Байқоңыр талайдың азаматтығына сын болады-ау?!

Transkript

1 29 (255) 24 ақпан сәрсенбі 2010 жыл ,67 200,76 4,93 21,63 1, ,3 1423, ,78 78,37 Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Байқоңыр талайдың азаматтығына сын болады-ау?! ДАТ! Қуат НҰРҒАЗЫ: Жылдам дайындалатын жартылай фабрикат тағамдардан ұрпағымыз уланып жатыр 6-бетте ХХІ Ақ Олимпиаданың он бірінші күні шаңғы спортынан командалық спринт жарыстары өтті. Бұл бәйгені тағатсыз күткенбіз. Себебі «ерлер арасындағы жұбымыз жүлделі орындарға ілігіп қалар» деп үміттендік. Алексей Полторанин мен Николай Чеботькоға сенім арттық. Екеуі спорттық баптарына келгендей еді. Тағы бір медаль күтіп едік ,0 Мыңбаевтың мыңыншы уәдесі болмасын... 2-бет Тобан аяқ, қисық омыртқа жігіт кімге қорған болмақ? Бір қарағанда, Төменгі палата комитеттерінде заң жобаларын жалпы отырыстардағы талқылауларға әзірлейтін әдеттегі отырыстардың бірі ғана. Ал айтылған сөз бен көтерілген мәселелердің өзекті өртегендей өткірлігін ескерсек, қос палата депутаттары түгел бас қосқан жиынға да бергісіз. Сондықтан болар жиналған қауымның қарасы да әдеттегіден көп. Комитеттердің отырыстары емін-еркін өтіп жүретін залда, тура мағынасында айтқанда, ине шаншар орын жоқ. Бесбоғда АЛТАЙ І. ГЕНЕРАЛ ҚАЙ МЕРЕКЕМЕН ҚҰТТЫҚТАП ОТЫР? Бұл Парламент Мәжілісінің Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің отырысы болатын. Осынша айтыс-тартысқа түсіп жатқан бая ғы Бай қо ңырдың жыры еді. Анығырақ айтқанда, ко митет мүшелері «Қа зақстан Республикасы мен Ре сей Федерациясы арасын дағы «Байқоңыр» ке шенін тиімді пайдалану жө ніндегі ынты мақтастықты да мыту туралы келісімді» ра тификациялауға әзір ле мек. Мәжілістің жалпы отырыс тары ның бірінің күн тәртібіне енгізілуі керек. Кез келген заң жобасы осындай отырыстарда талқыланып, пы сықталып алады. Шикі күйінде үлкен табаққа депутаттардың жаппай талқылауына тартыла салмайды. Таразының бір ба сында Ұлттық ғарыш агенттігінің төрағасы Талғат Мұ сабаев бастаған бір топ шенеунік қонып отыр. Олар келісімнің барынша тез ратификациялануына мүдделі. Та разының екінші ба сында аталған комитетке мүше депутаттар. Олар артында тұрған бұқараның сөзін сөйлеуге тиіс. Жиын санасы азат ұрпақтың күлкісін кел тір гендей көрініспен басталды: қатысушылар Кеңес Одағы армиясының құрылған күнімен бірін-бірі қызу құттықтап жатыр. Төрағадан кейін сөз алған Ұлттық ғарыш агенттігінің төрағасы Талғат Мұ сабаев: «Бәріңізді осы ме ре кемен шын жүректен құт тық таймын. Бар жақ сылықты және зор ден саулық, бақыт тілеймін. Әсіресе, Сәт Бесімбайұлы сізге... Сіз генерал-полковниксіз, мен генерал-лейтенант қанамын», деп ғарышкер төрге таман отырған депутат С.Тоқпақбаевқа қарады. «Бізде пол ковник те бар» деген дауыс шығып жатты топ ор тасынан. «Тек генералды ғана емес, бәріңізді құт тықтаймын!» дейді агенттік төрағасы маңызды шаруа үстін де біреуді ренжітіп алмайын дегендей дауыс шыққан жақ қа да көз салып. «Сонда бұлар қай елдің патриоттары?» деген сұп-суық сұрақ көкейіңді кескілеп өтеді екен еріксіз. Өйткені ақпанның 23-і қазір Ресей мен Тәжікстанда ғана мереке. Жалғасы 2-бетте Мансұр ХАМИТ (фото) ВАНКУВЕР 2010 Нұрғазы САСАЕВ, Ванкувер Әуелі қыздар жарысты. Оксана Яцкая бұл жолы Елена Коломинамен жұптасып жүгірді. Екінші жартылай финалдық бәйгеде бақ сынаған қыздарымыз мәре сызығын алтыншы болып қиып, ақтық сынға іліге алмады. Финалға екі жартылай финалда бәйгеге түскен тоғыз команданың өз топтарында алғашқы үштікке іліккен алтауы тікелей шығып, қалған төрт команда үздік уақыттары бойынша екшеліп шыққанды. Жалғасы 7-бетте Қазақ жігіті әлем чемпионы атанды Жайықта қайық қайраңдайтын күн жақын 4-бет Төлебаев «тағынан» түсіп, Өсербаев «төрге» озды ЖАНАЙҚАЙ «Жайықтың бойы көк шалғын, күзерміз де жайлармыз» деп Махамбет батыр жырлаған Жайық өзенінің қазіргі ахуалы күннен-күнге азып барады. Жайықты мекендеген тұрғындар мен атқарушы биліктің өзенді қорғау туралы жанайқайы жоғары жаққа жеткенмен де, Жайық өзенінің арнайы мәртебесі болмауы оның тағдырына айтарлықтай әсерін тигізіп отыр. Нарғыз ҒАБДУЛЛИНА БОЛҒАНЫ: Осыдан 30 жылдай бұрын өзен балық шаруашылығы және кемелер қозғалысында үлкен маңызға ие болатын. Жайық өзенінде бір жылда 30 мың тонна бекі ре тұқымдас балық ауланып, бірнеше тонна қара уыл дырық шығарылатын. Мұның өзі Атырау өңірінің не гізгі көрсеткіші әрі мақтанышы болып келген-ді. Ал қа ладағы «Атыраубалық» мекемесінде дайындалатын әде мі таңбаланған қалбырлардағы қара уылдырықты қа зақ стандықтар ғана емес, әлем елдерінің халқы із деп жүріп сатып алатын. Өзенді жағалай мекендеген жергілікті тұрғындар үшін өзен тек көктемде қиындық әкелетін. Жоғарыдан келетін көлемді су өзеннің арнасынан та сып, егіс алқаптарын, елді мекендер мен мұнай шаруа шылығы ошақтарын басып кететін. ҚАЛҒАНЫ: Аса өкінішті жайт, бүгінде мұның бәрі келмеске кетті. Жағалауындағы халықты сан ғасыр асырап кел ген Жайық жыл сайын тайызданып, бүгінгі ұрпақ алдында жойылуға шақ тұр. Өзен ағысының көпжылдық орташа көлемі 11 миллиард текше метрді құраса, бұл көрсеткіш өткен жылы бар болғаны 5 миллиард текше метрден асқан. Қазір өзендегі ірі кемелердің қозғалысы мүлдем жоқ деуге болады. Жалғасы 4-бетте БИЛЬЯРД Сүйінші! Қазақ жігіті чемпион атанды. Талай додаларда топ жарып жүрген саңлақтардың өзін сан соқтырып, көк туымызды көкке көтерді. Әнұранымызды асқақтатты. Мерейімізді үстем етіп, кеудемізді қуанышқа кернетті. Жалғасы 7-бетте...дедiм-ай, ау! 5-бет Виктор ЮЩЕНКО, Украина Президенті: Егер Янукович Тимошенкоға пре мьерлікті ұсынса, сол күні кеш ке дейін сайлау қорытын дыла ры мо йындалып, соттағы істер қай тарылып алынады. Сосын мәң гі лік махаббат орнайды. ( сайтынан) ОЙ-КӨКПАР Кедендік төлемдерден бюджетке түспей қалуы мүмкін 70 миллиард теңге үш жылдық бюджетті қайта қарауға мәжбүрлеп жүрмей ме? Тоқтар ЕСІРКЕПОВ, экономика ғылымының докторы, профессор: ИӘ Кедендік түсім бюд жеттің ша мамен 30 пайызын құрай ды. Осы жағынан ал ғанда, мә лімделген сома қомақты. Сондықтан бюджеттің ойсыраған орнын толтыру қа жет. Алай да жер астынан же ті қоян тап қандай аяқ астынан осындай мәлімдеме жасаған Қарағұсова ханым Ке ден одағына ену бойынша жұмыстар жүргізіліп жатқан кез де қайда қа рап қалған?.. Сол кезде осы есеп тер неге жұ мысшы тобына ұсы нылмады? Мүмкін сонда айы рылып қалатын пайда мыз ды сақтап қалатын жағдайлар жа салар ма еді? Кеден одағына енудің экономикалық тиімсіз жақтары аталған бірлестікке енгенге дейін талай рет айтылып, жазылды да. Бірақ үлкен мінберлерде, басқосуларда аталған мәселе көп талқыланбады. Өйткені ол саяси шешім болғаннан кейін болар, халық қалаулылары да, басқа қоғам өкілдері де бұл ретте «үндемеген үйдей пәледен құтылады» деген кейіп танытып, айтылатын жерде сөздерін «өлтіргенді» жөн көрген секілді. Алайда дер кезінде шешілмеген мәселе, әйтеуір, бір күні бірнеше есе көлемде бас көтерері белгілі. Кеше Парламент Мәжілісінде өткен Үкімет сағатында Қаржы және бюджет комитетінің төрайымы Гүлжан Қарағұсова ханым «алдын ала есептелген дәйектер бойынша республикалық бюджетке түсетін түсімдер 70 миллиард теңгеге қысқарады екен. Бұған жол бере алмаймыз!» деп жағасын ұстап, дабыл қақты. Оның айтуынша, Қазақстан бюджетінің айтарлықтай бөлігі кедендік алымдардан құралады екен. Сондықтан да бюджеттің ойсырайтын орнын толтыру үшін басқа резервтерден баламалы табыс көздерін қарастыру қажет секілді. Бұл арада бізде кедендік түсімдерден бюджетке түспей қалуы мүмкін 70 миллион теңге үш жылдық бюджетті қайта қарап шығуға мәжбүрлеп жүрмей ме деген күдік туындайды. Сондықтан осы сауалды бүгінгі күннің ой-көкпарына салуды жөн көріп отырмыз. 3-бетте ЖОҚ Экономист-ғалым болса-дағы, Гүлжан Қарағұсова ханым бұл арада қат ты қателесіп отыр. 70 мил лиард теңгеге бюджет қысқармайды. Бәрі жақсы болады. Сондық тан үш жыл дық бюджетті қайтадан қарастырудың да қажеті жоқ. Де путат бұл арада мәселені біржақты қарастырып отыр. Мысалы, Кеден одағы толыққан ды жұмысына кіріскеннен кейін ол арадан кедендік өткелдер алына ды. Ал бұл осы арадағы үнемі жұ мыс істеп тұрған сыбайлас жемқор лық тетіктерін жою деген сөз. Одан қаншама есе ұтамыз?.. Сол сияқ ты осы арадағы ғимараттарды са тамыз. Көптеген қызмет орыны босайды. Тасбай СИМАМБАЕВ, сенатор:

2 2 САЯСИ БЮРО ПАРЛАМЕНТ АҚОРДА Елбасы халық қалаулыларын қабылдады САПАР Кеше Ақордада Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Парламент Мәжілісінің бір топ депутаттарын қабылдады. ҮКІМЕТ Байқоңыр талайдың азаматтығына сын болады-ау?! КЕДЕРГІНІҢ МӘНІН БІЛГЕН МИНИСТРЛІК НЕГЕ ҮНСІЗ КЕЛГЕН? Бұған дейін де Парламент депутаттары тарапынан Байқоңырға қатысты талай мәселелер көтерілген болатын. Солардың бірі ғарыш қалашығындағы мектептерде білімнің Ресейдің бағдарламасымен берілетіні. Тіпті қазақтілді мектептердің өзінде де! Бұған Ресей жағы әдейілеп кіріскенге ұқ сайды. Олай дейтініміз, біздегі дайын оқу лықтарға қарамастан, өздері тер төгіп, күш пен қаржы жұмсап қазақ тілінде оқулық бастырған. Білім және ғылым вицеми нистрі Махметқали Сарыбековтің айтуынша, Байқоңырда 14 мектеп бар екен. Олар дың алтауы балаларды қазақ тілінде оқы тады. «Бұл мектептердің бәрін де Ресей жағы қаржыландырады. Сондықтан да олар Ресейдің білім беру стандарттарымен оқытады. Осындағы алты қазақ мектебі 2006 жылдан бастап, кезең-кезеңмен Қазақстан бағдарламасына өтіп жатыр. Бүгіндері 4-11-ші сыныптар Қазақстанның мем лекеттік стандарттарымен оқытады», деді білім және ғылым вице-министрі. Оның мәлімдеуінше, Байқоңырдағы жетімдік көрген қазақ мектептерін өзіміз қаржыландырар болсақ, тек 2010 жылдың өзіне ғана 1 млрд 530 млн 533 мың теңге керек. Алайда вице-министрдің айтуынша, мектептерді Қазақстанның балансына алуға сол жердегі педагогтардың өзі қарсы екен. Оның себебі біздегі ұстаздарға төле нетін айлықтың аздығы. «Орта есеппен алған да, бізде мұғалімнің жалақысы 37 мың 920 теңгені құрайды, былай қара ғанда 250 доллар. Ал Ресей мектептеріндегі біз дің мұғалімдер 17 мың рубль, яғни 720 дол лар алады. Жалақылардың арасында 3 Депутаттар кездесу барысында Елба сына өздерінің аймақтарға жасаған са парлары туралы, онда сайлаушылар мен болған кездесулері жайлы әңгі мелеп берді. Кездесуден кейін журналистерге сұхбат берген депутат тар Мемлекет басшысының Жолдаудың жүзеге асырылу барысы мен әлеуметтік-экономикалық саладағы мемлекеттік саясат туралы халықтың үнқату ларына мүдделілік білдіргенін атап айтты. Кездесуге депутаттар Кенжеғали Сағадиев, Төлебек Қос мамбетов, Светлана Ферхо, Владимир Боб ров, Шавхат Өтемісов және Тә ңірберген Бердоңғаров қатысты. «Шығысқазақстандықтар Елбасының Жолдауын жүйелі және дәйекті құжат ретінде бағалауда. Ең бастысы, оны жүзеге асыру үрдісі, бүгінде, дамудың жаңа кезеңінде, сенімді атқарыла береді», деді С.Ферхо Елбасы мен кездесуден кейін. Оның ай туынша, басқа да өңірлердің тұрғындары сияқ ты, Шығыс Қазақстан облысы тұрғын дарының да ықыласын Жолдауда көр сетілген барлық міндеттер, ең алды мен, әлеуметтік саланы дамытуға қа тысты мәселелер, оның ішінде «Бала пан» бағдарламасы қызықтырып отыр. Бюджет саласының қызмет керлері мен студент жастар Елбасыға ерек ше алғыстарын білдіруде. Мәжіліс де путаты Төлебек Қосмамбетов оңтүстік өңір дің халқы Елбасы Жолдауын қызу қолдап жатқанын жеткізді. «Облыс халқы Жолдау жүктеп отырған мін деттердің, оның ішінде, ауыл шар уашылығын дамытуға қатысты мін деттердің шешілетініне сенімді», деді Т.Қос мамбетов өз сөзінде. Қытай мен Қазақстан арасында шешілмеген мәселе жоқ Кеше Бейжіңде ресми сапармен жүрген ҚР Мемлекеттік хатшысы сыртқы істер министрі Қанат Саудабаев осы елдің Сыртқы істер министрі Ян Цзечимен кездесті. Кездесу барысында тараптар Қазақ стан-қытай арасындағы страте гиялық әріптестік мәселесіне байланысты өзек ті мәселелер бойынша өзара пікір ал масты. Онда Мемлекеттік хатшы Қ.Сау дабаев Қазақстан мен Қытай ара сындағы қатынастардың нағыз әріп тестік байланыс екендігін атап көрсетті. Оның пікірінше, екі мемлекет арасындағы қарым-қатынастардың ерек шелігі Қазақстан мен Қытай басшылары бір-біріне үлкен сеніммен қарай ды. «Бүгінгі біздің қарым-қатына с та шешілмеген мәселелер жоқ, біздің алдымызда біз іске асыратын тек жа ңа міндеттер ғана тұр», деді Қ.Сау дабаев. Өз кезегінде Қытайдың сырт қы істер ведомствосының басшысы екі елдің Мемлекет басшыларының ын та-ықыластары арқасында соңғы уақытта мемлекеттер арасындағы стратегиялық әріптестік қатынастар қарқынды дамып келе жатқанын айт ты. Жүздесуде сонымен қатар, жоғары деңгейдегі келісімдердің жүзеге асырылу деңгейі сөз болып, саудаэкономикалық, мәдени-гуманитарлық салалардағы ынтымақтастық пен энергетика, жаһандық және аймақтық қауіпсіздік пен трансшекаралық өзендерді бірлесіп пайдалану мәселелері ортаға салынды. Сонымен қатар Қытай Халық Республикасының төрағасы Ху Цзиньтаоның Қазақстанға сапары дайындығына байланысты келісілген мәселелерге шолу жасалды. Тараптар екі ел арасындағы саудаэкономикалық өзара ықпалдастықтың үдемелі дамуын атап өтіп, Қазақстан мен Қытай басшылығының 2015 жылға қарай тауар айналымын 15 млрд көлеміне жеткізу жөніндегі міндеті мерзімнен бұрын орындалады деп атап көрсетті. есе айырмашылық бар. Негізгі кедергі сол болып тұр», деді Махметқали Сарыбек ов. Мыңбаевтың мыңыншы уәдесі болмасын... Үкіметтің кешегі отырысы табысты болды. Олай дейтін себебіміз, дағдарыс уақытында ел экономикасын алға сүйрейтін құжаттың бірегейі Үдемелі индустриалды-инновациялық даму бағдарламасы қабылданды. Жобаны қорғап, шыр-пыры шыққан индустрия және сауда министрі Әсет Исекешевтің шарапаты тиді ме екен, кім білсін, оның ізінше сынға түскен қос министр де өз жобаларын сәтті қорғап шықты. Осылайша, үш жоба өмірге жолдама алды. Жобаларды енді, Премьер-министрдің сөзімен айтқанда, әдемілеп жазып қана қоймай, шынайы өмірде жүзеге асыру науқаны күтіп тұр. Бүркіт НҰРАСЫЛ Бұл жобалардың барлығы да сәтті қор ғалып, отырғандар мәре-сәре болып жат қанда Үкімет басшысының айтқан сөзі. Индустрия және сауда министрі Әсет Исекешев бағдарламаның кем-кетігін жамап, тігісін жатқызып алып келіпті. Ол алдымен аталмыш бағдарлама жүзеге асырылған жағдайда еліміз 2014 жылға қарай үлкен көрсеткіштерге қол жеткіземіз деп жатты. «Бағдарламаны қабылдаған күнде еліміздегі ішкі жалпы өнім мен өңдеу секторындағы еңбек өнімділігі 2008 жылғы деңгеймен салыстырғанда 50 пайызға артады. Сондай-ақ ел эконо микасының жекелеген секторларындағы көрсеткіштерді 100 пайызға дейін арттыруға бола ды», деді Исекешев. Сондай-ақ өз сөзінде Ә.