aallaavigalugu teknologip taamaattup siunissami atugaalernissaa eqqarsaatigineqartariaqarpoq. 23

25 Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma Angerlarsimaffinni ikiortini sulisut Pisortat aamma allaffissorneq Immikkoortortami pisortaq 1 Allaffimmi fuldmægtigi 1 Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit Pillorissaasut 2 Timimik sungiusaasut 3 Toqqortaasivimmi sulisoq 1 Timimik sungiusaasoq meeqqat 1 Pillorissaasoq meeqqat 1 Timmik sungisaasoq Paamiut ½ Angerlarsimaffimmi ikiortit Nuummi angerlarsimaffimmi ikiortit Immikkoortumi pisortaq 3 Angerlarsimaffinni ikiortit 5 qaammammusiallit Angerlarsimaffinni ikiortit 9 14-ikkaalugit akissarsiallit Paarlatsit 4 Biilertut 3 Angerlarsimaffinni ikiortit Kitaa Angerlarsimaffinni ikiortit 1- Kapisillit Angerlarsimaffinni ikiortit 2 Qeqertarsuatsiaat Angerlarsimaffinni ikiortit 4 Paamiut Angerlarsimaffinni ikiortit 1 Arsuk Angerlarsimaffinni ikiortit Tunu 1 Ittoqqortoormiit 1 2 Tasiilaq 2 5 Kuummiut 5 3 Kulusuk 3 2 Sermiligaq 2 1 Isertoq 1 3 Tiniteqilaq 24

26 Oqartussaatitaasut Oqartussanut atatillugu immikkoortoqarfik Oqartussanut atatillugu immikkoortoqarfik suliassanik makkuninnga ingerlatsisuuvoq: - Siusinaartumik soraarnerussutisiaqalernissamut, utoqqalinersiaqalernissamut innarluuteqarnersiuteqalernissamullu sullissinneq - Matchgruppe 1, 2 aammlu 3-imut innuttaasullu sulisinnerannut sullissivik - Utoqqarnut tunngatillugu tulleriaarineq - Isumaginninnermi Tunngasunik Sullissivik saaffiginnittarfilik - Katsorsartinniarlutik qinnuteqartunut sullissivik Suliakkiissutinik sullissineq Innuttaasoq kinaluunniit 65-ileereersimasoq sullissisoqartinneqassaaq. Isumaginninnermut ut makkua pillugit oqaloqateqarnissamik inniminniisoqassaaq: Utoqqalinersiaqalernissamik qinnuteqarneq Kommunimi utoqqarnut tunngatillugu neqeroorutinik qinnuteqarneq Inuttut isumagineqarnermut unamminarsinnaasut Ingerlatsivik illoqarfiillu akornanni suleqatigiinneq Illoqarfinni Ingerlatsiviit tamarmik immikkut piginnaassuseqarput. Ingerlatsiviup Nuummiittup illoqarfiit allat suut pillugit taperserneqartarnissat pillugit siunnersorlugillu ilitsersortassavai Nalunaarsuisarneq Sullissisut allaffillu Winformatikimut nalunaarsuisassapput. Tigussaasumik pilersinneqassaaq innuuttaasup atia cpr.nr.-alu atorlugit mappi attaveqatigiissimanermullu tunngasut tamarmik tassunga toqqorneqartassappu. Ikiorsiinermik immikkoortortaq Kommuneqarfik Sermersuumi ikiorsiissutit tamarmik 1. marsi 2015 aallarnerfigalugu Ikiorsiinermik immikkoortortami katersuunneqarput suliassanik makkuninnga ingerlatsillutik: - Ineqarnermut tapinik qinnuteqaatinik tunniussinernillu suliaqarneq - Erninermut atatillugu ullormusianik qinnuteqaatinik tunniussinermillu suliaqarneq - Suliffissaaleqineq pissutigalugu ikiorserneqarnissamik qinnuteqaatinik tunniussinermillu suliaqarneq - Pisortanik ikiorsiissutinik pisartagaqalernissamut qinnuteqaatinik tunniussinermillu suliaqarneq - Siusinaartumik soraarnerussutisiaqalernissamut utoqqalinersiaqalernissamullu qinnuteqaatinik tunniussinermillu suliaqarneq - Ikiorsiissutinik annertussusileriikkanik qinnuteqaatinik tunniussinermillu suliaqarneq Oqartussaaffeqarfik Suliamik ingerlatsineq Akuersissuteqarneq Inuttut isumaginninnermik kiffartuussineq Atornerluisut katsorsartinnerat Oqartussaaffeqarfiup qullersaqarfia Pisartakkanik isumaginniffik Ineqarnermut tapit Erninermut atatillugu ullormusiat Suliffissaaleqisunik ikiorsiineq Pisortat ikiorsiissutaat Utoqqalinersiat Siusinaartumik soraarnerussutisiat 25

27 Utoqqarnut innarluutilinnullu inissianut inissitsiterisartut Inissianut inissitsiterisartut pillugit Inissianut inissitsiterisartut Nuummi inissisimapput marlunnik akuersisartoqarlutik siunissami kommune tamakkerlugu sullissisussat. Inissianut inissitsiterisartut siorna pilersinneqarput sulilu ineriartortinneqarlutik. Inissiinernik suliassat amerlanerit Nuummi suli ingerlanneqarput. Inissitsiterinermi kommune tamaat sullinneqassasoq pingaartinneqarmat Nuup avataani illoqarfiit nunaqarfiillu ilanngutsinniarlugit siunnerfilimmik suliaqartoqarpoq. Kommunip neqeroorutaanut inissiinerit saniatigut innuttaasut Dronning Ingridip napparsimmavissuanit angerlartussat pillugit ataatsimiinnerni inissitsiterisartut peqataasarput. Inissitsiterisartut qinnuteqaatinik suliaqartarput makkununngalu inissiisinnaallutik: Utoqqaat illuat/paaqqutarinniffiit Qasuersaarfittut inissat Utoqqaat najugaqatigiiffiat Angerlarsimaffinni ikiortit Ulluunerani angerlarsimaffiit Ulluunerani ornittakkat Ulluunerani ornittakkanut angerlarsimaffinnut angallanneqarnerit Nerisaqartinneqarneq Utoqqarnut innarluutilinnullu inissiat Quisoornermik akornutilinnut akuersissutit Utoqqarnut innarluutilinnullu inissiat Pinaveersaartitsineq aallaavigalugu angerlarsimaffinnut pulaartarneq Oqartussaaffeqarfimmi unammilligassat periarfissallu Oqartussaanermik suliassaqarfimmi unammilligassat Inissitsiterisarneq Inissitsiterisarneq illoqarfinni nunaqarfinnilu Nuup avataaniittuni suli tamakkiisumik atuutsinneqalinngilaq Periarfissat aaqqiissutillu Nuup avataaniittunut illoqarfinni nunaqarfinnilu atuutsitsilernissaq anguniagaavoq. Nalunaarsuineq Ullumikkut nalunaarsueriaatsit assigiinngitsut marluk atorneqarput, tamanna tamakkiisumik isiginninnissamut, misissuinissamut malitseqartitsinissamullu unammillernarsinnaapput. Kommunimi tamarmi paasissutissat katersanngorlugit aaqqissuussineq ingerlanneqarpata, allaffissornermi iluaqqutaassaaq sulinermilu innuttaasup qitiutinneqarnissaa anguneqarluni. Suliassaqarfiit akimorlugit suleqatigiinneq Sullissineq, Peqqissaasaasoqatigiit, Angerlarsimaffimmi ikiortit aamma Inissitsiterisartut sukakkuutaarlutik sullipput, isumaqarluni immikkut suleriaaseqartut aaqqissuussaallutillu ilaatigut suleriaatsinik eqartunik kinguneqartarlutik taamatullu sullissinermi innuttaasoq qitiutinneqarani. Ingerlatsivik suliffiit akimorlugit periutsinik, tamakkiisumik ataqatigiissaaraluni iliuuseqarnikkut, aaqqissuusineq ingerlatsiviup suliaraa (immikkoortoq 4 Pitsaaassuseq takuuk). 26

