Inatsisitigut ataataqanngisut Tusagassiortunik katersortitsineq København, apriilip 28-at 2014 Aleqa Hammond Naalakkersuisut Siulittaasuat Nunanullu allanut tunnngasunut naalakkersuisoq 1
Taarsiivigineqarnissaq pillugu aaqqissuussinissamut tunngatillugu apeqqummut danskit naalakkersuisut isumaqarput inatsisissatut siunnersuut maanna atuuttoq inatsisitigut ataataqanngitsut inatsisitigut isumannaarneqarnissaat pillugu iliuusissat pisariaqartitat suunersut qulakkeerneqarnissaannut tunngasuni naggataaruterpiaasoq. - Statsminister Helle Thorning-Schmidt, apriilip qulingiluaat 2014 Naalakkersuisut taamatut aalajangiisoqarsimanera naammaginngilaat, soorlu uanga aamma naammaginngikkiga oqaloqatigeeqqaarnissaq pillugu noqqaassutigisimasakka oqaaseqarfigeqqaarnagit statsministeri taamatut aalajangiisimammat. Aleqa Hammond, Naalakkersuisut Siulittaasuat Nunanullu allanut tunnngasunut naalakkersuisoq 2
Meeraq katissimanerup avataatigut inunngorsimasoq siusinnerusukkut ataatavimmi aqqa aterilersinnaasimanngilaa kingornussisinnaatitaasimananilu. Taamaalilluni meeraq inatsisitigut ataataqanngitsuuvoq. Danmarkimi tamanna 1938-mi allanngortinneqarpoq, taamanikkut meeqqat katissimanerup avataatigut katissimanerullu iluani inunngorsimasut annertuumik naligiissinneqalerput. Ataataasup ataataanini nassuerutigippagu tamannaluunniit eqqartuussinikkut aalajangerneqarpat, meeqqap angummi aqqata pigilernissaa angumminillu kingornussarsiassai qulakkeerneqartarput. Aleqa Hammond, Naalakkersuisut Siulittaasuat Nunanullu allanut tunnngasunut naalakkersuisoq 3
Kalaallit Nunaat 1953-imi tunngaviusumik inatsisitaartoqarmat danskit naalagaaffiannut naligiissumik inissisimaffeqalerpoq. Kalaallit Nunaanni inatsiseqarneq danskit inatsisaannut naapertuuttunngoqqullugu ilaqutariit pillugit inatsiliornerup nalimmassarneqarnissaa salliutinneqarsimavoq. Maanna ukiut 61-it qaangiutereeraluartut suli pimoorussamik naligiissitsineqarsimanngilaq, naak kalaallit meerartaasa inatsisitigut inissisimanerat 1963-imi (Kitaani) 1974-imilu (Tunumi) pitsanngorsaavigineqarsimagaluartoq. Inuit pisinnaatitaaffii pillugit institutip Kalaallit Nunaanni inatsisitigut ataataqanngitsut 1953-imiit 1963/1974-ip tungaanut atugarisimasaat Europami inuit pisinnaatitaaffii pillugit isumaqatigiissummi ilaqutaqarluni inuunissamut pisinnaatitaaffimmut (immk. 8) unioqqutitsisimanertut nalilerpaat. Taamaattoq danskit naalakkersuisui taarsiinissamut pisussaaffeqanngillat. Aleqa Hammond, Naalakkersuisut Siulittaasuat Nunanullu allanut tunnngasunut naalakkersuisoq 4
2002-mi suleqatigiissitaq Justitsministeriap ataaniittoq nalunaarusiorpoq Kalaallit Nunaanni ilaqutariinnikkut inatsiseqarneq nutarteqqittariaqartoq unnerlugu. Suleqatigiissitap siunnersuutigaa meeqqat pillugit inatsit nutaaq Danmarkimi juulip aallaqqaataani 2002-mi atuutilersinneqartoq aamma Kalaallit Nunaannut atuutilissasoq. Inatsisartut nutarteqqiinissaq tapersersorpaat. Tamannali eqquutitinneqanngilaq. Aleqa Hammond, Naalakkersuisut Siulittaasuat Nunanullu allanut tunnngasunut naalakkersuisoq 5
2010-mi Naalakkersuisut danskillu naalakkersuisui danskit kalaallillu meerartaasa katissimanerup avataani inunngorsimasut inatsisitigut inissisimanerisa assigiinngissusii sumit tunuliaqutaqarnersut qulaajarneqassasut isumaqatigiissutigaat. Nassuiaat tamanna Statsministeriamut tunniunneqarpoq juunip aallaqqaataani 2011-mi. 2013-imi Kalaallit Nunaanni meeqqat inatsisitigut inissisimaffii kingornussisinnaanermullu inatsit pillugu allannguutissatut siunnersuutip missingersornera suliarineqarpoq. Inatsisartut inatsisissamut siunnersuut akuerereerpaat. Aleqa Hammond, Naalakkersuisut Siulittaasuat Nunanullu allanut tunnngasunut naalakkersuisoq 6
