Inatsisitigut ataataqanngitsunut sunniutaasinnaasut

Transkript

1 Inatsisitigut ataataqanngitsunut sunniutaasinnaasut - KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ATAATAQANNGITSUT INOOQATIGIINNERMI AAMMA INOOQATAANERMI ATUGARISAANNIK ASSERSUUTIT Paasissutissat: Bachelorinngorniarluni allaaserisaq Vivi Noahsen Inuiaat Kulturiat Oqaluttuarisaanerallu ECTS: 20 Siunnersorti: Kennet Pedersen Ulloq tunniunneqarfia: 21. december 2016 Ilisimatusarfik

2 Imarisaa Suliamik nalunaarsuineq... 2 Ilisarititsineq... 2 Kajumilersitsissutaasoq... 2 Tunuliaqut... 3 Killiliineq... 4 Suliamik ilusilersuineq... 4 Teorimik atukkamik killiliineq... 5 Kinaassuseq... 5 Kinaassuseq ataatsimoorussaq... 8 Ataatassarsiuussineq pillugu inatsisit allanngoriartornerat... 9 Eqikkaaneq Apersuinerit nalunaarusiorneqarnerat Apersuinerit Ilusia Ileqqorissaarnermut tunngatillugu eqqarsaatersuutit Angusat Paasiniaaneq Nassuiaat Isummat akerleriiffigisaannik paasiniaaneq Inerniliineq Atuakkat atorneqartut- aamma paasissutissat allattorsimaffiat Ilanngussaq 1: Apersuinerup ingerlanerani ilitsersuutit Ilanngussaq 2: Akuersissummut nalunaarut Ilanngussaq 3: Inatsisitigut ataataqanngitsut nutaanik pisinnaatitaaffeqalerput 1

3 Aallaqqaasiut Suliamik nalunaarsuineq Saammaateqatigiinnissamut Isumalioqatigiissitamit Inatsisitigut Ataataqanngitsut akornanni apersuinernik katersat aallaavigalugit, taamannak inissisimasut akornanni inooqatigiinnermi aamma inuttut atugassarititaasunik erseqqissaaneq. 1) Inatsisitigut Ataataqanngitsunut ataatsimoortunut aamma ataasiakkaanut inatsisiliorneq qanoq sunniuteqarpa? 2) Inatsisitigut Ataataqanngitsut namminneq inuttut qanoq misigisaqarsimappat aamma qanoq misilittagaqarlutik oqaasertaliippat? Ilisarititsineq Suliaq una Kalaallit Nunaanni Inatsisitigut Ataataqanngitsut taamatullu inissisimasunut sunniutaasut pillugit paasiniaanertut suliaavoq. Suliami pingaarnertut siunertaavoq Inatsisitigut Ataataqanngitsutut inissisimasut nunatsinni inuiaqatigiinni inooqatigiinnermi aamma inuttut atugassaqartitaanerisa kingunerisinnaasaannik misissuineq. Kajumilersitsissutaasoq Misissueqqissaarnikkut paasivara, meeqqat aappariinnik katissimanngitsunik angajoqqaaqarlutit inunngortut Kalaallit Nunaanni aamma Danmarkimi inatsisitigut assigiinngitsumik inissisimasimasut. Tassunga pissutaavoq Kalaallit Nunaanni meeqqat pillugit inatsit Danmarkimilu inatsisip tassunga tunngasup assigiinnginnerat, naak inatsisit taakkua marluk tamarmik Folketingimi akuersissutigineqarsimagaluartut. Kalaallit Nunaat 1953-imi qallunaat naalagaaffiannut ilanngutsinneqarpoq taamaattumillu aamma Danmarkip tunngaviusumik inatsisaata iluaniilerluni. Aalajangerneqarsimavorli meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaaqarlutik inunngortut pillugit taamani malittarisassat atuuttut, danskit inatsisai naapertorlugit, kalaallinut atuutissanngitsut. Tamatuma nassataanik inatsisini putoqalerpoq, taassumalu kingunerisaanik inatsisitigut ataataanngitsut piulerlutik. Danmarkimi meeqqat pillugit inatsit 1938-meersoq naapertorlugu, meeqqat uersakkatut inunngortut ataataasa kinaanerannik aalajangiussisoqarnissaannik meeqqat pisinnaatitaaffeqarput. Tamanna isumaqarpoq, meeraq kingornussisinnaasoq aamma ataatami aqqanik atuisinnaanermut pisinnaatitaaffeqartoq. 2

4 1963 tikillugu Kalaallit Nunaata Kitaani aamma 1974 tikillugu Kalaallit Nunaata Avannaani- aamma Kalaallit Nunaata Tunuani meeqqat uersakkat assigiimmik pisinnaatitaaffeqanngillat. 1963/1974 inatsisit allanngortinneqarmata, meeqqat pillugit inatsisit atuutsinneqalernerisa kingorna inunngortunut taamaallaat atuupput. Meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaaqarlutik inatsisit sioqqullugit inunngortut suli tassaapput inatsisitigut ataataqanngitsut, aamma taamannak inissisimasinnaallutik maannamut meeqqanut inatsit 2014-imeersoq naapertorlugu. Meeqqat angajoqqaanik katissimanngitsunik angajoqqaallit - uersakkat - pillugit inatsisitigut inissisimanerat amerlasuunit paatsuunganartinneqarsimavoq ullorlu manna tikillugu paatsuunganartinneqarluni. Amerlasuut isumaqarput meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaallit inatsisitigut inissisimanerat qallunaanik ataatavilinnut taamaallaat atuuttoq. Inatsit tamanut atuupput, aamma meeqqanut kalaallinik ataatavilinnut. Inatsisitigut immikkoortitsineq taanna uannik alapernaassititsilersimavoq taamaattumik pingaartippara inatsisit uersakkat pillugit qanoq oqaasertaqavinnerannik misissueqqissaarnissara. Tunuliaqut Kalaallit Nunaata qallunaanit nunasiaataasimanera oqaatigineqaraangat amerlasuut ilumoorneraallutik anngaasarput. Kisianni 1953-ip kingorna kalaallit inuiaat qallunaat naalagaaffiannut naligiittut ilanngutsinneqarput. Kalaallit Nunaanni nutarterinissamik ingerlatsinerup ilaattut angutit nunanit takornartaneersut amerlasoorpassuit Kalaallit Nunaaliartarput Kalaallit Nunaannik nutaaliaasumik sanaqataajartorlutik. Anguterpassuit tamakkua kalaallinik arnanik naapitsisarput tamakkualu arnat katissimanatik naartulersarlutik. Angutit angerlarlutik aallaleraangamik meeqqat kalaallit aappatut katissimanngisamit meerartaarisatik qimaannartarpaat. Meeqqat tamakkua ataataasumit meeqqiaallutik akuerineqarnissamut piumasaqarsinnaasimanngisaannarput. Kalaallit politikeriisa inatsimmi putoq maluginiaqqusimagaluarpaat aamma ukiut ingerlaneranni ajornartorsiut taanna qaqinneqartarsimavoq, iliuuseqarfigineqartaranili mi aatsaat Kattuffik Ataata inatsisitigut ataataqanngitsunit pilersinneqarpoq, taakkua nunatsinni pisinnaatitaaffiit pillugit sorsuuteqarniarput mi kalaallinit qallunaaniillu aalajangerneqarpoq Kaalaallit Nunaanni meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaallit pillugit oqaluttuarisaanermik misissuisoqassasoq. Misissuinerup taassuma takutippaa meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaallit pillugit inatsimmik allanngortitsinermut sunniuteqartussaasoq. Oqaatigineqarpoq meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaallit inatsisitigut periarfissaqaratik ukiut ingerlaneranni inunngorsimasut 5000 missaanniittut. 3