28 Oqartussaatitaanermik suliallit Oqartussaatitaanermik immikkoortoq 1 Immikkoortumi pisortaq Suliamik ingerlatseqatigiit Isumaginninnermi siunnertortit 5 Siusinaartumik soraarnerussutisiat aamma innarluutillit 1 Sullissisoq, Utoqqalinersiat Sullissisoq angalasoq 1 Suliamik ingerlatseqatigiit Matchgruppe 1,2 aamma 3 taamatullu innuttaasunik suliffilinnik Inunnik isumaginnittut 3 Sullissisoq 1 Tulleriaarisartut Inissitsiterisartut 2, Pillorissaasoq 1 aamma Peqqissaasoq 1 Ikiorsiinermik immikkoortoq 1 Immikkoortumi pisortaq Suliassaqarfimmi siunnersorti 1 Ineqarnermut tapit Allaffimmi fuldmægtigit 2 Erninermut atatillugu ullormusiat Allaffimmi fuldmægtigi 1 Allaffissorneq, utoqqalinersianik innarluutilinnullu suliassaqarfik Allaffimmi fuldmægtigit 2 Allaffimmioq 1 Naatsorsuineq, pisortanit ikiorsiissutit aamma suliffissaaleqinermi pisartakkat Sullissisut 4 Inooqatigiinnik kiffartuussineq Allaffimmi overassistenti 2 Allaffimmioq 2 Illoqarfinni Nuup avataaniittuni oqartussaatitaanermik suliassaqarfiit Paamiut Suliassaqarfimmi siunnersorti pisortaq 1 Sullissisut 3 Tasiilaq Suliassaqarfimmi siunnersorti pisortaq 1 Inunnik isumaginnittoq 1 Ittoqqortoormiit Suliamik ingerlatsisoq 1 27

29 Utoqqaat Siunnersuisoqatigiit Kommuneqarfik Sermersuumi Utoqqaat Siunnersuisoqatigiiffiat kommunalbestyrelsimit pilersitaavoq. Inissitsiterluni ataatsimiinneq siulleq 12. juuni 2013, ingerlanneqarpoq. Siunertaq Utoqqaat Siunnersuisoqatigiit siunertaasa pingaarnersaraat utoqqarnut suliassaqarfimmi politikkissamik ilusilersuinermi siunnersuissalluni. Utoqqaat siunnersuisoqatigiit kommunimi innuttaasut utoqqaat aamma potitikkerit aqutsiviillu akornanni akunnermiliuttutut inissisimassapput. Siunnersuisoqatigiit siunertaraat kommunimi peqatigiiffiit, atuisut ataatsimiititaliaat sammisaqaqatigiillu utoqqarnut attuumassuteqartunik ingerlatsisut suleqatigiinnerinik siuarsaassallutik. Utoqqaat Siunnersuisoqatigiit suliassaasa ilagaat innuttaasunut utoqqalisunut atugassarititaasut pillugit ilisimasanik qaffassaaqataaneq, kommunimi innuttaasut utoqqalisut pillugit oqallitsitseqataallutik suleqataallutillu taamatullu kommunimi najugallit utoqqaat aamma kommununalbestyrelsip akornanni attaveqaatitut atuutissallutik. Utoqqaat Siunnersuisoqatigiinni ilaasortat Else Lea Olsen, Siulittaasoq, Nuuk Laannguaq Lynge, Siulittaasup tullia, Nuuk Jonas Napatoq, Ittoqqortoormiit Akulo Larsen, Tasiilaq Jakob Thorsen, Paamiut Utoqqaat pillugit politikki aamma immikkoortortaq pillugu pilersaarut Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqarnut politikkissamik aamma utoqqarnut suliassaqarfiup pilersaarusiorneqarnerani Utoqqaat Siunnersuisoqatigiit aqutsisoqatigiinni ilaasortaapput. 28