Исекешев Kaznex кәсіпорыны базасында экспорт пен инвестицияны дамыту үшін Kaznex Invest ұлттық агенттігін құру керек деген ойын білдірді. Министрдің ойынша, агенттікті Корея, Бразилия, Австралия елдерінің тәжірибесі негізінде құруға болады. «Бұл агенттік Қазақстанды инвестиция үшін қолайлы ел ретінде танытатын бизнесфорумдар өткізумен айналысады. Қазір елімізде шетелге тауар шығаруға шамасы жететін 350-дей компания бар. Оның 260-ы өз өнімдерін тұрақты түрде сыртқа шы ғарып келеді», деді ол. Ұзынсонар баяндамадан кейін жоба қабылданып тынды. Үкімет мүшелері бірауыз дан мақұлдап дауыс берді. «Бағ дарлама қабылданды, енді оны Мемлекет Мансұр ХАМИТ (фото) ДЕПУТАТТЫҢ ДЕГЕНІ БОЛМАДЫ «Байқоңырдағы Қазақстан азаматтары құ қық бұзғаны үшін Ресей заңдары бойынша қылмыстық жауапкершілікке тарты лады екен және жазаларын да Ресейдің түзе ту мекемелерінде өтейді. Неге бұлай?», деп Сәт Тоқпақбаев тағы бір мәселенің ұшы ғын шығарды. Төменгі палатаның келе сі бір өкілі Бағила Баймағамбетова: «Бай қоңырда халық Ресей азаматтары және Қазақстан азаматтары болып екіге бөлінеді. Мұндай жағдайларда ондағы қазақ стандықтардың сапалы медициналық көмек алуына, басқа да қызмет түрлерін ешқандай кештетусіз алуына кім кепіл бола ал мақ?» деп қара бұлтты тіпті қоюлата түсті. Айта берсе мұң көп-ақ... Бірақ Талғат Мұсабаев бұл мәселелерді тал қылаудан ат-тонын ала қашты. «Шешілме ген көп мәселенің бар екені рас. Бірақ бәрі де Байқоңыр қаласына қатысты мәселелер. Айлаққа, ғарышты дамытуға ешқандай қатысы жоқ. Бұл сұрақтардың жауабын тиісті министрліктердің өкілдері береді. Менің ісім жер серіктері жүйесі, зы мыран кешендері», деп шыр-пыр болды. Осы кезде сөз алған мәжіліс депутаты Уәлихан Қалижан: «Бұл мәселенің адам дардың тағдырына қатысты екенін ұмыт пауымыз керек. Талғат Аманкелдіұлы, үкі меттің атынан келіп отырсыз бұл жерге. Демек, барлық мәселеге жауап беруіңіз керек, деп ғарышкерді басқандай боп еді. Алайда бір сағаттан астам уақыт бойы талқыланған мәселе мәреге жеткен кезде де Тақаң: «Бұл маған және ратификацияла на тын келісімге еш қатысы жоқ мәселелер» дегенін қайталап айтып жатты. Сонымен, келесі аптаның сәрсенбісі Ұлт тық ғарыш агенттігінің төрағасы Талғат Мұ сабаев үшін ең ауыр күндердің бірі болайын деп тұр. Өйткені бұл Мәжілістің жал пы отырысында кешегі жайдың жаңғы рығы жетіп, аталған құжатты ратифи кациялау көзделуде. Ал кешегі комитет отырысында Мәжіліс депутаттары айта рының көп екенін, мәселенің артында ғары шты дамыту ісі ғана емес, ел мүддесі тұр ғанын көрсетіп қойды. Қалай дегенмен, ұлт мүддесі талқыға түскен отырыста Алаш үшін аса маңызды екі мәселе сұрақ күйінде қалды. Біріншісі, Алаш баласы қашан ғарыш төрінде қол бұлғайтын болады? Ғарышкер Талғаттың соңғы мәрте ұшқанына да тоғыз жылдың жүзі болыпты. Алаштың ғарышқа үкілеп қосқалы тұрған қос сұңқары Айдын Айымбетов пен Мұхтар Аймахановты дайындауға үш жылда 16 миллион теңге шығын кетке нін еске салған Ұлттық ғарыш агенттігінің басшысы Талғат Мұсабаев енді олар дың қашан жеті қат көкке самғайтынын айта алмай күмілжіп отыр. Қос қыра нымыздың сақадай-сай болғанына қара мастан әлі қаншама кезекті тосып отыруымызға тура келеді екен. Бас ғарышкер Алашты алаң датқан «КаzSаt-1» трагедиясына Ресей тарапының толық кінәлі екенін мойындағанын хабарлады. Алайда оның түсін діргеніндей, «КаzSаt-1» жер серігінің жұ мыс қабілетін жоғалтуына байланысты өтем ақыны Ресей емес, сақтандыру компаниялары төлемек. Бұған мақұл делік. Келе сі өзекті мәселе ақыры 2050 жылға де йін жалға берген соң Байқоңырдан қыпқы зыл ақша сауып отырған Ресейге неге жал ақысын көбейтуге болмасқа? «Әрине, қазіргі өлшеммен алғанда, Байқоңыр үшін 115 миллион доллар жылдық төлемақы түк ке тұрмайтын ақша. Менің ондай ұсыныс енгізуге құқым жоқ, мен атқарушы орган ды басқарамын, бұл біздің құзы рет і міздегі мәселе емес» деп құтылған Талғат Мұса баев халық қалаулыларының Байқоңырды пайдаланғандығы үшін Ресейдің төлейтін ақысын қайта қарауды ұсынуға құқылы еке нін айтты. Әлгі бізге төлейтін 115 миллион долларды Ресей шетелдік 4-5 ғарышкер ді ұшырып-ақ табады екен. Егер халық қалаулылары Байқоңырдың жал ақысын қайта қарап, бағасын 500 миллион доллар ға жеткізсе, бұл нағыз ұлт мүддесін қыз ғыш тай қорғағаны болар еді. басшысының қарауына береміз. Бұл құжат Қазақстанды 2020 жылға дейін дамыту стратегиясының бірінші бесжылдық индустриялық жоспары болып табылады», деді Премьер-министр. Отырыста мақұлданған үш жобаның бірі «Мұнай өнімдерінің жекелеген түрле рін өндіру және айналымын мем лекеттік реттеу туралы» заң жобасы болатын. Жо баның жырын жырлау үшін мінберге кө терілген энергетика және минералды ре сурстар министрі Сауат Мыңбаев көктем ай ларында жанар-жағармай бағасы ақпан айындағы баға деңгейінде сақталады деп уәде беріп жатты. «Жанармайдың бөлшек саудадағы бағасы наурыз айында бұрынғы деңгейде қалады. Дизель отынының құны 67, АИ-80 маркалы бензин 62, ал, АИ-92 және АИ-93 жанармайлары бұрынғысынша 82 теңге күйінде болады», деді министр. Мыңбаевтың айтуынша, жаңа заң жобасы бойынша, жанар-жағармайдың ба ғасы Ресейдің жанар-жағармай нарығын дағы баға қарқынына байланысты бол мақ. «Себебі елімізде АИ-92 және АИ- 93 маркалы жоғары октанды бензиннің 40 пайызы Ресейден импортталады. Елде жа нар-жағармай бағасын негізсіз көтеру фак тілері тіркелсе ондайлар заң алдында жа уап береді. Бір сөзбен айтқанда, жылдағыдай жанар-жағармай бағасының айтарлықтай құбылуына және жекелеген өңір лерде қолдан тапшылық жасау әрекетіне жол берілмейді», деп сендірді энер гетика және минералды ресурстар ми нистрі Сауат Мыңбаев. Бұл Мыңбаев мырзаның жылда бере тін уәдесі. Былтыр да «жанар-жағармай тапшылығы болмайды» деп ант-су іш кені белгілі. Министрдің ертегісіне отырғандар сенімсіздік байқатқанымен, ешкім батылы барып айта алмады. Тек Ауыл шаруашылығы министрі Ақылбек Күрішбаев қана қыр көрсетіп жатты: «Мен жанар-жағармайды шаруаларға жеңілдікпен беру ді құптаймын. Бұрын диқандарға сатылатын жанар-жағармай бағасын Энергетика және минералды ресурстар министрлігі белгілеп келген. Енді «Өндіріс пен жекелеген мұнай өнімдері айналымын мемлекеттік реттеу туралы» заң қабыл данғаннан кейін министрліктің шаруаларға жанар-жағармай бағасын жеңілдікпен беруден басқа амалдары қалмайды», деді А.Күрішбаев. Бұлардың ізін басып, мінберге ұм тылған білім және ғылым министрі Жансейіт Түй мебаевқа да көп тер төгуге тура келді. Алдымен, жобасының жетістіктерін айтып шықты. Оның айтуынша, «Ғылым туралы» заң жобасы Мемлекет басшысының тапсыр масына сәйкес әзірленіпті. Құжаттың негіз гі мақсаты ел дамуының басым бағыт тары бойынша жаңа білім беру жүйесін құ ру арқылы Қазақстан экономикасын бә- секеге қабілеттілігін атқаруға мүмкіндік туғызатын ұлттық инновациялық жүйені құру екен. «Заң жобасы ғылымды басқару және қаржыландыру жүйесін жетілдіруге, ғалым мен ғылымның рөлін күшейтуге, ғылыми зерттеулердің нәтижелерін коммерциялауды ілгерілетуге, ғылыми зерттеулердің сапасы мен нәтижесін арттыруға, сондай-ақ ғылыми қызметкерлерді қамта масыз етуге бағытталған», деді ми нистр «түсіндірме жұмыстары» барысында. Құжат отырғандарға ұнаған болуы керек, бәрі бірауыздан қолдап дауыс берді. Ен ді заң жобасын Парламенттің тепкісі ғана күтіп тұр. Жоба мақұлданғаннан кейін Пре мьер-министр Кәрім Мәсімов Түймебаевқа оны Парламент алдында жақсылап таныстыруды тапсырды. «Депутаттарға, ғылыми қоғамдастыққа, тұтастай қоғам ға аталмыш заң жобасының қажеттілі гін түсіндіру керек. Бізге бірінші кезекте әлем дік қоғамдастық мойындайтын ғылым, нақты ғылыми нәтижелер керек», деді Премьер-министр. ТМД Ющенконың соңғы жарлығы тілге арналды ОҚИҒА Украина президенті Виктор Ющенко мемлекеттік тіл концепциясын мақұлдады. Аталған жарлықта «этносына, қызметіне қарамастан Украина азаматтарының барлығы мемлекеттік тілді білуі керек» деп көрсетілген. Сонымен қатар украин тілін білмей тіндерге мемлекеттік қызметте жұмыс істеуге рұқсат жоқ екені көр сетілген. Тұжырымдамадағы аз ұлттардың тіліне құрмет көрсетіле отырып, қо ғамның барлық саласында украин тілі не басымдық берілуі керектігі қамты лыпты. Сонымен қатар концепцияда аза маттардың қажетті ақпаратты мемлекеттік тілде алуына жағдай жасалып, жар намалар мен шетелдік фильм дердің барлығы украин тіліне аударылсын де ген сөздер бар. Өз тіліңді білуге міндеттеп, өзгенің тілін құрметтеуге шақырған бұл құжаттың айналасы тептегіс, жұмыр келіп тұр деуге толық негіз бар. Осылайша, биліктен кетуіне үш күн қалған Виктор Ющенко орысшыл Вик тордың мемлекеттік тілге қатысты сая сатын анықтап берді. Жарқын ТҮСІПБЕКҰЛЫ Ердоғанға бәтеңке лақтырды Испанияға сапары барысында Түркия премьер-министрі Реджеп Тайип Эрдоғанға бәтеңке лақтырылды. Бұл туралы испаниялық El Mundo газеті хабарлады. Оқиға Испанияның Севилья қаласында экстремизммен халықаралық кү ресуге бағытталған Өркениеттер альян сы бастамасын қолдағаны үшін жә не мәдениетаралық байланыстарды да мытуға қосқан үлесі үшін Реджеп Ер доғанды «НОДО» қорының сый лығымен марапаттау рәсімінен кейін бол ған. Ғимараттан шыққан премьер Тайип Ердоған көлігіне отыра берген кез де демонстранттардың бірі оған Мансұр ХАМИТ (фото) бә теңке лақтырып, «Күрдістан жасасын!» деп ұрандатып айқайлаған. Бірақ бәтеңке нысанадан қиыс кеткен. По лиция дереу ұстаған бәтеңке лақтырушы күрдтердің жұмысшылар партия сының мүшесі көрінеді. Кейін белгілі болғандай, әлгі бәтеңке лақтырушы «ба тыр» ұлты күрд, сириялық азамат бо лып шықты. Бұған дейін Испанияда заң сыз тұрып келген ол өз еліне қайтарылуы тиіс болған. Мемлекеттік хатшының қызметі қандай? Қазақстанның қазіргі мемлекеттік хатшысы Сыртқы істер министрі қызметін қатар атқарып жүр. Ал Мемлекеттік хатшы қызметінің жеке жұмыс аясы мен өкілеттігі қандай? Маржан АЙТҚАБЫЛҚЫЗЫ, Талдықорған Мемлекеттік хатшыны тек Мемлекет басшысы қызметке тағайындайды және босатады. Ол өзінің жұмысын тек Президенттің тікелей басшылығымен жүзеге асырады және Елбасына ғана есеп береді. Мемлекет басшысының тапсырмасы бо йынша Парламент және басқа да мем лекеттік органдардың алдында, халықаралық қатынастарда Мемлекет бас шысының мүдделерін білдіреді. Сон дай-ақ көптеген мекемелердің жұмысын үйлестіреді. Мысалы, Мемлекет бас шысының жанындағы консульта тивтік-кеңесші органдар: Адам құқықтары жөнін дегі комиссиясы, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі комиссиясы, Мемлекеттік наградалар жө ніндегі комиссиясы, Мемлекеттік рәміздер жөнін дегі республикалық комиссиясы, Қ а зақстан халқы ассамблеясы. Сондайақ Президент тапсырмаларына сәйкес өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады. Мем лекеттік хатшы: өкімдер шығаруға, орталық және жергілікті атқарушы орган дарға тапсырмалар беруге, Парламент тің, Үкіметтің, Мемлекет басшысының жанындағы консультативтік-кеңесші органдардың отырыстарына қатысуға, мемлекеттік органдар мен лауазымды тұл ғалардан қажетті ақпаратты, құжаттар мен басқа да материалдарды сұра туға және алуға, сондай-ақ Мемлекет бас шысы алға қойған өзге де міндеттерді ше шу үшін ведомствоаралық жұмыс топ тарын құруға құқылы. Тудағы түстердің мәні не? Еліміздің мемлекеттік Туының мағынасын жақсы білемін. Ал Еуропа мемлекеттерінің байрақтары көбінесе үш жолақты болып келеді. Олардың мәні не? Мұрат ТҰРДЫБЕК, 10-сынып оқушысы Дұрыс айтасыз, Еуропаның көптеген мемлекеттерінің тулары үш жолақты болып келеді. Солардың кейбіріне тоқталып кетер болсақ, Францияның туын дағы көк түс азаттықты, ақ теңдікті, қызыл бауырмалдық ты біл діреді екен. Ал Ресейдің көлденең жолақтарындағы ақ түс православ сені мі, көк пат ша лық кезең, қы зыл орыс ұлты ның символы десе, енді бір де рек терде ашықтық сенімділік ерік-жігер мен махаб баттың бел гісі деп көрсет ілген. Фран ция ның туына өте ұқсас Ита лия да жасыл түс үміт, ақ се нім, қызыл махаббатты білдіреді. Көршілес мемлекеттердің туларына келер болсақ, Қытай бай ра ғындағы қызыл түс коммунистердің белгісі болса, сол жа ғын дағы үлкен жұл дыз коммунистік партияның басымдылығы болып табылады. Ал қалған төрт жұлдызша жұмысшылар, шаруалар, зиялы қауым және патриот ка питалистер де генді білдіреді. Өз - бек станның туын дағы ақ түс бей бітшілік, жа сыл табиғаттың жа ңаруы, ал қызыл сызықтар тірі ағза де г ен ді меңзейді. Жар ты ай Тә уелсіздіктің белгісі. Қалған 12 жұлдызша шығыс күнтізбесін дегі 12 жұлдыз бен Өзбекстанның 12 облысын бейнелейді.