5 2014-imi Kalaallit Nunaanni meeqqat inatsisitigut inissisimanerat pillugu inatsit nutaaq akuersissutigineqarpoq. Tamanna isumaqarpoq inatsisitigut ataataqanngitsut meeqqatulli allatut kingornussisinnaanermut- aamma atermik atuisinnaanermut periarfissaqalersut. Killiliineq Misissuininni inuup inuiaqatigiillu pissusiinik isiginnittaaseq aallaavigaara. Amerlasuunik apersuinernit misilittakkat paasisakka toqqammavigalugit ajornartorsiut saqqummiussara pillugu misissuissaanga. Misissuinermi matumani paasissutissanik tunniussisut namminneq inuunerminnut isiginnittaasiat aamma paasinninnerat sammissavara. Teorimut tunngatillugu tuluup Richard Jenkinsimit (in. 1952) inuup inuiaqatigiillu pissusiinik misissueriaasia atussavara, Inooqatigiinnermi kinaassuseq taassumalu iluani kinaassutsit ataatsimoorussat, taanna misissuinermi paasiniaanermi sakkutut atugara uppernarsiniassallugu. Kalaallit Nunaanni meeqqat angajoqqaanit katissimanngitsunit meerartaarineqarlutik inunngortut pillugit inatsisit ineriartorneranni immikkoortut pingaarnerit sammissavakka (1914-imit 2014-imi maannamut inatsit atuuttoq ilanngullugit), taamaaliornikkut paasinnittaatsimut sinaakkutissaq pisariaqartoq misissuinermi tunngavilerneqassaaq. Suliamik ilusilersuineq Misissuineq immikkoortunut pingaarnermut tallimanut immikkoortiterneqartoq imannak ingerlanneqassaaq: Immikkoortumi siullermi teori atorlugu sinaakkutissaq inissinneqassaaq, tassani Richard Jenkinsip kinaassuseq pillugu eqqarsaatersuutai pingaarnertut aallaavigissavakka, atuakkamit Inooqatigiinnermi kinaassutsit (2006), taakkununnga ilanngullugit kinaassutsit ataatsimoorussat. Una ilaatigut apersuilluni misissukkat pillugit oqallinnerni tunuliaqutaasassaaq. Taassuma tulliatut Kalaallit Nunaanni meeqqat angajoqqaanit katissimanngitsunit meerartaarineqarlutik inunngortut pillugit inatsisit ineriartorneranni immikkoortut pingaarnerit sammissavakka, 1914-imit 2014-imi maannamut inatsit atuuttoq ilanngullugit, taamaaliornikkut sooq inatsisitigut ataataqanngitsutut inissittoqarsinnaasimanera tamakkiisumik saqqummiullugulu paasisinnaalerumallugu. Misissuinermi immikkoortup aappaani apersuinerit nalunaarusiarineqarnerpiaat pineqarpoq, tassani apersuinermik ingerlatsinerit sioqqullugu aamma kingorna suleriaaseq sammissallugu. 4

6 Tassunga Steinar Kvale aamma Svend Brinkmannip saqqummiussaat Interview Introduktion til et håndværk (Apersuinerit sakkussamut ilitsersuut) (2009), misissuinermi sakkuttut atussavara. Taamatuttaaq Saammaateqatigiinnissamut Isumalioqatigiissitamit apersuinerit katersat inernerannik erseqqissaassaanga nalunaarusiorlungalu, taakkualu aallaavigalugit inernernik nassuiaallunga. Immikkoortumi tassani Henning Olsen: Annikilliuutit amerlasuut Paasiniaanermi periutsit aamma pitsaassutsimik qulakkeerinninnerit (Kvalitative kvaler Analysestrategier og kvalitetssikring) (2002), sakkutut atussavara. Uppernarsaaniarninni Jenkinsip ataatsimoorussamik kinaassutsitut eqqarsaatersuutaa ilanngutissavara, nalilerlugulu teori apersuinernit nalunaarusiami atukkami paasissutissanut atorsinnaassuseqarnersut. Tassunga ilanngullugu ataatsimoorussatut misilittakkanut tunngasuni eqqarsaatersuutit misissuiffigineqassapput. Naggataatigut, misissuinermit aalajangiussat tamakkiisut aamma sunniutaasimasut katinnerisa eqikkarneqarnerat, atukkani tamaginni saqqummiussat tunngavigalugit inerniliussatut saqqummiunneqassapput. Teorimik atukkamik killiliineq Immikkoortumi matumani teorimik toqqakkamik killiliineq nassuiaatigissavara, taassumunnga aallaaviuvoq Jenkinsip atuakkiaa Inooqatigiinnermi kinaassuseq (2006), tassani inooqatigiinnermi kinaassutsimut inooqatigiinnermik isiginnittaaseq nalunaarsorneqarsimavoq. Suliami matumani pingaartutut saqqummiussassara tassaavoq taassuma ataatsimoorussatut kinaassutsit immikkoortiterneqarnerannik eqqarsaatersuutai taanna misissuinermi matumani isummiussat pingaarnersaraat. Jenkinsip ataatsimoorussamik kinaassuseq pillugu teorianik atugassatut toqqaaninnut pissutaavoq, taanna naapertuuttutut isigigakku aamma Inatsisitigut Ataataqanngitsunut inooqataanermi aamma inuttut sunniutaasunik misissuinermi paasiniaalluni sakkussatut atorsinnaasutut uanga naliliinera. Kinaassuseq Jenkins suleriaaseqarpoq kinaassutsimik isiginnittaaseq ima sanarfisatut takorluukkani aallaavigalugu, kinaassuseq tamatigut inuup imminut aamma allat imminnut 5

7 sunniuteqatigiinnerisa kingunerisaannik sanarfineqartartoq. Jenkinsip atuakkiaani Inooqatigiinnermi kinaassuseq (2006), tunngavilersuutit pingaarnerit ilaat tassaavoq, kinaassuseq pilersinneqartartoq inooqatigiinnermi ataqatigiissut assigiinngitsut tunngavigalugit, kinaassuseq taassagaanni immikkoortoq inuup kisimiivilluni aamma kisimi pigisaa. Taamaattumik kinaassuseq tassaavoq inuit allat peqatiginerannit sanarfineqariartortartoq allat avammut ilisarnaataannik sunniuteqaqateqarluni. Jenkins naapertorlugu kinaassutsimut taaguut inuit imaluunniit pigisat akornanni allanik assersuussinissamut tunngaviit marluk aallaavigalugit pilersinneqartarpoq: assigiiffiit aamma assigiinngiffiit. Kinaassuseq allanngorartuuvoq, taamaattumik tamatigut pilersinneqartariaqartuulluni, taassuma kinaassuseq allanngorsinnaasutut inissimmagu, aalajangersimasuunngitsoq, aalajangersimasumik aallaaveqanngitsoq aamma taamaattussatut isigineqartariaqanngitsoq. (Jenkins 2008: 28). Inuit kinaassusii tamarmik inooqatigiinnermi kinaassutsitut nassuiarneqarput. Tamanna isumaqarpoq, ilisarinninnerit tamatigut allat isumaannik sunniiveqatigiinnermut tunngassuteqartut, tassani kinaassuseq pillugu oqaluuserinninnermi Jenkinsimit oqaaseq inooqatigiinnermi pisariaqanngitsutut nalilerneqarluni. Ilisarinninneq nassuiarneqarpoq inuit ataasiakkaat imaluunniit eqimattat inooqatigiinnermi inunnit allanit imaluunniit eqimattanit allanit immikkuullarissuseqarnerat. Kinaassuseq eqqarsaatigissagaanni tassunga tunngatillugu ilisimaneqartariaqarpoq kina kinaanersoq. Tamanna tassaavoq aaqqissuussaasumik isummanik pilersitsineq aamma ataasiakkaat akornanni attaveqarfinnik pilersitsineq, eqimattat akornanni aamma ataasiakkaat eqimattallu akornanni assigiissutsinik aamma assigiinngissutsinik ilisarnaateqartoq. Ilivitsuutillutik taakkua pilersitsisariaqarunik assigiissuseq aamma assigiinngissuseq tassaapput kinaassutsimik allanngorartumik pilersitsinermut tunngavik aamma taanna tassaavoq inooqatigiinnermi pingaarnerpaaq (Jenkins 2008: 29). Ilisareqatigiinneq tassaavoq imminnut ilisareqatigiinnermi sunniivigeqatigiinneq. Ilisareqatigiinneq tassaavoq uagut kinaanitsinnik paasinninneq aamma inuit allat kikkuunerannik paasinninneq, taassuma saniatigut inuit allat uagut kikkuunitsinnut aamma allat kikkuunerannut paasinninnissaannut innersuut. 6

