Oqaasileriffik. Nalunaarut ukiumoortoq 2011-mut

Transkript

1 Oqaasileriffik Nalunaarut ukiumoortoq 2011-mut 1

2 Oqaasileriffimmi 2011-mi sulisut ataatsimiititalianullu ilaasortat...4 Aallaqqaasiut...5 Oqaasileriffik mi saaffiginnissutit mi suliat...10 Ordbogiliornermi najoqqutassanik suliaqarneq...10 Tusagassiutinik suleqateqarneq...10 Nittartagaliortitsineq...11 Ilitsoqqussaralugu Oqaatsit Ulluat mi inuit aqqi pillugit suliat mi saaffiginnittartut amerlassusii...13 Inuit aqqi pillugit Oqaasileriffimmut 2011-mi saaffiginnissutaasartut suussusii...16 Inuit aqqinik nalunaarsuineq...18 Misissuisarneq allagaataasiviliornerlu...19 Inuit aqqinik suliaqarnermi angalanerit mi suliat nunat aqqinut tunngasut...21 Saaffiginnissutit nunat aqqinut tunngasut aamma NAA-p ataatsimiittarneri...21 Nunat aqqinik nalunaarsuilluni katersineq...22 Immat assingisa nutarterneqartut misissorneqartarneri...24 Nunat Aqqisa oqaluttuassartaasa katersorneri...24 Qarasaasiat tapertaralugi oqaatsinik suliaqarneq...25 Automati pitsanngorsarneqarpoq...25 Katersat saniatigut ineriartortinneqarput...26 Oqaaserpassualeriffiup nittartagaa imi saqqummersitassat pingasut piareersarneqarput...27 Kukkuniiaat version Kukkuniiaat OpenOfficemut LibreOfficemullu...27 Qarasaasiakkut atuffassissut (Talesyntese)...28 Pissutsit allat...28 Nunanik allanik suleqateqarneq...30 Nordisk Sprogmøde...30 Ekspertgruppen Nordens Sprogråd...31 Højtniveaugruppen for Revision af Nordisk Sprogkonvention...31 NORNA (Nordisk Samarbejdskomite for Navneforskning)...31 ICOS...32 Arktisk Rådimik suleqateqalerneq

3 Naggueqatitsinnik suleqateqarneq...32 Nunavut...33 Naggasiut...34 Oqaasileriffiup saqqummersitai...35 Naqitatigut saqqummersitat...35 OQAATSIT 2011-MI AKUERISAT...37 ORDBOGEN-ip nutarterneqarnissaanut naqqiutit ilassutissallu Oqaasiliortunit akuerisat

4 Oqaasileriffimmi 2011-mi sulisut ataatsimiititalianullu ilaasortat Carl Christian Olsen (Puju) Oqaasileriffimmi pisortaq Per Langgård Chefkonsulent sprogteknologimut tunngasuni ingerlatsisoq Lisathe Møller Kruse Specialkonsulent Nunat aqqinut tunngassutilinni isumaginnittoq Nunat Aqqinik Aalajangiisartunut allatsi Beatrine Heilmann AC-fuldmægtig Sprogteknologimut tunngasuni suliaqartoq nittartakkamik isumaginnittoq Katti Frederiksen AC-fuldmægtig Ordbogilerinermik isumaginnittoq Oqaasiliortunut allatsi Nuka Møller AC-fuldmægtig Inuit aqqinut tunngassutilinnut isumaginnittoq Inuit Aqqinut Akuersisartunut allatsi Oqaasiliortunut ilaasortat: Carl Christian Olsen, siulittaasoq Stephen Heilmann, siulittaasup tullia Katti Frederiksen Eva Møller Thomassen Lotte Holm Johannes Jeremiasen (Sinniisussaq) Karl Møller (Sinniisussaq) Inuit aqqinik akuersisartunut ilaasortat: Sofie Petersen Eva Møller Thomassen Lotte Holm Nunat aqqinik aalajangiisartunut ilaasortat: Carl Christian Olsen, siulittaasoq Abia Abelsen. Siulittasup tullia Tukummeq Qaavigaq Stephen Heilmann, Lotte Holm 4

5 Aallaqqaasiut Ukiumut nalunaarummi matumani saqqummiunneqarput suliat immikkoortut assigiinngitsut suliarinnittuisa nalunaarutaat, ukuusut: Oqaasileriffik aamma nunani allani suleqatit: Oqaasiliortunit: Nunat Aqqinik Aalajangiisartunit: Inuit Aqqinik Akuersisartunit: Qarasaasiat tapertaralugit oqaatsinik suliaqarnernit: Carl Chr. Olsen Katti Frederiksen Lisathe Møller Kruse Nuka Møller Beatrine Heilmann aamma Per Langgård Oqaasileriffik Oqaasileriffiup sulinermini tunngavigai: Oqaasiliortut pillugit Inatsisartut inatsisaat nr. 12, 26. oktober 1989-imeersoq taassumalu malitsigisai nalunaarut aamma kaajallaasitaq. Oqaasileriffik Ilaqutariinnermut Kultureqarnermut Ilageeqarnermut Naligiissitaanermullu Naalakkersuisoqarfiup ataaniippoq ilisimatusarnikkut ingerlatsiviulluni nammineq ingerlasoq. Oqaasileriffik suliffittut Ilimmarfimmi inissisimavoq, taamaattoq Ilisimatusarfimmut ilaasuunani, naak oqaatsit pillugit ilisimatusaatinik nalunaarsuinernillu pingaarutilinnik suliaqartuulluni. Oqaatsit pillugit ataatsimiititalianut Naalakkersuisut inuttalerlugit toqqagaannut allaffeqarfiuvortaaq, nalunaarsuutinillu annertuunik aamma inaarutaasumik aalajangiisarnernut tunngaviulluni, taamaattumik aamma oqaatsit pillugit politikkeqarnermik sulianut attuumassuteqarluni. Kalaallit Nunaanni Nunat Aqqinik Aalajangiisartut pillugit Inatsisartut inatsisaat nr. 11, 26. oktober 1989-imeersoq taassumalu malitsigisaa nalunaarut Nunat Aqqinik suliaqarnermi ataatsimiititaliamilu tunngaviupput. Inuit aqqi pillugit suliaqarnermi inatsisitigut tunngaviupput Oqaasiliortut suliassamissut a- kisussaaffii aamma danskit inunnik atsiisarneq pillugu inatsisaat 1981-imeersoq. Oqaasileriffik aningaasanut inatsisikkut ukiumoortumik Namminersorlutik Oqartussanit aningaasalerneqartarpoq, inatsisillu malillugit Oqaasiliortut aamma oqaatsinut ataatsimiititat sullissaralugit. 5

6 Oqaasileriffiup aamma pisussaaffigai: Kalaallit naggueqatigiillu Inuit oqaasii pillugit nalunaarsuinermik misissuinermillu suliaqassalluni, aamma naggueqatigiit Inuit oqaasiinik taakkunanilu atsersuisarnermik suliaqartut Issittumi Avannaamioqatigiinnilu suleqatigissallugit. Aamma pisussaaffigai kalaallit Inuillu oqaasiinik oqaatsit tamanit atugaasut allanngoriartornerat malinnaaffigissallugu, kiisalu kalaallit oqaasiisa allamiut oqaasiisut atugaanerat malittarissallugu. Oqaasileriffiup pisussaaffimmisut annertuutut isigaa oqaatsit kalaallit tamarmik atugassaat pillugit paasissutissiissutinik atortussanillu saqqummiussuineq. Oqaasileriffiup suliassani pingaarnerusut ukiup 2011-p ingerlanerani annertuumik suliaqarfigisai suliat immikkoortuisa nalunaarutaanni takuneqarsinnaapput. 6

7 2011-mi saaffiginnissutit Ukiup 2011-p ingerlanerani Oqaasileriffimmut saaffiginnissutit ikinnerpaamik 622-t nalunaarsorneqarsimapput, agguaqatigiissillugu saaffiginnissutit qaammammut 51-iusarlutik (2008-mi 38- usut). Saaffiginnissutit nalinginnaasumik ikkut allataasarput oqarasuaatikkulluunniit saaffiginnissutaasinnaasarlutik, taakkualu makkununnga tunngassuteqartassarput: Oqaatsinut ataasiakkaanut, inuit aqqinut, nunat aqqinut, taaguutinut, allattaatsimut, sprogteknologimut, imaluunniit nutserinermi tunngasut allalluunniit soorlu kalaallisut ilinniarumasut, saqqummersitanik inniminniisut il.il. Saaffiginnissutit ilarparujussui Oqaasiliortunut ingerlateqqinneqarlutik suliarineqarlutillu pisortatigut akuerineqarlutik tamanut atuuttussianngortinneqartarput mi Oqaasiliortut katillugit 13- eriarlutik ataatsimiissimapput, taakkunanngalu oqaatsit passunneqarlutillu akuerineqartut 500-t pallillugit amerlassuseqarput mi saaffiginnissutit apriilimi novembarimilu amerlanerpaajusimapput, ukiunilu siuliini saaffiginnissutaasarsimasunut takussutissiat assigalugit aasaanerani ikinnerpaajusimallutik. Takussutissaq januaari februaari marsi apriili maaji juuni juuli aggusti septembari oktobari novembari decembari Apeqqutit suussusii imarisaallu aallaavigalugit assigiinngitsunut agguataarneqartarput: Oqaatsit ataanut inissinneqartut tassaapput kalaallisut oqaatsit ataasiakkaat pioreersut; taakkua isumaannik imaluunniit qanoq atorneqarnissaannik paasiniaanerit, kiisalu kalaallisut oqaasilerineq pillugu apeqqutilliinerit. Inuit aqqinut tunngasut Oqaasileriffiup suliarisartagai tassaapput kalaallit aqqi taakkualu isumaasa nalunaarsorneqarneri. Kalaallit aqqinut tunngasut saaffiginnissutit tassaagajunnerupput aqqit isumaannik paasiniaanerit aammalu aqqup akuerineqarnissaanik qinnuteqaatit. 7