30 4. Pitsaassuseq aamma piginnaasat Pitsaassuseq qanoq paasissavarput? Kommunip suliassaasa siullersaralugu pingaarnersaraa kommunimi innuttaasut pitsaanerpaamik kiffartuunneqarnissaat qulakkiissallugu. Taamaattut anguniagaqarnikkut suliassaqarfinni arlalinni pitsaassutsimik isiginiarneq pingaartinneqarpoq: Kiffartuussinerit ikiorsiissutillu pitsaasut Pisortat ingerlatseriaasiat pitsaasoq Aqutsineq suliamillu ingerlatsinerit pitsaasut Sulinermi atugassarititaasut pitsaasut Pitsaassuseq qaffasissoq qanoq qulakkeerneqassava? Pisortaalluarneq Sulisut piginnaasaqarluartut Suliffimmi nuannaarneq akisussaaqataanerlu Aaqqissuussaalluarneq Suleriaatsit pitsaasut Suliat akimorlugit suleqatigiinneq Pitsaassuseq tunngavigalugu sulinermi malitassat Pitsaassutsimik qulakkeerinninniarluni aqutsiveqarfik qanoq iliorpa? Innuttaasoq qitiutillugu Inunnik isumaginninnermik suliassaqarfimmi sulinermi innuttaasut maannangaaq atugarisaat aallaavigineqartarput, taamaaliornikkut inuttaasup periarfissai nukissaqassuserlu iliuuseqarnermi tunngaviusarlutik. Suliamik ingerlatsinermi, inissitsiterinermi, paaqqutarinninnermi isumassuinermilu qitiutitsineq atugaavoq aamma atuuppoq. Innuttaasumik qitiutitsinerup nassataraa suliniarnermi inuk tamakkiisumik aallaavilimmik suliniarfigineqartarpoq sakkussat, pitsanngorsaanerit, suleriaatsit, atugarissaarneq sanaartukkallu ilanngunneqarlutik. Quppernermi uani takuneqarsinnaapput aqutsiveqarfiup pitsaassutsimik qaffaaniarluni suliniutai assigiinngitsut. Sanaartukkanik alliliinerit iluarsartuussinerillu Apriilip aallaqqaataanni Ippiarsuk allissaaq inissat 24-nik ilassagamik imaalillutik, paaqqutarisarialinni inissat 22-t, inissiisarfik nakkutigisami 10 kiisalu Innarluutilinni Inuusunnerusuni inissat 12. Kingulleq utoqqarnik sullissinngilaq. Sulisut 19-inik amerlineqarput. Paamiut aamma Tasiilaq nutaanik utoqqaat illuinik sanaartorfiunissaat pilersaarutigineqarpoq. Namminersorlutik Oqartussanit sanaartornermut aningaassaliissutit qinnutigineqarsimapput. Ittoqqortoormiini Utoqqaat najugaqatigiiffiata nutartersinnaaneranut periarfissaq misissorneqarpoq. Anguniarneqarpoq illoqarfinni pitsorluttut angalaarsinnaanerisa pitsanngorsaavigineqarnissaat. Ingerlatsiviup suliai Pitsaassutsimut maleruagassat Inunnik isumaginninnermi pitsaassutsimik maleruagassat sakkut pingaarnersaraat takkualu pitsaasuunissaat qulakkeerneqassaaq. Kiffartuussinerup qaffasissusissaatut aalajangiussat malinneqarnissaat aamma ikiorsiissutit innuttaasut ataasiakkaat pisariaqartitaannik matussusiinissaat taakkunannga qulakkeerneqassaaq. Pikkorissaaneq sulilersitsinerlu Nuup avataani atorfiit ilinniarsimasunit inuttalernissaat suli ajornakusoorpoq. Aqutsiveqarfimmit siunnerfilimmik sulisunik pikkorissaanermik ingerlatsisoqarpoq, pingaartumik sulisut innuttaasunik attavillit soorlu sullissisut aamma paaqqutarinninnermik suliallit tunaartarineqarlutik. Paaqqutarineqartut ineqarfiinnut pikkorissaasoqarpoq sulilersitsisoqartarlunilu. Angerlarsimaffinni ikiortit nikittaartillugit pikkorissartinneqarat aallartinneqarpoq. Pisortat aamma pisortat suliffimmi najuutinngitsut Pisortatut inissisimaneq attaveqaqatigiinnerlu pingaartinneqarput Kommuneqarfik Sermersooq siammaseqaaq angallannikkullu periarfissat killeqarmata taakkunuuna unammilligassaqaqaaq. Kommunimi illoqarfiit nunaqarfiillu kulturikkut assigiinngissutaat taamatullu suliaq pillugu tunuliaquttat assigiinnginnerat pisortanut aamma attaveqatigiinnermut immikkut piumasaqaateqarput. Atugarissaarneq Sulinermi atugassarititaasut suliamillu nuannarisaqarneq pingaartinneqarput suleqatigiinneq, kajumissuseq sullarinnerlu qaffassarumallugit taamaaliornikkut suliffeqarfissuarmi napparsimalluni sulinngitsoortarnerit ikilisinniarneqarput. Ingerlatseriaatsit akimorlugit suleriaaseqarneq Sullissinermi ingerlatseriaatsit akimorlugit suleriaaseqarnermut nuukkiartorneq sulissutigineqarpoq maannakkutut sukakkuutaartumik sulineq atorunnaarumallugu. 29

31 Sukakkuutaartumik aaqqissuussinermit suliassaqarfiit akimorlugit ingerlatsinermut Inuk qitiutillugu sulissinermi immikkoortortaqarfiit, suliassaqarfiit suliamillu ingerlatsisoqatigiit akimorlugit suleqatigiinneq aaqqissuussaasoq anguneqarsinnaavoq. Neqeroorutit ataasiakkaat aaqqissuussaanerat imminnullu ataqatigiinnerat pilersinniaraanni pingaaruteqarpoq suliassaqarfiit akimorlugit aamma tamakkiisumik aaqqissuussaamik kiisalu suleriaatsinik assigiissaakkanik pilersitsinissaq. Aqutsiveqarfimmit suliat akimorlugit aaqqissuussineq ineriartortinneqartuarpoq suliassaqarfiit akimorlugit suleqatigiiaanik pilersitsinikkut innuttaasoq aallaavigalugu ataatsimut pilersaarutinik anguniakkanillu suliaqartunik. Sukakkuutaartumik aaqqissuussineq Akuersisartut, paaqqutarinnittut, fysioterapeut, pillorissaasoq tamarmik innuttaasoq aallaavigalugu ataasiakkaarlutik pilersaarusiortarput, kiffartuussinerit imminnut ataqatigiinnginnerat aamma arriinnerusumik suleriaaseqarnermik kinguneqarsinnaasunik kukkunissamullu aarlerinaateqarnerusunik. Tamatuma saniatigut taamannak ingerlatseriaaseqarneq innuttaasumut paatsuunganarsinnaavoq toqqissisimanaranilu. Suliassaqarfiit akimorlugit Suliassaqarfiit akimorlugit suleqatigiit pilersinneqarput ataatsimoorlutik innuttaasoq peqatigalugu aperissallutik: Innuttaasup anguniakkani pitsaanerpaamik angussaguniuk qanoq pisoqassava? Suleqatigiit innuttaasorlu ataatsimoorlutik iliuusissatut pilersaarusiussapput, kiffartuussinerit ataasiakkaat tamaasa aaqqissuullugit aamma anguniagaq aallaavigalugu imminnut tapertariissallutik Suleqatigiit ingerlatsineq pillugu ingerlaavartumik killiffimmik nalunaarsuisassapput Assersuut Innuttaaqataasoq Minik, angerlarsimaffimmini imminut ikiorsinnaanera killeqarpoq ullup unnuallu annerpaartaani sofamini nalasarluni. Aanaartoornermi kingorna timikkut, eqqarsartaatsikkut paasinnittaatsikkullu piginnaasakillisimavoq. Akuersisartup angerlarsimaffimmilu ikiortit pisortaata nalilerpaat, Minik Utoqqaat Illuanni qasuersaartinneqarnissamik pisariaqartitsisoq. Akuersisartup Utoqqaat Illuanni sulisut peqatigalugit qasuersaartinneqarnissamut tunuliaqutaq, siunertaq sivisussuserlu inissitsiterpaat. Minik suut pisariaqartippai aamma angerlaqqikkuni suut suliarisinnaasariaqarpai? Angerlarsimaffimmi ikiortit, peqqissaanermik ikiortit, fysioterapeut, pillorissaasoq aamma Minik ataatsimoorlutik isumaqatigiissutigaat sungiusarnissaq sammisaqartinneqarnissarlu. Qasuersaartitsinerup nalaani piffissaq tamaat suliamik ingerlatsisut ataatsimut pilersaarusiaq aallaavigalugu ingerlatsissapput pisariaqarfiatigut pilersaarummik aaqqiisarlutik. Minik angerlarnissaminut piareerpat kingumut suliassaqarfiit akimorlugit ataatsimiittoqassaaq qasuersaarnermit angerlarnissaanut pilersaarusiortoqarluni. Ataatsimiinnermi tassani Minik, pania aamma akuersisartoq peqataapput taamatullu, peqqissaasoq angerlarsimaffinnut pulaartartoq, angerlarsimaffinni ikiortit pisortaat, sullissisoq, pillorissaasoq aamma fysioterapeuti. Suleqatigiit ataatsimoortut qulakkiissavaat Minik angerlaruni ulluinnarni ajunnginnerusumik atugaqarluni sammisaqarnerulissasoq. Paasissutissat suliamut tunngassuteqartut tamaasa pigalugit kiisalu Minik kissaatai aallaavigalugit, Minik angerlarsimaffimmini ikorfarneqarnissaa aallaavigalugu ikiorsernera aaqqissuunneqassaaq. 30