3 НАРЫҚ 3 ОЙ-КӨКПАР Кедендік төлемдерден бюджетке түспей қалуы мүмкін 70 миллиард теңге үш жылдық бюджетті қайта қарауға мәжбүрлеп жүрмей ме? Тоқтар ЕСІРКЕПОВ, экономика ғылымының докторы, профессор та ды. Бірақ осы уақыт аралығын тек ке өткізіп алдық. Баланстық, тал да ма лық жұмыстар жүргізбедік. Мүмкін «әлі бір жыл бар» деп арқамызды кеңге са лып жүріп қалдық па екен? Өйткені Ке ден одағына ену 2011 жылға жос пар ланған болатын. Алайда ол шұғыл түр де 2010 жылға алға жылжытылды. Оның бірқатар себебі бар шығар. Со ның бірін мен былай түсінемін. Біз қар жы дағдарысынан енді шығып ке ле міз. Шетелден қаржы келмейді. Банктерде де қаржы тапшы. Бар болса, оны халыққа бермейді. Соның сал да ры нан қоғамда жұмыссыздық және бас қа да әлеуметтік мәселелер орын алу да. Ал билік Кеден одағы осы ол қы лықтардың орнын толтырады, елі міз ге капитал келеді, тауарлар ағылады деп үміт артып отырған секілді. Кезінде «салаларға субсидия бөлінбеді» енді бұл талап қанағаттандырылмақшы. Бұл арада «түпкі мүддеміз бір күндік мүддеміздің қалтарысында қалып қой ған жоқ па?» деген сауал мені мазалайды. Сондықтан бюджеттің орнын толтыруды ойлаған жөн сияқты. БЕЙТАРАП ПІКІР Міне, жыл сайын бюджет тен бұларға да талай со м а шы ғындалатын, оны да үнемдей міз. Бұл төмендегісі ғана. Ал жоғарысынан бастасақ, қазір әлем де Қытай ықпалының артып келе жатқанын ескерсек, бізге стра тегиялық саяси жа ғынан Ре сей мен жақын болу ке рек. Қа ласақ та, қаламасақ та солай болады. Кәсіпкерлік әріптестігіміз ді дамытуда да Кеден одағы үл кен рөл атқа ра ды. Ресей бай мем лекет. Екі ел кәсіпкерлерінің қарым-қатынасына кеңінен жол ашылады. Бі лім мен ғылым, техника мен тех но логия жә не басқасы жағынан бір ле се дамуға үлкен мүмкіндіктер туын - дайды. Кедендік кедергілер де алы нып, үш минутта одақ шең - беріндегі мемлекеттерге баруға жол ашылады. Оңтүстігімізде 1,5 миллион қа зақ бар. Олар мен қарым-қатынасымызды жақсартып, өзге елдегі қандастарымыздың мәселесіне араласудың Тасбай СИМАМБАЕВ, сенатор Де ген мен әзір де кеш болмауы ке рек. Өйткені Кедендік одақ 1 шілдеден бастап жұмысына кіріседі. Жалпы алғанда, бұл Кеден одағына ену жұмысының, оның шарттарының ашық жүргізілмегендігінен орын алып жатқан жағдай деп бағалау керек. Әйтпесе мемлекетаралық шешім түгіл, кез келген жобаны жүзеге асы рар алдында оның артықшылығы мен кемшілігі алдын ала сарапталады. Ал осындай жұмыс, меніңше, бізде жүр гізілмеген. Нақтырақ айтқанда, бұл ретте асығыс қадам жасадық, ен ді содан таяқ жеп жатырмыз жылы Елбасы бірыңғай эко номикалық кеңістік құру туралы айт қан болатын. Сол идея 18 жылдан ке йін енді іс жүзінде жүзеге аса басда, оны шешудің де жолын же ңіл - де теміз. Осының бәрін есепке алған да, қаржылық жағынан ірі үнем жасаймыз. Бейсенбек ЗИЯБЕКОВ, экономика ғылымының докторы, профессор: Көзбен көріп, қолмен ұстамағаннан кейін кедендік түсімдер жөніндегі есеп туралы еш нәрсе айта алмаймын. Дегенмен Кеден одағына енуді өз басым жетістік деп білемін. Мүмкін, оның бастапқы кезде шағын және орта бизнес өкілдеріне, жалпы, елімізге ауыртпалығы, қиыншылығы болуы әбден мүмкін. Алайда ол түбінде халқымызға, мемлекетімізге тиімді нәрсе. Себебі қанша дегенмен де кезінде бір шаңырақ астында болғандықтан, басқару формасы, мәдениеті және көптеген саланы жүргізу тәсілі жағынан аталған одақ аясындағы елдер ұқсас келеді. Бұл одақ шеңберіндегі үш мемлекеттің барлық саласының бірыңғай дамуына ықпал етуші фактор бола алады деп есептеймін. Одаққа ендік, енді келесі кезең экономикалық кеңістікті құруға ұласуы керек. Демек, ДСҰ-ға кірмесек-тағы, біздің өзіміздің экономикалық кеңістігіміз болады. Ал бұл мемлекет қуатының артуының бірден-бір көрсеткіші. Дайындаған Кәмшат САТИЕВА ӘҢГІМЕНІҢ ҚЫСҚАСЫ... Мен сатпаймын, сен сат деп... Кешегі Үкімет отырысында «Атамекен» одағы» ұлттық-экономикалық палатасының төрағасы Азат Перуашев үлкен бір мәселе көтерді. «Біздің пікірімізше, Индустрализа ция лау картасы жасалған кезде өнімді өткізу м ә се лесіне жете көңіл аударылмаған тә різ ді. Мысалы, кез келген зауытты салуға бо лады, не нәрсені болса да жасауға бо лар, бірақ содан кейін ол дайын өнімді не іс тейміз, қайда жібереміз?» деген ол экс порт ты қолдау, отандық өнімді сырт қы на рыққа шығару мәселесін жіті қа растыруды ұсынды. Негізінде, іскерлеріміздің өздерінің өзек ті мәселелерін мемлекет алдына қоя біл гені мақтарлық, әрине. Бұл олардың іс ке р лік қарым-қабілетін, жылдам да дұрыс ше шімдер қабылдап, өз мүддесін қорғай алатындығын көрсетеді. Әйтсе де, биз нес тің өз пайдасын ғана емес, қоғам мүд де сін де ұмытпауы керектігін кейде болса да есіне салып қою керек тәрізді. Өйткені еліміздің іскерлер қа уы мы қоғам алдында борыштар деуімізге бо ла ды. Олардың алғашқы күннен бастаған әр қа дамы мем ле кет көмегімен сүйемелденіп кел ді. Мемлекет бұл сектордың дамуына өте көп мүмкіндіктер жасады. Нәтижесінде, бү кіл посткеңестік аймақтағы алдыңғы қа тарлы кәсіп керлер үшін заңнамалық-са лықтық жағынан алғанда, ең бір ли бе рал ды іскерлік кеңіс тік қалыптастырдық. Мем лекет әлемдік дағдарыстан еліміздің бү кіл бизнес-қа уымдастығын «мойнына мін гізіп» алып шықты деуімізге болады. Іскерлік ортаның өміршеңдігін сақ тап қалу үшін халықтық қордың да қар жысын ая ған жоқ. Енді алдағы онжылдықтарға ар нап ұзақ мерзімді стратегиялық жоспарлар да йындап, бизнеске неше түрлі «жол кар та ларын» ұсынып отыр. Ендігі жүріс кезегі бизнесте. Олардан та - лап етілетін жалғыз нәрсе бастама шыл дық қа на. Өйткені ақша керек болса, даму инс титуттарының қолдауы бар, экспортқа шығасың ба субсидиялар да йын. Ел аумағы тар лық етті ме Кедендік одақ қа жол ашық. Тек пай далы табысты, тиім ді, жан-жақты есеп тел ген, шын мә нін де, әлемдік деңгейдегі өнім өн ді ре алатын жоба болса, болғаны! Банктердің де, даму институттарының да айтатын жалғыз нәр сесі сол еліміздің іскерлер қауымы қа растыруға тұратын ұтымды жобалар ұсы на алмай отыр. Ал бизнестің мемлекет бө ліп берген ин фра құры лымы дайын же рі не арзан несиелермен, салықтық же ңіл дік терді пайда ла на отырып «кез келген за уыт салып», онда «не нәрсені болса да жа сап» алған соң «енді мен жасаған өнімді өт кізіп бер» деуі сәл ар тық кеткендік емес пе екен? Өйткені өнімін өт кі зе ал май тын тиімсіз де дарынсыз жобаларды мем ле кеттің өзі де жасай алады. Тоқтап тұрған он да ған жобалардан әлі де құтыла алмай отыр мыз. Әңгіменің қысқасы, бәрімізге жақсы та ныс «Простоквашино» туралы мультиктегі Матроскин деген мысықтың «Бізге ақ ша жетіспей жатқан жоқ, бізге ми же тіс пей жатыр» деген сөзі бізге арналып жүр ме сін. Берік ТҰРҒАНБЕКҰЛЫ майшамға көшті Шығыс Қазақстан электр энергиясы тапшылығына ұшырады. Облыс халқы өткен жұмадан бастап, күніне бес сағат жарықсыз қалуда. ӨҢІР Шығысқазақстандықтар СҰХБАТ Жұлдыз ЖЕКСЕНБАЕВА, «Ұлттық ақпараттық технологиялар» АҚ, Жобалар кеңсесі директорының орынбасары: «Электрондық үкіметте» төлемді үйде отырып та жасай беруге болады «Электрондық үкімет» көбіміз ойлап жүргендей, ресми вебсайт тар дың топтамасы емес. Оның нағыз «қызығы» осы ресми сайттардың ар жа ғында екен. «Ұлттық ақпараттық технологиялар» акционерлік қоғамы Жо балар кеңсесі директорының орынбасары Жұлдыз Нұрғалиқызы Жек сен баевамен әңгіме барысында осыған көзімізді жеткізе түстік... «Электрондық үкімет» еліміз үшін аса ма ңызды жобалардың бірі. Сол себепті де бұ ған Үкімет тарапынан ерекше көңіл бөлініп отыр. Қазақстанда «Электрондық үкіметті» қалыптастыру және дамыту бағдар ламасы қолға алын ғалы бері қыруар ша руа атқарылды. Қа зір гі кезде біртіндеп сол жұмыстардың жемісін кө ре бастадық деу ге болады. Бағдарлама ке зең-кезеңімен жүзеге асырылып келеді. Алғашқы, яғни ақ параттық кезеңде, порталға барлық мем ле кеттік органдардың ақпараттық қызмет те рі енгізілді, ресми веб-сайттар жолға қойылды. Одан кейінгі интерактивті кезеңде аза маттар пор талға тіркеліп, өтініштерін үйін де немесе жұ мыс орнында отырып-ақ ин тернет арқылы бе ре алатын болды. Транзакциялық кезеңде төлем шлюздері қолданысқа енгізіліп, екінші деңгейлі банктердің ақпараттық жүйлеріне байланыс орнатыла бастады. Сөйтіп, қаржы транзакциясын жүзеге асыру мүмкіндігіне ие болып отыр мыз. Демек, бұл кейбір төлемдерді де енді банк тердегі ұзын-сонар кезекке тұр май, үй де отырып-ақ төлей беретін бо ламыз де ген сөз бе? Дәл солай. Салықтарды төлеу, лицензияны алу, баланы балалар бақшасына орналастыру, жыл жымайтын мүлік жөнінде аңықтама алу ен ді осының бәрін үйіңізде отырып-ақ жасауға бо лады. Мемлекеттік ор гандар ұсынатын кейбір қыз мет түр лерінің ақылы болып келетіні белгілі. Сон дай қызметтерді де «Электрондық үкімет» арқылы алудың мүмкіндігі туды. Қазіргі таңда екі екінші деңгейлі банк «Электрондық үкімет тің» ақпараттық жүйесіне қосылған. Олар Қаз коммерцбанк пен Ресей жинақ банкі. Портал ар қылы жасалған тө лем дердің бәріне де заңды құ жат электрондық чек беріледі. Оны жай ға на компьютерден шық қан қағаз екен деп ұғуға бол майды. Жалпы, «Электрондық үкімет» ар қы лы беріл ген құжаттардың бәрі де элек трон дық сан дық қолтаңбамен бекітілен. Портал арқылы берілетін құ жаттар, өті ніштер электрондық сандық қолтаңбамен расталады. Мөр қойылмайды. Осы қаншалықты сенімді? Бұл құжаттардың қолдан жасалып кетуіне жол бермей ме? Керісінше, ең сенімді расталған құжат де п осындай электрондық сандық қолтаңба қо йылған құжаттарды атаған болар едім. Олай дей тінім, кейбір он саусағынан өнер там ған ше бер адамдардың мөрді де, күрделі деген қол дарды да айнытпай жасап жіберуі әбден мүм кін. Ал ешкім элек трондық сандық қол таң ба ны дәлме-дәл жасай алмайды. Тіпті бір құ жат қа қо йылған электрондық қолтаңбаны компьютерді пайдаланып көшіріп, екінші құжатқа қо йып жібер ген күннің өзінде, құжаттағы штрихкод ты арнайы сканер арқылы оқығанда, оның жа санды екені белгілі болады, өйткені штрих-кодта құжатта көрсетілген ақпарат құпияланады. Бұған қоса, тиісті мекемелердің қызметкері электрондық құжаттың нөмірі бойынша портал (Интернет) арқылы құ жаттың рас тығын тексере ала ды. Со н- дықтан мекемелер үшін де оның тиімді жақтары өте мол. Қызмет түрлерінің барлығын бір күнде «Электрондық үкіметке» шығара қою мүм кін емес. Қандай қызмет түрлерін алдымен автоматтандыруға тырысасыздар? Бізде мемлекеттік мекемелер та ра пынан ха лыққа көрсетілетін қызмет түрлерінің ті зілімі бар. Солардың ішінен ең көп сұраныс қа ие бо лып тұрғандарын, әлеуметтік маңызы жоғарыларын таңдап алып, барынша жедел автоматтандыруға күш саламыз. «Электрондық үкіметтің» алдағы уа қытта халыққа арнаған тағы қандай сыйы бар? Бүгінгі таңда «Электрондық үкімет» порталында 59 қызмет түрі көрсетіледі. Әри не, биыл олардың қатары тағы толыға тү суге тиіс. Кем дегенде тағы он қызмет түрін автоматтандыруды жоспарлап отырмыз. Қа зіргі кезде тұрғындар әлі де болса, қандай бір қызметтің тү рін толыққанды алу үшін тағы бірнеше мемлекеттік мекемеден құжат жи науға мәжбүр. Бұ ған дейін әр мемлекеттік ор ганның ақпараттық жү йелері жеке-жеке қа лыптастырылды. Егер әр министрліктің ақпараттық жүйелерін, яғни жеке порталдарын «Электрондық үкімет» шлюзіне байланыстыруды бітірсек, мұндай жүгірістерден де құтыламыз. Қыз мет көрсететін орган түр лі анық тамалар әке луді талап етпейді, керекті ақпаратты олар «Электрондық үкіметпен» байланыс арнасы арқылы сол сәтінде-ақ сұратып ала ала ды. Сөйтіп, болашақта әр ме кемеден электрондық анықтама жинап жүрудің де керегі болмай қалады. «Электрондық үкіметті» об лыстардағы «электрондық әкімшіліктермен» байланыстыру жайы қалай? Бұл да енді қолға алынып жатқан шаруа. Өзі ңізге белгілі, әр әкімшіліктің жанында ақпараттық жүйелермен жұмыс істей тін құрылымдар бар. Бұған дейін олар «элек трондық әкімшілікті» өз ұстанымдары бо йынша жасап келді. Мұндай жағ дайда олар ды кейін бір-бірімен және ор та лық органдармен байланыстыруда қиындықтар туын дауы мүмкін. Осыны ескеріп, Ақ па раттан дыру және байланыс агенттігі бізге аймақ тық бағ дарламалар жасауды тапсырып отыр. Ортақ та лаптар мен өлшемдер бел гілен бек. Осы бағ дар лама аясында барлығы да бір жүйеге кел ті рі леді. «Электрондық үкімет» дегенде, көп адам дар дың веб-порталдарды көріп, осы ғана екен деп ойлайтыны рас. Оның ар жағын да қандай күр делі, үлкен күш-жігерді қажет ететін жүйе тұр ғанын біле бермейді. Орталық мемлекеттік ор гандар мен жер гі лік ті атқарушы билік орын да рының ресми вебсайттары «Электрондық үкі мет» бағ дарламасының ең алғашқы қа дам да ры бо латын. Сондықтан да оларды түкке тұр ғысыз әрекет деуге тағы болмайды. Осы сайт тар дың артында үлкен жабық ақпараттық жү йе лер жатыр. Барлық құжат айналымы осы жа бық арналарда жүреді. Ашық интернетке шы қ- пайды. «Электрондық лицензиялау» ақпараттық жүйесін қолданысқа енгізу жұмыстары қалай жүргізілуде? Бүгінгі күні кез келген пайдаланушы «Е-ли цензиялау» ( мемлекет тік де ректер қоры сайтына кіріп, тіркелген соң, ли цен зия алуға өтініш жолдай алады. Нотариатқа рас татып, қыруар құжат жинап әуре болудың қа жеті жоқ. Біздің елімізде 22 мемлекеттік ме ке ме мен жергілікті орган лицензиялау, өзге де рұқсаттама құжаттар бе румен айналысады екен. Олардың кей бі ре уінің өздерінің ақпа рат тық жүйелері бар. Кей біреуінде жоқ. Лицензия бе ру туралы өті ніш үш айға дейін қаралады екен. Жан-жақ тан жинайтын құжаттары да көп. Біз дің міндетіміз осы мерзім мен талап етілетін құ жаттарды қысқарту, жеңілдету. «Элек трон дық лицензиялау» кәсіпкерлік ор таны жақ сартып қана қоймайды, мемлекеттік қадағалаудың сапасын арттыруға да мүмкіндік береді. Былтыр тоғыз лицензиялаушы мемлекеттік орган жү йе ге қосылды. Биыл қалғандарын енгізуді жоспарлап отырмыз. Сонымен қатар облыстардағы лицензия беруші мекемелерді де қолға аламыз. Қазіргі кезде қызу жұмыс жүріп жатқан «Элек трондық нотариат» порталы да осындай маңызды жүйелердің бірі. Бұл күш көрсету немесе алаяқтық арқылы біреудің мүлкін не кәсібін біреу тартып алып жатқан оқиғаларға сөз жоқ, тосқауыл бола алады. Құқықтық қауіп сіз дігімізді де нығайта түседі. Әңгімелескен Бесбоғда АЛТАЙ, Астана Мұның себебін өлкені электр энер гия сымен қамтамасыз ететін «Шығысэнерготрейд» компаниясының өкілдері қа ра пайым ғана тү сіндірді. Өңірде электр энергиясы жетіспей жатыр. Екібастұздағы электр энергиясын сатып ала тын стан сы лардың бірінде апат болды. Соның сал дарын қосқанда, тапшылық қа зір са ғаты на 1млд киловатты құрайды. Бұл жет пей отырған қуатты сатып алуға қа ра жат жоқ. Электр энергиясымен жарылқаушылар осылай ақталды. Сондықтан олар ешбір ескертусіз, хабарламасыз халықты «қараңғылықта» қалдырып отыр. Алайда бұдан төлемдерін уақытында тө леп отырған «тәртіпті» халық неге зар дап шегуі керек? Электр энергиясы тап шылығын талқыға салған баспасөз мәслихатындағы бастықтардың бірде-бірі бұл сұ раққа нақты жауап бере алмады. Өске