8 Uangarpiamik paasinninneq tassaavoq imminut (ilorpiamit) nassuiaatip aamma allat (isikkumik) nassuiaanerisa imminnut sunniiveqatigiinnerat. Kinaassutsinut tamanut tunngatillugu, kinaassutsimut ataasiakkaat namminneq nassuiaanerat aamma ataatsimoorussamik nassuiaanerit, Jenskins naapertorlugu pilersinneqartarpoq ilorpiapisikkup-ilisarnaataannik-nalorninarunnaarsitsinikkut (Jenkins 2006: 43f.) Nalinginnaasumik Jenkinsip tikkuarniagaa tassaavoq, allat avataanit ilisarinninnerat uagut ataasiakkaatut aamma ataatsimoortutut kinaassutsitsinnik pilersitsinermi uagut nammineq ilorpiatsinni kinaassutsimik pilersitsinitsituulli pingaaruteqartigisut. Taanna isumaqarpoq inuup timaa tassaasoq kinaassuseq timitaligaasoq, taanna aallaavigalugu inuit ataatsimoorlutik assigiissutaat/assigiinngissusaat immikkoortinneqarsinnaapput, aamma ataasiakkaat namminneq kinaassutsiminnut ilisarinninnerat. Kinaassuseq tigussaasumit/timimit immikkoortivillugu takorloorneqarsinnaanngilaq. Taamaakkaluartoq Jenkinsip oqaatigaa, naak ilisarnaatit allanngoraraluartut aamma ineriartortuartut, taamaattoq kinaassutsit pingaarnerit ilaat ataasiakkaat kinaassutsimik pilersitsineranni ilisarnaativiit, inuunermi siusissukkut pilersinneqartartut, tatitunerullutik aamma allanit pitarneqarsinnaanatik naak inuunerup ingerlanerani allat allanngoraraluartut, tassa kinaassutsit allat allanngoraraluartut. Tassunga tunngatillugu isumaqarpoq, inuppalaassuseq (human-ness) aamma suiaassuseq, ilaanni ilaqutariiussuseq aamma sumiuussuseq tassaasut kinaassutsit timitaqartitaalersimasut aamma inuit iluanni kinaassusiusut sorlaqarnerulersimasut. Jenkinsimit tikkuarneqarpoq, inuit allat uagut pilluta eqqarsaataat uagut nammineq uagut pilluta eqqarsaatitsituulli pingaaruteqartigisut. Kinaassuseqarluni oqarneq naammanngilaq, kinaassuseq aamma tatiginassuseqartariaqarpoq, taamaattumik kinaassuseq ataasiinnartut isigineqarsinnaanngilaq. Kinaassutsimik pilersitsineq pissanganarsarneqartarpoq Jenkinsip atuakkiami imminut isiginermut aamma inuiaqatigiit isiginnittaasiattut taasaa naapertorlugu. Kinaassutsit tamarmik ilukkut aamma avatikkut pissutsit ataatsimut katitigaanerisa kinguneraat, taakkua tamarmik ataasiakkaanut sunniuteqarput. Kinaassutsimik pilersitsinermi ataasiakkaat (imminut isigineq) aamma arlallit isiginnittaasiat (inuiaqatigiit isiginnittaasiat) tamarmik sunniuteqarput (Jenkins 2006: 44f). Uagut nammineq aalajangigarput aamma allat aalajangigaat tassa taakkua sunniuteqatigiinnerat uagut kinaassutsitsinnik pilersitsisartut. 7

9 Kinaassuseq ataatsimoorussaq Kinaassutsimik paasinninniarnermi inuit ataasiakkaat aamma kinaassutsip ataatsimoorussap akornanni immikkoortitsinissaq Jenkinsip eqqarsaatersuutigai. Tamanna pillugu Jenkins ima allaaserisaqarpoq, inuit ataatsimoorussaminnik nuimassutissaqartariaqarput, taakkua ataatsimoorfimmi ilaasutut taaneqarsinnaappata (Jenkins 2006: 105). Taassuma ataatsimoorfiit immikkoortunut assigiinngitsunut marlunnut pullaveqartutut agguataarpai: pullavik, inuit namminneq inooqatigiinnermi attaveqarfimminnik pingaartitsisut pullaviat, aamma pullavik, nalinginnaasumik pissutsit atuuttut avataaniittoq aallaavigalugu sunniuteqarsinnaanermik ujartuineq aamma isummiussamit aalajangersimasumik pissuseqarnissamik siunertalik. Taakkua ataatsimoorfiit assigiinngitsut marluk Jenkinsi naapertorlugu ataatsimoorfiupput kinaassusillit; eqimattat aamma sumut attaveqartut (Jenkins 2006: 206f.) Taanna periuseqarluni immikkoortiterinermik taasaq, ima erseqqissarneqarsinnaavoq inooqatigiinnermi immikkoortiterinerit aamma eqimattanut tarnip pissusaannut tunngassuteqartut assigiinngissusiattut, taamaaliornikkut inuit silarsuaat misigisat tunngavigalugit misissuinermik aamma teori aallaavigalugu misissuinermik ingerlatsiffiusinnaanngorlugit. Eqimattat kinaassusiat pilersinneqartarpoq ataatsimoorussatut ilorpiamik nassuiaanikkut, tamanna isumaqarpoq sumut atasuuneq erseqqissaateqartoq aamma tassunga ilaasunit namminernit akuerineqarluni. Immikkoortitikkani immikkoortitereqqinnerit soorlu eqimattat illuatungiat taaneqarsinaapput timikkut ataatsimoorussamik nassuiaat, taamaaliornikkut immikkoortiterineq immikkoortumi namminermi ilaasortaanngitsunit suliarineqarsinnaalluni. Immikkoortiterinikkut takornartat kikkuussusersineqarsinnaapput aamma silarsuarmi nalunartuusumi siumut aalajangiinermik pilersitsisinnaalluni, uagut ilisimasagut tamatigut tamakkiinngikkaluartut (Jenkins 2006: 107f). Kinaassuseq killeqarfimmi pilersinneqartarpoq uagut aamma taakkua akornanni. Uagut ( uagunngortarpugut ), pingaartumik uagut kikkuunerluta oqaluttuarigaangatsigu kikkuunnginnitsinnik erseqqissaanertigut, tassa uagut allat ( taakkua ) paarlattuattut saqqummersinniaraangatta. Saniatigut ilisimavarput allat uagut taakkutut isigisavut, aamma taakkua namminneq imminnut uagumik taasartut, qularnanngitsumillu taakkua uagutsinnik taakkutut isiginnittaaseqartut. Jenkinsimit pineqarpoq inooqatigiinnermi eqqarsartaatsit marluk pinngortarnerat pisartoq pisarneq malillugu, inooqatigiinnermi periutsit, ilisarinninnermi ataatsimoorussat timitallit aamma ilorliit akornanni suut assigiingajaat akornanni (Jenkins 2006: 108). 8