32 Innuttaasoq Sukakkuutaamik aaqqissuussineq Suliat akimorlugit aaqqissuussineq Sullissioq Pillorissaasoq Akuersisartoq Innuttaasoq Fysioterapeut Angerlarsimaffim mi ikiorti Peqqinnissamik ikiorti Pitsaassutsimut maleruagassat Pitsaassutsimut maleruagassat siunertaraat kiffartuussinermi qaffasissusissaq kommunalbestyrelsimit sinaakkusersorneqartoq sulisunut, innuttaasunut politikerinullu paasiuminartumik erseqqissumillu paasissutissiissutiginissaat. Pitsaassutsimut maleruagassat aamma sulisut sullissinerminni malitassatut sakkussaraat pingaarutilik. Pitsaassutsimut maleruagassat ukiumut ataasiarlutik suliarineqassapput Kommunalbestyrelsimit akuerineqartussat. Pitsaassutsimut maleruagassat inunnik isumaginninnermik suliassaqarfimmi atuupput makkununnga tunngallutik; najugaqarfittut neqeroorutit, ulluunerani neqeroorutit allallu Kommuneqarfik Sermersuumi inissitsiterneqarlutik ingerlanneqartartut. Suliniarnermi anguniakkat pingaarnersaraat tamakkiisumik isiginninneq aamma innuttaasup kissaataanik pisariaqartitaanillu aallaaveqarnissaq. Pitsaassutsimut maleruagassat pingaarnerit: Ikiorsiissutit allaatigisat Sullinniakkat Inissiinernik aalajangernerni tunngaviit Piginnaassutsimut piumasaqaatit Inatsisitigut tunngavissat Utoqqarnut suliassaqarfimmi pitsaassutsimut maleruagassat Utoqqarnut suliassaqarfimmi neqeroorutit pillugit pitsaassutsimut maluagassat 14-it suliarineqarlutik akuersissutigineqarsimapput. (Immikkoortortamut pilersaarummut tapiliussami pitsaassutsimut maleruagassat tamarmik ilanngunneqarput.) 31

33 5. Puigortunngornermik suliassaqarfik Kalaallit Nunaanni puigortunngorneq Kalaallit Nunaanni puigortunngorneq pillugu nalunaarusiaq Naalakkersuisunit 2013 saqqummiunneqartoq naapertorlugu, innuttaasut puigortunngornermik suussusersisamik eqqugaasartut ukiumut missaanniipput. Ullumimiit 2040-p tungaanut Kalaallit Nunaanni inik ukiullit marloriaammik amerlassuseqalernissaat naatsorsuutigineqarpoq, 80-it sinnerlugit ukiullit sisamariaammik amerlanerunissaat naatsorsuutigineqartoq. Taamannak ineriartortoqarnerata nassataanik inuit puigortunngornermik nappaatillit amerlissapput ukioqqortussuseq puigortunngornermik ineriartortitsilernissaamik kinguneqakkajuttarmat. Taamaattumik puigortunngornermik suliassaqarfiup iliuuseqarfigineqarnissaa pingaaruteqarpoq. Siunissami puigortunngorneq pillugu paasiniaaneq, katsorsaaneq aamma paaqqutarinninneq annertuumik pisariaqartitsiffiussapput. Nappaat taanna peqqinnissaqarfimmit aammali kommunimit immikkut iliuuseqarnissamik piumasaqaatitaqarpoq, suliassaqarfiit immikkoortortaqarfiillu akimorlugit sullissinernik. Nappaat pillugu paasiniaaneq katsorsaanerlu peqqinnissaqarfimmit akisussaaffigineqarpoq tamannali kommunimi aaqqissuussat qanimut suleqatigalugit ingerlanneqassaaq, kommunip akisussaaffiisa pingaarnersarimmagu isumassuineq, paaqqutarinninneq aamma inunnik isumaginninnermi aaqqissuussinerit. Taamaattumik puigortunngorneq pillugu ataqatigiissaarineq pilersaarutinillu atuutsitsinerit pisariaqartinneqassaput. Puigortunngorneq sunaana? Puigortunngornermi qaratsap piginnaasai ikinnerpaamik marluk arlalinnilluunniit eqqorneqartarput, pingaarnerit tassaallutik: eqqaamasinnaassuseq, isumaliorsinnaassuseq, paasiniaasinnaaneq, ataatsimut isiginnissinnaaneq, pilersaarusiorneq, aaqqissuussineq, ajornartorsiutinit aniguisinnaaneq, suliniarneq, aalajangersinnaaneq, naliliisinnaaneq, pisunik paasinninneq, qisuariallaqqinneq, inuit akornanni piginnaasat, oqaatsit, atuarsinnaaneq allassinnaaneq, kitsitsisinnaaneq, kiinnanik ilisarinnissinnaaneq, inini silamilu sumiiffissisinnaaneq suliassanillu ingerlatsisinnaaneq. Taakkua saniatigut kinaassuseq, pissusilersortarneq misigissutsillu allannguuteqarsinnaapput. Amerlanertigut puigortunngorneq sukkasuumik ingerlasarpoq. Puigortunngorneq ukiut arlallit malunnarsiartortarpoq eqqorneqartoq puigutusiartorluni, paatsiveerulluni kinaassusaalu allanngoriartortarluni. Angerlarsimaffimmi suliassat ajornanngitsuugaluit suliarinissaat ajornarsiartorsinnaassalluni aamma avatangiisinit paaqqutarineqarneruneq ikorfartorneqarnerunerlu pisariaqarnerulersarput. Puigortunngornerit nalinginnaanerit tassaapput: Alzheimersimik nappaateqarneq Vaskulær Demens (taqqanit milittoornernit puigortunngorneq Parkinsonimik nappaateqarneq 32