8 Nunat aqqinut tunngasut ilaatigut tassaapput saaffiginnissutit nunat aqqinut tunngasut, nalunaarsuinernut tunngasut aamma nunaminertat aatsitassarsiorfissatut atulersussat kalaallisut taaguuserneqarnissaannik qinnuteqaatit suliassanngortitsinerillu. Saaffiginnissutit taaguutinut tunngasut tassaapput qallunaatut tuluttulluunniit oqaatsit ataasiakkaat aalajangersimasut suli kalaallisut pisortatigoortumik akuerisamik taaguuteqartinneqanngitsut, imaluunniit suli kalaallisut assigiinngitsunik taagorneqartut, taamaattumillu taaguutitut sorliup atorneqarnissaannik paasiniaanerit suliassanngortitsinerillu. Saaffiginnissutit allattaatsimut tunngasut tassaanerupput kalaallisut oqaatsip angisuumik mikisumilluunniit aallaqaaserlugu allanneqassaneranut apeqqutit, imaluunniit kisitsisip naalisakkalluunniit kingorna kittoraaseeriarluni qanoq uiguuserneqassaneranik apeqqutit. Nutseqqusat, qallunaatuumiit tuluttuumiilluunniit kalaallisuumut nutseqqullugit saaffiginnissutit tassaanerupput oqaatsit ataasiakkaat imaluunniit oqariartaatsit aalajangersimasut. Taakkua amerlasuutigut taaguutinik aamma ilaqartarput. Sprogteknologimi allaqqasumi saaffiginnissutit tassaanerupput qarasaasiaq atorlugu oqaatsinik passussisarneq pillugu apeqqutit, soorlu Kukkuniiaammut, ordboginut elektroniskimik pineqarsinnaasunut kiisalu nittartakkamut tunngasut. Saaffiginnissutit allat qulaani taaneqanngitsut makkuusinnaapput: kalaallisut ilinniarumallutik saaffiginnittut, atuakkanik saqqummersitanik inniminniisut imaluunniit nutserisussarsiortut. Takussutissaq Oqaatsit Inuit aqqi Nunat aqqi Taaguutit Allattaaseq Nutsigassat Sprogteknologi Allat 8

9 Apeqqutit nalunaarsorneqartut suussusiinut inissillugit ukiuni tulleriinni marlunni qanoq isikkoqarneri sanilliukkaanni, takuneqarsinnaavoq assiliaq allannguuteqalaarsimasoq. Takussutissiat aappaanni 2011-mi saaffiginnissutit 2010-mut sanilliukkaanni immikkut maluginiagassaq tassaavoq Inuit aqqi pillugit saaffiginnissutit suli amerlariaateqaqqissimammata. Tamanna naatsorsuutaasimanngikkaluarpoq, tassami aqqit ilaasa isumaat nittartakkatsinni takuneqarsinnaanngorsimanerata kinguneranik saaffiginnissutit ikileriassangatinneqaraluarput, taakkununngali taarsiullugu saaffiginnissutit aternik siornatigut suli akuerineqarsimanngitsunik tunngasut amerleriarsimapput. Naak allattaaseq aamma killiffilersuinerit pillugit apeqqutit 2011-mi taamaaginnaraluartut, taamaattoq kukkusarnerit ajornartorsiutaasartullu tunngavigalugit Ilinniusiorfik suleqatigalugu quppersagaaqaq Oqaasileriffiup saqqummersissimasaa Killiffilersuutit ukiarmi atuarfeqarfinnut ilinniarfeqarfinnullu akeqanngitsumik agguaanneqarpoq. Kisitsisini allannguut anneq taaguutinut nutserinermilu ikiortiserinninnermut tunngasuniippoq, matumanili taaguutinut tunngasut appariarsimanerannut nassuiaatissaavoq saaffiginnissutit taaguuteqartereersimasaratsigit, taamaalillunilu saaffiginnittup nutseriniarnerani taaguummik qanoq atuinissaanik ilitsersorneqaannartarsimalluni. Saaffiginnissutit amerlassusii ataatsimut isigalugit ukiunullu siuliinut sanilliukkaanni suli qaffakkiartortut paasinarpoq, tamatumunngalu Oqaasileriffiup suliaasa ilisimaneqaleraluttuinnarneranik soqutigineqarneranillu patsiseqartoq qularnanngilaq imi saaffiginnissutini 622-usuni 84%-ii Oqaasiliortunit suliarineqarlutik akissusiorneqartarput. Takussutissaq 3 Saaffiginnissutit ukiumoortumik amerlassusii

10 2011-mi suliat Ilinniusiorfiup suleqatiginera Naak Oqaasiliortut pillugit inatsimmi pisussaaffiugaluartoq Oqaasiliortut allattaaseq tamanit atugassaq pillugu saqqummersitsisarnissaat, suliat tassunga tunngasut amerlanerit Ilinniusiorfiup aningaasalersuinermigut ordbogit aqqutigalugit naqitanngortittarpai. Tamatumuuna saqqummersittakkat ilaatigut akuerisaanngitsunik, inuilli ataasiakkaat piginnaasaat malillugit, saqqummersartut ippigineqartalermata, Oqaasileriffik Oqaasiliortut sinnerlugit aamma Ilinniusiorfik qanittumik suleqatigiilerput; ordbogit tamanit atoriaannaat aamma taaguusersuutit saqqummerartut oqaasertaat eqqarsaatigalugit ataqatigiissumik suliareqatigiittalerniarlugit. Suleqatigiinneq tamanna kinguneqarluarpoq. Oqaasersiorfiup saqqummersereernerata kingorna Oqaasileriffiup qarasaasiat atortoralugit oqaatsinik suliaqarnerni suleqatai peqatigalugit aamma ordbogit siornatigut suliaareersut mobilikkut oqarasuaatitigut aaneqarsinnaanngorsarneqarput i- luatsittumik, taamaalilluni 2011-mi ukiup naanerani oqaarasuaatit mobiilit internetimut attavillit Androidimik iphonemillu atuisut tamarmik ordbogimik tigooqqaasinnaanngorput. Oqaaseq ordbogimik ujaasissut tassaalluni ordbogit. Ordbogiliornermi najoqqutassanik suliaqarneq Oqaasileriffiup aamma Ilinniusiorfiup taamatut suleqatigiinneratigut aamma maanna pilersaarusiorneqarpoq ordbogiliornerni najoqqutassanik suliaqarneq. Tassani siunertarineqarpoq ordbogit maannamut suliaasartut, Jonathan Petersenip suliaa ordbogêraĸ eqqaassanngikkaanni, kalaallit oqaasii aallaaviginagit suliaagajuttarmata iluarsiivigineqarnissaat, tassungalu atasumik najoqqutassatut atugassiat maanna piareersarneqarput. Taakku naammassippata kalaallisuumit kalaallisut nassuiaaserlugit tuluttuumut ordbogimik inuusuttunut meeqqat atuarfiannit naammassisunut naleqquttumik aallaqqaateqariarluni, iluseq imaluunniit ilisserut taanna atorlugu annertusarsinnaanngorlugu aamma oqaatsinut allanut nuussinnaanngorlugu. Maanna oqaatsit akuerisat annertuut siornatigullu ordbogiliaasartunit annertunerusut katersani pigineqarmata suliap pisariunersaa taanna ilisserusiorneq naammassippat sulianik tulleriiaarinissaq pisariinerussasoq takorluugaavoq. Suliami tassani suleqatigipput: Oqaasileriffik, Ilinniusiorfik, Dansk Sprognævnip sulisua ordboginik suliaqartarnermi misilittagartooq ataaseq, aamma USA-mi Chicagomi Universitetimeersut marluk ilinniartuilu pingasut National Science Foundationip akiligaanik suleqatigineqarput. Tusagassiutinik suleqateqarneq Oqaasileriffiup KNR suleqatigalugu maanna ukiuni arlalinngortuni sapaatikkut radiukkut aallakaatitsisarnini 2011 naallugu ingerlatiinnarpaa. Malunnartumik aallakaatitassiaq sineriak tamakkerlugu inunnit soqutigineqarluni malinnaavigineqarlunilu Oqaasileriffiup suliaanik qanimut paasissutissanik aallerfiusarpoq. Tamatuma saniatigut aamma Oqaasileriffimmi atorfillit paarlakaallutik Oqaatsit minutsimut-mut aallakaatitassiortarput. Taanna 2011-imi ulluinnarni ullut allortarlugit ullormut marloriarluni aallakaatinneqartarpoq. 10

11 Nittartagaliortitsineq Ukiorpaalunni nittartakkatta ataavartumik ingerlalernissaa misiligartuarsimallugu, sapinngisamik tamakkiisumik atorsinnaanngortinniarlugu Nuummi nittartagalerisut dot.gl-kkormiut Oqaasileriffiup suliassippai. Sivisuumik uteqattaartumillu iluarsiniaqattaarlugu 2011-mi kiisami atorsinnaalerpoq, naak ilaanni kissaatigisatsinnut naleqqiullugu amigaateqartiteraluartoq suli pitsanngorsaataasinnaasunik suliaqartuarsinnarpugut. Suliaritinnera akisuvoq, pingaartipparpulli suliffiit tamakkuninnga suliat nunatsinniittut sapinngisamik atortorinissaat, misilittakkat nunatsinniiginnartutut ingerlaavalersinniarlugit. Maanna Oqaasileriffimmi sulisut oqaatsinik akuerisanik nutaanik nittartakkamut ivertiterisinnaanerat suli suliassaavoq, taamaattoq tamakkiisumik ujarlerfigineqarsinnaanera iluatsikkiartorpoq. Nutaamik nittartagaqalernerup kinguneraattaaq atuisut suminngaaneernersut aammalu oqaatsit suut ujartortarneraat malinnaaffigisinnaanngoratsigik mi nittartakkakkut oqaatsit ujartorneqarnerpaasimasut danskisuujunerupput, taakkualu kalaallisut qanoq taaguuteqarneri alakkarterneqartarlutik, soorlu makkuusut: ordbog (304-rariarlugu alakkarneqarsimasoq), sagsbehandler (128), strategi (120), Greenland (104), holdning (96), effektiv (88), moral (88), formel (80), forudsætning (80), adfærd (72) il.il. Nittartagaq qulaani pineqartoq 2011-imi riarluni iserfigineqarsimavoq. Immikkut maluginiagassat ilagaat Qallunaat Nunaanniit nittartakkap alakkarneqartarnerata 43,92%-inik qaffariaateqarsimanera, tassalu 2010-mi Qallunaat Nunaanniit ukiumut nittartakkatsinnut alakkaasimasut iusimariarlutik 2011-imi nngorsimammata. Tamanna allannguut annertooq ordboginik suliaqarluta nittartakkakkut mobilikkullu atorsinnaalersitsinitsinnik patsiseqarnissaa ilimanaateqarpoq. Takussutissaq imi oqaasileriffik.gl-imut alakkaasut suminngaaneerneri Danmark Kalaallit Nunaat USA Tyskland Canada Sverige Norge Spanien England Finland 11