10 Kinaassut ataatsimoorussat marluk tamarmik killeqarfiit nalaanniipput, illuatungaani eqimattamik ilisarinninneq aamma illuatungaani inooqatigiinnermi immikkoortiterineq. Naak eqimattamik ilisarinninneq kinaassusersiortuugaluartoq, inooqatigiinnermi immikkoortitsineq kinaassutsimik pilersitsinermi kinaassusersiunnginnermik aallaaveqarpoq. Kinaassusersiorluni isiginnittaatsimi eqimattat piusarput ilukkut ataatsimoorussamik nassuiaatissaqarnermik periuseqaqatigiinnertigut. Taanna pinngortarpoq ilaasortat taassuminnga ilisarinninnerisigut aamma taakkua imminnut ataqatigiinnerisa akornanni. Eqimattat piunerat killilerneqartarpoq imaluunniit Jenkinsip taasaatut eqimattat isertukkat piusarput tassani ilaasortarpiaat kiffaanngissuseqarnerat silataanit akuerineqarnermit aallartittarluni (Jenkins 2006: 109). Jenkinsimit tikkuarneqarpoq, ilaasortat immikkoortiterneqarneranni ataatsimoorussamik kinaassuseq pillugu ilisimatinneqaqqaartariaqanngitsut, tassunga tunngasumi pingaartinneqarnerusarluni immikkoortiterinerup kingunerisinnaasai. Immikkoortiterineq pilerpat, naalagaaffimmut imaluunniit oqartussaassusilinnit allanit qaffasissumik inissisimasunit atorneqassalluni, ilisimatusarnermi atugassatut tunngassuteqartumik, immikkoortiterineq pissaaneqarnerpaanit pilersinneqarpat, immikkoortitsineq akuliunniarnertuinnaq isigineqassanngilaq. Immikkoortitsineq naammattumik pitsaassuseqarpat, taanna eqimattanut immikkoortitanut sunniuteqassaaq, piaaraluni piaarinaatsoornikkulluunniit (Jenkins 2006:108f.). Immikkoortiterineq immikkoortitsisumut/nut annermik isumaqarsinnaavoq immikkoortinneqartumit/nit, allanik immikkoortiterineq kinaassutsinik pilersitsinermi nukissatut aallerfiusinnaammat (Jenkins 1006:112). Uagut immitsinnut assitaliarisarpugut allanik assilissatut pilersitsinitsitut. Ataatassarsiuussineq pillugu inatsisit allanngoriartornerat Immikkoortumi matumani ataatassarsiuussinermi inatsisit allanngoriartorneranni immikkoortut pingaarnerit sammissavakka, aamma meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaaqarlutik inunngortut inatsisitigut inissisimasimanerat tamakkiisumik takusassiaralugu, taanna piffissami 1914-imiit 1963-imut Kalaallit Nunaanni atuuttoq, meeqqat pillugit inatsisip Kalaallit Nunaata Kitaani atuutsinneqalernera kiisalu 1974-imi Kalaallit Nunaata Avannaani- aamma Tunumi atuutsinneqalersoq pillugu. Saqqummiussinerup ingerlanerani qallunaat inatsisaat assersuutitut ilanngunneqartarumaarput. Saqqummiussineq piffissap ingerlanerani pisartut naapertorlugit suliarineqassaaq. 9

11 Kalaallit Nunaanni uersakkanut akilersuutit pillugit inatsisit Nalunaarutini 1914-imeersuni: Angutit Kalâdlit nunᾶne inatsisinik malingnigtugssat tamarmik misiaratik, imalũnît: navsuersitauníkut mêrkamut uverssagkamut angutigititat, pissugssautiàuput mêrkap pilersornekarnigssânutdlo, inúngorneranit 14-nik ukiokalernera tikitdlugo; imalũnît: ukiut táuko nânagit tokunera tikitdlugo; ukiut tamaisa akilîssásavdlutik Kr. 3-nit, Kr. 15-mat tikitdlugit imi Maleruagassanit aalajangersarneqarpoq, ataataasinnaasoq kinaluunniit ataataanerminik akuersisoq imaluunniit eqqartuussivimmit kalaallit inatsisiisa iluanni akilersuisussaatitaalluni eqqartuunneqartoq meeqqanut akilersuutinik akilersuisussaatitaavoq. Meeraq katissimanngitsunik angajoqqaaqarluni inunngorsimappat, kommunerådi pisussaatitaavoq akilersuisussaatitaalluni pisussaaffiup allaffissornertaanik ingerlatsissalluni. 2 naapertorlugu meeqqanut akilersuussutit kommunerådimut anaanaasup angerlarsimaffittut kommuniani nakkartinneqassapput. Maleruagassani 3 kommunerådi innersuunneqarpoq meeqqanut akilersuutinik inisseeqqullugu, ataataasup aningaasaqarnikkut inissisimaneranik sapinngisamik naapertuuttumik ingerlatsisoqaqqullugu. Suliaq pillugu misissuineq ingerlanneqareeraangat akilersuisussaatitaanermik eqqartuussut kommunimi najugaqarfigisami Naalakkamit aalajangerneqassalluni nassiunneqartarpoq imi Maleruagassat sioqqullugit Instruxen 1782-imeersoq qallunaat niuernermik qullersaqarfiannit KGH atuutsinneqalersimavoq. Taanna Kalaallit Nunaanni niuernerup atuutsinneqarneranut inatsisitigut sinaakkutissatut atuuppoq, aamma tassani allassimavoq sulisut kalaallit akornanni qanoq iliortassanersut qanorlu pissuseqartassanersut. Instruxen 4 ima allassimasoqarpoq: Fædrene til uægte Børn have aarligt at betale 6 Rdlr. Til Barnets Underholdning, indtil det har opnaaet sit 12te Aar. 2 Taanna ajoqersuiartortitanut, niuertunut aamma taamaattumik kalaallinut meeqqanut katissimanngitsunik angajoqqaaqarlutik inunngortunut atuutinngilaq ilitsersuutinit nalinginnaasunit aalajangersarneqarpoq, ajoqersuiartortitat tamarmik kiisalu kalaallit tamarmik niuernermi atorfeqartitaasut katissimagatik meerartaarisaminnut rigsdalerinik 36-inik akiliisassasut. 1 Inatsisit perkússutitdlo. Mêrkanut uverssagkanut akîliutigissartagagssanut maligtarissagssat. 1914, No Instruxen, s Instruks af 2. januar 1873: Instrux udfærdiget af Direktoratet for den kgl. Grønlandske Handel til Iagttagelse og Veiledning for de i Handelens Tjeneste staaende Indvaanere i Grønland 10

12 1908-mi qallunaat nutaamik inatsisitaarnerisa kingorna, danskit inatsisaata ataanniittunut ataataasut pillugit malittarisassat allanngortinneqarput. Tamatuma kingorna inatsit taamaallaat kalaallinut niuernermi qaffasissumik atorfeqartunut atuutsinneqalerpoq. Ataataassuseq pillugu qallunaat inatsisaat naapertorlugu meeraq katissimanngitsunik angajoqqaaqarluni inunngorsimappat ataataasup aalajangerneqarnissaa pisussaaffinngorpoq. Tamanna isumaqarpoq, ataataasoq pinngitsoorani meeqqamut akilersuutinik akiliisussaatitaalersoq. Inuiaqatigiinnit ataataassutsimik soqutiginninneq aningaasaqarnermut tunngassuteqarpoq. Maleruagassani 1929-meersuni, meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaaqarlutik inunngortunut akilersuutissat 1914-imi Maleruagassanut assingungajalluinnarput. Taamaattoq akilersuisussaatitaanermik suliarinninneq allannguuteqarpoq, 1929-mi Maleruagassani kommunip pisussaaffigilerpaa, sapinngisaq naapertorlugu meeqqap angutaa pillugu paasissutissaqassasoq meeraq katissimanngitsunik angajoqqaaqarluni inunngorsimappat: 1. kommuneraadimut ilaussok nunakarfingmine arnamik kalâdlit inatsisainut atassumik uverssardlune mêrartârtunik tusarune erni nak kommuneraadit tamatumínga nalunaerfigísavai. Inúngornerata kuisíneratatunît agdlagartâ kommuneraadip piniásavâ, isumagalugulo mêrkamut kina angutigitínekarnersok pâsiniutigssamik pigssarsionoarrdlune.(...) 4 Maleruagassami inatsimmi atuussimasumi meeqqamut uersakkamut ataataasoq imaluunniit ataataasinnaanermut tunngasoq atuutsiinnarneqarpoq, tamanna isumaqarpoq, taakkua meeqqap pilersorneqarnissaanut akilersuisussaasut. Akilersuisussaaneq pillugu eqqartuussinerit aamma akilersuutit pillugit aalajangersakkat kommunerådimit aamma sysselmandimit ingerlanneqartussaapput. Tassunga atatillugu taaneqassaaq, allakkiani meeqqamut ataataasoq kalaallit imaluunniit danskit inatsisiisa ataanni kapitalini immikkoortitani malittarisassaqartinneqarmata. Danskit meeqqat pillugit Inatsisaanni nr. 131, 7. maj 1937-meersumi, Meeqqat uersakkat pillugit 1 aamma 2-mi ima allassimasoqarpoq: 1. Børn uden for Ægteskab har samme retslige Stillingen i Forhold til deres Forældre som Ægtebørn medmindre Lovgivningen udtrykkeligt fastsætter andet. 2. Børn uden for Ægteskab har Ret til at faa tillagt enten Moderens eller hvis Faderskabet er fastslaaet Faderens Familienavn marts No.63. Nalunaerutit Kalâtdlit nunᾶne uverssagkat akilersûtiginekarnigssᾶnik maligtarissagssak. 5 Lov nr. 131 af 7. Maj 1937 om Børn uden for Ægteskab 11