34 Suliassaqarfiit akimorlugit suliniutit Neqeroorutit Kommuneqarfik Sermersuumi Puigortunngorneq pillugu ataqatigiissaarisut utoqqarnut suliassaqarfimmi aaqqissuussisimapput Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Inuussutissarsiornermullu Ingerlatsiviup ataani. Puigortunngorneq pillugu ataqatigiissaarisup suliniutit aaqqissuuttarpai. Puigortunngorneq pillugu ataqatigiissaarisoq Utoqqarnut suliassaqarfimmi immikkoortortami pisortap ataanni inissisimavoq. Puigortunngorneq pillugu ataqatigiissaarisoq angerlarsimaffinni ikiortit, katsorsaasoqatigiit, inissitsiterisartut utoqqaallu angerlarsimaffiinik suleqateqarpoq, taamatullu peqqinnissaqarfimmik nappaatit suussusersinerannik, pisariaqartitanik naliliinerni inissinneqartussallu pillugit. Suliassaqarfiit akimorlugit suleqatigiinneq suliniutit ineriartortinnissaannut ilisimasanillu avitseqatigiinnissani pingaaruteqaqaat. Tikitaq Nuummi najugaqarfik illersugaasoq arfinilinnut inissalik. Ulloq 1. maj najugaqarfik illersugaasoq Ippiarsummut nuunneqassaaq najugaqarfiit illersugaasut qulinngussallutik. Utoqqarnut inissiat paaqqutarineqarfiusut taakkununnga ilaallutik puigortunngortunut ineqarfimmi illersukkami ineqarnissamik pisariaqartitsinngitsunut inissat. Angerlarsimaffimmi ikiortit. Puigortunngortut nappaataat suussusilikkat aamma suussusersineqanngitsut ukiumut ataasiarlutik angerlarsimaffianni pinaveersaartitsinermik aallaaveqartumik pulaarneqarnerat. Puigortunngorneq pillugu ilitsersuunneqarneq. 33

35 Puigortunngortunik ataqatigiissaarineq Kommunimit suliniut Suliassaqarfiit akimorlugit angerlarsimaffimmi ikiortit, pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit, inissitsiterisartut, puigortunngortunik ataqatigiissaarisoq aamma peqqissaasoq angerlarsimaffinnik pulaartartoq sapaatip akunneri tamaasa ataatsimut sullitaminnik, unammilligassanik siuarsaatissallu pillugit ataatsimiittarput. Dronning Ingridip Napparsimmavissuani sapaatip akunneri tamaasa Nuummi sullitat uninngasut pillugit ataatsimiittoqartarpoq, suliassaqarfiit akimorlugit suliniarnissamik pisariaqartitsineq nalilersorneqarluni. Puigortunngortunik ataqatigiissaarisoq aamma inissitsiterisartoq kommunimit peqataasarput. Sapaatip akunneri tamaasa Utoqqaat Illuanni qasuersernissaq pillugu ataatsimiittoqartarpoq immikkoortortamit, puigortunngornertunik ataqatigiissaarisumit inissitsiterisartuniillu peqataaffigineqartumik. Ullut 14-ikkaarlugit puigortunngortunik ataqatigiissaarisoq pisortamut tullersorti, utoqqarnik paaqqutarinniffinni najugaqatigiiffinnilu, Pilutamilu pisortanik ataatsimeeqateqartarpoq. Ataatsimiinnerni puigortunngornermik suliassaqarfik pillugu kaammattuutit qaqinneqarsinnaapput. Kommuneqarfik Sermersooq nunat tamalaat akornanni suliniut RemoDem peqataaffigaa. Suliniut 2014-imi matuvoq, maannakkulli kommunimi puigortunngortunik ataqatigiissaarisumit ingerlateqqinneqarluni aqunneqarpoq. Suliniutip siunertaraa kiffartuussinernik ataatsimoortunik ineriartortitsineq misileraanerlu, innuttaasut avinngarusimasumi najugaqartut puigortunngornermik eqqugaasut sivisunerpaamik angerlarsimaffimminni najugaqaannarnissaat anguniarlugu taamaaliornikkullu paaqqutarinniffinnut inissinneqarnissaat kinguartillugu. Puigortunngortunik ataqatigiissaarisup suliai Innuttaasut, ilaqutaasut, sanilerisat il.il. saaffiginnissutaannut piareersimasussaaneq suliniarnernilu ataasiakkaani puigortunngorneq pillugu siunnersuineq ilitsersuinerlu Kommunip puigortunngorneq pillugu attaveqaqatigiinni peqataaneranik qulakkeerinninneq ineriartortitseqqinnerlu Puigortunngortunut kommunimit ikiorsiissutit neqeroorutillu pillugit paasissutissat ataavartinneqarnerannik ineriartortinneqarnerannillu qulakkeerinninneq Puigortunngortunut suliassaqarfimmi sulisut paaqqutarinnittut allat ilisimasassaannik tunioraaneq, apeqqutit aalajangersimasut pillugit oqaloqataaneq isummersoqataanerlu Puigortunngortunut suliassaqarfik pillugu paasissutissiinerup qulakkeerneqarnera Paasisitsiniaalluni ataatsimiisitsinerni peqataaneq imaluunniit taamaattunik aaqqissuussisoqarnissaanik qulakkeerinninneq Kommunimi aaqqissuussanut allanut innersuussineq ass. suliassanut ikiorneqarnissamik qinnuteqarfissanut neqeroorutinulluunniit allanut. Inissiisoqarnissaanik qinnuteqaatinik sulinermi paasissutissat attuumassuteqartut katersornissaannik qulakkeerinninneq Puigortunngornermik suliassaqarfimmi inatsisit pillugit nangitsisoqarlunilu innersuussisoqarnissaanik qulakkeerinninneq Kommunimi innuttaasunut puigortunngorsimasunut neqeroorutinut inissitsiterinermik ataqatigiissaarineq Innuttaasut aamma ilaqutaasut, angerlarsimaffimmi ikiortit imaluunniit nakorsarisap kaammattuutaat naapertorlugit sulianik ataasiakkaanik paasiniaanerni tapertaaneq Puigortunngortut ilaqutaasa naapeqatigiittarfiannik imaluunniit kaffisoqatigiiffiinik pilersitsinerni tapersersuineq 34