12 Ilitsoqqussaralugu Oqaatsit Ulluat 2011-mi pisarnertut Oqaasileriffiup nunat tamalaat akornanni Ilitsoqqussaralugu Oqaatsit Ulluat Nuummi nalliussivaa, tamanna pivoq februaarip 21-anni nal miit mut Ilimmarfimmi. Ullormi tassani UNESCO-p nalunaarusiaa saqqummiunneqarpoq qulequtalik Oqaatsit illersorniarlugit, siuarsarniarlugit, aammalu assigiinngissitaartuunerat ataavartinniarlugu paasissutissiinermut attaveqaqatigiinnermullu atortorissaarutit. Unnummi tassani ilaatigut makkua saqqummiunneqarput: kalaallisut ordbogit elektroniskiusut, nunat aqqinik nalunaarsuineq, qarasaasiamik tapertaqarluni oqaasilerineq sprogteknologi. Saqqummiussuinerni NAIP-kkormiut akunniliisarput erinarsorlutillu aliikkusersuinertalinnik assut qiimmatsitsilluartunik imi Nuummi Ilitsoqqussaralugu Oqaatsit Ulloqartinneqarnerani allagartaliussaq ima isikkoqarpoq. Takussutissaq 5 12

13 2011-mi inuit aqqi pillugit suliat Oqaasileriffimmi kalaallit aqqi pillugit sullissinermi ukioq 2011-mi malunnarnerpaaq tassaavoq Inuit Aqqinik Akuersisartunut saaffiginnittartut ukiunut siuliinut sanilliullugit amerleriaqqimmata. Kalaallit aqqisa isumaat pillugit paasiniaasut annertunerusimaqisut malunnartumik maanna ikiliartorusaalerput, paarlattuanik kalaallisut aqqit akuerisani nalunaarsorsimanngitsut akuereqqullugit inuit palaseqarfiillu saaffiginnittartut nalunaarsuisalerattali aatsaat taamak amerlatigilerput. Kalaallit aqqinut tunngaannaratik aamma aqqit allamiut aqqi Qallunaat Nunaanni akuerisaniinngitsut saaffiginnissutigineqartaannarput. Ukioq 2011-mi Inuit Aqqinik Akuersisartut (IAA) ataatsimiinniartarnerat ajornakusoorsimavoq aatsaallu ukioq naalersoq siulersuisut inissititersinnaasimallutik, taamaakkaluartorli i aqqutigalugu attaveqatigiittarneq pisarnermissut ingerlaannarsimapput mi saaffiginnittartut amerlassusii Takussutissaq 6 Ukioq 2011-mi aqqit pillugit saaffiginnittartut amerlassusii Jan Feb Mar Apr Maj Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec qaammat Ukiut siuliinisullu upernariartornerani ukiariartorneranilu aqqit pillugit saaffiginnittartut amerleriartarput mi apriili qaammat saaffiginnittut amerlanerpaapput katillutik 26-nik amerlassuseqaramik. Saaffiginnissutit septembari qaammat 22-nut amerleriarlutik aamma novembarimi 23-nut amerlipput. Tamatumunnga pissutaavoq aternut tunngassutillit allaffissornikkut suliareqqitassat suliassaqaalutsitsisimammata. 13

14 Takussutissaq imiit 2011-mut saaffiginnittut amerlassusii ukioq 2009-mi aqqit pillugit saaffiginnittut 229-ullutik amerlanerpaajusinnarlutik 2010-mi 177-inut appariarput 2011-milu amerliallallutik 194-iugamik. Ukiuni kingullerni kalaallisut aqqit isumaat pillugit paasiniaasut amerliartuinnarsimasinnarlutik 2009-mi amerlanerpaalerput katillutik 154-iugamik. Aappaaguani ikileriangaatsiarput aqqit isumaannik paasiniaasut 93-iugamik 2011-milu suli ikileriarput saaffiginnittut 81-iugamik (ataani ilanngussaq takuuk). Tamatumunnga pissutaasorinarpoq aqqit isumaat pillugit paasissutissat nittartakkatsinnut ataavartumik kalaallisut, qallunaatut tuluttullu ikkussuunneqartalermata Takussutissaq 8 Aqqit isumaanik paasiniaasut 2007-imiit 2011-imut ukioq Paarlattuanik Inuit Aqqinik Akuersisartunut aqqit akuerisat akornanniinngitsut akuereqqullugit qinnuteqaatit ukiuni kingullerni malunnartumik amerliartorput ukioq 2011-milu aatsaat taama a- merlatigalutik katillugit 71-iugamik. Taakkunani katillugit 30-t ukiup ingerlanerani IAA-mit akuerineqarput, aqqanillit allaffissornikkut akineqarlutik akuerineqarput. Allaffissornikkut akuerisat 14

15 tassaagajunnerusarput ateq akuerisaneereersoq aalajangersimasumik uiguuserlugu atorneqarsinnaanersoq pillugu ikkut apeqqutit akineqareeraangata akuerisat akornanni allassimasuutigilernissaanik kissaateqartartut. Allamiut aqqinik Qallunaat Nunaanni akuerisani nalunaarsorsimanngitsunik akuereqqullugit saaffiginnittut katillutik 12-iupput. Taakku Qallunaat Nunaanni Kirkeministeriamut/Familiestyrelsemut akuersisartunut ingerlateqqinneqartarput. Taamatut ingerlateqqitat akornanni arfineq marluk Qallunaat Nunaanni akuerineqarput. Ukiup ingerlanerani aqqit akuereqqullugit qinnutigineqartut Inuit Aqqinik Akuersisartunit akuerineqarsimanngitsut Qallunaat Nunaannulluunniit ingerlateqqinneqarsimasut akornanni qinnutigineqartut pingasut qinnuteqartunit itigartitaajumanatik Oqaasiliortunut suliareqqitassanngortinneqarsimasut pingasuupput, taakkunanilu ataaseq kisimi nutaaliatut akuerineqarpoq. Takussutissaq 9 Kalaallisut aqqit akuereqqullugit qinnuteqaatit 2007-imiit 2011-mut ukioq Ataani kisitsisit tulleriiaarnerini saaffiginnissutsit suussusii 2007-imili nalunaarsuisaleqqaarnitsinniit ukiukkuutaartumik agguataarneri takuneqarsinnaapput. 15

16 Inuit aqqi pillugit Oqaasileriffimmut 2011-mi saaffiginnissutaasartut suussusii Takussutissaq 10 Qaammat Amerlass. Isumaa Akuereqqullugu Allat IAA-mit akuerisat Januaari (DK 2) Februaari Marsi (DK 2) Apriili (DK 1) Maaji Juuni (DK 1) Juuli (DK 1) Aggusti Septembari Oktobari Novembari Decembari Katinneri (DK 7) 30 (11) Ukiup ingerlanerani isumaa akuereqqulluguluunniit saaffiginnittartut saniatigut immikkoortoqarpoq ima qulequtsertakkamik Allat. Taakku suussusii agguataarnerilu ataani takuneqarsinnaapput: Qallunaatuumit kalaallisuunngorsakkat allamiullu aqqi (Junnuk, Ujuut, Katsiaat, Piili il.il.) 49-t 2007-imi Kalaallit aqqisa nalunaarsorsimaffiat saqqummersinneqarmat tapiliunneqarput aqqit qallunaat atereqqaarsimasaat aqqillu biibiliminngaanneersut kalaallit taaguisarnerinut tulluussakkat imiit nalitsinnut Oqaasileriffimmi nalunaarsukkat. Naak aqqit kalaallisuujunngitsut IAAmit oqartussaaffigineqanngikkaluartut, aqqit kalaallisut aalaakkaasumik taagorneqalereersut suuneri nittarsaanniarlugit siunnersuutaanerusutut tapiliunneqarput. Ukiup ingerlanerani saaffigineqartaannarpugut nalunaarsukkatta akornanniinngitsunik ilanngutillaqqusanik. Taamaattoq kisitsisinut 16