13 Tunngaviusumik immikkoortitsinnginneq aallaavigalugu meeqqat pineqartut uersakkat uersagaanngitsullu pingaarnermik inatsisitigut assigiisinneqalerput. Meeqqat pillugit inatsit 1937-meersumi meeqqat uersakkat pillugit inatsit ukiup tulliani , atuutsinneqalerpoq, taamaaliornikkut akilersuisussaatitaalluni pisussaaffik inatsisitigut ataatatut inissiinivittut aalajangersarneqarluni. Akilersuisussaatitaasutut eqqartuussineq ingerlaannaraluartoq inatsit nutaaq naapertorlugu ataasinnaaneq pissutigalugu meeqqamut pineqartumut ataataasutut eqqartuussineq aalajangiisussaatitaalerpoq. Meeqqat ataataminnik kingornussisussaatitaalerput taassumalu kinguliaa atorsinnaalerlugu. Taamaattumik ataataasup kinaaneranik aalajangiussinissamut malittarisassat aamma pilersinneqarput: 4 En Uden for Ægteskab besvangret Kvinde bør, naar ifølge Erklæring fra en Jordemoder eller Læge den 6te Svangerskabsmaaned er forløbet, henvende sig ( ) og begære Faderskabssag rejst mod den Mand, som hun opgiver som Fader til det Barn, hun venter at føde 7 Danskit inatsisaanni nr. 200, 18. maj 1960-imeersumi meeqqat uersagaanngitsut aamma uersakkat pillugit inatsit ataatsimoorussaq akuersissutigineqarpoq. Aatsaat taamani, meeqqat uersagaanngitsut aamma meeqqat uersakkat inatsisitigut naligiissitaalerput, 1960-imi inatsisitigut aalajangersarneqarmat, angajoqqaat meeqqaminnut pilersuisussaatitaanerat meeqqanut uersangaanngitsunut aamma uersakkanut assigiimmik atuutsissasoq. Akilersuisussaatitaaneq atorunnaarsinneqarpoq qallunaat meeqqat pillugit inatsisaat 1960-imi eqqunneqarmat. Kalaallit Nunaanni meeqqat pillugit inatsit 16. juni 1962-imeersoq Kitaani ulloq 1. juni 1963 atuutsinneqalerpoq. Kalaallit meeqqat pillugit inatsisaanni, meeqqanut uersagaanngitsunut uersakkanullu ataataassuseq pillugu aalajangersaasarnissaq ilaavoq. 6. mêrkamut uverssagkamut atâtaussutut issiginekássaok mêrkap píngorfigssâta nalâne anânaussumik kujangnigsimassok píssutsinik únerdlûtigissap táassuma mêrkamut atâtauneranik kularnartúngortitsissunik sarkumissokángigpat. ingm. 2. mêrkamut atâtautitausínaussokángigpat táuna imalúnît táuko mêrkap píngorfigssâta nalâne anânaussumik kujangnigsimassut píssutsinik mêrkamut tamatumânga 6 Lov nr. 131 af 7. Maj 1937 om Børn uden for Ægteskab: 34. Stk Lov nr. 131 af 7. Maj 1937 om Børn uden for Ægteskab 12

14 pîngorfiusínauneranik ajornarsisitsissunik sarkumissokartínago akilersuissugssautitaussariakarput. 8 Inatsimmik atuutsitsilernikkut Kalaallit Nunaanni meeqqat uersakkat pillugit ataataasumik aalajangiussinissaq periarfissaqartinneqalerpoq. Taamaaliornikkut meeqqat ataataminnik kingornussisinnaalerput taassumalu kinguliaanik atuisinnaalerlutik, kingornussisinnaaneq pillugu inatsit imeersoq Kalaallit Nunaannut atuuttoq naapertorlugu. Kalaallit Nunaanni meeqqat pillugit inatsit 1963-imeersoq aallaavigalugu akilersuisussaatitaasumik eqqartuussisoqarsinnaalerpoq: 6. mêrkamut uverssagkamut atâtaussutut issiginekássaok mêrkap píngorfigssâta nalâne anânaussumik kujangnigsimassok píssutsinik únerdlûtigissap táassuma mêrkamut atâtauneranik kularnartúngortitsissunik sarkumissokángigpat. ingm. 2. mêrkamut atâtautitausínaussokángigpat táuna imalúnît táuko mêrkap píngorfigssâta nalâne anânaussumik kujangnigsimassut píssutsinik mêrkamut tamatumânga pîngorfiusínauneranik ajornarsisitsissunik sarkumissokartínago akilersuissugssautitaussariakarput Inatsisikkut tassannga suli akilersuisussaatitaasumik eqqartuussisoqarsinnaavoq, ataataasutut eqqartuunneqartup meeqqallu akornanni eqqarleriivissornerat pinngitsaaliissutaajunnaarpoq, soorlu qallunaat inatsisaanni taamaattoq. 26 naapertorlugu inatsit makkunatigut atuuffeqarpoq: 26. Inatsisit uko 1. juni 1963-me Kitânut atortûlisàput. (...) ingm. 2. Kapitale 1-me 3- milo aulajangersagkat 5 kisiat pínago inatsisit atulerêrnerisigut inûssuínarnut atornekásáput. 10 Meeqqamut katissimanngitsunik angajoqqaalimmut ataataasutut aalajangiussineq taamaallaat meeqqanut Kalaallit Nunaata Kitaaniittunut atuuppoq aamma meeqqanut taakkununnga inatsisip atuutsilernerata kingorna inunngortunut kisimi atuulluni. Peqqussut nr. 241, 6. maj 1974-imi atuutsinneqalersukkut meeqqanut inatsit 1963-imeersoq Kalaallit Nunaata Avannaani aamma Tunumi, ulloq 1. juli 1974 atuutsinneqalerpoq. Meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaaqarlutik inunngortut pillugit ataatassarsiuussineq pillugu 8 mêrkat inatsisekartítauneránik Kalâtdlit nunâne 16. juni 1962-me inatsisit. (inatsisit nr. 197). 9 Lov nr. 190 af 7. juni mérkat inatsinekartitauneránik Kalâtdlit nunâne 16. juni 1962-me inatsisit. (inatsisit nr. 197). 13

15 Kalaallit Nunaata Kitaanut meeqqat pillugit inatsit 1963-imeersoq atuutsinneqarpoq, inatsisip atuutsinneqalernerata kingorna inunngorsimasunut. 22. maj 2014 Kalaallit Nunaanni meeqqat pillugit inatsit aamma kingornussisussaatitaanermut inatsit 11 allanngortinneqarpoq, meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaallit ataataviannik aalajangiussisarneq pillugu. Inatsisini nutaani akilersuisussaatitaaneq inatsisit 1963-imeersut naapertorlugit atuuttoq atorunnaarsinneqarpoq, saniatigut meeqqat pineqartut ataatassarsiuunneqarneranni aalajangersakkat maannamut atuuttut naapertorlugit aalajangerneqartarluni, angut ataaseq imaluunniit angutit arlallit akilersuisussaatitaasutut eqqartuunneqarsimasut ataatassarsiuussinermik suliap aallarteqqinneqarnissaanik qinnuteqarsinnaalermata mut makkua ilanngunneqarlutik: 23 a. Meeraq Kitaani 1. Juni 1963 imaluunniit Avannaani Tunumiluunniit 1. Juli 1974 sioqqullugu inunngorsimasoq 26 apeqqutaatinnagu ataatassarsiuussinermik suliassanngortitsisinnaavoq. Inatsisip allannguutaanut ilanngussaq ima isumaqarpoq, meeqqamut kalaallit meeqqat pillugit inatsit 1963-imeersoq sioqqullugu inunngortut pillugit ataatassarsiuussisoqarsinnaammat imi inatsisip allannguutai 1. juni 2014 atuutsinneqalerput. Eqikkaaneq Ataatassarsiuussineq pillugu inatsisit ineriartornerannik immikkoortut pingaarnerit allanngoriartornerannik misissuinermi erserpoq, piffissap misissuiffigineqartup iluani piffissat ilaanni meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaallit inatsisitigut inissisimanerat Kalaallit Nunaanni aamma Danmarkimi assigiinngitsorujussuusut. Assigiinngissut pingaartumik uaniippoq, 1963 sioqqullugu kalaallit inatsisaat naapertorlugit ataataasumik taamatullu kingornussisussaatitaanermik kiisalu ataataasup kinguliaanik atuisinnaaneq pillugu inissiisinnaanermut inatsisitigut tunngavissaqarsimannginneq. Paarlattuanik meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaallit pillugit qallunaat inatsisaanni imeersumit inatsisitigut ataatamik aalajangiussineq taamatullu kinguliamik atuisinnaaneq kingornussisinnaanerlu periarfissaqartitsimmata. Periarfissaq taanna maleruagassani Maj 2014, nr Meeqqat inatsiseqartitaanerannik Kalaallit Nunaanni inatsisip aamma kingornussisarnermik Kalaallit Nunaanni inatsisip allanngortinneqarnerat pillugu inatsit. 12 Maj 2014, nr Meeqqat inatsiseqartitaanerannik Kalaallit Nunaanni inatsisip aamma kingornussisarnermik Kalaallit Nunaanni inatsisip allanngortinneqarnerat pillugu inatsit: 4 imm