36 Kommuneqarfik Sermersuumi puigortunngortut Utoqqaat Illuat Nuuk Puigortunngortut paaqqinniffiniitut Puigortunngortut qasuersaarfimmi Puigortunngortut katillugit Utoqqaat Illuat Puigortunngortut nappaataat suussusilikkat 8 Alzheimer 4 Vaskulær demens 1 Fromtotemporal 5 Levy body 1 Huntington chorea 1 Alkoholrelateret demens 1 Alzheimer Puigortunngortut suussusersineqanngitsut 2 Alzheimer 3 Vaskulær demens 1 Fromtotemporal 1 Alkoholrelateret demens 3 Alzheimer 2 Vaskulær Puigortunngortut katillugit 27 6 Ippiarsuk Nuuk 1 Alzheimer 1 Alzheimer 1 Levy body 3 Utoqqaat najugaqatigiiffianni 1 Alzheimer 3 Qeqertarsuatsiaat 2 Vaskulær Aaqa Nuuk 1 Alzheimer 1 Paamiut 3 Vaskulær 4 Alzheimer 8 Alderdomshjem 1 alkoholrelateret Arsuk -Utoqqaat ajugaqatigiiffianni 1 Levi body 1 Tasiilaq - Utoqqaat 6 Alzheimer 7 najugaqatigiiffianni 1 frontotemporal-demens Ittoqqortoormiit 1 Alzheimer 1 Utoqqaat najugaqatigiiffianni Puigortunngortut katillugit Sammisassaqartitsivinnik atuisut namminneq angerlarsimaffimminni najugallit Puigortunngortut nappaataat suussusilikkat Puigortunngortut suussusersineqanngitsut Pilutaq Nuuk 1 HIV-demens 2 Alzheimers 4 1 HIV demens Utoqqaat Illuat Nuuk 2 Alzheimer 2 Ippiarsuk Nuuk 1 Vaskulær 3 Alzheimer 3 1 Vaskulær 1 Angerlarsimasut Nuuk Qeqertarsuatsiaaq Paamiut Arsuk Tasiilaq Ittoqqortoormiut Puigortunngortut Angerlarsimaffimminni najugallit 4 Vaskulær, 1 Lewy body 1 Alkoholrelateret Alzheimer 6, Vaskulær 3, alkoholrelateret 4 Alzheimer 1 Alzheimer 5,vaskulær 4 Alzheimer 1 Alzheimer 1 Alzheimer Angerlarsimaffimminni najugallit Kommuneqarfik Sermersuumi puigortunngornermik eqqugaasut katillutik amerlassusaat Puigortunngornermik eqqugaasut ulloq unnuarlu angerlarsimaffinni najugallit 26 Puigortunngorneq suussusiligaq 31 Puigortunngorneq suussusersineqanngitsoq Puigortunngornermik eqqugaasut sammisassaqartitsivinnik atuisut namminneq angerlarsimaffimminni najugallit Puigortunngorneq suussusiligaq 7 Puigortunngorneq suussusersineqanngitsoq 36 35

37 Puigortunngortunik suliassaqarfimmi unammilligassat periarfissallu Unammilligassat Aaqqiissutaasinnaasut Utoqqarnik suliassaqarfimmi puigortunngortut immikkut pisariaqartitsisut imaannaanngitsunillu ajornartorsiutillit pillugit maannamut utoqqarnik suliassaqarfiup aaqqissuussaanera pissutigalugu unammilligassaqaqaat. Innuttaasut puigortunngornermik eqqorneqartut malunnaatilimmik amerlinissaat naatsorsuutigineqarpoq tamatuma saniatigut suliassaqarfimmut sulisussarsiorneq sulisunillu tigumminniinnarneq ajornartorsiutaallutik. Puigortunngornermik immikkut ilisimasallit pigisat peqatigalugit suleqatigeeriaatsit nutaat ineriartortinneqartariaqarput Suliaq pillugu piginnaasat isiginiartariaqarput Puigortunngornermik nappaat pillugu pinaveersaartitsinerit peqqissaanerillu innuttaasunut paasisitsiniutigineqartariaqarput Piaartumik paasinninnissaq aallaavigalugu pingaaruteqarpoq akuersinermik suliaqartut suleqatiginissaat pinaveersaartitsinermik siunertaqarluni angerlarsimaffinni pulaartarnermik angerlarsimaffinnilu ikiorteqarnissat pillugit Suliniuteqarneq nukittorsarniarlugu pillorissaasup ilisimasai ilanngutsinniarneqarsinnaapput innuttaasup ulluinnarni piginnaasai pitsanngorsarumallugit. Innuttaasut puigortunngornermik eqqugaasut piffissap ingerlanerani piginnaasaat annikilliartortarput ulloq unnuarlu nakkutigineqarnissamik pisariaqartitsiartortunngortarlutik. Puigortunngornermik napparsimalereersimasut piginnaasamikkut annertuumik annaasaqalersarput naggataatigut tamakkiisumik allanit ikiorneqarnissamik pisariaqartitsilersarlutik. Inissat paaqqutarinniffiusut aamma immikkoortuni illersukkani inissat amerliniarlugit immikkut iliuuserineqarsinnaasut ujartorneqassapput. Ilaqutaasut ikiorneqassapput ilitsersuunneqarlutillu puigortunngortumik nammineq angerlarsimaffimmi pitsaanerpaamik ikiuussinnaaneq anguniarlugu. Ilaqutaasunut neqeroorutinik ineriartortitsinissaq pisariaqarpoq ulluinnarni aserfallappallaarani ikiuuttoqarsinnaanera anguniarlugu. 36