17 nalunaarsukkanut qulaaniittunut aamma ilaapput aqqit akuereqqullugit qinnutigisat Qallunaat Nunaannut suliassanngorlugit ingerlateqqitaasimasut, ilaat aqqit nunani allani isiginnaartitsisartut tusaamasallu aqqi Qallunaat Nunaanni akuerisaniinngitsut aammalu qallunaatut atermik isumaanik tunuliaqutaanillu paasiniaagaluartut. Taakku suliarisarinnginnerariarlugit internetim,i namminneq alakkartereqqullugit innersuuttarpavut. Taaguutit aqaataaqqaarsimasullu (Ajapa, Aqqappa, Varannguaq, Ooquna il.il.) 30-t Ukiup ingerlanerani ulluinnarni taaguutit aqaataaqqaarsimasullu akuerisaniinngippata akuereqqullugit qinnutigineqartut amerlisimapput. Naak tamarmik akuerineqartanngikkaluartut nalunaarsukkanut ilanngunneqartarput. Qanoq allanneqassappat 19-it Aqqup qanoq allanneqarnissaa pillugu saaffigineqartarpugut. Ingammik allattaasitoqaq atorlugu naqinnerit sorliit atorlugit qanoq allanneqartarnersut paasiniaasoqartarpoq. Apeqqutigineqartartut ilagaat aqqit marluk akornanni kittoraammik atuisarneq. Aamma ilaqarput nunani allani atuakkianit Nunatsinni pisuusaartitanit atiusaartitat ilumut kalaallit aqqinit kingoqqisuunersut paasiniaasunik. Naalisakkat (Avu, Arnaqa, Nuuna, Inuuti, Tupaarna il.il.) 17-it Ukioq manna kalaallisut aqqit naalisakkat akuerisat amerlasimapput katillugit 15-iugamik, sinneri marluk naalisakkat pillugit aperinerupput. Aqqit nutaaliat (Nuila, Navaruna, Nata il.il.) 8-t Aqqit nutaaliat akuerisaniinngitsut arlaqarput. Ilaat akuerineqarput ilaallu akuerineqaratik. Kinguliat (Kuuitsi, Villadsen il.il.) 4-t Kinguliaq qanoq pilersimanersoq paasinnikkusuisunit aperisoqartarpoq ilaqarpullu kinguliat pioreersut isumaannut tunngasunik paasissutissanik nassiussisunik. Uiguutit 2-k Kalaallisut aqqit pioreersut qanoq uiguusersorneqarsinnaanerinik aperisoqartarpoq. Allagaqarlutik aperisimasut marlussuit nalunaarsorneqarsimagaluartut amerlaqaat oqarasuaatikkut tamakku pillugit paasiniaasartut, ingammik palaseqarfinnit sianertartut -nnguaq, -varaq, -kkuluk il.il. uiggiunneqarsinnaanersoq paasiniaallutik. Akuerisani atuakkami IAA-p atsersuisarnermut ilitsersuutaani immik. 2-mi tamanna allassimagaluarpoq. Oqarasuaatitigut aperisartut immikkut nalunaarsorneqarneq suli ajorpavut Suli akineqanngitsut 12-it Ukioq manna aqqit pillugit saaffiginnittartuni suli akineqanngitsut aqqaneq marluupput (Amajuna, Simigaq, Kavauvak il.il.), ukiup siuliani 13-iusut. Taakku immikkut sagsmappeliuunneqartarput 17

18 paasissutissanik siumuisoqartillugu ingerlaavartumik katersuiviusunik. Aqqup isumaa tunuliaqutaalu sukumiisumik paasisaqarfigineqassagaluarpat saaffiginnissimasut ilisimatineqartarput. Saaffiginnittartut oqaatsit atugaat eqqarsaatigissagaanni 2011-mi ima agguataarsimapput: Kalaallisut 139, Qallunaatut 48, Tuluttut 5, allat (svensk/inuktitut) mi: Kalaallisut 132, Qallunaatut 29, Tuluttut 13. Inuit aqqinik nalunaarsuineq Ukioq 2005-ip kingorna aqqit akuerisat avataatigut kalaallit aqqinik misissuinermi siumortakkanik nalunaarsuineq aallartippoq. Taakku saniatigut aamma aqqit katersat allaatigisaneersut atuakkianeersullu piffissaqartillugu nalunaarsorneqartarput. Tamanna pingaartissimavarput aqqit pillugit misissuisarnermi pilertortumik ujaasisarnissaq oqilisarniarlugu, aamma kulturikkut oqaluttuarisaanermi aqqit akuerisaniinngikkaluartulluunniit katersatut pigilernissaat pingaartikkatsigu. Taakku saniatigut 2010-mi Alaskami Iñupiat aqqi 589-it nalunaarsorpavut, 2011-milu Nunavumi Taiguusiliuqtiit qaninnerusumik suleqatigileratsigik taakku suleqatigalugit aamma aqqit Nunavumeersut 899-it nalunaarsugaatitsinnut ilanngupput. Nunavumiut suleqatigalugit aqqit taakku sanillersuullugit nunagisatsinni assigiissut nalunaarsorpavut, suliarlu naak suli ingerlagaluartoq maluginiarparput Nunavut Alaskamiullu aqqisa akornanni assigiissut pissuseqatigiissullu ilimagisamit amerlanerorpasissut. Taakku saniatigut aamma Knud Rasmussenip 5. Thuleekspeditionimi angalanermini Inuit aqqinik allaatiginnittarnera nalunaarsuivigalugu aallartipparput, amerlasuutigut qanoq pilersimanerinik isumaanillu allaatigisaqartarmat misissuinitsinnut ilapittuutaalluartarmata. Nalunaarsuinermi suliat pisariusarmata neriunarpoq nalunaarsuinermi ilinniartumik ikiorteqarnissaq aqqutissiorneqarsinnaasoq. Aqqit pillugit atuakkiassaq Aqqit isumaannut tunngasunik saaffiginnittartut ikiliartornerat ilutigalugu piffissaq atorneqarsinnaanngorpoq akissusiarineqarsimasut eqikkarlugit suliarinissaannut nittartakkamullu oqaatsit pingasut atorlugit ilioqqarnissaannut. Manna tikillugu aqqit 600-t sinnerlugit sukumiisumik akissusiorneqarsimalerput, misissuinermullu atatillugu nalunaarsukkat isumaannut tunngasinnaasut arlalissuupput. Kalaallit Aqqisa Nalunaarsorsimaffiat 2007-imi saqqummermat aqqit kinguliallu katillugit upput kinguliat 100-juullutik. Ukioq 2012-imi siunniusimaneqarpoq aqqit pillugit paasissutissanik imalimmik atuakkiortoqassasoq. 18

19 Misissuisarneq allagaataasiviliornerlu Aqqit pillugit misissuisarnermi paasissutissat annertuut katersorneqarsimapput taakkulu katersaatit immikkut sagsmappeliuunneqarsimalerput makkuninnga imallit: Angakkut/toornat oqaasii. Ukiuni kingullerni paasinarsiartorpoq aqqit pisoqaanerusut angakkut/toornat oqaasiinit naggueqartitertut. Tamanna pissutigalugu Oqaasileriffimmi katersat angakkut/toornat oqaasiinut tunngassutillit annertungaatsiartumik ilaartorneqarput. Pilersaarutaavoq taakku qarasaasiamut immiunneqassasut qinerlerfigilertorsinnaanngortillugit. Kalaallit aqqi pillugit tusagassiutitigut allaatigisat Atuagalliutitoqqani Avannaamiutoqqanilu allaatigisanilu allani ukiut ingerlanerini kalaallit aqqi pillugit oqallinneq allaatiginninnerlu soqutiginaateqarmata immikkut katersuganngortinneqarput. Atsiisarneq pillugu allaatigisat Aqqit pillugit ilisimatuut allallu tusaatini allaatigisaat, oqaluttuatoqqani aqqit pillugit databasemi qulequttat assigiinngitsut pillugit paasissutissat immikkut katersorneqarsimapput. Tassungattaaq ilaapput - Ilaqutariit akornaminni taaguutaannut misissukkat. - Naasut orpiillu taaguutaat katersat. - Miluumasut taaguutaat katersat. Misissukkat akilertorneqarsinnaanngitsut immikkullu soqutiginaatillit Aqqit isumaat tunuliaqutaallu pillugit saaffiginnittoqarsimatillugu akilertorneqarsinnaanngippata immikkut paasisutissanik peqarpat sagsmappiliuunneqartarput. Taamatuttaaq aqqit immikkut soqutiginaateqarsimappata alakkarteriaannanngorlugit mappiliuunneqartarlutik. Inuit aqqinik suliaqarnermi angalanerit Barcelonami ataatsimeersuarnermut najuukkiartorneq Inuit Aqqinik Akuersisartut kissaatiginninneratigut International Congress of Onomastic Sciences (ICOS Nunat tamalaat akornanni nunat inuillu aqqit pillugit ilisimatusartut ataatsimeersuarnerat) Barcelonami Spaniami septembarip tallimaanniit qulingiluaannut ingerlanneqartumi Oqaasileriffimmi ulluinnarni aqqit pillugit ingerlatsisoq peqquneqarpoq najuukkiartussasoq. Peqataasut inuppassuupput sammisallu ujameriattutut oqaatigineqarsinnaallutik. Annerusumik najuuffigineqarput nunat inoqqaavisa atsersuisarnerannut tunngassutilinnik ilisimatusartut oqalugiaataat. Najuuffigisat ilaat soqutiginarnerit tassaasimapput Canadami nunat inoqqaavisa akornanni nunanik atsersuisarneq pillugu akuersisarnerup oqaluttuassartaa André Lapierre, University of Ottawameersumit ingerlanneqartoq. Immikkullu soqutiginarsimavoq Michael Walsh, University of Sydney, Australiameersup oqalugiaataa Australiami nunat inoqqaavisa inunnik atseeriaasiat pillu- 19