Inatsisissatut siunnersuutip qulakkeerpaa kalaallit katissimanerup avataatigut inunngorsimasut ataataassuseq pillugu suliakkiussaat ingerlanneqarsinnaalissasut, aamma kalaallinut 1963/1974 sioqqullugu inunngorsimasunut. Inatsisartut aamma Naalakkersuisut nuannaarutigalugu nalunaarsimapput siunnersuut taanna aqqutigalugu ukiuni amerlasuuni inuttut pisinnaatitaaffinnik sumiginnaasimaneq pisortatigoortumik kiisami ilisarineqarmat, siunnersuummissaaq kanngunarsaasimaneq taamaattoq qaangerniarlugu pineqartut periarfissinneqarsimammata inatsisitigut illersorneqarsinnaasumik ataataqarlutik. Aleqa Hammond, Naalakkersuisut Siulittaasuat Nunanullu allanut tunnngasunut naalakkersuisoq 7
Danskit naalakkersuisuisa 1963/1974-imili inatsisit allanngormata kalaallit meeqqat katissimanerup avataani iluanilu inunngorsimasut naligiissumik kingornussisinnaatitaasalernissaat isumaliutigisimagaluarpaat. Naligiissitsineq taamaattoq taamanikkut pilersinneqanngilaq aammalu inatsisissatut siunnersuusiami maannamut atuuttumi ilaatinneqarani. Eqqartuussisoqarfiit suliassat Kalaallit Nunaanneersut pineqartillugit kingornussassaat pillugit naammassineqareersimagaluilluuunniit ammaqqinneqarnissaannut aalajangersakkat atuuttut malittariaqanngilaat. Inatsisissatut siunnersuutip 5-imi aalajangerpaa ataataasup kinaanera aalajangerneqareeraluarpalluunniit kingornussarsiat pillugit suliassat naammassineqareersimasut ammaqqinneqartariaqanngitsut. Aleqa Hammond, Naalakkersuisut Siulittaasuat Nunanullu allanut tunnngasunut naalakkersuisoq 8
Kalaallit Nunaanni inatsisitigut ataataqanngitsut amerlapput. Ukiullu ingerlanerini amerliartuinnarsimallutik danskit naalakkersuisui iliuuseqarumasimanngimmata. Inatsisitigut ataataqanngitsut suli malittarisassat nalinginnaasut naapertorlugit kingornussisinnaatitaanngillat kingornussarsiaq pillugu suliaq matuneqareersimappat, danskillu naalakkersuisui ukiuni amerlaqisuni inuttut pisinnaaatitaaffinnik sumiginnaasimaneq pillugu pineqartunut taarsiinissamut pisussaaffeqaratik. Danskit naalakkersuisut suliami tassani annertuumik politikkikkut ileqqussallu eqqarsaatigalugit akisussaaffeqarput. Tamanna pissutigalugu aningaasatigut taarsiivigineqarnissamut aaqqissuussisoqartariaqarpoq! Aleqa Hammond, Naalakkersuisut Siulittaasuat Nunanullu allanut tunnngasunut naalakkersuisoq 9
Januaarip arfineq pingajuanni 2014-imi tamanna statsminister Helle Thorning- Schmidt-imut saqqummiuppara. Taamani isumaqatigiinngilagut tullianilu ataatsimiinnissatsinnut oqaloqatigiinneq nangeqqikkumavara. Taamaammat Naalakkersuisut tupaallappugut Meeqqanut, Naligiissitaanermut, Akuunerulersitsinermut Inunnillu Isumaginninnermut Naalakkersuisoq Folketingip Grønlandsudvalgianut marsip qulingani 2014-imi akissuteqarnermini ilisimatitsimmat, danskit naalakkersuisuisa kingumoortumik taarsiiviginnittoqarnissaanut aaqqissuussamik pissutissaqarsorinngikkaat, danskillu naalakkersuisui inatsisissatut siunnersuutip akuerineqarneratigut suliassaq naammassisutut isigigaat. Aleqa Hammond, Naalakkersuisut Siulittaasuat Nunanullu allanut tunnngasunut naalakkersuisoq 10
Tamanna pillugu statsministeri qanittumi ataatsimeeqatigiumavara. Statsministerip allakkami apriilip qulingiluaat 2014-imeersumi ilisimatippaanga kingumoortumik taarsiiviginnittoqarsinnaanngitsoq. Danskit naalakkersuisuisut inatsisip atuutilersinneqarneratigut suliaq naammassisutut isigaat. Helle Thorning-Schmidtip noqqaassutigisaraluakka isummallu annissakka qisuariarfigiumasimanngilai. Aleqa Hammond, Naalakkersuisut Siulittaasuat Nunanullu allanut tunnngasunut naalakkersuisoq 11
Kalaallit Nunaannit kissaatigaarput politikerit danskit aqagu naalagaaffeqatigiinneq pillugu Folketingimi eqqartuisoqarnissaa, Kalaallillu Nunaanni meeqqat inatsisitigut inissisimanerat kingornussisarnissamullu inatsisip taasissutigineqarnissaa sioqqullugu sammisap matuma annertussusia suussusialu paasisariaqaraat. Qujanaq Sammisamut tapiliussat www.naalakkersuisut.gl/juridiskfaderloese Aleqa Hammond, Naalakkersuisut Siulittaasuat Nunanullu allanut tunnngasunut naalakkersuisoq 12