38 6. Piginnaanngorsaqqinneq Piginnaanngorsaqqiineq suua? Piginnaanngorsaqqinneq innuttaasut, ilaqutaasut sulisullu akornanni siunnerfeqarluni piffissaligaasumik suleqatigiinneruvoq. Piginnaanngorsaaqqinnermi innuttaasup inuunerani atugassarititaasut tamakkiisumik isigineqartarput, aaqqissuussaasumik, ataqatigiissumik ilisimasallu tunngavigalugit suliniuteqarfigineqarlutik. Piginnaanngorsaaqqinnermi suna siunertaava? Siunertaavoq innuttaasoq timikkut, eqqarsartaatsikkut imaluunniit inoqatigiit akornanni annertuumik piginnaanikillisinnaasoq namminersorluni isumalimmillu inooqataaginnarsinnaanera anguniarlugu suleqatigiinneq. Naapitassagut kikkuuppat qanorlu iliussaagut? Sivisuumik napparsimanerup kingorna innuttaasoq nalinginnaasumik qasoqqasarpoq, nukeerussimalluni nukissaaleqilluni napparsimaneq, sammisaqannginneq immaqaluunniit naammattumik nerisaqannginneq pissutigalugit. Innuttaasut napparsimmavimmi nakorsaatinik katsorsarneqareernerisa kingorna amerlanertigut ulluinnarni suliassanik isumaginnissinnaanerisa nalilersorneqarnerat pisariaqartinneqartarpoq. Tassaasinnaapput inuttut eqqiluisaarneq, eqqiaaneq, errorsineq aammali inuiaqatigiinni peqataaneq soorlu aningaaseriviliarneq, pisiniarfilerineq, ikinngutinut pulaarneq bussinik angallassineq il.il. Ilaasa piginnaanertik tamakkerlugit annaasarpaat allat nukittoqqissinnaasarput, eqaarsaartinneqarlutik piginnaanitik uterteqqissinnaasarlugit. Innuttaasut attavigisai innuttaasup pisariaqartitaanik paasiniaanermi pingaaruteqaqaat, qanimut ilisimannittut qanigisat assigiinngitsutigut tapertaasinnaanermik ilisimasaqartarmata. Pisariaqartitsineq nalilerneqarpat eqaarsaarnissamik neqeroorutit pilersaarusiorneqassapput imaluunniit piginnaasat annaasat taartissaat pilersaarusiorneqassapput. Kommunimi sumi najugaqarneq apeqqutaalluni sivisuumik sivikitsumilluunniit napparsimareernerup kingorna assigiinngitsunik neqerooruteqarpoq. Piginnaanngorsaqqinnermi suliassaqarfiit sorliit peqataatinneqarpat Angerlarsimaffinni ikiortit ilinniarsimasut ilinniarsimanngitsullu Qasuersaarfimmi/paaqqutarineqarfimmi/utoqqaat najugaqatigiiffianni sulisut ilinniarsimasut ilinniarsimanngitsullu Qasuersaarfimmi/paaqqutarineqarfimmi/utoqqaat najugaqatigiiffianni igaffimmi sulisut Qasuersaarfimmi/paaqqutarineqarfimmi/utoqqaat najugaqatigiiffianni eqqiaanermik suliaqartut Ulluunerani ornittakkami/angerlarsimaffimmi sulisut ilinniarsimasut ilinniarsimanngitsullu Ikorfartortit ilinniarsimasut/ilinniarsimanngitsut Suliamik ingerlatsisoq Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit Kommunimit ullumikkut neqeroorutit Kommunimi suliassaqarfiit akimorlugit Piginnaanngorsaqqinneq ataqatigiissaarneqanngilaq. Taamaattoq suliamik ingerlatsivugut Nuummi Utoqqaat Illuanni Sungiusartarfimmi Qasuersaartarfimmilu piginnaanngorsaqqinnermik ingerlatsinermut assingusumik. Dronning Ingridip Napparsimmavissuanit angerlartussat pillugit suliat akimorlugit oqaloqatigiittoqartarpoq aamma suliat akimorlugit suliniuteqarnissaq pisariaqartinneqarpoq. Tassaasinnaavoq tulleriiaarisartoq aamma imaluunniit angerlarsimaffinni ikiortit, immikkoortortami pisortaat kiisalu peqqissaasoq kommuni sinnerlugu peqataasoq. Angerlarsimaffinni ikiortit, pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma peqqissaasoq angerlarsimaffinnut orniguttartoq sap. ak. tamaasa ataatsimeeqatigiittarput, ataatsimut sullitat, unammilligassat suliniutaasinnaasullu oqaluuserineqartarlutik. Ataatsimiinnerit taakkua nukittoqqutigaat illoqarfinni innuttaasut ilisarisimaneqalernerat kikkullu piginnaanngorsaqqinnermik pisariaqartitsisinnaaneraannik nalunngisaqarneq. Unammilligassat Piginnaanngorsaqqinneq nuna tamakkerlugu napparsimavissuarmi Dronning Ingridip Napparsimmaviani neqeroorutaavoq ingerlanneqartarlunilu. Tassannga innuttaasut ilaatigut sinerissamut angerlartinneqartarput, tamatigulli angerlartitsinerit iluatsittuaannarneq ajorput. Piffissami matumani innuttaasut arlallit akimmeqqasutut inissisimasut nalaattarpavut, napparsimanerup kingorna suliat akimorlugit ataqatigiissaakkamik suliniartoqarsimatinnagu. 37