16 imeersunit Kalaallit Nunaanni atuuttunut ilaanngilaq, kalaallinut imaluunniit qallunaanut angutinut atuunnatik imi inatsisikkut meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaallit ataataasa aalajangerneqarsinnaalernerat tassunga ilanngullugu kinguliamik atuisinnaanerat aamma kingornussisinnaanerannik aalajangersaasinnaaneq siullermeertumik periarfissaalerpoq. Taamaaliornikkut meeqqanut Kalaallit Nunaanniittunut inatsisitigut atugassarititaasut Danmarkimi meeqqanut inatsimmit 1937-imeersumit meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaallit pillugu atuuttut atuutsinneqalerput. Ataatassarsiuussineq pillugu inatsit taanna 1963-imi inatsisip atuutsinneqalernerata kingorna Kalaallit Nunaata Kitaannut aamma 1974-imit Kalaallit Nunaata Avannaani aamma Tunumi atuuppoq. Tamanna isumaqarpoq, kalaallit tamarmik inatsisit atuutsinneqalersut siornatigut inunngortut pisinnaatitaaffiit atuuttut avataanni inissisimasut. Danmarkimi meeqqat pillugit inatsimmi 1960-imeersumi akilersuisussaatitaalluni eqqartuunneqartarneq atorunnaarsinneqarpoq, paarlattuanik Kalaallit Nunaanni meeqqat pillugit inatsit 1963/1974-imeersumi akilersuisussaatitaaneq attatiinnarneqartoq, Maleruagassat 1929-imeersut naapertorlugit. Meeqqamut ataataasoq imaluunniit ataataasinnaasut arlallit akilersuisussaatitaasutut eqqartuunneqarsimatillugit paasinarsivoq, ataataviusumik inissiinissaq taamatullu meeqqap kingornussisussaatitaanera ataatamilu kinguliaanik atuisinnaanera, kalaallit nunaanni innuttaasunut atuutsinneqanngitsoq. Aatsaat 2014-imi Kalaallit Nunaanni inatsisit allanngortinneqarmata akilersuisussaatitaasutut pisussaaffik atorunnaarsinneqarpoq. Tamatuma nassataraa, ataatassarsiuussineq kingornussisinnaanermik aamma ataataasup kinguliaanik atuisinnaanermut pisinnaatitaaffiit pinngitsoornatik atuutsilersut. Taamatuttaaq pingaaruteqartigaaq meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaallit 1963/1974 meeqqat pillugit inatsisit sioqqullugit inunngortut, ataatassarsiuussinermik suliamik aallartitsisinnaanngortut imaluunniit ingerlatseqqissinnaalersut. Apersuinerit nalunaarusiorneqarnerat Apersuinerit Saammaateqatigiinnissamut Isumalioqatigiissitaq suliassanik arlalinnik aallartitsipput, kulturikkut- aamma inuiaqatigiinni unammilligassanik qulaajaaniarlutik, tamanna aallaavigalugu Saammaateqatigiinnissamut Isumalioqatigiissitaq innuttaasunik 15

17 peqataatitsilluni sammisaqartitsivoq, taakkununnga ilanngullugit nunami tamarmi inuit namminneq oqaluttuaannik katersineq. Kalaallit Nunaanni Saammaateqatigiinnissamut Isumalioqatigiissitaq suleqatigalugu inatsisitigut ataataqanngitsunik apersuinerit atornissaannut akuerineqarpunga, illoqarfinni nunaqarfinnilu assigiinngitsuni apersuilluni ataatsimiititsinernit ingerlanneqarsimasunit katersat. Ilusia Aallaqqaammulli apersuinerit saammaateqatigiinnissamut isumalioqatigiissitamit katersorneqarsimasut tunuliaqutaralugit sulinissara aalajangiussimavara. Taamaattumik siunertaasimavoq apersuinerit pitsaassusilimmik misissuiffiginissaat. Apersuinerit apersueriaaseq ammasoq aallaavigalugu ingerlanneqarsimapput, taamaattumik apeqqutinit aalajangersimasunik aallaaveqanngillat, siunertaasimammat oqaluttuartup nammineq misigisimasani/misigissutsini/naliliinini il.il. aallaavigalugit oqaluttuarnissaa, taakkunannga ingerlateqqinneqartussatut pingaartutut isigineqartoq, taamaaliornikkut taakkua oqaluttuassartaat namminneq eqqarsartaasiat aallaavigalugit saqqummersinneqarsinnaaqqullugu. Paasissutissiisut arfiniliupput taakkua misissuinermi sammineqarput. Paasissutissiisut tamarmik ataatsimoorutigaat imminnut inatsisitigut ataataqanngitsutut isiginertik, aamma taamannak inissisimanertik tunngavigalugu inooqatigiinnermi aamma inuttut namminnermut kinguneqarsimanerat misigisimavaat. Misissuinermi taakkuupput uanga aallaaviginiakkakka. Apersuilluni paasiniaanermi matumani paasissutissiisut tassaapput saammaateqatigiinnissamut isumalioqatigiissitap nuna tamakkerlugu paasissutissiilluniaamma oqaloqatigiinnissamik siunertaqarluni innuttaasunik ataatsimiisitsillutik taakkua oqaluttuassaannik katersiniarnerannik tusarsimasut imaluunniit peqataasimasut. Inoqarfinnut tikinnissaq sioqqullugu saammaateqatigiinnissamut isumalioqatigiissitap tikinnissartik nalunaarutigisarsimavaat aamma peqataaniarlutik nalunaartunut saammaateqatigiinnissamut isumalioqatigiissitap apersuinerit ingerlanniakkatik ilisimatitsissutigisarsimavaat. Taamaattumik misissuinermi paasissutissiisut tassaapput periarfissaq pillugu tusarsimasut imaluunniit atuarsimasut imaluunniit namminneq takkullutik kissaatigisartik naapertorlugu oqaaseqarsinnaasimasut. Apersuinerit immiussat allaganngorlugit suliarineqarsimapput aamma misissuinermi matumani nutserneqarlutik saqqummiunneqassapput. 16