мен де халықтың тек пайызы ғана компания қызметіне қарыз. Ал қалған қа райған жұрт неліктен ыстық тамақсыз қа лып, сығырайған майшаммен отыруы керек? Сауал жауапсыз. Мінбедегілер тек электр энергиясының тапшылығын тіз бе леп айтумен ғана болды. Тұрғындар болса, бұл энергетиктердің өзінше бір «бопсалауы» деп санайды. Осы жыл басында олар тарифті көтеруге ұсы ныс жасап, оған қарсылық білдірген жа уап алған еді. Ендігі істеп отырғаны «қолыңнан келсе, қонышыңнан бас» де ге ні. Ал табиғи монополияларды рет теу агенттігінің облыстағы өкілдері «Шы ғыс энерготрейд» компаниясында халықты электр қуатымен қамтамасыз ету үшін бар лығы да жеткілікті» дейді. «Олардың осы ке леңсіз әрекетінің салдарынан шығынға бат қан кез келген тұрғын, кез келген кә сіп кер бұл мекемені заң жүзінде сотқа бере ала ды» деп мәлімдеді. Дауы көп, шешімі жоқ мәселеге қазір об лыс басшысы Бердібек Сапарбаев ара лас ты. Әкім барлық тиісті компания бас шы ларымен кездесулер өткізіп, бүгін-ер тең жағдайды ушықтырмай шешуге кірісті. Айтқазы ШЕРУБАЕВ, Облыстық энергетика және коммуналдық шаруашылық басқармасының бастығы: Әкім бұған өзі араласып отыр. Апат болған электр стансылары қай та іс ке қо сылды. Ертең жетпейтін энер гия қо рын сатып алу жағын қа рас ты рады. Әри не, мұның барлығы об лыс ты энер гиямен қамтамасыз ететін орын дар мен бір лесіп жасалмақ. Сондықтан бұл жағ дай бір-екі күн ішінде нақты шешіліп қалады. Ирина ГЛИБИНА, «Шығысэнерготрейд» ЖШС бас директоры: Біз қарыздың астында қалдық. Стансылар алдындағы қарызымыз 1 мил лиард теңгеден асып кетті. Бүкіл об лысты электр қуатымен қамтимыз. Се мейліктер бізге 300 млн теңге қа рыз. Өскемендіктер 120 млн. Бар лық облысты жарықтан ажыратып отырға нымыз сол. Басқа амал жоқ. Ал өшіру кестесін құру оңай емес. Бақытжан ҚҰДАМАНОВ, Облыстық табиғи монополияларды реттеу департаментінің директоры: Менің үйімде де жарық жоқ. Кең се мізде де жарық жоқ. Бұлар ең бі рін ші бізді өшіреді, өйткені қас жауы біз біз. Тарифті көтеруге рұқсат етпедік. Бү гінгі айтып отыр ғандарымен, сылтауларымен мүлдем келіспеймін. Олар ха лықпен келісім жасаған, сол келісімді орындаулары тиіс. Елмейір АХМЕД, Өскемен? А Л А Ш Т Ы А Л А Д А Т А Н С А У А Л Ресейдің гастарбайтерлерді қысқартуы біздің елде жұмыссыздар армиясының құрсауын туғызып жүрмей ме? Жарасбай СҮЛЕЙМЕНОВ, Мәжіліс депутаты: Жуырда Ресейдің Федералды миграциялық қызметі Ресейге қонақ болу шылардың саны жағынан қазақстандықтар үшінші болып тұрғанын (Ук раина мен Өзбекстаннан кейін) мәлімдеді жыл бойынша, Қазақстаннан 1 жарым миллионға жуық адам шекарадан өткен екен. Бірақ «олардың басым көпшілігі Ресейде жұмыс жасайды» деген жалған мәлімдеме. Жұмыс жа сап жүрген адамдар бар, бірақ қара жұмыс емес. Дегенмен Ресейдің еңбек мигранттарының үлесін екі есеге дейін қысқарту жөніндегі шешімі біз дің аймаққа әсер етпей қоймайды. Ресейден жұмыс таба алмаған өзбек, тә жік, қырғыздар Қазақстанға қарай ығысатыны белгілі. Мұндай жағдайда Қа зақстан миграциялық бақылауды барынша күшейту керек. Ресейде бар заң біз де де бар. Қазір біз көші-қон туралы заңды қарастырып жа тырмыз. Мен сол заңды қарастыратын жұмыс тобына жетекшілік етемін. Осы заңдардың аясында біз бұл мәселені бақылауда ұстаймыз. Қазір біздің елі міз де жұмыс нарығын шектеп жатыр. Ал осыған жауапты мекемелер еңбек ми грант тарының заңсыз толқындарын бақылауда ұстау керек. Қабылсаят ӘБІШЕВ, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Көші-қон комитетінің төрағасы: Ресейде мынадай қызық құбылыс бар, олар Ресейге барғандардың барлығын мигранттар деп есеп тейді. Қонаққа барсаңыз да, тойға барсаңыз да мигрантсыз. Сондықтан Мәскеудің Ресейде жұмыс істеп жүрген қазақстандықтар туралы мә лі ме ті шындыққа жанаспайды. Дегенмен Мәскеудің ең бек мигранттарына шектеу қоюы Орталық Азия тұр ғындарына әсер ететіні анық. Бірақ соған сәйкес, біз де өзіміздің бақылауымызды күшейтеміз, күшейтіп те жатырмыз. Бізде Қырғызстан және Тәжікстан ел де рімен миграция мәселесінде мемлекетаралық келісім бар. Ол келісім бойынша, қырғыздар елімізге келіп, 90 күн бойы визасыз жұмыс істей алады. Ал қалған ел дерге бақылау күшті. Олар тиісті тіркеуден өтуі тиіс. Әзімбай ҒАЛИ, саясаттанушы: Ресейде де, Қазақстанда да жұмыс нары ғы тарылып жатыр. Ресей бұрынғыдай 3-4 мил лионға дейінгі еңбек мигранттарын ұстап тұр уға шамасы жетпейді. Ал Қазақстанда бұрын жарты миллиондай адамға жұмыс бар еді. Енді ол барынша қысқарып, шамамен мың орынға дейін азаюы мүмкін. Бұл жағдай Орталық Азиядағы өзге мем лекеттердің экономикасына ауыр тиеді. Жұмыссыздардың армиясы пайда бо луы әбден мүмкін. Ал Украинаға әсер ете қой майды. Себебі олар Еуропалық одаққа барып та жұ мыс істей береді. Дайындаған Сәкен КӨКЕНОВ

4 МӘСЕЛЕ 4 Қарақшы компаниялар қаптаса, ақпараттық технология қалай дамысын?! Қазақстан нарығында компьютерлік бағдарламаларды заңсыз таратып, көшіретін компа ниялар қаптап кетті. Бұл өз кезегінде еліміздің ақпараттық технология нарығының жылдам дамуына кедергі кел тіруде. Сондықтан аталған компаниялардың қызметін лицен зиялау бүгінгі күннің бас ты мәселесіне айналып отыр. Бұл туралы жуырда Алматыда «Майкрософт» компаниясының ұйымдастыруымен өткен баспасөз мәс лихаты барысында айтылды. Соңғы уақытта сервис-орталықтарға бағдарламалық қамтамасыз етуге қатыс ты көп теген өтініштер келіп түсуде. Өті ніш тердің 90 пайызы бағдар ламалардың сапа сыз, қауіпті екендігін айғақ тайды. Бұ ған себеп, өзіміз айтып отыр ған ком пью терлік бағдарламалар ұсы натын заңсыз, яғни лицензиясы жоқ ком паниялардың қыз мет ету көлемінің күннен-күнге артып келе жатқандығы. Қара пайым азамат тар дың пікіріне құлақ ассақ, халықтың мұндай ком паниялар дың қызметіне жүгінуінің негізгі себебі олар арзан бағаға қызмет көрсе теді. Ал ірі компаниялардың көмегін пай далану үшін ең әуелі қалтаң қалың бо луы керек. Дегенмен мамандар бұл пікір ді жоққа шығарады. Олардың сөзіне құлақ түрсек, Қазақстанда бағдар ламалар құны өзге елдермен салыстырған да ана ғұр лым арзан және бізде ақпа раттық тех нология қызметіне жүгінетін дердің саны ай тарлықтай көп емес. Бағаны арзан дат қанмен, бұл компаниялардың толық жұ мысын ақтамауы да мүмкін. Бүгінде елде компьютер тасымалдаумен және заңды тү рде бағдарла малар ұсынумен шамамен 100-ге жуық компания айналысады. «Егер біз қарақшылық әрекетпен шұғылданатын компаниялардың жұмысына шектеу қой масақ, заңды қызмет ететін компания лар дың қатары өспейді», дейді маман дар. Өйткені бізде қарақшы лықтың жалпы деңгейі өсіп, қазіргі күні 81 пайызды құрап отыр. Мамандар егер осы мәселені шеш сек, ақпараттық техно логия саласында өр леу болатынын жет кізді. Мәселен, ха лық аралық жетекші консалтингтік фир ма лардың зерттеуле ріне жүгінер болсақ, ал дағы төрт жыл да қарақшылықты он па йыз ға арзандатсақ, республикада қосым ша он мың жұмыс орны ашылады, Үкіметке қосымша 22 млн салық түседі, еліміздің экономикалық өсіміне 300 млн АҚШ долларынан астам пайда келуі бек мүмкін. Жиын соңында «Майкрософт» ком паниясы серіктестерімен «Бағдарлама лық қамтамасыз етуді өндірушілердің ав тор лық құқығын сақтау туралы деклара ция ға» қол қойды. Декларацияда ақпа рат тық технология нарығының автор лық құқық бағытындағы ортақ ере жесі бел гіленген. Компания өкілдері нің ай туынша, бұл декларация өркениетті на рықтық қатынастарды өркендету ге жағдай жа сайды. Болашақта маман дар бұл дек ларацияға республика дағы 128 ком па нияны біріктіреді деп бол жап отыр. Айта кетейік, Қазақстан ақпараттық технология саласында әлі де болса, бәсекеге қабілетті емес. Шамамен 130 елдің ара сында біз бұл салада 101-ші орын да келе жатырмыз. Бізде IT қызметін пайда лану шылар аз. Олардың қатары бар-жоғы 15 мыңға жуықтайды. Са лыс тырмалы түр де алатын болсақ, ша ғын ғана Ма лайзияда олардың саны 360 мыңнан асып жығылады. Елдің мұнша артта қалуына қ арақшылық әрекеттер тосқауыл болуда. Егер біз олардың жұмысына тоқтау сал масақ, бұл салада ешқандай табыстарға қол жеткіз бейміз деген қауіп бар. Нұрмұхаммед МАМЫРБЕКОВ ҚОҒАМ ТҮЙТКІЛ Тобан аяқ, қисық омыртқа жігіт кімге қорған болмақ? Өскелең ұрпақтың ұсақталуына ең бірінші,тұрмыстық ахуал зиянын тигізіп отыр. Нарық туындатқан күйбең тірші ліктен жастар дұрыс тамақтанбағандықтан, ағзаға қажетті дәрумендер жетіспейді. Мұн дай көрініс ауыл жастарының арасында көп. Олардың құнарсыз аспен тамақ тануы ағзаға айтарлықтай кері әсерін ти гізеді. Екіншіден, ауылдағы жастардың зат алмасу процесі өз деңгейінде жүрмейді екен. Дәрігер мамандардың айтуынша, ұрпақтың әлсіз болып туылуына әйелдердің бала тууды шектеуі де кері әсерін тигізіп отырған көрінеді. Баланың әлжуаз болуы тек онымен ғана шектелмейді. Оған экологиялық ортаның ластануы, климаттың өзгеруі де себеп. Онымен қоса, жеті атаға толмай жатып қыз алыспайтын аталарымыздың тамаша дәстүрін кейінгі кезде сақтай алмай жүргеніміз де бар. Қазір «тұрмыстық неке» деген белең алды. Республиканың бірнеше аймақтарында бір-біріне бөле болған жастарды үйлендіре салу үрдіске айналған. Мұндай кө ріністі, әсіресе, оңтүстік өңірлерден көптеп кездестіруге болады. Совет-Хан ҒАББАСОВ, медицина және педагогика ғылымының докторы: Біріншіден, бізде ұрпақ тәрбиесін көтеру мәселесі өте әлсіз. Еуропада оқып келген көшірме, еліктегіш ға лымдар ондаған жылдар бойы денсаулық сақтау мен білім саласына жасанды эксперименттер жүргізіп келеді. Жалпы, тіршіліктен, салт-дәстүрімізден күннен-күнге ЖАНАЙҚАЙ Қазіргі таңда жастардың денсаулығы нашарлап, дене бітімі тым ұсақталып бара жатыр. Оған себеп те жоқ емес. Алаңдатарлығы сол, бұл өзгеріске жыл болып қалған. Серік ЖҰМАБАЕВ ажы рап бара жатқан сайын, халықтың ден саулығы да, рухани дүниесі де әлсіреп бара ды. Қазір жалпы медицинаның статис ти касына қарасаңыз, адам шошитын жағ дайда. Балалардың барлығы ауру. Тіпті іш тен ауру болып туып жатқандар қан шама? Бір-бір жарым жастағы сәбилерге опе р ация жасаудың көбейіп кеткенін көргенде жаның түршігеді. Осы біз қайда барамыз? Мұның барлығы еліктеп-солықтаудың салдарынан орын алып отыр. Дәл қазіргі ұрпақтың халі өте аянышты жағ дайда. Денсаулық сақтау саласындағы жүргізіліп отырған бүкіл реформа ғылыми негізсіз жасалынған. Бұдан ештеңе шықпайды, халықтың басын қатырғаннан басқа. Сондықтан шетелдің көшірмесін Қазақстанға тықпалай беруді тоқтатып, ұлтымыздың бұрынғы салт-дәстүр, әдетғұрыптарымен байланыстыра отырып, мемлекеттік деңгейде халықпен ақылдаса отырып шешу қажет. Міне, жастардың ұсақталуына осы секілді теріс әрекеттер кері әсерін тигізуде. Бұл мәселе Республикалық әскери дәрігерлік комиссияның жастарды әскерге шақыру мерзімінде қатты әлек қылады. Олардың сөздеріне сенсек, «ұсақтануды» айтпағанның өзінде жастардың көпшілігі түрлі ауруға шалдығып үлгерген екен. Ауыл балаларының әскерге қалай болса да барғысы келетіні ақиқат. Жалған анық т ама алса да, ауруларын жасырып қал ғысы келеді. Себебі жастарды ерекше қы зықтыратыны жұмысқа тұруға мүмкіндік беретін әскери билет. «Денсаулығы жа рамды» деген билет алғандардың басым көпшілігі көп уақыт өтпей-ақ, әскери гос питальға түсіп жатады» дейді әскери дә рігерлер. Себебі онсыз да әлжуаз балалар әскери өмірдің қиындығы мен ауырт палығына қайдан төзе қойсын? Сондықтан осы жағдайды ескерген әскери сала басшылары дәрігерлік тексеру кезінде адамның тек жалпы денсаулығына ғана емес, ағзаның жайсыз факторларына да көңіл бөлу әдісін ұсынып отыр. Олардың хабарлауынша, әскерге шақырылуы тиіс 600 мың баланың әрбір үшіншісі, медици на тілімен айтқанда, дистрофияға шал дыққандар. Ең өкініштісі, аталған дертпен ауырғандар саны жылдан-жылға ұл ғаюда. Кез келген тәуелсіз мемлекеттің тәуелсіз дігін, қауіпсіздігін сақтап тұратын қуатты әскер. Ал егер де осы жағымсыз құбылыс сақталар болса, біршама жылдан ке йін Қарулы Күштер қатарына баратын жан табылмай да қалатын шығар... Жайықта қайық қайраңдайтын күн жақын Өзеннің бастауында және қала ішіндегі тереңдік мүлдем аз, кемелер әзер қоз ғалады. Өзен суының тайыздығымен қоса, ең өкініштісі, бекіре тұқымдас балықтар аза йып барады. Әйгілі Каспийдің бекіре ба лықтары тайыз суларда өздерін емінер кін ұстай алмай, жем, қорларына жете ал мауда. Мұның нәтижесінде балық аулауда көрсеткіштер ондаған есеге кеміп кет ті. Бұрын он мың тонналап ауланатын су мар жандарын бүгіндері бірнеше жүз тонна ғана аулау мүмкін болып отыр. Жайыққа келетін балық та қырғынға ұшы рауда. Соңғы жылдарда қыс тым қатты бо лып, өзен қалың мұз құрсануда. Облыстық бюджеттен жыл сайын үкі жасап, ба лықтың тыныс алуына мүмкіндік жасау үшін қомақты қаражат бөлінуде. Әйтсе де, өзен ге балықтың бұрынғыдай келуі саябыр сыды. Одан басқа қалың мұз астынан ауа келмеуіне байланысты жүздеген балық қы рылып, олардың өліктері көктемгі су көтерілген кезде жағаға шығып қалуы жиілеп кет ті. Күнделікті дерлік ас мәзіріндегі қаракөз балық түрінен де тұрғындардың ауыз ти мегеніне біраз жыл болды. ҚОҢСЫНЫҢ КӨКСЕГЕНІ: Атырау облыстық Жайық-Каспий бассейндік су шаруашылығы инспекциясының бастығы Бисен Қуановтың айтуынша, соңғы жылдары облысқа жоғарыдан судың келуі күрт кеміп барады. Бүгінгі таңда бассейндік су қорының тек 25 пайызын немесе тек 5,9 текше шақырым аумақтағы суды пайдалану мүмкін болып отыр. Елді мекендерді сумен қамту және су дең гейі Ресей аумағында өзеннің жоғарғы са ғасында орнатылған гидротехникалық қон дырғылардың қызметіне тәуелді. Жайық, Қиғаш, Үлкен және Кіші Өзен, Шаған трансшекаралық өзендер. Олардың барлығы Ресей елінен бастау алады. «Қаз гидро мет» мекемесінің мәліметінше, соңғы екі жылда су жылдағы мөлшерден 2-3 есе кем болғандықтан, Жайық өзені бассейнінде ылғалдылық тапшылығы байқалған. Бұ рын тұрғындарға жайсыздық туғызатын тас қын судың мөлшері екі метрге дейін төмендеп кетті. Негізінен, Жайық өзеніндегі су дың ағысы Орынбор облысындағы Ор қа ласынан 130 шақырым жоғары орналасқан «Ириклин» су торабымен реттеліп отыр. Дегенмен бүгіндері жауын-шашын және қар секілді табиғи сулардың азаюы себепті 2008 жылы «Ириклин» су торабына 480 млн текше метрге кем су келді. Атыраулық мамандар осындай жағдайдан соң, Жайық өзенін сумен қам тамасыз етуді тек «Ириклин» су торабынын кө мегімен шешу мүмкін емес деген тұжырымға келіп отыр. «Ириклин» су торабынан Жайық арнасы 26,5 пайызға толса, 47,6 пайызы Сакмар өзенінен келген сумен толығады. Башқұрт елінде орналасқан бұл өзен суын рет теу тек сол республиканын құзырында көрінеді. Ресейлік мамандар Башқұрт елі жеке бастамамен Сакмар өзенінде тағы да екі су торабын салуды бастап кеткенін айтуда. Бұл Сакмар және Жайық өзені үшін тиімсіз жоба. Жайық-Каспий бассейндік су шаруашылығы инспекциясының бастығы Бисен Қуановтың «Еділ өзенінің суымен Жайықты толықтыру мүмкіндіктері бар» деген пікірі Жайықтың жағдайы алаңдатқан жандар үшін аса назар аударарлық жағдай. ШЕШІМІ: Мәжіліс депутаты Елена Тарасенконың