20 gu paasisimasaminik oqalugiarnera; qanga siulitta atsersuisarnerannut assingusumik atsersueriaaseqarsimanerat, toqusoqarsimatillugu paqumisuttarneq, ateeriittarneq, aterutsersuisarneq. Tuluit Nunaanni kingulianik misissueriaatsit metodet sorliit atorlugit aallunneqartarnersoq, Azerbaijanimi oqaluttuatoqqat aallaavigalugit inuit aqqinik misissueriaaseq, Israelimiut meeqqaminnik atsersuisarnerannut ileqqut sorliit aallaavigalugit toqqaasarnerat allarpassuillu saqqummiussuunneqarput. Aqqit pillugit sammisallit arlallit oqaloqatigineqarput attavigineqalerlutillu, ingammillu aqqit pillugit ilisimatusarnermi misissueriaatsit teoriillu atorneqartartut pillugit paasissutissanik katersuiviuvoq. Inuit Aqqinik Akuerisartut Inuit Aqqinik Akuerisartut marsi qaammat 2011-mi nutaanik ilaasortartaarput: Sofie Petersen, Eva Møller Thomassen aamma Lotte Holm. Ukioq 2011-mi sisamariarlutik ataatsimiipput, aatsaalli decembari qaammat siulittaasumik tullianillu qinersisoqarluni. Siulittaasunngorpoq Sofie Petersen, tulliatut qinerneqarpoq Eva Møller Thomassen. Naak aqqit akuereqqullugit qinnuteqaatit aatsaat taamak amerlatigigaluartut, ilaasortat suliassaqarpallaarlutik tamarmiullutik aalajangiisinnaallutik naapinniarnerat ajornakusoorsimavoq, taamatullu allattaasoq ukiup ilangaatsiarsua Oqaasiliortunut allatsitut kingoraartaammat suliassat ingerlanniarneri imaannaanngitsuusimapput. Ukiup naalernerani IAA-p ilaasortaqarneratigut nutaamik aaqqissueqqittoqassasoq oqallisaagaluarpoq, ilaatigut ilaasortat amerlinissaat imalt. aalajangeeriaaseq allatut ingerlanneqassanersoq oqallisigineqarlutik. Tamannali aatsaat 2012-imi aalajangiiffigineqarpoq mi aamma aqqit akuerisat Inuit aqqisa nalunaarsorsimaffianni 2007-ip kingorna akuerineqartartut ataatsimut katersorneqarput katillutik 123-usut. Taakkunani arnat aqqi 49-ut, angutit aqqi 28- t aqqillu tamanit atorneqarsinnaasut 36-t. Nittartagaq Marsi qaammat tikillugu IAA-mit aqqit akuerisat inuillu aqqisa isumaat pillugit akissusiarineqartartut ingerlaavartumik ikkussorneqartaraluartut unipput nittartagaq nutaamik ilusilersorneqarmat. Ilioqqaariaaseq nutaaq allanngormat nittartagalerisut ilitsersuinissaat aaqqissutissallu aaqqinneqarnissaat suliamik nangitseqqinnissamik utaqqimaarneqarput. 20

21 2011-mi suliat nunat aqqinut tunngasut 2011-mi Oqaasileriffimmi nunat aqqinik suliaqarnermi suliassat assigiinngitsut makkua suliarineqarput: * Nunat Aqqinik Aalajangiisartunik ataatsimiisitsinerit, * saaffiginnissutit nunat aqqinut tunngasut, * Aatsitassanut Ikummatissanullu Pisortaqarfimmiit saaffiginnissutit, * nunat aqqinik nalunaarsuilluni katersineq, * nunat aqqisa oqaluttuassartaannik nalunaarsuilluni katersineq, * nunat aqqinik nalunaarsugaataareersunik mapinfo-mut inissitsiteri neq, kiisalu * immat assingisa nutarterneqartut misissorneqarneri. Saaffiginnissutit nunat aqqinut tunngasut aamma NAA-p ataatsimiittarneri Oqaasileriffiup suliassaasa ilagivaat apeqqutit nunat aqqinut tunngasut inunnit pisortaqarfinniilluunniit apeqqutigineqarsimasut akineqartarnissaat mi nunat aqqinut tunngasut saaffiginnissutit 66-iupput. Taakku ilaat Nunat Aqqinik Aalajangiisartut ataatsimiinneranni aamma nalunaarsuinermeersut tunngavigalugit aalajangiiffigineqartarput mi ataatsimiinnerit 13-riarlutik pisimapput. Suliassallu annertussusii aallaavigalugit Nunat Aqqinik Aalajangiisartut ataatsimiinneri ingerlanneqartarput. Ataani takuneqarsinnaapput saaffiginnissutit sumut tunnganersut, suminngaaniillu saaffiginnissutaasimanersut: Nunat aqqinut tunngasut saaffiginnissutit ima imaqarput: Aatsitassanut Ikummatissanullu Pisortaqarfimmiit saaffiginnissutit Nunat aqqi akuerisat sorliunersut pillugit saaffiginnissutit Nunat aqqi qanoq isumaqarnersut pillugit saaffiginnissutit... 6 Nunap aqqanut atsiunneqarsimasoq paaserusullugu saaffiginnissut... 5 Nunat aqqi akuerisat sumi nassaassaanersut pillugit saaffiginnissutit... 4 Kalaallisut pisortatigoortumik ateqarnersut pillugit saaffiginnissutit... 3 Nunat aqqisa qanoq allanneqartarneri pillugit saaffiginnissutit... 3 Immap assingani allassimasussat pillugit saaffiginnissutit... 2 Naggueqatitsinni nunat aqqi pillugit paasiniaasut... 2 Nunap aqqa sumiinnersoq pillugu saaffiginnissutit... 1 Assigiinngitsut... 7 Katillutik

22 Nunat aqqinut tunngasunik saaffiginnittut suminngaanniit saaffiginnissimaneri: Nunatsinniit saaffiginnissutit o Aatsitassanut Ikummatissanullu Pisortaqarfimmiit saaffiginnissut 20-t o Saaffiginnissutit allat 24-t. Danmarkimiit saaffiginnissutit Finlandimiit saaffiginnissut... 1 Alaskamiit saaffiginnissut... 1 Tuluit Nunaanniit saaffiginnissut... 1 Svejtsimiit saaffiginnissut... 1 Nunavumiit saaffiginnissut... 1 Irlandimiit saaffiginnissut... 1 Ukiuni pingasuni Oqaasileriffimmut nunat aqqi pillugit saaffiginnissutit amerlassusii: Takussutissaq Amerlassutit Saaffiginnissutit Nunat aqqinik nalunaarsuilluni katersineq Oqaasileriffiup pilersitaaneratigut qangaanit nunat aqqinik nalunaarsuinerit katersallu annertusarneri ingerlaqqipput. Nutaanik atortoqarluni inuttaqarlunilu nunat aqqinik nalunaarsuineq katersinerlu 2007-imi aallartinneqarpoq, 2011-milu nalunaarsuinerup katersinerullu ilamerni ingerlanneqarlutik mi illoqarfiit Tasiilaq Illoqqortoormiullu nunat aqqinik nalunaarsuilluni katersiartorfigineqarput, nunaqarfiillu aamma tikillugit nalunaarsuiffigineqarlutik. Nunaqarfiit Tasiilap eqqaaniittut nunat aqqinik nalunaarsuiffigiartorfigisat tassaapput: Isortoq, Tiniteqilaaq, Kulusuk, Kuummiit aamma Sermiligaaq. Sumiiffiit tikinngikkaluarlugit nunat aqqinik pissarsiffigisimasavut tassaapput Qaanaap eqqaa, Atammiup eqqaa, kiisalu Qullissat eqqaat. Nunat aqqi siornatigut nalunaarsugaatiginikuunngisavut 2011-mi katersorlugit nalunaarsugaatigilikkavut 1312-iupput, taakkunani 610-t akuerineqareersut 702-t peqquteqartumik suli akuerineqanngikkallartut. 22

23 Takussutissaq 12 Sinerissami nunat aqqinik nalunaarsuinermi nalunaarsoqqaakkat Ukiumut amerlassutsit Nunat aqqinik nutaamik nalunaarsuillunilu katersilernermiit 2011-p naanerata tungaanut nunat aqqi nalunaarsugaatigisimanngisaraluavut nalunaarsugaatigilikkavut katillutik iupput mi nunat aqqinik nalunaarsuilluni katersinerup saniatigut nalunaarsugaataareersut naqqiissutigineqarlutik pisortatigoortumik allanngortinneqartut 149-upputtaaq. Nunat aqqinik nalunaarsuinitta ingerlannerani suliatta ilagisarpaat nunat aqqi nalunaarsugaataareersut qarasaasiami nunap assinganut mapinfo-mut nunat aqqi ataasiakkaarlugit inissaviannut inississortarneri mi nunat aqqi mapinfo-mi inissaviannut inissititikkat 4200-t missaanniipput. Nunat assingi marluk ataani takuneqarsinnaapput. Nunap assingani saamerlermi nunat aqqisa nalunaarsugaataareersut mapinfo-mut suli inissititerneqarsimannginneri takuneqarsinnaapput, talerperlermilu nunat aqqi nalunaarsugaataareersut inissititerneqarsimasut takuneqarsinnaallutik. Takussutissiat 13 23

24 Nunat aqqinik nutaasumik nalunaarsuinerup katersinerullu aallartinneraniit nunat aqqi mapinfo-mi inissaviannut inissititikkat iupput. Nunat aqqinik nutaamik nalunaarsuillunilu katersilernermiit maannamut nunat aqqi nalunaarsugaataareersut mapinfo-mi inissaannut inissilluakkat sukumiinerusumik ataani takuneqarsinnaapput: Takussutissaq 14 Mapinfo-mut inissilluakkat Inissilluakkat am erlassusii Immat assingisa nutarterneqartut misissorneqartarneri 2011-mi nunat aqqinik suliaqarnerup ilagaa immat assingisa nutarterneqartut misissoqqissaarneqartarneri. Nunat assiliortut Kort- og Matrikelstyrelsikkormiut immat assingi pappiaraasut misissoqqissaagassat Oqaasileriffimmut nassiuttarpaat, misissoqqissaareeraangatsigillu naqqiissutissat Kort- og Matrikelstyrelsikkormiunut nassiuttarlutigik. Nunat aqqi Nunat Aqqinik Aalajangiisartunit pisortatigoortumik akuerisaareersimasut akuerineqaqqammersullu tunngavigalugit misissueqqissaarneq ingerlanneqartarpoq, nunat aqqi immap assinganiittut kukkuneqannginnersut misissoqqissaarneqartarlutik nunallu aqqi immap assingani ilaanngitsut ilanngussinnaasutut isigisat ilannguteqquneqartarlutittaaq mi immat assingi pingasut Oqaasileriffimmut misissoqqissaagassatut nunat assiliortunit Kort- og Matrikelstyrelsikkormiunit nassiunneqarput, tamarmillu misissoqqissaarneqareerlutik naqqiissutaasunik ilaatigut annertuunik nunallu aqqinik ilannguteqqusanik amerlasuunik ilaqarlutik uterteqqinneqareerlutik. Ataani takuneqarsinnaapput immat assingi sorlerpiaat misissoqqissaarneqareerlutik nunat assiliortunut nassiunneqarsimanersut: Immap assinga 1333 Immap assinga 1331 Immap assinga 1352 Nunat Aqqisa oqaluttuassartaasa katersorneri 2011-p ingerlanerani nunat aqqisa oqaluttuassartaat 200-t missaanni amerlassuseqartut nunat aqqinik nalunaarsugaatitsinnut ilanngussorneqarput, taakkunani amerlanerit allamiut atsiisimaneranneerlutik. 24