18 Ileqqorissaarnermut tunngatillugu eqqarsaatersuutit Apersuinerit sioqqullugit apersuisup apersuinermik ingerlatsinermi ilitsersuut atorpaa (ilanngussaq 1), taanna saammaateqatigiinnissamut isumalioqatigiissitap allattoqarfianit suliarineqarsimavoq. Apersuisup paasissutissiisoq peqatigalugu isumaqatigiissut (ilanngussaq 2) misissoqqaarpaat aamma paasissutissiisup atsiornermigut uppernarsarpaa, apersuinerup imarisai allanut oqaatigineqassanngitsut, aamma paasissutissiisup apersuinerup imarisai allanit atorneqassatillugit akuersissutigeqqaassagai. Taakkua saniatigut paasissutissiisoq uppernarsaavoq kinaassutsimik isertuunneqarnissaanik kissaateqarnerminik. Apersuinerit sioqqullugit apersuisoq imminut ilisaritippoq pingaartillugu, apersorneqartup apersorneqarnermi nalaani toqqissisimanissaa aamma taanna sumiiffimmi toqqissisimaffigisamini inissisimanissaa pingaartinneqarsimaqaaq. Angusat Paasiniaaneq Tulliuttumi apersuilluni misissuinermit paasisat saqqummiutissavakka. Saqqummiussinermi oqaluttuarineqartup naatsumik eqikkarnera ilanngunneqassaaq kiisalu issuakkat toqqakkat taakkualu tunuliaqutaannik pineqartumik paasinarsaatitut. Paasiniaaninni paasissutissiisup Inatsisitigut Ataataqanngitsuunerup nassataanik misilittagai ersersinniassavakka. Sulianni pingaarnertut isiginiarpakka inatsisitigut ataataqanngitsut inuttut aamma inooqatigiinnermi misigisimasaat aamma unammilligarisimasaat. Apersuinermi paasissutissiisup isertuussinissamik isumaqatigiissutaa naapertorlugu suliaqassaanga, taamaattumik taakkua pillugit suliamik ingerlatsininni paasissutissiisut ima taasarnissaat toqqarpara, paasissutissiisoq 1, paasissutissiisoq 2, 3 il.il.. Paasissutissiisoq 1: Paasissutissiisup siulliup ataatavia kalaaliuvoq, taassuma meeraalluni naapinnikuuaa, taamaattoq anaanaasup ataataasoq aappariumanngimmagu, paasissutissiisoq peroriartorpoq ataatavini ilaginagu. 17

19 Paasissutissiisoq 1 oqaluttuarpoq, nammineq allaanerusutut misigaluni meeraatilluni angerlarsimaffini qimallugu atuartutut aallartittussanngorami. Illoqarfimmi arnanilu nuuffigisaminni meeqqanit inersimasuniillu taagorneqartarpoq uersagarsuaq 13. Taassuma oqaluttuaraa inersimasunit timimigut attorneqarsimanermik misigisimasani: Meeqqat 2-3 silami sisooqattaarluta sallilikka atorlugit nammineq sanallugit qamutaasiarinikuusatsinni, arnanit utoqqarnit orninneqarpugut oqarfigineqarluta uersakkat sisooqattaarutinik taamaattunik peqarnissaminnut pisinnaatitaaffeqanngitsut uangalu isallunga. Uersakkat maani tikilluaqqusaanngillat, angerlarit! Qanoq oqassallunga naluara, kiap ikiussavaanga? Sooruna taamannak pineqassasunga? Qiallunga tamaanngaanniit angerlarpunga. Inuusuttuaranngorami eqqarsaatigaa inuit imminut akerartuisimasut imaluunniit allatut ajortumik pinnissimasut akiniaaffigissanerlugit eqqarsaatersuutigai. Allaat imminut toqunnissannik eqqarsaatersornikuuvunga. Sakkortunikooqaaq. Allaat eqqarsaatersuutiginikuuara ilaqutariit uannut iliuuserinikuusaat pillugu ajortumiissallugit. Meeqqanit allanit qanoq pineqartarnini pillugu isumatsassimasarnini oqaluttuaraa. Qamuuna meeqqat ataatallit sinngagaakka. Immaqa uanga taamannak pineqartarsimassanngikkaluarpunga ataataqarsimasuuguma. Atuarfimmi allaat ilinniartitsisup ataatsip atuaqatikka oqaluffigisarpai uersagaanera pissutigalugu taakkua uannut nakkarsaallutik ajortumik pinnittaqqullugit. Tassa ajoq, kisianni tassa pissutsit taamani taamaapput. Ilanngullugu oqaluttuaraa ullumikkut ajortisarneqarneq ajorluni allatulluunniit kusanaatsumik pineqarneq ajorluni. Meeraanermi kingorna pissutsit allanngorsimasut oqaluttuarai. Taamani illersuisoqanngilaq, inunnik isumaginnittunik imaluunniit siunnersortinik peqarani. Oqaluttuarpoq, ajortumik pineqaraangami inersimasunik oqarsinnaasunik imaluunniit ikiorniarlugu qanoq iliorsinnaasunik saaffissaqanngitsoq: Qanorluunniit pineqaraluaraanni uersakkat inuttut isigineqanngillat. 13 Uersagaq: aappariinnerup avataani inunngornikoq. Suaq-mik atanilik isumaqarpoq uersagapajussuaq. 18

20 Inatsisitigut ataataqanngitsutut alliartorsimanini kingorna inuunerminut annertoorujussuarmik sunniuteqarsimasoq misigisimavaa, unammilligassat aqqusaarsimasani qaangerniarlugit sivisuumik pikkunartumillu unammisimavoq: Ikiortissaq eqqortoq pisimanngikkaanni sivisuumik pikkunartumillu qaangerniagassaavoq. (...) Nukittuutut isikkoqarniarluta tunuartertarpugut, naak nammineq nalunngikkaluarlugu ikiorneqartariaqarluta. Paasissutissiisoq 1 inatsisitigut ataataqanngitsutut misigisimasani milisittakkanilu pillugu oqaluttuareerami oqiliallappoq. Paasissutissiisoq 2: Paasissutissiisup 2, ataatavini naapissimanngisaannarpaa aamma taassuma aqqa suminngaanneerneraluunniit paasisimanngisaannarpaa. Anaanami ataataasoq pillugu oqaluttuarsimanngisaannarnera pillugu, ilimagaa ataatani tassaasimassasoq qallunaaq suliartorluni nunatsinniissimasoq. Taanna oqaluttuarpoq piffissami meeqqat katissimanngitsunik angajoqqaaqarlutik peroriartortut inatsisitigut illersugaannginnerisa nalaanni alliartorluni. Oqarpoq ajortumik pineqartarluni aamma oqaatsinik nakkarsaatinik assigiinngitsunik taagorneqartarluni soorlu ataataqanngilatit! -, uersagaavutit! -, qallunaajaraannaavutit!. Maajugineqartutut, inooqatigiinnermi immikkoortitatut misigisarsimavoq aamma paasissutissiisup peroriartornermini ataataqarnissaq amigaatigisarsimavaa. Oqaluttuarpoq 1950-ikkunni nunatsinni inuiaqatigiinni uersakkanut atugassarititaasut amerlasuunit ilisimaneqarsimasut, aamma oqaatigalugu nammineq isumaqarluni tamanna inatsisitigut illersorneqarnissamik amigaammik aallaaveqartoq. Paasissutissiisoq 2 oqaluttuarpoq, nammineq tunuarsimaartutut ittoortutullu misigisarsimalluni avatangiisiminit iliuuserineqartartut pissutigalugit. Inuiaqatigiit avataanniittutut misigisimasarsimavunga akuliunnissaralu ersigalugu, nalunnginnakku allanit qanoq pineqarsinnaallunga Oqaluttuarpoq inuit imminut ajortisaarinissamik siunertaqartut immikkut maluginiarsinnaalersimallugit. Paasissutissiisoq 3: Paasissutissiisoq 3 meerarsiatut anaanami ilaqutaanni alliartorsimavoq, taanna oqaluttuarpoq, anaanami ilaqutaanni meerarsiaasimalluni aatsaat paasillugu anaanavimi toquneratigut. 19