айтуынша, Жайық өзенінің арнайы мәртебе сінің жоқтығы және бірнеше елдің әртүр лі ведомстволарына қарасты бол ғандықтан, мәселені түбегейлі шешу мүмкін бол май отыр. Бүгінгі таңда біздің елде өзен ді қорғау мәселесі үш министрлікке тәуел ді болып тұр. Олар Қоршаған ортаны қорғау, Көлік және коммуникация мен Ауыл шаруашылығы министрліктері. Са йып келгенде, өзенге байланысты мәселені шешуде оған салалас министр лік- Абай ОМАРОВ (коллаж) Амантай БІРТАНОВ, 2 қалалық емхананың бас дәрігері, қалалық мәслихат депутаты: Менің дәрігерлерім Медеу ауда нының әскери комиссариатында отырады. Сон да тексерілуге келген балаларға қарап отырып, ұрпақ денсау лы ғының жылданжылға нашарлап бара жат қанын байқайсың. Түрлі ауруға шал дық қан бала лар өте көп. Әсіресе, жұмыс сыз дық белең алған ауылдық жердегі жастар әскерге бар ғысыақ келеді. Бірақ солардың көбі сінің салмағы жетпейді, тобан аяқтығы тағы бар, көз ақаулығы асқынған, омырт қалары қисайғандары жиі кездеседі. Қазір ауылқалалардағы әскери комиссариаттар әскер қатарына жіберетін жастардың жос парын орындай алмай отыр. Тіпті әскерге жібергеннің өзінде әскери өмірдің қиын шылығына шыдай алмай, азаматтық борыштарын орындай алмай, әскери гос пи таль дарға түсіп жатқаны қаншама. Бұл үлкен мәселе. Сондықтан мұны бір ми нистрлік шеше алмайды. Бізде қызық, елі мізде ана мен бала өлімі көп болса, бас са лып дәрігерлерді немесе сала министрлігін сынап жатамыз. Сосын олар қорқып, цифрларды, көрсеткіштерді жасыра береді, жалған ақпарат береді. Сондықтан мұ ны бір министрліктің мойнына артып қой май, мемлекеттік деңгейде шешу қа жет. тердің көптігі жағдайды күрделендіріп отыр десек те болады. Депутат ханымның ай туынша, соңғы жылдары Орынбор облысы мен Батыс Қазақстан облысы әкімдігі, ғалымдар мен халық қалаулыларынан құрыл ған Жайық өзенімен жүріп өткен арнайы экспедиция құрамы Үкіметке үндеу жол даған. Онда Жайық өзенін қорғап қалу үшін арнайы қор құру үшін мемлекетаралық ке лісімге келу керектігі айтылған. Екі елдің Мем лекет басшыларына жеткен үндеу нәтижесінде мемлекетаралық келісімді жасақ тау міндеті ҚР тарапынан Қоршаған ортаны қорғау министрлігіне, РФ тарапынан та биғи ресурстар және табиғатты пай далануды реттеу министрлігіне жүктелген. Ресейлік маман, Төменгі-Волжск бассейні су шаруашылығы басқармасының бө лім бастығы В. Казаковтың айтуынша, жоға р ыдан су мүмкіндігінше жіберіліп тұр. «Ирик лин» су торабына қажетті су қоры жи нақталған жылдары төменгі елді мекендерге су қажеттілігіне сай беріліп тұрған. Соңғы жылдары қыс айларында қардың аз болуы судың кем болуына себепкер болатынын айтқан ресейлік маман «Ириклин» су торабының бүгінде жартылай да тол майтынын алға тартып, оған қосымша тағы да су торабын салу керектігін айтты. Су көп келген жылдары оны жаңа салынған су тораптарына толтырып алу қажет. Сөйтіп, оны су тапшылығы сезілген жағ дайда қолданған жөн. Бұған қазақстандық тарап қарсы екенін айта кеткеніміз жөн. Қосымша су тораптары Жайық өзеніне кері әсер етуі ықтимал. Ресей Ғылым академиясының Дала институты Орал бөлімшесінің директоры А. Чибилов та су тораптарының орынсыз са лынуына қарсы екенін ашық айтып отыр. Оның айтуынша, қазір Жайықта төрт ірі су қоймасы негізгі күрделі құрылғылары бар 80 гидротораптар бар. Сонымен бірге барлық шағын өзендерге бей-берекетсіз орнатылған үш мыңнан аса жер үсті плотиналары өзеннің бассейніне зиянын тигізуде. Жайық трансшекаралық өзен бол ғандықтан, оның проблемасы Қа зақстан мен Ресей үшін ортақ. Қазіргі күні Батыс Қазақстан мен Атырау өңірі өзеннің проб лемасынан балық өндіру кәсібінен бұ рынғыдай пайда табудан қалып барады. Са йып келгенде, ресейлік ғалым «Жайық өзе нінің бассейндік экожүйесін оңалту, су ар териясын жақсарту екі мемлекеттің бірлесе жасаған іс қимылына тәуелді болмақ», дей ді. Абай ОМАРОВ (коллаж) ҚАРА АЛТЫН info@alashainasy.kz Тасымал төңірегіндегі түйткіл Биылғы жылдың алғашқы айында Одесса-Пересыпь бекеті ба ғы тында шикі мұнай тасымалдау көлемі 35 па йыз ға ар тып, өткен жылғы желтоқсандағы көрсеткішпен салыстырғанда, 200 мың тоннадан асып түсті. Trans-Port ақпараттық порталы хабарла ған дай, бұл нәтижеге Махамбет беке тінен тасымал кө лемінің 2,15 есе көбейгені ықпал еткен. Бұл орыннан желтоқсанда 770 цистерна, ал қаң тар да 1658 цистерна жөнелтіліпті. Сондай-ақ Құл сары бекетінен жеткізілім көлемі 4,16 па йыз ға артты. Еліміз Шығыс Еуропаға украин жеріндегі «Друж ба» мұнай құбыры желісінің оң түстік тармағы арқылы тасымалын 1 ақпаннан бастап тоқтатқаны белгілі. Оған себеп, өт кен жылдың соңында мұнай тасымалдау жү йе сінің операторы «Ук ртранснафт» 2010 жыл ға арналған ке лісімнің өз күшін жойғаны жө нін де ха бар лама жібергені-тұғын. Мұндай ше шімге түрткі болған себептер осы уақытқа дейін айқындалған жоқ. Мұнай экс портының кестесінде «Дружбаның» оң түстік тармағы ар қылы қазақстандық тасымал көлемі 2010 жыл дың қаңтарнаурыз айларында 1,356 млн тонна деп белгіленген болатын. Оның ішін де 756 мың тоннасы Словакияға, ал 600 мың тоннасы Венгрияға жіберілуі тиіс еді. Қаң тарда Словакияға қазақ мұнайының 340 тон насы жеткізілсе, Венгрия мен Польшаға «қа ра майдың» бір тамшысы да жетпеді. Ақпан айында да осы ахуал сақталады. Бірқатар трейдерлердің пікірінше, «қа ра алтынның» украин жері арқылы тасы малдануы туралы келісімнің бұзылуы на еліміздің шикізатты экспортқа Одес са портынан жіберуден бас тар туы себепші болыпты-мыс. Urals мұна йының Одесса порты арқылы кетуі «Уктранснафт» Кременчуг Одесса мұ най желісінің бөлігін іске қосқан соң, 2009 жылдың төртінші тоқсанында тоқтатылған. Өйткені соның нәтижесінде ши кі мұнайды украин порты арқылы жет кізу бағыты ұзарып, тасымал бағасы арт қан. «ҚазМұнайГаз» компаниясының бас шысы Қайыргелді Қабылдиннің айтуынша, украин дар өз аймағы арқылы мұ най тасымалдау та риф терін көтеру жөнін дегі мәселені талқылауға ша қырып отыр. ҚЫЛМЫС Гүлнар АХМЕТОВА 12 жастағы бала адам өлтірді Қызылжардағы балалар үйінде 12 жасар бала кісі қанын жүктеді. Ол бес жасар сәбиді тұншықтырып өлтірген. Бұл туралы Облыстық ішкі істер департа ментінің баспасөз қызметі хабарлады. Оқиға түнде болған екен. Ересектердің қарауынсыз қалған 12 жасар бала өзінен бір неше жас кіші бүлдіршінді қолымен тұн шық тырған. Бес жасар сәбиді тәрбиеші лер төсекте өліп жатқан жерінен тауыпты. Мекемеде негізінен, тұрмысы төмен отбасыларының кәмелет жасына толмаған қа раусыз қалған балалары тәрбиеленеді. Қайғылы оқиға балалар арасында туған жанжалдан болуы мүмкін. Әзірше тер геу амалдары жүріп жатыр. Қылмыстық іс қозғалды. Жақында айыпталушы баланың ақыл-есінің дұрыстығы тексеріледі. Кі нәсі анықталған жағдайда да жасөспірім қыл мыстық жазаға тартылмайды. Психологиялық-психиатриялық сараптаманың қоры тындысына қарай, арнайы мектепин тернатқа жіберілуі мүмкін. Ербақыт АМАНТАЙҰЛЫ, Қызылжар Қазақстан азаматтарына шетелде некеге тұруға бола ма? Біз бірлескен Ресей-Қазақстан компаниясында жұмыс істейміз. Қызмет бабына байланысты қазіргі уақытта Мәскеу қаласында уақытша тіркеуде тұрмыз. Алдағы жазда отбасын құрсақ деген ойымыз бар. Осы орайда біздің білгіміз келгені Мәскеу қаласында некеге тұрсақ, ол заңды болып есептеле ме? Жоқ, әлде міндетті түрде тұрақты тіркеу бойынша Алматы қаласында некеге тұруымыз керек пе? Замир, Лира, Алматы қаласы Әділет басқармасы маман дарының мәліметі бойынша, егер сіз дер екеуіңіз де шетелде тұрақты не месе уақытша тіркеуде тұрсаңыздар, Қазақстан Республикасы азамат тары болсаңыздар, онда сіздер ҚР-ның «Неке және отбасы туралы» Заңына сәйкес, сол елдегі Қа зақстан Республикасы елшілігіне ба рып өтініш білдірулеріңіз керек. Жә не сол жерде некеге тіркелесіздер. ҰБТ-да бесінші пәннің балы неге ескерілмейді? Ұлттық бірыңғай тест тапсыру барысында бесінші пәннің, атап айтқанда, қазақтілді мектептер үшін орыс тілінің, орыстілді мектептер үшін қазақ тілінің балы білім беру грантын тағайындау барысында неге есепке алынбайды? Кәміл ИСАХАН, Алматы облысы ҰБТ өткізуді ұйымдастыру және да йындық мәселелері бойынша кеңей тілген мәжілісте ҚР Білім және ғы лым вице-министрі Махметқали Сарыбеков: «Бұл жөнінде «Білім беру т у ралы» ҚР Заңында нақты жазыл ған дығын, сонымен қатар осыдан екі жыл бұрын Қазақстан халық Ассам блея сы Білім және ғылым ми нистр лігіне өтініш білдіргенін атап өткен ол «қазақ не месе орыс тілдерін то лық бағдарламада оқымайтын орал мандар мен қазақ диаспорасы өкіл дерінің пікірлерін есепке ала оты рып, мемлекеттік білім беру гран тын алу байқауынан бесінші пункт ті алып тастау туралы өтініш берген болатын», деді. Вице-министрдің айтуына қарағанда, осындай себептермен атал ған пәннен жиналған бал ҰБТ сертификатында көрсетілмейді. Сон дай-ақ ол тест тапсырылатын пән дерде де еш өзгеріс болмайтын дығын атап өтті. Ағымдағы жылы да түлек тер бес пәннен, атап айтқанда, білім алып жатқан тілі, математика, Қа зақстан тарихы, бейіндік пәндер және қазақ тілді мектептер үшін орыс тілінен, орыстілді мектептер үшін қазақ тілінен тест тапсыратынын ескертті.

5 ӨРКЕНИЕТ 5 ГАСТРОЛЬ Балет труппасы елге бет алды «Ленинградтық өренім, мақтанышым сен едің!» балетінің премьерасы еліміздің бірқатар қалаларында өтпекші. «Ленинградтық өренім, мақтанышым сен едің!» балеті Болат Аюханов басқаратын ҚР Мемлекеттік академиялық би театры 43-маусымының елеулі жаңалығы. Дмитрий Шостаковичтің Ленинградтық симфониясы мен Жамбыл Жабаевтың ата қ ты толғауының негізінде қойылған бір көріністі спектакль Ұлы Жеңістің 65 жылдығына арналып отыр. Балет студиясы директорының орынбасары Фатима Жұмағұлованың айтуынша, қойылымның премьерасы 2-4 наурыз аралығында Шымкентте, 5-6 наурызда Таразда болады. «Сәуірдің аяғында Оралда, мамырдың басында Қостанайда, содан кейін Астанада өнер көрсетеміз», дейді Ф.Жұмағұлова. Балеттің алғашқы премьерасы 2009 жылғы желтоқсанның 3-і мен 7-сі аралығы нда Санкт-Петербордың Ленсовет атындағы сарайы сахнасында, осы жылғы ақпанның 16-сында, Алматыда, Абай атындағы мемлекеттік академиялық опера және балет театрында көрсетілді. Сценарийін жазған және хореографиясын қойған ҚР халық әртісі, профессор Болат Аю ханов. Балеттегі басты партияларды Гүлнар Камалова, Еркін Өтепов, Гүлнәз Орын баева, халықаралық байқаулардың лауреаты Мәди Қасымов, Мөлдір Зекенова, Әлібек Әспетов, Бибі Байтілеуова, сондай-ақ театрдың басқа да әртістері орындайды. КӨРМЕ Ерлік қайта жаңғырды Астананың мемлекеттік мұрағаты қазақстандықтардың Ұлы Отан соғысындағы ерліктерін әйгілеген құнды құжаттармен толықты. Ақмолалық атқыштар дивизиясының соғыс шебіндегі іс-әрекеті баяндалған ата л- мыш құжаттарды Астана мұрағатына тапсырған Ресей Қорғаныс министрлігінің орталық мұрағаты. Ұлы Отан соғысындағы жеңістің 65 жылдығына орай, Астананың мемлекеттік мұрағатында үлкен көрме ұйымдастырылды. Мұрағат қызметкер лерінің хабарламасына сүйенсек, Ресей мұра ғатынан алынған құжаттардың көпшілігі жылдары ғана жария болған. Теңдессіз құжаттардың барлығы да Мемлекеттік мұрағаттың көрме залында кеше ашылған арнайы көрмеде жұртшылық назарына ұсынылды. Сонымен қатар көрмеге соғыс жылдарында Ақмолада орын алған әскери-мобилизациялық және қорғаныс жұмыстары мен сол уақыттағы қала экономикасындағы өзгерістер, ақмолалықтардың майдандағы жауынгерлерге көрсеткен көмектері жөніндегі тарихи құжаттар қойылған. Соғыс жылдарында Ақмолада біріккен үш әскери құраманың, яғни 310, 387, 29-атқыштар дивизиясының штабтары орналасқан. Майданға 10 мыңға жуық ақмолалықтар аттанып, соның 70 мыңнан астамы елге аман оралған. Теңдессіз ерліктер жасағанына қарамастан, ақмолалық дивизиялардың жауынгерлік жолы туралы көп айтыла бермейді. Бір айта кетерлігі, құжаттар көрме аяқталған соң да Астанада қалады. Сон дай-ақ соғысқа Ақмола облысынан шақырылған туған-туыстарының майдангерлік жолы туралы білгісі келгендердің мұрағатқа тиісті өтініштер беруіне болады. Сәруар САҒЫМ ТҮЙТКІЛ ТАЛҒАМ Әншілік пен шеберлікті серік еткен Саят «Жігітке өнер де өнер, өлең де өнер» демекші, домбырасын жанына серік еткен күміс көмей әнші, серілерімізді халқымыз қашан да төбесіне көтеріп, сый-құрметтен кенде етпеген. Әсіресе, кешегі Ақан, Біржан, Мұхит, Кенен, Әміре, Ғарифолла, Манарбек, Жүсіпбек, Дәнеш сынды дәстүрлі ән өнерінің дүлдүлдері шырқаған әндер халқымыздың жадынан ешқашан өшпек емес. Өйткені шынайы өнер қашан да өміршең және «ат тұяғын тай басар» дегендей, бүгінде осынау өнер өкілдерінің ізін жастар жалғастырып келеді. Жастайынан халық әндерінің қыр-сырына қанығып өскен дарынды жастың бірі Саят Нұрғазин. Еліміздегі шоқтығы биік музыкалық ұжым «Сазген сазы» фольклорлық-этнографиялық ансамблінің әншісі Саят бүгінгі дәстүрлі өнердің белді өкілі. Айнұр СЕНБАЕВА Төлебаев «тағынан» түсіп, Өсербаев «төрге» озды Қызылордада көше атауында келеңсіздік көп кездеседі. Әлі күнге дейін орысша аталатын көшелер де жетерлік. Одан қалды, ел-жұрт алдында белгісіз кісілердің бір-бір көшеге ие болып жатқандығына көпшілік түсіне алмай жүрген жайы бар. Бұл біздің күнделікті дағдымыз тәрізді. Соңғы жылдары облыс орталығындағы көше атаулары бір ізге түсіп келе жатыр. Десе де бұрынғы жылдардағы кеткен олқылықтар әлі де түбегейлі жойыла қойған жоқ. Ол көпшілікті әрі-сәрі күйге түсіріп жүр Облыстық тілдерді дамыту жөніндегі басқарманың мәліметіне сүйенсек, облыс көлемінде 236 көше күні бүгінге дейін оры с ша атауының шекпенін шеше қой маған. Олардың басым бөлігі Арал ауданының еншісінде екен. Теңіз түбіндегі өңірде барлы ғы 85 көше орысша аталады. Облыс ор талығының өзінде одан біршама аз. Қалада 56 көше «ұлы орыс халқына» құрметімізді көрсетеді. Ал өзге аудандарға келетін болсақ, Қазалыда 20, Қармақшыда 17, Жа ла ғашта 32, Сырдарияда 6, Шиеліде 13, Жаңақорғанда 7 көше де осындай жағ дайды басынан кешіріп отыр. Жеке түтін түтеткенімізге 20 жылға жуықтаса да, әлі күнге дейін селқостық танытып жүр геніміздің себебі неде? Қалың қазақ шоғырланған Қызылорда өңірінде өзге елдің «жақсылары мен жайсаңдары» қашанға дейін үстемдік құра береді? Тіпті олардың арасында көпшілікке түсініксіз Степная, Қазақта «Домбыраның сырлы сазына ауызданбаған бала, уызына жарымаған көтерем қозыдай болады» деген сөз бар. Ал Саят дүниеге келісімен, Нағимадай анасы ның ақ сүтін құшырлана жұтып жатып, күмбірлеген домбыраның қоңыр үнін ұйып тыңдайтын. Былдырлап тілі шығып, құлдыраңдап жүре бастаған шағында Саят әкесінің қолындағы домбыраға жармасып, ике мсіз саусақтарымен домбыраның шектерін жарыса тартқылап өсті. Талай талантты тудырған қасиетті топырақ Шығыс Қаз а қ- стан облысының Аягөз ауданы, Тарбағатай ауылының тумасы Саяттың әкесі Мұрат Нұр ғазин жас кезінде атақты әнші Мәди Бәпиұлының және халық әндерін шебер орындауымен талайдың таңдайын қақтырған екен. Бірде Мұраттың ауылына ат басын бұрған қазақ өнерінің өр тұлғасы Жүсіп бек Елебеков жас жігіттің халық әндері мен дәстүрлі әндерді кәсіби деңгейде шыр қайтынын көріп, оны Алматыға оқуға шақырады. Алайда сол уақытта белгілі себеп термен қалаға бармай, ауылда қалған азамат бала-шағасын қатардан қалдырмай жеткізіп, тәлімді тәрбие береді. Нұрғазиндер отбасының ұл-қыздары түгел ән салады, домбырада ойнайды. Дегенмен тоғыз бала ның кенжесі Саят өзінің бойындағы өнерін өміріне серік етіп, дәстүрлі әнді кәсіби түр де меңгерді. Бүгінде ордабұзар отызға келіп қалған Саят ең алғаш рет сахнаға шыққанда бар болғаны 12 жаста еді. Ол мектеп қабырғасында жүргенде ауылда үлкен концерт ұйымдастырылып, сонда майталман әнші Мәдениет Ешекеевтің алдында ән шырқай ды. «Бұдан кейін Мәди Бәпиұлы, Нұрғи са Тілендиев, Кенен Әзірбаев атындағы қаншама байқауларға, концерттерге қатыс тым, талай сыйлық та алдым. Бірақ ең алғашқы қатысқан концертімде Мәдениет Ешекеевтің қолынан сыйлыққа алған кішкене домбырам мен үшін ең бағалы сыйлық. Сол кішкене домбыра әлі күнге үйімде сақтаулы», дейді әнші жігіт. Саят НҰРҒАЗИН, дәстүрлі әнші: Мен мек теп бітіргеннен кейін Алматыдағы Ж.