25 Qarasaasiat tapertaralugi oqaatsinik suliaqarneq Oqaaserpassualeriffimmi suliassat assigiinngitsut eqqarsaatigalugit 2011-mi automatip, oqaaserpassualerissutit tunngaviata pitsanngorsarneqarnera piffissartornarnerpaajusimavoq, suliarlu tamanna suli pimoorullugu ingerlanneqarpoq. Tamatuma saniatigut Katersat, tassa oqaatsit assigiinngitsut pingasut atorlugit oqaatsit isumaannut databasip ineriartortinnera ingerlassimavarput, maannalu Kalaallit Nunaata ordbogiinit tamanit annersanngorsimavoq. Beatrinep MA-tut Language Technologymi ilinniarsinnaaneranik neqeroorummik pilersaarusiuunniarnera piffissamik annertuumik 2011 atuiffiusimavoq. Beatrinep cand.mag.-itut ilinniarnerminut atatillugu Oqaasileriffimmi suliffimmi saniatigut MA ingerlatissavaa, taamaattumillu ilinniarnerminut malinnaaniarluni piffissaq annerpaaq tassunga atorsimallugu. Automati pitsanngorsarneqarpoq Automati ilisimaneqareersutut maannamut annertungaatsiartorsuanngorsimavoq, tamannalu aamma isumaqarpoq oqaatsinik uiguutinilluunniit annikitsunik automatimut ilanngussinerit tamarmik oqaatsinik millionilippassuarnik pilersitsisartut, kisiannili oqaatsit pilersinneqartut tamarmik oqaasiviuneri ilimanaratik. Automatimi oqaatsit sannaat assigiinngitsut atatinneqarsinnaasut maanna takorlooruminaallisimapput taamaattumillu aamma qarasaasiat sukkanerpaagaluartulluunniit passussinnaasaasa killingi qanilliartorlugit, taammaalillunilu Kukkuniiaat version 3.0 pitsanngorsarneqartigani qarasaasiani nalinginnaasuni iluamik ingerlanneqarsinnaanani. Allamik periarfissaqanngimmat immikkoortiterineq aallartinneqarsimavoq. Siullermik oqaaserpassuit hundredtusindiliusut arlalinnik iluseqartut soorlu: 1. Oqaasileriffik = 2. oqaasileriffik = 3. o- qaasileri+vik = 4. oqaaseq+liri+vik, annikillisarneqarlutik piiarneqarlutilluunniit, aappaattut oqaatsit automatimik pilersinneqartut oqaasiusinnaagaluartulluunniit kisiannili oqaatsitut artorneqarnissaat ilimanaateqanngitsut oqaasinngortinneqassaarlutik. Periuseq tamanna piffissaajarnartorujussuugaluartoq maanna ingerlallualereerpoq, siornatigullu automatimut ikkussaqarsimatilluni qarasaasiap oqaatsit pilersinneqarsinnaasut katersortarneri minutsinik nik sivisussuseqaraluartut maannamut minutsit taamaallaat 15-it missaannaaniilersimallutik. Minutsit pineqartut annikilligaluartut taamaattoq suli ajornartorsiutinik pilersitsisarput, assersuutigalugu Kukkuniiaat Macimut atorsinnaasoq qarasaasianut sukkanerpaanut taamaallaat maanna neqeroorutigineqarsinnaalluni. Suliap matuma ingerlateqqinneratigut naatsorsuutigineqarpoq aasaq nallertinnagu minutsit eqqartorneqartut minutsinut qulinut sinnilaarlugilluunniit appartinneqarsimassasut, tamannalu iluatsippat automati qarasaasiani tamani naleqquttumik ingerlanneqarsinnaalissaaq. 25

26 Katersat saniatigut ineriartortinneqarput Katersat ataavartinniarnerat ineriartortinnerallu suliaavoq suliassaqarfiit assigiinngitsut marluk akornanniittoq. Siullermik Oqaasiliortut suliassaasa nalinginnaasut akornaniilluni, aappaattullu Oqaaserpassualeriffimi suliassat nalinginnaasut akornaniilluni. Ajoraluartumik suliassanut taakkununnga naammattunik atugassanik isumalluuteqanngilagut, uffa pisariaqartinneqaraluartut. Suliassarli tamanna uninngatinneqaannartussatut isiginnginnatsigu saniatigut ingerlataraarput uffa isumaqaraluarluta uagut suliassat taakku akisussaaffiginatigik. Oqaatsinik annertuunik katersanik nunatsinni peqanngikkutta oqaatsit ataasiakkaat oqaaseqatigiinni qanoq ittuni inissisimasinnaanerinik ujarliutit pissarsiarisinnaanngilavut, Oqaaserpassualeriffiullu tamanna anguniagassatut isigaa. Tamannami siunissami kalaallisut oqaaserpassualerissutit tunngavigisussaammassuk. Taamaattumik Katersat ineriartortinniarlugit periuseq aalajangersimasoq ingerlatilersimavarput, tassa ullup suliffiusup naalernerani akunnerit kingulliit Katersat ineriartortinnerinut atortarlutigu. Katersat katillugit maannamut oqaatsinik ujarneqarsinnaasunik sunik imaqarput, kalaallisut oqaatsit ullutik (leksemit assersuutillu ataatsimoortillugit) Kalaallit Nunaannilu ordbogit pigisatta maannamut annersaralugu. Oqaatsit pineqartut saniatigut qallunaatut leksemit, isumaannut tunngasunik paasissutissanik imallit iupput. Siunissami taakku atorlugit kalaallisut oqaatsit nutaat pilersinneqarsinnaapput aamma kalaallisut ordbogit suliaqarfinnut aalajangersimasunut tunngasut siunissami ajornanngitsumik maskiina atorlugu pilersinneqarsinnaapput, tamannalu leksikografimut (ordbogiliortarnermut) tunngasunik suliaqarfinnut nutaaliaasunut tamanut pinngitsaaliissutaanngikkaluartumik piumasaqaataasarpoq. Ilanngullugu taaneqarsinnaavoq Katersat maannamut tuluttut oqaatsinik ujarlerfigineqarsinnaasunik iusunik imaqarmat, taamaammallu kalaallisut-tuluttut-kalaallisut ordbogitut pissuseqartumik aamma atorneqarsinnaalluni. Qarasaasiamut oqaatsinik ikkussuussineq taariikkatsitut kissaatigisatsinnit arriinnerusumik ingerlavoq, taamaattorli nalunaarutigineqassaaq 2011-mi oqaatsit it annerusumik minnerusumilluunniit nutarsaaffigineqarsimammata, taakkunanngalu oqaatsit it nutaajullutik. Oqaaserpassualeriffiup nittartagaa Qulaani eqqartorneqartut Katersat Oqaaserpassualeriffiup nittartagaani immikkoortumi Katersani ujarlerneq -mi nassaarineqarsinnaapput. Immikkoortumi Katersani ujarlerneq -mi kalaallisut, qallunaatut aammalu tuluttut oqaatsit ataasiakkaat nassaarineqarsinnaapput. Oqaatsip ujarneqartup sorpiaanera aammalu qanoq qallunaatut tuluttulluunniit taaneqartarnera tassani takuneqarsinnaalluni. Tassa naatsumik oqaatigalugu, immikkoortoq Katersani ujarlerneq ordbogitungajak pissuseqarpoq, kisiannili ordboginit paasissutissartaqarnerulaarluni. 26

27 2012-imi saqqummersitassat pingasut piareersarneqarput Ulluinnarni suliassat nalinginnaasut saniatigut 2011-mi piffissaq annertooq atorsimavarput kukkuniiaatit silarsuaanni naammassisatsinnik ingerlatitseqqinnissamik periarfissat pilersinniarlugit. Maannalu aamma qarasaasiakkut atuffassissut (talesyntese), suliassaqarfik nutaajulluinnartoq O- qaasileriffiup pisussaatitaaffiisa ilagisaat, kisiannili aallartinnerani oqaaserpassualerinermik tunngaveqartinnani pilersinneqarsinnaanngitsoq, piffissap ilaanut atorsimallutigu. Kukkuniiaat version 3.0 Kukkuniiaat ukiut sisamat qaangiuttut nutarsarneqarpoq version 2.0-imut 90% missaaniittumik atorsinnaassuseqarluni. Tamatuma kinguninnguatigut oqaaserpassualerinermik suliat ilisimaneqareersutut piffissap ilaa matugallarneqartariaqarsimapput, aningaasassaqannginneq pissutigalugu. Taamaalilluni ukioq 2008 aserfallatsaaliuinermut annerusumik atorneqarsimalluni marreqqagaluarlunili univinnikuunani. Tamanna aningaasat tungaasigut aammalu siuariartornerup tungaasigut akisusimaqaaq. Tamatuma kingunerisa ilagisimavaat Windows7 MSOffice2010-p saqqummernerani Kukkuniiaatip tassunga atorsinnaalersinnissaanik neqerooruteqarsinnaasimannginnerput, aammalu manna tikillugu Kukkuniiaatip atorneqarnissaanut pilersuisorisimasarput, finske Lingsoft, allatullu qinigassatuarisimasarput hollandske Polderland, marluullutik akiliisinnaajunnaarlutik nalunaaruteqarsimammata kingornatigullu matullutik. Taamaalilluta Kukkuniiaat version 3-p atulersinnissaanut periarfissaqarsimanngilagut uffa qangali piareeqqasimagaluartoq, 95% missaanni maannakkut ukiuni arlaqalersuni atorsinnaassuseqaraluarluni, aammalu Kukkuniiat version 2 Office2010-mut nutarsarneqarnissaanut periarfissaqarsimanata. Inissisimaneq taamaattoq ajoraluartumik piffissaajarnermik kinguneqarsimavoq, kiisamilu mi programmørerput iluatsitsivoq MS kodit iluini suliaqarnissaminik pisinnaatitaaffilerneqarluni, taamatullu Nunat Avannarliit akornanni kisiartaagunarluni programmitsinnik Microsoftip programfladiini naleqqussaasinnaasutut neqerooruteqarsinnaalerluni, pingaartumillu akinik naleqquttunik akeqartitsilluni. Maanna Oqaasileriffiup pisortaata Kukkuniiaammik atortuulersitsinermut sulisissallugu imissimalerpaa, MSWordimiinnaanngitsoq aammali InDesign Macimi, taamaalilluni aviisinik suliaqartut aamma kukkuniiat atorsinnaalissallugu. Programmit pineqartut qaammatialunnguit qaangiuppata aaneqarsinnaalernissaat naatsorsuutigineqarpoq. Kukkuniiaat OpenOfficemut LibreOfficemullu Oqaaserpassualeriffik Tommi Pirinen Helsingfors Universitetimiit suleqatigalugu Kukkuniiaammut plug-in-it ineriartortippai, maannalu LibreOfficemi Oraclelillu OpenOfficeani naammaginartumik ingerlasinnaallutik, Macini Linuxinilu maskiinani 64-bits-iusuni 32-bits-iusunilu. 27