39 7. Tikikkuminassuseq Ornikkuminassuseq qanoruna paasigipput? Kommuneqarfik Sermersuumi ornikkuminassutsimik eqqartuinitsinni inuiaqatigiinni innuttaaqatitta naligiissumik, toqqissisimasumik, isumatuumik aamma peqqissumik inuuneqarnissaannut aqqutissanut killilersuutit periarfissallu ersersinniarpavut: Pisortat illuutaat, ilaquttat, ikinngutit, pisinniarfiit ulluinnarni atugassanik nioqqutillit, peqatigiiffiit. Tikinnissaannut killissat pilersarput ungasissutsit, aqquserngit, nunap pissusai, angallassissutit, isertarfiit anisarfiit allallu. Ornikkuminassuseq inuiaqatigiinni pingaaruteqarluinnartuuvoq kikkut tamat assigiimmik periarfissaqarnissaannik anguniagaqarnerummat. Innuttaasunut utoqqarnut pingaartumik pitsorluuteqalersimasunut ornikkuminassuseq ulluinnarni unammilligassat ilagilersinnaavaat. Tamassuma pingaarnertut pissutigaa kommunip inissisimanera, silaata pissusaa aamma najugaqariaatsit atorneqartut, kommunimi sisamanik illoqarfeqarpoq arfineqpingasunik nunaqarfittaqarluni sumiiffimmi siammaseqisumi tassami Kommuneqarfik Sermersooq nunarsuarmi kommunit annertussutsimikkut annersaata aapparaat. Kommunimi ornikkuminassuseq Innuttaasunut utoqqalisunut nunap aamma silap pissusai ulluinnarni unammillernarsinnaapput. Ukiup ilarujussua nuna manissuuneq ajorpoq aputeqarluni quasalluni amerlasuunut ingerlaffigiuminaassisarluni. Pingaartumik Nuup avataani illoqarfiit nunaqarfiillu nunataat angallavigiuminaattarput niuerniassatilluni, allaffinnut ornigutissalluni ilaquttanut pulaassalluni il.il. Amerlaqisut peqqinnanngitsuni illoqarput errorsineq uffarnerlu innuttaasut illuini ingerlattariaqartarlugit. Nuummi, Paamiuni Tasiilamilu napparsimmave-qarpoq Ittoqqortoormiini aamma nunaqarfinni peqqissaaveqarfiit peqqissaasunik sulisullit neqeroorutaasut. Napparsimmaviliaanneqarnissamik imaluunniit Nuummi Dronning Ingridip Nappar-simmavissuaaliaanneqarnissamik pisariaqartitsiso-qartillugu qulimiguullit atorlugit angalasoqartarluni. Nuummi pisortat angallassissutaat soorlu bussit angallassisutitut periarfissaapput. Nunaqarfinni ukiukkut qamuteralaat kisimik angallassissutitut atorneqarsinnaapput taamaatullu utoqqarnut piginnaanikillisimasunut amerlanernut naleqquttuunatik. Aqquserngit nunalu Unammilligassat Nunap maniilakulunnera sivinganeraluunniit pissutigalugu illoqarfiup ilarujussua pisuffigiuminaappoq. Nunaqarfinni innuttaasut illui errorsiartorfiginiarlugit uffariartorfiginiarlugillu pingaartumik ukiukkut ornikkuminaattarput. Isertarfiit Pisinniarfinnut pisortallu allaffeqarfiinut isertarfiit pitsaanngitsut. Aputaajaaneq amigaataasoq imaluunniit naammanngitsoq pissutigalugit utoqqaat illuminnit aninissaminnut isernissaminnullu ajornartorsiuteqartut. Innarluutillit bussiannik aaneqarnissamut ajornartorsiutinik allaat pilersitsisinnaapput. Inissiat Inissiat majuartarfillit Periarfissaasinnaasut Innarluutillit bussiannut imaluunniit taxanik ingerlanneqarnissamik neqeroorutit utoqqarnik kaassuartakkaniittunik angallassisinnaasunik. Immaqa bussi immikkut ittoq utoqqarnik pitsorluttunik angallassisinnaasut Ikorfartuisunik aaqqissuussinermik allanngortitsineq innuttaasup ingerlaqateqarsinnaanera anguniarlugu Sineriammi: Angallassissutitut periarfissaasinnaasut soorlu ATV Kommunip suliffeqarfiutaasa, innuttaasunut kiffartuussivianut allaffeqarfiinullu isertarfinnik isiginiarneruneq: majuarfiusinnaasut, majuartaatit, matunik ammaasartut, aputaajaaneq. Ulluinnarni atortussanik nioqqutissallit ornikkuminarsarneqarnissaat aallaavigalugu suliniutit Aputaajaanerup pitsanngorsarneqarnera innuttaasut pitsorluutillit aallaavigalugit. Nutaanik sanaartornermi majuartaatit majuarfiusinnaasullu annermik isiginiarneqarsinnaapput. Pissutsit arlallit aallaavigalugit eqqarsaatigineqassaaq inissiani pioreersuni majuartaatit majuarfissalluunniit pilersinneqarsinnaanerat. 38

40 8. Isumaginninneq aallaavigalugu teknologi Isumaginninneq aallaavigalugu teknologi qanoq paasissavarput? Isumaginninnneq aallaavigalugu teknologiimi kiffartuussinerit atortullu inunnut inooqatigiinnermi peqqissutsimullu aallaaveqartumik ikiuutaapput. Isumaginninneq aallaavigalugu teknologi sunik siunertaqarpa? Sulinermi nukersornermik unitsitsisut Sulisut suliassaannik oqilisaasut Innuttaasup inuuneranik toqqissimanissaannullu iluaqqutaasut Utoqqarnut suliassaqarfimmi teknologit sorliit kommunimi atorneqarpat? Qamutit innaallagissamik ingerlatillit Kivitsissutit qilaami ikkuffillit Kivitsissutit nalinginnaasut Igaffimmik nakkutilliissutit Siniffiit qaffattarlutillu apparsinnaasut Nallaqqaviit qaanninnaveersaatitallit Isigiarsuttunut ikiuutit Unammilligassat Inuit puigortunngornermik nappaateqalersimasut paaqqutarineqarfimmit imaluunniit angerlarsimaffimminnit qimagullutik ingerlasinnaasarput. Imminnut ulorianartorsiortissinnaasarput amerlanertigut qaatigoorqaratik ingerlasaramik namminneerlutillu angerlarsinnaannginnertik pissutigalugu. Innuttaasut Nuup avataani najugallit pillorissaasunit ikiorneqarlutik nalinginnaasumik sungiusartinneqarsinnaanngillat Work smarter, not harder Periarfissaasinnaasut Puigortunngortunut atortut kalerrisaarisinnaasut GPS-systemit Allungiartorfiit kalerrisaarutitallit Matut aniffigineqarlutik kalerrisaarisinnaasut Qarasaasiaq atorlugu sungiusarneq/ungasianiit sungiusartinneqarneq Utoqqaat angerlarsimaffimminni najugallit oqarasuaammik atuisinnaanngitsut angerlarsimaffinni ikiortinut maannakkut attaveqarsinnaanngillat. Innuttaasut orlusinnaasut natiinnarmi sivisuumik ikiorneqaratik nalasinnaasarput. Amerlasuutigut suliamik ilisimasallip najugaqarfia aamma innuttaasup najugaqarfia imminnut ungasissumik inissisimasinnaasarput. Kalerriissatilluni atugassat Ikiortariaqartilluni kalerrisaarutit Qarasaasiaq atorlugu peqqissaaneq soorlu pussuttornernik Angerlarsimaffimmi ikiortit inuit ikiukkamik matuersaataannik amerlavallaanik tigummisut. Matuersaatinik annaasaqarnissamut aarlerinaateqarpoq. Teknologi nutaaq atorlugu matuersaasersorneq assersuutigalugu mobiltelefonit atorlugit ammaassisinnaanerit. 39