Елебеков атындағы Республикалық эс тра да-цирк колледжінде оқыдым. Осы білім ордасында белгілі әнші Қайрат Бай босынов ағамыздың сыныбында білім алдым. Бүгінде «Сазген сазы» ансамблінде солистпін. Меніңше, бүгінгі заманда эстра да басым болып тұрғанымен, дәстүрлі әнді тың дайтын, бағалайтын адамдар бар. «Қаза қ тың жүз әні», «Қазақтың мың әні» се кіл ді жинақтар дәстүрлі өнердің өркендеуіне қосылған үлкен үлес деп білемін. Ата-бабамыздан қалған Морская, Жарты казарма деген көшелер де бар. Осындай жартыкеш атауларды ауыс тыруға күні бүгінге дейін күшіміз жетпей жүр ме? Сыр өңірінде осыған байланысты тағы бір «ауру» бар. Кейбір адамдар «көкемнің аты көшеге» деген принципке арқа сүйейді. Мәселен, бес-алты жылдай бұрын қалада ғы Мұқан Төлебаев көшесінің атауы ауыс ты. Қаланың орталық бөлігіндегі осы кө ш е ге Өсербаев деген кісінің есімі берілді. Жұрт аңтаң. Бұл кісі кім? Естуімізше, ол кісі жер гі лікті педагогикалық институттың ректоры болған көрінеді. Әрине, бақилық болған адамның артынан ғайбат сөз айтар ойымыз жоқ. Айтарымыз, пәни өмірде ғылым жо лын да болған азаматтың қазақтың ортақ ұлына айналған ұлы тұлғасының атын ал мас тыруы қаншалықты әдепке жатады? Қазақтың бір тұлғасын төмендету арқылы бір тұлғасына мәртебе әперу кімге абырой әпереді? Оған дәстүрлі өнер сынды баға жетпес рухани құндылығымызға қызығатын жауқазындай жастар да өсіп келеді. Анда-санда ауылға барғанымда қалада оқуға қолы жетпей жүрген талай талантты балалардың бар екенін байқап, бір жағынана қуансам, бір жағынан мені солардың болашағы толғандырады. Кезінде ауыл-ауылды аралап, сыңғырлаған бұлақтардың көзін ашқан өнер жанашырларының жоқтығы, әркім өз басының күйін күйттейтіні өкінішті. Болашақта дәстүрлі өнердің эстафетасын жалғайтын ұрпақ тәрбиелесем деген ойым бар. Дәстүрлі ән өнерінің марғасқалары Сегіз сері, Біржан сал, Ақан серінің және Тұрсын ғазы Рахимов, Кәкімбек Салықов, Шәм ші Қалдаяқов сынды ақын-сазгерлердің әндерін орындап жүрген сері жігіт Саят тек әнші ғана емес, он саусағынан өнер тамған шебер. Ол өзінің сахналық домбыраларын өз қолымен жасайды. Шебердің айтуынша, Абай ұстаған қалақ домбыра дәстүрлі әншілерге ең қолайлысы. «Шеберханада 3-4 жігіт бірігіп үйеңкіден, қызыл ағаш тан домбыралар жасаймыз. Көбіне мен өзім жасаған домбыраларымды өнердегі ағаларыма, жора-жолдастарыма сыйға тартамын», дейді ол. Келденбай ӨЛМЕСЕКОВ, дәстүрлі әнші: Саят әнге жан-тәнімен берілген адам. Ылғи ізденісте жүреді. Міне, мен қалай Алматыға келемін, ол солай менің қасыма еріп, кеңес сұрап, жаңа әндер алуға тырысады. Баяғыда Жүсіпбек Елебеков: «25-тің қадірін 50-де білесің», деп отыратын. Меніңше, Саяттың даусы енді ашыла түседі, өйткені қазір оның нағыз бабына келген шағы. Саят бүгінде «үлкен әнші» деген атқа жетіп қалды. Саят секілді жастарға қызығамын. Біз жас кезімізде ән айтқанымызбен, дәл қазіргі жастардай кәсіби деңгейде емес едік. Абай ОМАРОВ (коллаж) қараған ешкім болған жоқ. Бір күннің ішінде Төлебаев «тағынан» түсіп, Өсербаев «төрге» озды. Неге? Сол тұста Өсербаевтың бел баласы Мұрат қала әкімі орынбасары қызметінде отырған болатын. Ендеше қолынан келген қонышынан басты деп айта алмайсыз ба? Мұндай оқиғалар тізе берсең, жетіп-артылады. Сырдың бас қаласындағы көшені түген деп жүрген Сәбит Иманғалиев, он жыл бұрын ол кісі «Қызылорданың көшелері» деген анықтамалықты жарыққа шығарған. Он жылдан бері қандай өзгеріс болды екен? Кейбір көшелерге көпшілік біле бермей тін адамдардың есімі қойылып кетіпті. Ортанқол азаматтар осылайша елдің елеулісіне айналып шыға келген. Қала әкімінің орынбасары Абзал Мұхимов те кезінде мұндай келеңсіздік кеткенін мойындайды. Әрине, ол кезде басшылықта басқа азаматтар болды. Мәселен, Кетебаев Бұлар бізден асып түсті. Ризамын. Мен айтар едім, қазіргі таңда Саяттай дарынды жастардың басындағы үлкен проблема баспаналарының жоқтығы. Өйткені олардың үй алуға ешқандай мүмкіндіктері жоқ. Өнердің соқтықпалы сүрлеуінде жүрген өр жастар ешқашан ешкімге алақан жаймайды. Бұлардың қамын Үкімет ойлауы керек қой. Бәріне емес, тым болмаса, ең таланттыларына үй берсе, ол да адамға рух берер еді. Тілді, ділді дамытатын әншілер. Өйткені әртістер аудитория жинайды. Бүгінгі күннің басты мәселесі қазір әнмен тәрбиелеушілер аз. Фонограмма тыңдаушының құлағын кетіріп жүр. Халық нағыз әнді ұға алмай, қайқайдағы қияңқы, жылаңқы әндерге ауысып кетті. Дегенмен «ел іші өнер кеніші» дегендей, небір ұшқыр әншілеріміз, ғажап күйшілеріміз жоқ емес. Тек соларды оқытатын оқу орындары аздау, өнерге қамқорлық керек. Сонау Сыр бойынан Алтайға дейін, Алатаудан Жайыққа дейінгі ұшан-те ңіз даланы жайлаған халқымыздың ғасырлар бойы жасаған музыка мұра сы ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып, руха ни қазынамызға құйылып жатары хақ. Әннің қасиетін қадірлей білетін қазақ барда дәстүрлі өнер ешқашан түгесіл мейді. Тек теңіздің түбінде жатқан ін жу- маржандай бай өнерімізді келе шек ұр пақ тың бойына сіңіріп, тәрбие леу әр қазақ отбасының және кез кел ген му зы ка маманының міндеті екенін естен шығармасақ болғаны. Кешегі дүлдүл әншілеріміздің ізін Саяттай жас тар жал ғастырса, ертеңгі күні Саят сын ды бүгінгінің жастары тәрбиелеген ұрпақ тың өнері өздерінен асып түсері не се ні міміз мол. дегенді кім біледі? Көпшілік оны жыға тани қоймайды. Бәлкім, оны санаулы-ақ кісі білетін шығар Көшелермен қатар, қаланың кейбір бөліктерінің атаулары да олқы соғып тұрған жайы бар. Облыс орталығында Гагарин, Титов атауларын иеленген шағын ауыл дар бар. Кезіндегі саясат салдарынан Қызылорданы ғарышкерлер «жаулап» ала жаздаған тәрізді. Төрт-бес жыл бұрын бұл аймаққа «Сыр сүлейлері» атауы берілген. Дегенмен жергілікті жұрт әлі де бұрынғысынша атайды. «Ендігі кезекте халық тез үй реніп кететін құлаққа сіңісті атауларды қоюға көңіл бөлеміз» дейді жауапты аза м аттар. Абзал МҰХИМОВ, Қызылорда қаласы әкімінің орынбасары: Көше атауларын қоюға байланысты өзіндік ережелер бар. Атауы қойылған көшені он жылға дейін қайта өзгерте алмайсың. Сондықтан кезінде кеткен олқылықтарды түзеудің әлі уақыты келе қойған жоқ. Қалада КБИ аталатын шағын аудан бар. Оны желтоқсан айынан бастап, «Ақмаржан» атай бастадық. Бұл жергілікті жұрттың құлағына жақын ұғым. Өйткені өзге өңірдегі халық бізді ақ күріштің атасы атанған аймақ санайды. Сонымен қатар көше атауларын бір ізге түсіру үшін тарихта алар орны айрықша тұлғалардың атымен атауға назар аударып отырмыз. Мәселен, Қарабура әулие, Оралхан Бөкей сынды тұлғалардың есімімен аталатын көшелер пайда болды. Алдағы уақытта осындай талаппен жұмыс жасайтын боламыз. Әділжан ҮМБЕТ, Қызылорда облысы. ШАРА Өзгелер біздің тілге бет бұруда Бүгінде Жамбыл облысында 30-дан астам ұлттық-мәдени орталықтар жұмыс істейді. Олардың барлығының да өз ана тілінен бөлек мемлекеттік тіл қазақ тіліне деген құрметтері ерекше. Көптеген ұлттар мен ұлыстардың өкілдерінің жартысынан астамы қазақ тіліне судай болмағанымен, нан сұрап жерлік сауаты бар. Жуырда Мәдениет басқармасының ұйымдастыруымен «Ана тілім айбарым» атты байқау болып өтті. Оған облыстың әр тарабынан келген 15 топ қатысты. Байқаудың басты мақсаты, қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейту болатын. Байқауға қатысушылардың барлығы да мұқият дайындалғаны көрініп тұрды. Әділқазылардың олардың арасынан үздіктерді анықтауы оңайға соққан жоқ. Әр ұлт өкілдерінің өз тілдерін жетік білуімен қатар, қазақ тілін меңгеруі алдымен сарапқа салынды. Шешендік өнер, ұлттық салтдәстүр сынынан сүрінбей өткендер көп. Жарыста барын салып, бағын сынаған дардың басым бөлігі алдыңғы шептен көріне білді. Жеңілгендер болған жоқ. Әр топ қал-қадеріне қарай әртүрлі марапаттауға ие болды. Ұйымдастырушылар бұл байқауды жыл сайын өткізуді дәстүрге айналдыратындарын жеткізді. Гүлжан КӨШЕРОВА, Жамбыл облысы Қаламгерлердің жеке өмірі жайлы қайдан оқуға болады? Қазақтың классик жазушыларынан кімдер күнделік жазған? Солардың ішінде жарық көр гендері бар ма? Олар қандай атпен шықты екен? Қазақ әдебиетінде оқырманға ең көп таныс, ішіндегі әрбір сөзі афоризмге айналған күнделік клас сик жазушымыз Ғабит Мүсіреповтікі. Әр сөзіне мұ қи ят, әр күннің жауапкершілігін сезініп, оның оқыр ман үшін тарих екендігін ұғына білген жандар дың бірі Әзіл хан Нұршайықов. Оның 1973 жыл дан бастап күн де лік ті өмірі жазылған қолжазбасы 200 дәптерден тұ ра ды екен. Ал жарық көрген күн де ліктердің қатарына Мұқа ға ли Мақатаевтың күн делігін жатқызуға бола ды. Ол осы дан 20 шақты жыл бұрын ақынның 60 жы л- ды ғын да жіңішке ғана кітап болып жарыққа шықты. Осы биыл 75-ке толған ақын ағамыз Қадыр Мыр за-әлінің өзі өмірі ғана емес, бүкіл қазақ жазу- Майра ТҰРҒЫНБАЕВА, Алматы. шы ла ры ның жеке өмірлері мен шығармашылығы жайлы жазылған күнделік іспетті «Иірім» атты шығар масын білетін шығарсыз. Алайда оны күнделікке жатқыз байтын ақын ағамыз өзінің бір басылымға берген сұхбатында: «Бізде күнделік жазылмаған. Мұқағали дың кішкентай ғана күнделігі бар. Қазақ неге күнделік жазбаған, білесің бе? Жазғысы келген. Күнделік жаза тын жылдар біздің Қазақстанда өте қиын кезең болды. Өйткені «Көпен келіп кетті» деп жазсам, мені соттайды да, Көпенді шақырып алып: «Екеуің не әңгіме айттың дар?» деп тергеуге алады. Сәбит Мұқанов та, Ғабит Мүсіре пов те, Мұхтар Әуезов те күнделік жазбаған». Баласын баққаны үшін жеңілдік беріле ме? Мен I топтағы мүгедекпін, 1981 жылы дүниеге келгенмін. Анам мені бағып-қағып келеді, әрі мейірбике болып жұмыс істейді. Анам қазір 51-ге келді. Науқас қызын күткені үшін мерзімінен бұрын зейнетке шыға ала ма екен? ГҮЛІМ, Алматы Зейнетақымен қамтамасыз ету туралы заңның 9-бабы 3-пунктіне байланысты бес бала дүниеге әкеліп, оларды сегіз жасқа жет кіз ген әйелдер 1998 жылдың 1 қаңтары на де йін 20 жыл стажы болса, 53 жасында-ақ зей нетке шығуына болады. Еңбек өтілін есеп тегенде бірінші және екінші топтағы мүге дектерді, күтімді қажет ететін жасына байла нысты дема лысқа шыққан зейнет керді,80 жасқа келген қарияларды күткен жылдары да қосылады. Сондай-ақ атом сы на ғы мен эко ло гия лық апаттан зардап шеккен немесе имму нотап шылығы вирусын жұқтырған 16 жасқа толмаған, дене мүмкін дігі шек телген баланы күткен жылдары және үш жасқа де йін гі сәби күтімі жылдары да қосылады.

6 АЛАШ-АҚПАРАТ 6 АПАТ Алматы облысын су басып жатыр Аязды күндерден кейін күннің күрт жылынып, арты жауын-шашынға ұласуы Алматы облысына апат алып келді. Панфилов, Көксу, Ұйғыр, Ескелді, Іле аудандарының тұрғын үйлерін тасқын су басып жатыр. Ал ауа райын болжаушы мамандар өңірде тағы бірнеше күн жаңбыр жауатынын айтады. Соған қарағанда, көктем келмей жатып, тұрғындарға сел де қаупін төндіруі әбден мүмкін. «Елді мекендерді су басып жатыр» деген хабар келгелі Алматы облыстық төтен ше жағдайлар жөніндегі депар та менттің жауапты қызметкерлерін жұмыс орнынан табу мүмкін болмады. Басшы лар дан қарапайым құтқарушыларға дейін барлығы тасқыннан зардап шегіп жатқан ауыл дарға аттанып кеткен. Ең қиын жағдай Панфилов ауданында. 70-тен астам баспана мен басқа да ірілі-ұсақты нысандар су астында қалыпты. Өткен дүйсенбі күні таңертең басталған жаңбыр кешке дейін аудан орталығы мен іргелес елді мекен дер тұрғындарын айтарлықтай әбігерге салды. «Қазіргі мезгілде мобильді топтар құрылып, көмек көрсету жұмыстары жалғасып жатыр. Өзге аудандардан көмек шақырдық, Ұйғыр, Райымбек ауданда рынан бір-бір техника әкелінді. Маман дарымыз арық-жолдар жасап, су жинал ған жер лерді тазартуда. Бірақ тасқын ас тын да қал ған үйлер құлап жатыр. Әй теуір, адам шығыны жоқ. Қауіп төніп тұрған үйлер тұрғындары туысқандарына, қонақ үй лерге көшірілді. Қазір арнайы комиссия төтен ше жағдайдың салдары мен шығы нын анықтап жатыр», деп хабарлады Панфилов ауданы әкімінің орын басары Шухрат Құрбанов. Оның ай туын ша, ал ғаш қы күні Жаркентте 28 үй суға кеткен. Кейін тасқын басқан үйлердің қата ры екі есе көбей ген. Облыс бойынша су басып жатқан тұрғынжайлардың саны 150-ге жуықтап қал ды. Құтқару жұмыс тарына жүздеген жұмысшының тартылғанына қарамастан, төтенше жағдай одан әрі күрделене түсуі мүмкін. Өйткені гидро ме теорологтар өңірде жаңбырдың әлі бірнеше күнге созылып, алдағы апталарда ауа температурасының тағы 10 градусқа дейін көтерілетінін хабар лады. Осының сал дарынан өзен-сулар дың мұзы еріп, тау лы аймақтарда сел жүруі ықтимал. Мамандардың мәліметінше, көктем келер-кел месте Алматы облысы ның Алакөл ау да нында төрт өзен қатты тасуы мүмкін. Болатбек МҰХТАРОВ Май құю бекеттері экологиялық талапқа сай болмай шықты «Оңтүстік астанадағы тұрғын үйлер мен әкімшілік ғимараттардың жанынан салынған жанар-жағармай құю бекеттері жабылуы мүмкін». Қаладағы жанаржағармай бекеттеріне тексеру жүргізген Алматы қалалық мамандандырылған табиғат қорғау прокуратурасының мамандары осылай деп отыр. Алматы қалалық мамандандырылған табиғат қорғау прокуратурасы өкілдері таратқан мәліметке сүйенсек, жақында оңтүстік астанадағы жанар-жағармай құю бекеттеріне Балқаш-Алакөл мемлекеттік экологиялық департаменті мен Алматы қалалық табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы тара пынан берілген мемлекеттік экологиялық сараптама қорытындыларының заңдылығын анықтау мақсатында тексеру жүргізілген. Оның барысында сараптамалардың халық көп шоғырланған орындарда, яғни тұрғын үйлер мен әкімшілік ғимарат тарының жанында орналасқан бекеттерге де берілгені белгілі болды. Тексеру қоры тындысы бойынша жауапты мекемелерге заңбұзушылықтарды жою жөнінде тапсырма берілді. Соған сәйкес «КМГ Алатау», «Гелиос», «Сонар мұнай өнімдері», «Наройл», «Ағатай» ЖШС және «Достық Мұ най Бейс» ЖШС-не қарасты мұнай база ларының біріне берілген сараптама қоры тындыларын кері қайтарып алу да қарас тырылған. Қазіргі уақытта жоғарыда атал ған жанар-жағармай құю бекеттерінің жұ мысын тоқтату туралы сотқа арыз дайындалып жатыр. 