28 Taaneqareersutulli suli ajornartorsiutigaarput automatip angivallaalerluni qarasaasiani sakkukinnerusunik maskiinalinni naammaginanngitsumik ingerlasarmat, tamannalu pissutigalugu suli avammut nittarsaassimanatigu. Naatsorsuutigaarput tunngaviusumik automatip pitsanngorsarneqarnera ilutigalugu ajornartorsiut tamanna 2012-ip ingerlanerani aaqqinneqarumaartoq. Qarasaasiakkut atuffassissut (Talesyntese) Oqaasileriffik piffissami ikaarsaariarfiusumi aalajangersimavoq kalaallisut qarasaasiakkut atuffassissummik pilersitsinissamik suliaqarnermi peqataaniarluni. Naak tamakkiisumut isumalluutissaqanngikkaluarluta suliffeqarfiit neriorsorsimavagut inuup nipaa ilaarlugu nipit qarasaasiakkut pilersinneqarnissaannut input-datat pisariaqartut pitsaassusaannik qulakkeerinninnissaannillu suliaqarnermi peqataaffiginiarlugit. Tassunga atatillugu nipit nipinik assigiinngitsunik pingasunik atuilluni pilersinneqarsinnaasut (trigramminik taaneqartartut) t inississoreerlugit oqaatsinik assersuutinik pilersitsisimavugut, nipit assigiinngitsut atatinneqarsinnaasut tamaasa inissinniarlutigit. Maanna oqaatsit taakku Mikroværkstedet a/s suleqatigalugu Odensemi Audioteketimi immiunneqarsimalerput, nipillu Jesper Lisby Højvangimit Mikroværkstedimi sulisumit, nipinillu immikkoortiterinermut Ph.d.-usumit, immikkoortunut aggorneqartussaallutik. Qarasaasiamik atuffassissutitut sanaaq inerikkiartortitassaq siullerpaaq kalaallisut nipilik piareerneqarpoq pingasunngornermi januaarip 18-ianni. Sulili iluarsartuunneqanngilaq kukkunernillu ulikkaarluni, taamaattorli killorneqarnerani siullermi paasinarsinnaasumik atuffassisinnaalluni. Pissutsit allat Suli NMR-ip ekspertkomitéani, ASTIN-imut (Arbejdsgruppen for Sprogteknologi i Norden) ilaasussatut Per Langgård toqqagaaqqavoq. Upernaakkut workshoppertitsineq aaqqissuuppaat, taallugu 'Visibility and Availability of LT Resources' NoDaLiDa konferenceqarnerani Rigami pisoq. Taassuma kinguneratigut Sjur Nørstebø Moshagen peqatigalugu konferenceqarnerani qanoq pisoqarsimanera pillugu allaaserisat iluarsartuunneqarput taakkulu NEALT Proceedings Series, Vol mi saqqummersumi atuarneqarsinnaapput. Beatrine konferencimuttaaq peqataavoq. Maltami oqaaserpassualerisut nunarsuaq tamakkerlugu ataatsimeersuarnerattuulli Rigami pisoqarpoq, kalaallisut oqaaserpassualerissutit nunanit tamanit soqutigineqarlutillu alutorineqartorujussuupput. Teknologi atorlugu morfologimik passussisimaneq ajornaatsuinnaanngitsoq nersorniarneqartorujussuuvoq amerlaqisullu Kalaallit Nunaanni taama mikitigisumi taama pitsaatigisumik annertutigisumillu pilersaarusiortoqarsimanera malunnartumik ajasoorutigisorujussuullugu mi aningaasaliissutit DKK sprogteknologilerisunit pissarsiarineqarput kalaallisut ilitsoqqussarinagu oqaatsinik ilinniartitsinermut atortussanik ineriartortitsinissamut atugassaasut. Pilersaarutaasimasoq tassaavoq kalaallisut oqaaserpassualerissutit atorlugit programinik ilinniartitsissutaasinnaasunik pilersitsiortornissaq, saamiit Oahpha projektiattut ittunik. Ajoraluartumik tamanna iluatsissinnaasimanngilaq suliassanut aalajangersimasunut piginnaanilinnik pisariaqartunik 28

29 amigaateqarneq pissutigalugu, taamaattumillu projektip taassuma kinguartinneqarnissaa qinnutigineqartariaqarsimavoq. Aningaasat pineqartut maannamut ukiumi 2012-imi atugassatut nuunneqarsimapput, neriuutigineqarporlu suliassanik pineqartunik sulisussamik soqutiginnittumik oqaaserpassualerinermilu suliat ilinniartitsissutinut nuunneqarnissaannik ilisimasaqartumik pissarsisinnaanissaq. 29

30 Nunanik allanik suleqateqarneq Avannaamioqatigiinnik suleqateqarneq Nordisk Sprogmøde Avannaamioqatigiinni oqaatsinik aalajangersaanermi suliallit 2011-mi aggustip naalernerani Ilulissani ataatsimiitinnerat aaqqissueqataafigalugulu Oqaasileriffiup tikeraartitsisuuffigaa. Avannaamioqatigiit oqaatsit pillugit naapittarnerat ukiumoortumik pisartup 2011-mi qulequtaritippaat: ilitsoqqussaralugit oqaatsit, aappaattut oqaatsit, nunat eqqaamiorisat oqaasii aamma takornartat allat oqaasii. Taamatut nunatsinniit aaqqissueqataaneq kingulleq pivoq ukioq 2000-imi. Maannamut misilittagarilikkatsigut taasassaavoq Avannaamioqatigiit qanimut takunnillutik tusaallutillu kalaallit oqaasiisa inissisimalernerat soqutiginavissutut malinnaaffigigaat. Uagutsinnuttaaq taamatut akuliusimaneq suleriaatsinik ilinniarfiuvoq suleqatinillu ilisarsiffiulluni. Nalunaarusiornera Sprog i Norden-imi takuneqarsinnaavoq. Ataatsimiinnermi tassani Oqaasiliortunut ilaasortat aamma Oqaasileriffimmi sulisut pisinnaasut peqataapput. Ilulissani ataatsimeeqatigiinneq iluatsillugu aamma netværksmøde, tassa oqaatsinik aalajangersaasartut sulisuisa ataatsimeeqatigiinnerat, pivoq. Suliat peqataasut suliassatut aalajangersagaat tassaasarput suleqatigiissutissat. Ataatsimiinnermi tassani ilanngullugu aalajangiunneqarpoq ussersuutit pillugit suleqatigiiliortoqassasoq. Tamanna tunngavigalu nunatsinni Innarluutit Pillugit Ilisimasaqarfik Siunnersuisarfiutigisoq IPIS suleqatigalugu peqataasussatut toqqarneqarpoq: Henriette Malakiassen mi upernassakkut piareersaataasumik ataatsimiinnermi Katti Frederiksen meerartaarnerminut atatillugu sulinngiffeqartoq taarserlugu Lisathe Møller Kruse peqataavoq. Asseq 1 Assiliisoq: Lisathe M. Kruse 30