21 Marlunnik qatanngutisiaqarpoq taakkua tamarmik aamma meerarsiaapput, taakkua saniatigut anaanavimminit arnamik immaqaluunniit angummik qatannguteqarluni. Paasissutissiisoq 3-p qallunaaq ataatavini nalunngisaqarfigaa naak naapinngisaannarsimagaluarlugu. Angutaa nuliaqarsimavoq aamma allanik imminerminit angajullernik meeraqarpoq Danmarkimi najugaqatigisaminik. Kalaallit Nunaanni sulisimavoq ukiualuit qaangiummata angerlamut aallarami meeqqat marluk nunatsinni qimassimavai. Paasissutissiisoq 3 oqaluttuarpoq, naak angajoqqaarsiaminit paarilluarneqarsimagaluarluni, ataatavimi ilaqutai pillugit annermik ilisimasaqarnissani kissaatigisimallugu. Avatangiisiminit inooqatigiinnermi immikkoortitaasutut nuanninngitsumik pineqartarluni kanngusaarneqartartutullu misigisimavoq: Immikkoortitaasutut misigisarsimavugut, angajoqqaarsiakka nakkarsarneqartarnikuupput uagut taakkua meeraviginngimmatigut. Inersimasut allat angajoqqaarsiannut nikaginnillutik oqaluttut tusaallugit annernartarnikooqaaq. Paasissutissiisoq 3 oqaluttuarpoq, ilaquttani qallunaat attaveqarfiginissai kissaatigalugit. Oqaluttuarpoq qatanngutisiani annaasimallugu, taassuma ataatavini naapinngitsoorsimavaa ataataviata ernerminik naapitsinissani kissaatigisimanngimmagu. Paasissutissiisoq 4: Paasissutissiisoq 4 qallunaamik ataataveqarpoq meeraallunili nalusimanngilaa kisianni alliartorfiginagu. Ilaquttani qallunaat ujarsimavai attavigisimallugillu. Oqaluttuarpoq ujaasinermi nalaani pisortanut tunngasumik pisinnaatitaaffinnik amigaateqarsimalluni. Ataatavima ataataasutut akilersuisussaanermik eqqartuussineq akuerisimavaa aamma akilersugassat akilersorsimavai. Taamaattoq 1963-imi inatsisiliat sioqqullugit inunngorsimagama, taassuma kinguliaanik atuinissamut kiisalu taassuma kingorna kingornussinissamut pisinnaatitaaffeqarsimanngilanga. Aamma qallunaat naalagaaffiata pisinnaatitaaffinnik arsaarsimammanga ulloq mannalu tikillugu taakkua suli iluarsineqaratik, taamaattumik imminut inatsisitigut ataataqanngitsutut isigivunga Paasissutissiisoq 4 ataatami aqqa atorlugu ujarsimavaa aamma ilinniarnerminut atasumik Danmarkimiinnermini attavigisimallugu. Taassuma oqaluttuaraa ilaquttanik ujaasineq qanoq issimanersoq: Eqqarsaaterpassuit puttussuupput, nalunnginnakku inuunerma affaa ataatamik ujaasinermut atorsimallugu, naalagaaffiullu tungaanit akimmisaartinneqarsimalluni. 20

22 Indenrigsministeriat, Socialministeriat, Justitsministeriat taakkua tamaasa aqqusaarnikuuakka, taakkualu tamarmik ajornartorsiutinik qarmarsuartut ittunik naapitsiffigisimallugit. Sumulluunniit saaffiginnissimagaluaruma sumilluunniit paasitinneqarsinnaanngilanga, qatannguteqarneraluunniit pillugu taakkua inuttut normui piginngikkukkit. Taassuma inuunermi affaani ataataminik ujaasinermini oqartussaaffeqartunit unammilligassat naapippai. Ilanngullugu paasissutissiisoq ima oqarpoq: Inatsisitigut Ataataqanngitsut peqatigiiffiat aallartimmalli oqartuaannarsimavunga, qallunaat naalagaaffiat inuit pisinnaatitaaffiinik innarliisimasutut unnerluunneqartariaqaraluarpoq. Danmarkip inuit pisinnaatitaaffii pillugit pisussaaffimminik naammassinnissinnaasimanngilaq tamannalu akuersaarneqarsinnaanngilaq. Ilanngullugu oqaluttuarpoq kissaatigalugu qallunaat naalagaaffiata inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutsitsinera pillugu aaqqiisoqartariaqaraluartoq. Paasissutissiisoq oqarpoq, inuit namminermisut inissisimasut amerlaqisut aammalu tamanna qanoq iliuuseqarfigineqartariaqartoq. Inatsisitigut ataataqanngitsut peqatigiiffianni ataatsimiinnerit ilaanni arnap utoqqaap nammineq ataataqanngitsutut inissisimanini pissutigalugu qanoq atugaqarsimanera oqaluttuaraa. Taanna qialluni oqaluttuarpoq uangalu paasinnittaasera naapertorlugu, anaanami qanoq pineqarsimanera pillugu imminut pisuutilluni. Arnaami ernimmat arnaata qilertia kipisimavaat kalaallisuualu nappartamut ikeriarlugu kikkut tamarmik isigisut petroleumik kueriarlugu ikuallallugu, tassa uersaalluni qitornartaarsimammat. Arnap taassuma eqqarsaatigisarsimavaa, nammineq inunngorsimanngikkaluaruni, anaanani taama pineqarsimanavianngitsoq kanngusutsitaallunilu Naak oqartussaatitaasunit ataataminik qallunaamik ujaasinermini unammilligassanik naammattuuisaraluarluni, paasissutissiisup 4-p nuannaarutigaa ilaquttaminut qallunaanut atassuteqalersimanini. Paasissutissiisoq 5: Paasissutissiisoq 5 qallunaamik ataataveqarpoq Danmarkimi ilinniarnermini atatillugu nammineq ujarsimasaminik aammalu naapissimasaminik. Oqaluttuarpoq nammineq 21

23 uersagaanini pissutigalugu qinngasaarneqartarsimalluni meeqqanit allanit aammali inersimasunit, aamma tamanna nalinginnaasoq. Qallunaanit ammut isigineqarneq annernartorujussuuvoq pingaartumik uannut. Aamma inuit allat naligalugit inissisimasimannginneq, soorunami uanga ataataqarpunga, kisianni ataatama meeraannut allanut naleqqiullunga ataatsimilluunniit naligalugit pineqarsinnaanngilanga. Inatsit taanna allanngortinneqarsimanngimmat. Tassunga tunngatillugu qallunaat naalagaaffiannit puiugaasimavugut ( ) Tamakkua tamarmik periarfissaasimanngilluinnarput, oqartussaatitaasunut saaffiginnilluta ikiortissarsiorsinnaatitaasimanngilagut. Taassuma kinguliaa kinguliarerusukkaluarpara, taannali uannut tunniunneqarsinnaasimanngilaq. Taanna oqaluttuarpoq uersakkanut ataataasoq pillugu paasissutissanik pissarsiniarneq ajornarluinnarsimasoq: Qallunaat naalagaaffiat sunik tamanik mattussisimavoq, meeqqat ilaquttaminnik ujaasisinnaanngillat, ataataasoq pillugu paasissutissanik pissarsisinnaanngillat, kingornussisinnaanngillat aamma ataataasup kinguliaanik atuisinnaanngillat. Anaanaasup aqqa kuisinnermut allagartami kisimiilluni allassimavoq. Paasissutissiisoq oqaluttuarpoq ulloq manna tikillugu ataataminit akilersuutinik tunineqarsimanngisaannarluni, naak tamanna pisinnaatitaaffigigaluarlugu. Ilanngullugu oqaluttuarpoq, meeqqat ataataqarlutik peroriartortut sinngagisarsimallugit naak nammineq aatamini peroriartorsimagaluarluni. Imminut neriorsuiffigisimavoq, qaquguluunniit nammineq meerartaassagaluaruni ataataqaratik peroriartussanngitsut. Paasissutissiisoq 5 oqarpoq, nammineq inersimasutut inuunermini alloriarnerit aqqusaakkani tamaasa unamminertut misigisimallugit. Kisianni inatsisitigut ataataqanngitsutut misigisimasani aamma misilittakkani aallaavigalugit inuttut nukittunerulersimalluni. Paasissutissiisoq oqaluttuarpoq ataataqanngitsut amerlasuut namminneq ataataminnik ujaasinissaminnut ersissuteqartartut tunuarsimaarlutillu, taassumali aamma erseqqissaatigalugu tamanna pissutigalugu ujaasinerminnik unitsitsissanngitsut. Kikkut ilaqutaraakka? Kikkuunerinik paasinnikkusunneq annertoorujussuanngortarpoq, pingaartumik ataataqarani alliartorsimagaanni Paasissutissiisoq 6: Paasissutissiisoq qallunaamik naapinngitsoorsimasaminik ataataqarpoq. Ataatani pillugu paasissutissanik paasiniaatilluni eqqartuussivimmit akineqarsimavoq, suliaq ingerlanneqarsinnaanngitsoq. Ataataminik ujaasinermini ikiortissamik amigaateqarneq 22