29 (255) жыл, сәрсенбi Жансая ӘБДІБЕКОВА ДАТ! АЛАШ АЗАМАТЫ Қуат НҰРҒАЗЫ, ауыл шаруашылығы ғылымының докторы, профессор: Жылдам дайындалатын жартылай фабрикат тағамдардан ұрпағымыз уланып жатыр Бір кездері қазақтың еттімайлы еділбай қойымен, асылтұқымды ақбас сиыры және көшім жылқысымен, қос өркешті түйелерімен мақтанатын едік. Бүгінде бұл асылтұқымды түліктер тым азайып кеткендей. Жалпы, бүгінгі күні асылдандыру жұмыстары неге ақсап қалды? Егер малдың өнімі нашар болса, ол өзін-өзі ақтамайды. Сондықтан барынша мал басын асылдандыруға көңіл бөлу қажет. Кеңес өкіметінің құлағанына 17 жыл болып қалды. Әйтсе де кері кеткен шаруа шылықтардың жұмысы әлі күнге оңа лар емес. Асылтұқымды мал етіне әлемдік сұраныстың қандай екенін жақсы білеміз. Асылдандырылған мал басын кө бейт сек, қыруар ақшаның астында қала тынымызды да ішіміз сезеді. Бірақ еліміз де оны өркендету жұмыстары дұ рыс жолға қойы лар емес. Шынын айт қан да, жекелеген шаруашылықтардың мал басын асылдан ды руға көңіл бөлуге күші же те бермейді. Жекеменшіктегі мал дың да жағдайы осын дай. Тек кейбір ша руашы лықтар ға на мал басын асыл дандыруға ден қою да. Бүгінгі таңда ғылым мен өндірістің арасындағы байланыстың ақсап тұрғаны рас. Сіздер қандай да бір шаруашылықтармен тығыз байланыста жұмыс жасайсыздар ма? Біз қазір Балқаш ауданына қа рас ты Dinara Ranhc шаруашылығымен университет тарапынан келісімшартқа отырып, мал басын асылдандыруға бақылау жасап отырамыз. Бұл шаруашылық құрамында дегерес қой тұқымы және АҚШтан әкелінген ет бағытындағы герифорд тұқымды сиыр бар. Негізі, Орталық және Солтүстік Қазақстанда кеңінен тараған ақ бас тұқымды сиыр осы герифорд тұқымынан тараған. Алайда соңғы кездері асылдандыру жұмыстарының азаюы салда рынан еліміздегі бұл сиыр түрі де азайып кетті. Біз көбінесе қандай бағыттағы, қандай сиырлар өсіру керектігіне мән бермейміз. Осының салдарынан қол даныстағы малдың көбісі «мал» деген құр әншейін аты ғана бар, сапасы жоқ малға айналды. «Сүті аз немесе етті аз берді» деп ренжиміз, бірақ оларды асылтұқымды малға ауыстыруға құлықсызбыз. Қазіргі таңда мал басын асылдандыруда шетелден алып келінген герифорд тұқымды сиырға үміт артып отырмыз. Бір ерекшелігі бұл сиыр кез келген жағдайға үй ре ні сіп кетуге бейім тұрады. Сонда да болса Балқаш өңірінің ауа райы басқа жерлерге қарағанда, АҚШ-тың Техас шта т ымен ұқсас екен. Осыны ескере отырып, бұл сиырды Балқаш өңіріне қо лайлы деп шештік. Шетелден алып келін ген сиырдың жерсінгенінің басты белгісі оның төл беруі. Қазіргі таңда біз олар дан бұзау ала бастадық. Бұл шаруа шылық бір ғана бағытта емес. Сондай-ақ ол ша руашылықтың құрамында солтүс тік тің ақ бас сиыры да бар. Жанынан ар найы мал соятын орын да дайындалған. Онда сойылған мал еті сатуға жөнелтіледі. Ал арықтау малдың еттері сол жерден ашылған шұжық цехтарына жіберіледі. Малдың шөбі де сол шаруашылық жанынан өсірі летін жоңышқадан алынады. Малмен қатар қаз өсіру де жолға қойы лып, күріш, картоп та өсіріледі. Айтайын дегенім, мұндай жан-жақты болғысы келетін шаруашылықтар елімізде бар. Бірақ олар ға қаржының жоқтығы қолбайлау болып жатады. Кеңестік кезеңде қой жүніне сұраныс жоғары болатын. Ал бүгінгі таңда қой жүнін кәдеге жарата алмай отырған секілдіміз... Иә, әлгі шаруашылық құрамында биязылау жүнді, құйрығы бар дегерес тұқымды қой өсіріледі. Бұл дүниежүзінде жоқ қой. Негізі, тәжірибе бойынша, құйрығы бар қойдың жүні ойдағыдай болмайды немесе керісінше. Осы жерде айта кетер жайт, біз осындай дүниежүзінде жоқ қой ды тек қана ет бағытында өсіріп жатыр мыз. Дәл қазіргі таңда дегерес тұқымды қой дың жүні іске аспай жатыр. Бұрын Алма тыдағы кілем фабрикасынан сұра ныс болушы еді, оның жабылып қалуына байланысты олардан да сұраныс тоқтады. Сондықтан сапасы жөнінен аса қымбатқа бағалануы тиіс биязылау жүнді қойдың жүніне сұраныс жоқ болып отыр. Бұл біз үшін жанды ауыртпай қоймайтын АЛАШҚА АЙТАР ДАТЫМ... Мал бағу бір бөлек те, асылдандырылған мал бағу бір бөлек әңгіме. Осы орайда келешекте еліміздегі малдың басым бөлігін өнімді көбірек беретін төрт түлікке айырбастап, малдың бар лық мүмкіншілігін пайдалануға мемлекет тарапынан қолдау табылса, көп нәрседен ұтар едік. Сондай-ақ бүгінде қайдағы бір тамақтарды талғажау етіп жүрміз. Егер төрт түлік пен жасалатын денсаулыққа пайдасы зор тағамдарымызды жаңғыртсақ, ұр пақ болашағына да пайдасы тиер еді. Жылдам дайын далатын жартылай фабрикат тағамдардан ұрпағымыз уланып жатыр. Неге өзіміздің ата-бабамыздан келе жатқан тағамдарды жаң ғыртпасқа?! Ұлттың ұлттық ерекшеліктерінің өзі ұлттық тағам арқылы адам бойына сіңеді. үлкен кем ші лік. Еліміздегі мал басын жақсарту үшін алдағы уақытта осы шаруашылықтағы мал басын сатылымға шығару да ойда бар. Бүгінде еліміздегі мал басы бұрынғымен салыстырғанда бірнеше есе кеміп кеткені жасырын емес. Осы орайда мал басын көбейтудің қандай жолдарын ескеру керек деп ойлайсыз? Рас, қазіргі таңда мал басын асылдан дыру түгіл, бұрынғы жылдармен салыс тырғанда республика бойынша мал ба сының кемушілігі де байқалады. Негізі, Ке ңес Одағы кезінде кең көлемде селекция жүргізу әдісі арқылы қолдан ұрықтан дыруды қолданумен мал басын тез кө бейтуге болатын. Біз сол жүйеге қайтып келсек, ең болмаса, еліміздегі мал басын кө бейтіп алар едік. Осы орайда айта кетер жайт, ауыл шаруашылығы қарқынды дамып кеткен қай мемлекетте бол сын бұл салада еңбек етушілерге үлкен қолдау бар. Мәселен, мына іргеміздегі Қытай елінде ауылшаруашылық өнімдерін өндірушілерге салық салынбайды екен. Бұған қоса, азық-түлік өндіру шілердің 40 пайыз шығынын мемлекет өтейтіндігі жөнінде арнайы тәртіп бар. Сондықтан болар, Қытай дүниежүзін сиыр етімен қамтамасыз етуден бірінші орын алса, шошқа еті бойынша үшінші орын да тұр. Біздің елімізде де төрт түліктің сапасын жақсартып, өнімділігін арттыруға ұмтылған шаруа қожалықтары көп. Бірақ ғылымға негізделген малдәрігерлік қызметт і қажет ететін бұл шаруаны олар өз кү шімен атқара алмайды. Осы орайда, же кеменшіктегі мал тұқымын асылданды руға арналған арнаулы мемлекеттік бағ дарлама қабылданса әрі олардың са - нын көбейтуге жағдай жасалса, нұр үстіне нұр болар еді. Төрт түлік мал атабабамыздан қалған атакәсіп болғанына қарамастан, біз төрт түліктің барлық мүмкіншілігін пайдалана алмай отырмыз. Ал бұған не кедергі? Малдың барлық мүмкіншілігін пайда лана алмай отырғанымыз рас. Кез келген төрт түліктің етпен қатар терісін алып пайдалануға болады. Алайда бізде тері өңдейтін зауыттар жоқ болғандықтан терісі кәдеге аспай ысырап болуда немесе тиын-тебен үшін шетелдерге өткізіп жатыр мыз. Сондай-ақ малдың қанын алып кептіріп, пайдалануға болады. Бұ рын дары малдың ішек-қарнын фармакологиялық мақсатта дәрі жасайтын орын дар қабылдаушы еді. Қазір ол да жоқ. Сөздің шыны керек, егер біз малдың бар лық мүмкіншілігін пайдалансақ олар өзін-өзі ақтамақ түгіл, бізді бай мем ле кетке айналдырар еді. Бірақ біз ондай пай да ның көзін таба алмағандықтан, бас қа лар ға жем болып отырмыз. Бәрін пайдаланбайақ тек қана малдың ішек-қарнын тиімді мақсатқа пайда лан сақ, одан бір сиырдың емес, бірнеше сиыр дың құнын шығарып алар едік. Ең болмағанда, бүгінгі күні малдың ішегінен домбыраға ішек жасауды дұрыс жолға қоя алмай отырмыз. Ал бұған кедергі болып отырған ешкім де, ештеңе де жоқ. Тек көзін таба алмай отырмыз. Бұрын мал шаруа шы лығымен айналысқан колхоз, совхоздар «миллионер совхоз», «миллиардер кол хоз» атанып, ал шопандар мен мал ша руа шылығымен айналысатын қызмет кер лер жақсы жалақы алатын. Себебі ол уақытта малды тиімді пайдаланудың тетігін білетін. Қазір Алматыдағы халық тың басым бөлігі ауылдан келгендер. Егер малдың ірімшік, құрт, сүзбесін кең көлемде өндіре бастасақ, халық тарапынан сұраныс та туар еді. Алайда мемлекет тарапынан технологиялық жағынан бұл өнімдерді өндіру жолға қойылмай отыр. Рас, ағар ғанның өнімі оңай емес, са ни тар лық талап қа сай болмаса, өндіру қиын. Қазір ең аяғы кез келген жердің суы санитарлық талапқа сай болмай шығады. Мәсе лен, құрт, ірімшікті сусыз өндіру мүм кін емес. Осындай жағдайда суы жарамсыз өңір ден құрт, ірімшік өндіріп шығу да мүмкін болмай қалады. Ол үшін ол жерге суды тазартатын қондырғы қойылу керек. Ал ол қымбат тұрады. Осындай жағ дайлар бізде өндірісті да мытуға кедергі болып, ұлттық тағамдарымызды жаңғыртуға да кедергі болуда. Осы лайша, баға сына сапасы, сапасына стандарты сай бол мағандықтан, ұлттық тағам өндірісін жандан дыру мүмкін болмай отыр. Негізі, ауыл шаруашылығы саласы тиімді пайдалана білген жағдай да пайдасы көлкөсір сала. Сондықтан барынша ауыл шаруашылығын дамытуды қолға алған жөн. Негізі, бұрын Қазақ станның етіне сұраныс жоғары болатын. Себебі біздің еліміздегі барлық малдың етінің дәмі өте жоғары деңгейде. Біздің малдарымыз көбінесе жайылымда жүре тіндік тен, малдың таңдаған шөбін жеуінің арқа сында малымыздың еті өте дәмді бола тын. Осыған қызыққан көршілеріміздің де етке сұранысы жоғары еді. Ал кешенде тұр ған мал тек берген шөпті жейді. Сондықтан мал еті де аса дәмді болмайды. Аграрлық салаға маман болғысы келетін шәкірттердің саны жылдан-жылға азайып бара жатқан жоқ па? Қазір ауылға барам деген жастарға жағдай жасалып, үй-жаймен де қамтамасыз ету жолға қойылуда. Қолда бар мәліметтерге көз жүгіртсек, бүгінде елімізде агроном, зоотехник, малдәрігерлік мамандықтары жетісе бермейді. Яғни бұл саладағы мамандарға сұраныс бар. Алайда айта кетер жайт, соңғы кездегі жоғары оқу орындарына түскісі келетін жастарға арналған жүйе «рулетка» ойыны секілді. Төрт мамандықты таңдайтын жастардың негізгі таңдаған мамандығы бірінші болып табылады. Қалғанда рын «балым жетпей қалса» деген оймен белгілейді. Нәтижесінде, кейде өзі таңдамаған, бірақ балы жеткеннен кейін грант иегері атанған студенттер адасып келіп қалады. Негізі, әр саланың маманы на бөлек байқау болуы керек. Алайда info@alashainasy.kz медицина саласын таңдаған талапкер бірінші мамандыққа өзінің қалаған медицинасын белгілесе, қалған үш маман дығының біріне біздің саланы белгілеуі мүмкін. Нәтижесінде, таңдаған пәні бойын ша не биология пәнінің мұғалімі не месе аграрлық университеттің студенті атанады. Сондықтан әр саланың талапкерлері өздерінің арасында ғана сайысқа түсуі керек. Таңдаған медицина саласы бойынша қалаған оқу орнына түссе түс кені, түспесе өз обалы өзіне. Алайда «дәрігер болам» деп армандаған талапкер мал дәрігері болып шықса, одан қандай маман шығуы мүмкін?! Мамандығына сүйіс пеншілігі жоқ баладан жақсы маман да шықпайды. Кейде грантты жеңіп ала тұрып, оқуын тастап кетіп қалатын балалар болады. Кейбір жағдайы жоқтар тегін болған соң, әйтеуір, бітіріп шығады. Бұл білім саласындағы жүйенің кемшілігі. Ру лет калы жүйе маманның өз маман дығынан адасуына себеп болып отыр. Әр университеттің өзіндік бағыты бар, мұның ішінде, аграрлық бағытта студент тәрбиелейтін университеттің студент атану байқауы бөлек болуы міндетті. Қазір ертеңіне деген ынтасы жоқ студенттерді көп байқай мын. Ынтасы, мақсаты болма ған нан кейін олар өздеріне міндет те алмай ды. Әйтеуір, «төрт жыл оқып бітірсем бол ды» деп жүрген жастарды көргенде, олардың ер те ңіне алаңдаймын. Бәрін қойшы, бұл жүйе де дұрысталар, алайда уақыты босқа өткен жастардың есіл кеткен уақытын кім қайтарады? Осы жағы өкінішті. Кейінгі кездері Ауыл шаруашылығы банкін құру туралы ұсыныстар айтылып жүр. Маман ретінде бұл ұсынысқа қалай қарайсыз? Алдағы уақытта аграрлық сала ны да мытып, егіншілік пен төрт түлікті өсіріп, одан қандай да бір пайда көреміз десек, арнайы ауыл шаруашылығы банкін құрға нымыз дұрыс. Бұл банк арқылы Ауыл шаруашылығы саласына бөлінген ақ шаның өз мақсатына жұмсалуын қада ғалауға, бақылауға мүмкіндік алар едік. Суға сіңген құмдай кейде бөлінген ақшаның ізін таппай қалатын жағдайлар да кездесіп жатыр. Әсіресе, дағдарыс кезеңінде Мемлекет басшысының тапсырмасымен Ұлттық қордан шағын және орта бизнесті, ауыл шаруашылығын жақсар ту үшін бөлінген қаражат тиісті орындарға жетпей жатыр. Сонымен бірге көкте мгі егіс жұмыстарын дер кезінде әрі сапа лы жүргізу үшін де бөлінген ақшаның тиісті орынға түгел жеткені жөн. Осы орай да бұл экономиканы тұрақтандыру мен дағдарыс салдарын азайту үшін жасал ған маңызды қадам болып табылады. Егер банк құрылып, ауыл шаруашылығы саласын қаржыландырудың оңтай лы тетігімен жұмыс істесек, жағдай бір шама жеңілдер еді. Сұхбаттасқан Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ Бұрынғы мекенжайдан шығу міндетті емес Алматыдан Атырауға жұмыспен ауысып жатырмын. Жаңа жұмыс орным тұрғылықты мекенжайға тіркелгенім туралы құжатты талап етіп отыр. Ал оны алайын десем, бұрын тіркелген мекенжайдың иесін таба алар емеспін. Не істеуім керек? Ақерке РЫСҚАЛИЕВА, Алматы қаласы Құжаттау мен ҚР азаматтарын тіркеу ережесін қолдануға арналған нұсқаулықтың 60- тар мағына сәйкес, ҚР аумағындағы бұрын ғы ме кен жайында тіркеуден алынбаған азамат жаңа тұрғылықты мекенжай бойынша тіркеуге тұра алады. Тіркеуді рәсімдеу Халыққа қызмет көр сету орталығында іске асырылады. Бұл жағдайда азамат бұрынғы мекенжайынан алынып, жа ңа тұрғылықты мекенжайға тір келеді. Ол үшін әс кери міндетті азаматтар жаңа тұр ғылықты ме кенжайы бойынша әскери есеп ке тұруы тиіс. Жаңа мекенжайға тіркелу ке зінде талап етілетін құ жаттар: тіркеу жөнінде өтініш; азаматтарды тіркеу кітабы; жеке куәлік; әскери міндеттілер үшін әскери билет неме се әскери тіркелу куәлігі. Беларусь ұшқышын ешкім тергемейді Жақында Таиландта тұтқында отырып келген қазақстандықтар елге оралғаннан кейін, оларды тергеумен Ұлттық қауіпсіздік қызметкерлері айналысып жатқанынан хабардар болдық. Білгім келетіні, тұтқында болған ұшқыштардың бірі Беларусь азаматы да өз елінде тергеліп жатыр ма? Беларусьтің ресми бұқаралық ақпарат құралдарының мәліметінше, Таиландтан оралған ұш қыш Михаил Петуховқа қатысты ешқандай тер геу жүр гізілмейді. Беларусь көлік прокуратурасы өкілдерінің Алмат ТҰРЛЫБЕКОВ, Алматы қаласы айтуынша, біріншіден, Таи ланд бас проку ратурасы оған ешқандай айып тақ қан жоқ, демек, ол қылмысты емес. Екін шіден, оның қыл мысқа қа тысы болған күннің өзін де оны тер геу Беларусь құ қық қорғау органдарының құзырына кірмейді, өйт кені оқиға өз ге елдің ау ма ғында болды. Көлік прокурорларының мәліметінше, Петухов әуе көлігі саласында сегіз жыл бойы ең бек етіп келеді. Осы уа қыт ішінде оның кәсіби қыз метіне қа тыс ты қандай да бір сын айтылмаған. Естеріңізде бол са, ақ панның 13-і күні Беларусь азаматы төрт қазақстандықпен бірге Таиланд түрмесінен босатылып, еліне оралған еді. Олар заң сыз әс ке ри жүк тиелген Ил- 76 ұшағының экипажына мүше болған. ҚР Бас прокуратурасының мәліметінше, Таиланд үкіметімен арадағы келісімге сәй кес, қазіргі уа қыт та қазақстандық ұшқыш тардың ісін Ұлттық қауіпсіздік комитеті мамандары тергеуге алды.