31 Ekspertgruppen Nordens Sprogråd Oqaatsinik aalajangersaasartut sinnerlugit Nordisk Ministerrådimit toqqarneqartarput immikkut paasisimasalittut suleqatigiiffimmut ilaasortat, taaguutillit Ekspertgruppen Nordens Sprogråd. Taakku Nordisk Ministerrådip suliassaqarfinnut oqaatsinut tunngassutilinnut siunnersuisorai. Nunatsinnit ilaasortaavoq Oqaasiliortut siulittaasuat, Carl Chr. Olsen, sinniisussaralugu siulittaasup tullia Stephen Heilmann. Avannaamioqatigiit suleqatigiinnut malittareqqusaat malillugit ataatsimiinnerit suliallu ingerlanneqartarput. Taakku siunissami qanoq inissisimajumaarnissaat maanna suli isumaqatigiinniutigineqarpoq, pingaartumik suliassaqarfinnut ilinniartitaanermut imaluunniit kultureqarnermut tunngasunut attuumassuseqartinneqassanersut. Højtniveaugruppen for Revision af Nordisk Sprogkonvention Avannaamioqatigiinni Ministerråd 2011-mi suleqatigiinnik toqqaaqqippoq suliap siornatigut suliaareersut inaarsarnissaanik suliaqartussanik, suliaq soqutiginartoq taanna tassa Avannaamioqatigiit Oqaatsit pillugit Isumaqatigiissutaata, Nordisk Sprogkonventionip, nalitsinnut naleqqussarnissaa. Suliap ilagisassai siornatigulli sammineqartareermata ataasiarluni ataatsimereernerup kingorna iluarsartuussiissutissat inaarsarneqarput, naalagaaffiit isummernissaminnut tunngavissaattut. Taakku akuersissutigineqassappata naalagaaffiit allannguutit malillugit inatsisiliornikkut iluarsiissuteqartussaassapput. Nutaatut ilanngussassatut isumaqatigiissutigineqarpoq ussersuutit oqaatsisut i- sumaqatigiissummi tassani ilagitinneqalissasut, naalagaaffiilli qanoq isummernissaat apeqqutaajumaarpoq. Suleqatigiinni nunarput sinnerlugu naalakkersuisoqarfimmit toqqagaavoq Carl Chr. Olsen. FN-ip Nunat Aqqinik Aalajangersaasarnermi Suleqatigiissitaa Østrigimi Wienimi ataatsimiimmat Oqaasileriffik najuutsitaqarpoq nunatsinni nunat aqqinik suliaqarneq pillugu saqqummiussaqarluni. Aamma nunat inoqqaavisa nunat aqqinik aalajangersaasarneq pillugu suleqatigiiffiat ataatsimiinnermi tassani eqqartorneqarpoq, ataatsimiittullu pisortatigoortumik qaaqqusissapput tulliani taamatut ataatsimiinissamut saqqummiussuisitsiniarlutik, tamanna ilimagineqarpoq FN-ip allaffeqarfianut qanittumi piumaartoq. Ataatsimiinnermi saqqummiussisuuvoq Carl Chr. Olsen NORNA (Nordisk Samarbejdskomite for Navneforskning) Avannaamioqatigiit Aternik Ilisimatusarneq pillugit Suleqatigiiffiit, Nordisk Samarbejdskomite for Navneforskning ataatsimeersuarnermini kingullermi aalajangersimavoq nunatta nunatut immikkoortutut NORNA-mi ilaasortaalernissaa siunnersuutiginiarlugu. Inuit Aqqinik Akuersisartut soqutigalugu ataatsimiinnerminni saqqummiussipput. Oqaasiliortuni eqqartorneqarmat taamatut nunatut immikkoortut inissisinaanermut tunngavissaqarnersoq aamma aningaasartuutit qanoq ikkumaarnersut nalileqqaaqquneqarput. Sulialli suleqatigiinnerullu soqutigineqarnera aamma ersersinneqarpoq. 31

32 ICOS Nunani Tamalaani Aternik suliaqartartut Barcelonami ataatsimiititsineranni nunatsinnit Oqaaasileriffik marlunnik peqataatitaqarpoq, Carl Chr. Olsen aamma Nuka Møller. Tassani suleqatigiissutigineqartarput inuit nunallu aqqinik atuinerni aalajangersaariaatsit periaatsillu allat tamanut soqutiginaatillit. Arktisk Rådimik suleqateqalerneq 2008-mi Oqaasileriffimmi sulisut Carl Chr. Olsen, Katti Frederiksen, Beatrine Heilmann Per Langgårdilu, aamma Kultureqarnermut Naalakkersuisoqarfimmi sulisoq Pia Lynge Issittumi Siunnersuisoqatigiit Piujuartitsineq pillugu suleqatigiiffiata Issittormiut Oqaasii pillugit Tromsømi isumasioqatigiissitsineranni peqataapput. Isumasioqatigiinneq taanna Ilinniartitaaneq pillugu Issittormiut Ministeriisa Ruslandimi ataatsimiinnerminni siunnersuutaannik tunngaveqartoq, iluatsilluartoq taanna pillugu Inuit Issittormiut Siunnersuisoqatigiiffiata 2010-mi ataatsimeersuarnerani nassuiaammik nalunaaruteqareernerup kingorna ICC-p naalagaaffik Canada suleqatigalugu Issittumi Siunnersuisoqatigiinnut saqqummiuppaat isumasioqatigiinnerup taassuma innersuussutaasa akuersaarneqareersut suliniutigeqqinnissaat mi Sverigemi Luleåmi ataatsimiinnermi akuersissutigineqarpoq suliniut taanna Issittumi Siunnersuisoqatigiit suliniutaattut ingerlateqqinneqassasoq. Danmarkip akuersineranut atatillugu isumaqatigiissutigineqarpoq Oqaasileriffiup piginnaasai Danmarkip naalagaaffiata suleqatigiinnermut tunniussaatut peqataassutigineqassasut ICC Kalaallit Nunaat suleqatigalugu. Suliat taassuma aallartisarnerani pilersaarusiorluni oqaloqatigiinneq USAmi National Science Foundationip aningaasaliiffigaa. Suliassaq Issittumi Nunat Inoqqaavisa oqaasiisa atasinnaassutsikkut killiffiannik, ingerlariaqqissinnaanerata malittarinissaanik oqaatsillu taakku siuarsarnissaannik imaqarpoq ukiullu pingasut missiliorlugit suliassaassalluni. Issittoq tamakkerlugu Nunat Inoqqaavisa Kattuffii, inuttaat, oqaasilerisut naalagaaffiilu sinniisui suliami peqataassapput. ICC-lu, taamalumi aamma Oqaasileriffik, qitiusumik inissisimassasoq naatsorsuutigineqarpoq. Naggueqatitsinnik suleqateqarneq 2010-p aallartisimalernerani Nunavumi Oqaatsit, Inuusuttut Utoqqaallu pillugit Naalakkersuisup qaaqqusineratigut Inuit oqaasii pillugit ataatsimeersuartoqarpoq Oqaasileriffiup, Ilinniusiorfiup, Naalakkersuisup Mimi Karlsenip peqataffigisaannik. Ataatsimeersuarnerup taassuma qulequtaraa: Oqaatsivut ataasiussutivut. Naggueqatitsinni naalakkersuinikkut oqaatsitigut ilinniartitaanikkullu siuttut Alaskamit, Canadamit nunatsinnillu peqataapput. Nunatsinni peqataanitsinni ersersinniarparput inuusuttortatta oqaasiisa akuersaagaassusiat oqaatsitta uummaarinnerannut takussutissatut, taamalu ilagalutigik rappertartut nuannarineqarluartut marluk Malik Egede (Don Maliko) aamma Peter Lyberth (PeandEl). Ataatsimeersuarneq iluatsilluarpoq, qularutissaanngilarlu Nunavumi ilinniartitaanikkut oqaatsitigullu suliniarneq annertuumik taperserneqartoq politikikkut oqaatsinillu atuinikkut. Rappertut inuusuit akornanni nukittuallatsitsillutillu qiimmatsitsingaatsiarputtaaq. 32

33 Tamatuma kinguneranik Nunavumi Oqaasiliortut aamma Nunat Aqqinik Aalajangiisartut pissuseqataat sulinerminni aamma ingerlalluarput, tamannalu nangillugu ukioq 2011-mi februaarimi allaalaartumik naapeqatigeeqqinneqarpoq, tassani Naalakkersuisoqarfik Oqaasileriffillu aamma peqataatitaqarput. Taassuma kinguneraa Kultureqarnermut Naalakkersuisut aamma Ilinniartitaaneq pillugu naalakkersuisut nunatsinni Nunavumilu suleqatigiinnissamik isumaqatigiissutaareersimasumut ilassutitut nutarterutinik atsiukkamik inaagaqassasut maajimi 2012-imi atsiugassasut naatsorsuunneqartumik. Tassani Mimi Karlsen aamma Palle Christiansen taakkualu Nunavumi ministereqataat atsioqatigiissapput, maani nunatsinni imalt. Nunavumi. Nunavut Ukioq 2011 marlussoriarluta Nunavumi Taiguusiliuqtiit tikeraartoraavut. Siullermik juuni qaammat aappassaanillu oktobari qaammat. Tassani aqqit pillugit suliaqarnermi annerusumik suleqatigaarput Jeela Palluq-Clouiter tikeraarnerni tamani Oqaasileriffimmi suleriaasitsinnik misissuilluni malinnaasoq. Ulluinnarni paasissutissanik taartigeeqatigiittarnermi suleqatigiinneq ataavartumik ingerlavoq. 33

34 Naggasiut Oqaasileriffiup 2011-mi suliaasa saniatigut suut siornatigut naqitanngorlugit saqqummersinneqarsimanersut, aamma oqaatsit 2011-mi akuerisat allattorsimaffiat quppernerni kingullerni takuneqarsinnaapput. Ulluinnarni oqaatsit, kalaallit aqqi, nunat aqqi, ordboginulluunniit tunngasuni apeqqutissaqartoqartillugu uunga saaffiginnittoqarsinnaasarpoq: Ornigunnikkut: Ilimmarfimmi Oqaasileriffik, Manutooq 1, 3900 Nuuk Oqarasuaatikkut sinerluni: mut ikkut: Aamma nammineerluni oqaatsit pillugit ujartuisoqarlunilu paasiniaasoqarsinnaavoq nittartakkat ukua atorlugit: Ikiuutit allat danskit oqaasiini atorluarneqarsinnaasut: Danskit aqqisa nalunaarsorsimaffiat: Avannaamioqatigiit oqaasii oqaatsinullu politikkii pillugit paasissutissat: Innersuussissutit/linkit allat nittartakkatsinni uuma ataani takukkit: 34

35 Oqaasileriffiup saqqummersitai Naqitatigut saqqummersitat Oqaasileriffiup kalaallit oqaasii nalunaarsorlugit patajaallisarlugillu suliaqarnermini taaguusersuutit assigiinngitsut Oqaasiliortunit akuerineqarsimasut allaatigisallu allat kalaallit oqaasiinut tunngassutillit nittartakkakkut aammali ilaat naqitanngorlugit saqqummersittarpai. Taaguusersuutit (Akeqanngilaq) - kalaallisut qallunaatullu atuartitsinermi Ilinniusiorfimmut saaffiginnilluni piniarneqarsinnaavoq Nalunaarut ukiumoortoq (Akeqanngilaq) imut 2008-mullu Killiffilersuutit (65 kr) - atuuttarfii naassuiaataat assersuuterpassuillu. Oqaasileriffik (Akeqanngilaq) - allaffeqarfik pillugu paasissutissat. Taaguusersuutit (100 kr) - pinerluttulerinermut, eqqartuussisarnermut, aningaaserivinnut, timillu pisataanut tunngasuni. 35