7 ДОДА 7 ДЗЮДО СӘТІ ТҮСКЕН СҰХБАТ Алға жылжу байқалады Шаңғышылар арасындағы тартысты бәйгеде жүріп, ҚР Туризм және спорт министрлігінің вице-министрі Талғат Ермегияевті кездестірдік. Қазақстаннан барған журналистер сәті түсіп тұрған жүздесуді қалт жібергіміз келмей, ерлер арасындағы финалдық бәйге алдында вице-министрді тілге тарт тық. Талғат Амангелдіұлы, сіздің Ванкувер Олимпиадасына келген негізгі мақсаттарыңыздың бірі осындағы спорттық кешендермен жә не ғимараттармен танысу екенд і гін білеміз. Келгеніңізге екі күнде й болды. Не байқап, не көр діңіз? Менің пайымдауымша, 2011 жыл ғы Азия ойындарында біздегі спорт тық кешендердің көбісі Ванкувер мен Уистлердегіден де артық болады. Біздегі спорттық жабдықтардың барлығы дерлік соңғы үлгідегі техно логиялар. Мысалы, мен тұғырдан секіру кешенінде болдым. Біздегі тұғырлар мұндағыдан жақсы болады. Мұнда К-90 және К-120 тұғырлары болса, бізде К-95 және К-125 болады. Сондай-ақ біздегі биатлоншылар ғимараты да әлдеқайда жақсы болуы керек. Ғимараттың өзі ғана емес, жарыс жолдары да озық болады. Біздің әзірше жарыс жолдарын қиюлас тыратын бірнеше үлгілеріміз бар. Соның бірі ұлттық саябақпен арадағы келісім. Бұл келісім бойынша биатлон шы лардың жарыс жолдары осы мемлекеттік ұлттық саябақ арқылы өтуі де мүмкін. Ал ғимараттың өзінің технологиялық жабдықталуына келер болсақ, бұл Балуандар Сыр елінде белдесті Қызылордада дзюдодан жастар арасындағы Қазақстан чемпионаты аяқталды. Үш күнге созылған байрақты бәсекеде еліміздің барлық аймағынан келген 500-ден аса дзюдошылар бақ сынады. Алғашқы күні жеңіл салмақта ел чемпион дарының есімдерін анықтады. 55 келіде Жамбыл облысының өкілі Медет Есбо лаев жеңіске жетті. Ол ақтық сында өзі нің байырғы қарсыласы саналатын өзінің командалас әріптесі Елдос Сметовті қа пы қалдырды. Ал 60 келіде Ақмола облы сынан келген Алмат Мұхамадиев бірінші орын алды. Сондай-ақ 66 келіде атырау лық Наурызбек Майлашев өзінің мық ты екендігін байқатып, алтыннан алқа тағын са, 73 келіде Павлодар облысының атынан сынға түскен Арман Махамбетов те бірінші орынға иелік етті. 81 келіде қарағандылық Константин Рогозин мен 90 келі салмақта та тами иесі Шыңғыс Өксікбаев алтыннан ал қа тағынды. 100 және ауыр салмақта ал ма тылық Виктор Демьяненко мен ақтө бе лік Дархан Темірхановтардың мерейлері үстем болды. Қыздар белдесуіне тоқталатын болсақ, ал матылық Мөлдір Жарманова 44 келі сал мақ дәрежесінде өзгелерден мықты екен дігін байқатса, 48 келіде ақтөбелік Айгүл Байқұлиева бірінші орынға ие болды. Сол секілді 52 келі салмақта шымкент тік Гауһар Тұрмаханова алтыннан алқа та ғынды. Қыздар арасында 57 келі салмақ дә режесінде өнер көрсеткен астаналық Зарина Құдышева финалға дейін сүрінбей жетіп, алтын жүлдені еншілеп кетсе, 63 келіде белдескен қызылордалық Салтанат Жүсіпбекованың да өзгелерден шоқтығы биік болды. 70 келідегі тараздық Маржан Сұлтан да ел чемпионы атағына ие болды. 78 келі және ауыр салмақта оралдық Әсел Қа зие ва мен Алматы облысының өкілі Күнәй Се терхан жеңіске жетті. Енді іріктеліп алынған өрендер Алматы да жаттығу жиындарын өткізіп, артынша Германияда өтетін халықаралық турнирге қатысады. Телжан КҮДЕРОВ тұрғыда біздегінің мұндағыдан әлдеқайда тамаша боларына ешқандай да күмән келтіре алмаймын. Елімізге күміс ме даль сыйлаған Елена Хрус талеваны құттықтадыңыз ба? Жұмыс бабымен әлі кез дес кен жоқпын. Бүгін осы жа рыс тан соң кездесіп, құттықтаймын. Үкіметтің тағайындаған сыйақысы елге келген соң, сал танат ты түрде табысталар. Ал осы жерде Хрусталеваға тарту-таралғы жа сап, материалдық тұрғыда кө ңілін кө теру мәселесі қалай? Бұл енді әркімнің өз жағдайына қарай ғой. Мысалы, менің де ауызша құттықтап қана қоймай, материалдық сыйлық табыс еткім келеді. Өз шамама қарай, әрине. Біз осы Олимпиададағы мақса тымызға жете алдық па? Егер 12 жыл жүлде ала алмай жүр гендігімізді ескерсек, әрине, өз мақсатымызға жеттік деп санаймын. Осы медальді есепке алмағанның өзінде, біздің спортшылардан алға жыл жу байқалады. Бұған дейінгі екі Олимпиада ойындарында алғашқы он дыққа ілігудің өзі мұң болса, енді бес тіктен ойып тұрып орын алып жүр міз. БИЛЬЯРД Үкімет осы Олимпиаданың ал дында «егер медаль әкелсеңдер, бәрін кешіреміз, ақша бөлу жа ғынан да қыспаймыз» деген еді... Иә, Премьер-министр әзілдей оты ра: «Егер Олимпиада ойын да рынан медаль әкелсеңдер, өздерің сұрап отырған ақшаны қомақты көлемде бөлу жағын қарастырамыз», деген еді. Бұл әзіл-шыны аралас сәттілік тілеу мен тапсырма болар. Өз кезегіміз де біз мұны орындадық. Алда Азия ойын дары. Жалпы, біз бұқаралық спортты да жандандырғымыз ке леді. Аудан орталықтарында, кем дегенде, 172 дене тәрбиесін сауықтыру орталықтарын салғымыз келеді, ауыл ды жерлерде бұқаралық спортты дамыту үшін. Бұл тұрғыда дайындап жатқан бағдарламамыз бар. Мақ саты мыз ауылдық жерлерде спортты да мы тып, таланттардың бағын ашу. Бұл бағдар ла маны Азия ойындарын өткізіп болған соң, мейлінше қолға алмақ пыз. Үкіметтен осы бағдар ламаға қолдау көрсетуді өтінгенбіз. Сонда Премьер-министр «медаль әкелсендер, көмектесеміз» деген-ді. Жаңа өзіңіз айтып өттіңіз, «біз дің спортшылардың көрсеткіш тері жоғарылап келеді, алға жылжу байқалады» деп. Сол алға жылжу қысқы Олимпиада ойындарына қатысатын қазақ спортшыларының санында да байқалады. Бұрындары бір-екі спортшымызға тәубе деп келсек, бұл жолы төрт бірдей ұл-қы зымызды үкілеп қосып отырмыз. Мұ ны маңызды деп санайсыз ба? Бұл біз үшін өте маңызды. Қысқы спорт түрлеріндегі қазақ балала рының санын арттыру үшін ауыл спортын дамытуға көңіл бөлмекпіз. Олимпиада делегациясы құрамында қазақ балала рының саны артып келе жат қан дығы на өте қуаныштымыз. ВАНКУВЕР 2010 Тағы бір медаль күтіп едік... Бұдан соң бәйгеге жігіттер түсті. Полторанин мен Чеботько да екінші жартылай финалдық топта бәйге көрігін қыздырып, көмбеге бесінші болып жетті. Бесінші келсе де, уақыттары жаман болған жоқ. Соның арқа сында финалда бақ сынау құқы ғына ие болды. Финалда да жартылай финалдық бәйгедегідей жарыс жолына бірінші Чеботько шықты. Одан соң Полторанин. Осылайша, еке уі үш мәрте бірін-бірі ауыс тырып отыр ды. Жарыс шеңберін бірінші Че боть ко жүгіріп өтсе, екін ші Пол то ранин айналып шық ты. Осы мә тін мен әрқайсысы үш рет жарыс жолына шықты. Бесінші айналымға дейін екеуі көбін есе бірінші-екінші орындарда ой қастап жүрді. Олар дың бұлай көсіле шабулары деле бемізді қоздырды. Бір медальдың шеті қылтиғандай, байыз тауып, бір орында тұра алмадық. Бірақ бесінші айналымның соңында басқа елдердің тіс қаққан әккі шаң - ғышылары Чеботьконың ал дын орап кетті. Полторанин бір ден қам шыны басты. Тіпті алға шыққан бәсекелестерін қуып жеткендей де еді. Алайда мәре сызығына тақа ғанда құйындай ұшқан бәсе ке лестеріне ілесе алмай қалды. Де сек те, мәре сызығын Канада шаң ғысымен үзеңгі қағыстыра қиып, 4-5- орын дарды бөлісті. Сәл ден кейін фотофиниш қоры тын дысы шығарылып, біздің жігіт тердің 5-орын алғандықтары мә лім бол ды. Оксана ЯЦКАЯ: Жап-жақсы бастаған сияқты едік, соңғы айналымда бастапқы қарқынымызды жоғал тып алдық. Бірінші мен жүгір дім, Елена менен кейін жүгіріп отырды. Еленамен екінші рет жүгіріп тұрмын. Соңғы әлем чемпионатында екеуміз Сұхбаттасқан Нұрғазы САСАЕВ бе сінші орын алғанбыз. Бұл Қазақ жігіті әлем чемпионы атанды Кеше Алматыда бильярдтың құрастырмалы пирамида түрінен әлем біріншілігі аяқ талып, жерлесіміз Ернар Чимбаев жеңімпаз атанды. Әлемнің 30-ға жуық елінен жет піс шақты кий шеберлері қатысқан дүбірлі додада Ернардан бөлек, тағы бір қазақ жігіті Икрам Ахметов та жүлделі орынға ие болды. Бірден айта кетейік, жүлде қоры 30 мың АҚШ долларын құраған бұл дүбірлі до даға қатысу үшін Алатау баурайына әлем нің кіл мықтылары ағылған болатын. Дегенмен бұрындары талай додаларда топ жарған қырғыз Қаныбек Сағындықов та, украин Александр Паламарь мен Ярослав Тарновецкий де, басқа саңлақтар да чем пионаттың ақтық сынына жете алмады. Ал байсалдылығымен, сондай-ақ ерек ше сабырлығымен көзге түскен алм а- ты лық Ернар Чимбаев қарсыластарының барлығын қапы қалдырып, әлем чем пионы атанды. Негізі, Чимбаев бильярдпен 10 жасынан бастап шұғылданып келе жатса да, бұған дейін әлем чемпионатына қатысып көрмепті. Бар жетістігі Әлем кубогында 33-орынды иемденген екен. Ал Қаранеев, Паламарь секілді азулы қарсыластарымен бір-екі жолдастық ойындар өткізгені болмаса, олармен үлкен турнирлерде кездеспеген көрінеді. Яғни, бір сөзбен айтқанда, Алматыдағы әлем біріншілігі Ернар Чимбаев үшін дебютті чемпионат болған. Жартылай финалда Ернар тағы бір жер лесіміз түркістандық Икрам Ахметовпен кездесті. Икрам да жас болғанымен, Ер нарға қарағанда аздап тәжірибесі бар. Мұн дай додаларға қатысып жүргеніне біраз жылдың көлемі болып қалған-ды. Дегенмен бұл ойында Ернардың жолы болып, 6:5 есебімен жеңіске жетті. Ал жартылай финалдың тағы бір жұбын құраған қырғыз спортшысы Қаныбек Сағымбаев пен украиналық қас шебер Ярослав Тарновецкий арасындағы ойында 6:4 есебімен айыр қалпақты ағайын дарымыздың өкілі жеңді. Финалға жолдама алған Қаныбек Әлем чемпионатында атой салғандар Орын Аты-жөні Мемлекеті Сыйақысы 1 Ернар Чимбаев Қазақстан 10 мың $ 2 Қаныбек Сағынбаев Қырғызстан 7 мың $ 3 Икрам Ахметов Қазақстан 3,5 мың $ 3 Ярослав Тарновецкий Украина 3,5 мың $ 5-8 Әлихан Қаранеев Қазақстан 800 $ 5-8 Қуаныш Апбасов Қазақстан 800 $ 5-8 Александр Паламарь Украина 800 $ 5-8 Кубанычбек Сағындықов Қырғызстан 800 $ Жеңіс шары Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) Полтораниннің өкініші жерле сімізді «оңай ұтам» деп ойлағаны анық. Көзінен «тезірек ойынды бітіріп, кубо к ты басымнан асыра көтерсем ғой» деген ойды оқу қиын емес еді. Содан болар, әр мүмкіндігінде асығыстық танытып, қателікке жиі бой алдырумен болды. Ал Ернар ерледі. Асықпай, әр мүмкіндігін ой елегінен өткізіп пайдаланып, шарларды діттеген жерлеріне бағыттап отырды. Яғни «Жеті рет өлшеп, бір рет кес» деген қазақтың нақыл сөзін ұран етіп, жеңіске жетті. Алты жеңіске дейін созылған ойын 6:2 есебімен Чимбаевтың пайдасына шешілді. Жеңілісімнің басты себебі қарсыласымды бағалаған жоқпын. «Қалпақпен қағып алам» деп өзімнің ұтатыныма сенімді болдым да, соның кесірінен ұтылып қал дым. Егер Чимбаев халықаралық дәре жедегі спорт шебері емес, ең болмағанда жай ғана спорт шебері болғанда, мен онымен басқаша ойнар едім, деп жа уап берді ойын соңында журна листерге берген сұхбатында қырғыз спорт шысы. Алайда бұл жауапты біз «сасқан үйрек артымен сүңгидіге» теңедік те қойдық. Өйткені Сағынбаев жерлесі міз дің мұның алдындағы кездесулерін де тамашалап, өнеріне тәнті болған-ды. Сәбит БЕКЕНҰЛЫ, әлем чемпионының әкесі: Балам бұл біріншілікке әбден дайындалды. Осыдан сегіз ай бұрын Ернар үшін бильярд үстелін сатып алып, үйге әкеп орнаттырған болатынмын. Балам таңертеңнен кешке дейін сонда жаттықты. Чемпионат басталарда: «Әке, Алла бұйыртса, бәрін жеңем», деп ағынан жарылған. Міне, әлем чемпионы атанып, менің ғана емес, бүкіл Қазақ елінің абыройын асқақтатты. Әзиз ЖҰМАДІЛ жо лы бағымыз жанбады. Елена: «Соңғы айналымда шаңғым қар үстімен сыр ға намай, діңке лет ті», дейді. Осында кел гелі қыр сық шыр айнал дырып тұр. Келген бетте маған суық тиіп қа лып еді. Енді Светла на Ма лахова ауырып қалды. Эста феталық жарысқа дейін қа тарға қосылуы керек. Өздеріңіз біле сіздер, соңғы әлем чемпионатына дейін командалық спринт те Света екеуміз жүгіріп кел генбіз. Николай ЧЕБОТЬКО: Эстафетаны бір-бірімізге беру, сүйір бұрыштарда дұрыс бұрылу бәрі-бәрі ойдағыдай болды. Жаттығу жұмыстарында бұлардың бәріне ерекше мән беріп, дайындалғанбыз. Тек көм беге тақағандағы соңғы ұмтылыста ұтылдық. Көмбеге дейін үздіктермен тайталасып келдік. Ешкімнің құйрық үзіп ке туіне мүмкіндік берген жоқпыз. Тек мәре сызығы алдында құс тай ұшып, жұлдыздай аға алмадық. Әлемнің он үздік командасы арасында бесінші болдық. Бәлкім, бұл біздің дәл қазіргі деңгейіміздің ұшар басы болар. Алексей ПОЛТОРАНИН: Бұл бәйгеге біз жан-жақты дайындалдық. Соның арқасын да үздіктердің өздерімен соңы на дейін тайталастық. Тек соңғы метрлерде ұтылдым. Же ке лей спринттің соңғы бұрылы сында құлап қалып, өкінішім ішімде кетсе, бүгін олай «әттеген-ай» дей алмаймын. Сол жо лы бойымда әлі күш-қуатым мол сияқты көрінсе, бүгін мәре сы зығы алдында соңғы күшімді жұмсадым. Алдымда жүйткіп бара жатқан бәсекелестеріме же те алмадым. Бүгін түнде жөн деп ұйықтай алмадым да, қай та-қайта ояндым. Тек таңға жақын жақсы ұйықтадым. Миы мнан медаль шықпай, ойымды сан-сақа жүгіртті. ГРЕК-РИМ КҮРЕСІ Классиктер Жетісуда жүздесті Жетісудың бас қаласы Талдықорғанда грек-рим күресінен жастар арасында Қазақстан чемпионаты аяқтал ды. «Өркен» спорт кешеніне төселген боз кілемде қазақ елінің түкпір-түкпірінен келген грекрим күресінің жас балуандары екі күн бойы белдесті. Ел чемпионатында барлығы 163 балуан бақ сынады. Ұлттық құрама сапына ірік теу болғандықтан, барлық белдесулер тартысқа толы болды. Өткен жылғы жастар арасында әлем чемпионы Артур Үмбет қалиевтің өзі белдескендігін ескерсек, дүбір лі доданың тартысқа қаншалықты толы болғанын аңғаруға болады. Алайда Артур ел біріншілігінде топ жара алған жоқ. Деген мен де оның өз салмағында бел дес пеген дігін айта кетейік. Екі күнге созылған ел чемпионатының қорытындысы бойынша, өз салмақтарында мына балуандар топ жар ды: Жансерік Сәрсенбиев (50 келі, Жамбыл облысы), Нұрлан Әлжанов (55 келі, Қарағанды облысы), Нұртас Өтепбер генов (60 келі, Ақтөбе облысы), Абзал Нурахов (66 келі, Қостанай облысы), Мақ сат Ережепов (74 келі, Қостанай облысы), Николай Никитюк (84 келі, Қостанай облысы), Илья Насточенко (96 келі, Атырау облысы), Дамир Күзенбаев (120 келі, Алматы облысы). Телжан КҮДЕРОВ ФИФА 576 футболшыны тексермек Футболдан әлем чемпионатының қарсаңында ФИФА футболшыларды допингтік тексеруден өткізуші еді. Биыл бұл үрдіс қай кезден бастау алады? Асылхан ӘБДІСЕЙІТОВ, Алматы қаласы Жалпы, футболдан әлем чемпио на тына бес құр лықтың 32 мемлекеті қатыса тыны белгілі. Яғни әрқайсысы 23 ойын шы дан қосқанда, әлем біріншілігіне бар лығы 736 футболшы ке ле ді деген сөз. Ал ФИФА футболшыларды допингтік тексеруді сәуір айынан бастайтынын мә лім деді. Олар дың таратқан мәліметтеріне сүйенсек, 10 сәуірден 10 маусымға дейін 320 футболшыны жә не әлем чемпионаты қар са ңында тағы 256 ойын шыны допингтік тексеруден өткізбек. Яғни Оңтүстік Африка Республикасында өтетін әлем біріншілігі аяқталғанша, ФИФА барлығы 576 ойыншының қан таза лы ғын тексеріп кө ретін бо лады. Сондай-ақ ФИФА өкілдері футбол шы ларды допингтік тексеруден қай мез гілде болсын өт кізіп қалуы мүмкін. Тіпті ұлттық құрамалардың жол дастық кездесуінің алдында да допинг тексерушілер сап ете қалуы ғажап емес. Олар әр құ ра ма дан сегіз ойыншыны тексеруден өткізуді жоспарлап отыр. Естеріңізге сала кетейік, өткен жылы ФИФА 33 мыңдай допингтік тексеру жүргізген. Деген мен солардың тек бірен-сарандарының ғана қандары таза болмай шыққан. «Астана» Пиренейді бағындырды Қазақстандық «Астана» велоклубы Португалия жерінде өтетін «Альгарве турына» қатысуы керек еді, қатысты ма екен? Сол жарыстың қорытындысы туралы жазсаңыздар... Әсет ЕЛЕУКЕНОВ, Алматы қаласы Ақпанның 17-сі мен 21-і аралығында Пи ре ней түбегінде бес күнге созылған «Альгар ве туры» көпкүндігі өткен болатын. Оған қазақстандық «Астана» велоклубы да қатысып, тур нирді команда көшбасшысы Альберто Кон тадор жеңіп алды. Айта кетейік, «Аль гарве турына» «астаналықтардан» Альбер то Конта дор дан бөлек, испандықтар Давид Де Ла Фуэнте, Даниэль Наварро, Бенжаминь Но валь, Хэсус Эрнандес, украиналық Андрей Гривко және жерлестеріміз Максим Гуров пен Сергей Ренев қатысқан болатын. Өкінішке қарай, Гуров та, Ренев та қорытынды есептің соңына орналасты. Есесіне, Альберто Конта дор жарап, «Астананың» атын Пор ту галия жерінде асқақтатты. Айта кетейік, «Альгарве турында» команда мыздың басты қарсыластары АҚШ-тың «Радио шэк» командасы болатын. Алайда аме рикалық велоұжым бұл жарысқа қанша мық тыларын жібергенімен, Тьягу Мачаду да, Ле ви Лейфемер де, тіпті Андреас Клоден де көшбасшымыз Альберто Контадорға лайықты қарсылық көрсете алмады

8 8 РЕСПУБЛИКАЛЫҚ 8 29 (255) (255) жыл, сәрсенбі жыл, сәрсенбі «МЫҢ БІР КӨЛІК» ХИКАЯСЫ Құрметті оқырман! «Алаш айнасы» «Көлік хикаялары» атты жаңа жоба аясында қысқа әңгімелерге бәйге жариялайды. Мотоцикл мінген қолбала Ауылда менің Балтабай деген досым бар. Елдің бәрін өзіндей са найтын ер көңілді, анау-мынауға мән бе ре бермейтін кеңпейіл, не болса соны ойлап тауып, елді күлкіге батырып жүретін қуақылығы да бар болатын. Мектепті жаңа бітіріп, кеудемізге «нан пісіп» жүрген кез. Әкесі ауылдағы бастық тар дың бірі, бақуатты кісі болды да, Балтабайға үш дөңгелекті ИЖ мотоциклін сатып әперді. О, ол кез де қорапты мотоциклге қолы жеткендер ғана мінеді, араға адам салып, пәре беріп жүріп әрең алады. Енді ойлап отырсам, сыбайлас жемқорлық тың та мы ры тереңде екен ғой. Сонымен ол кезде қорапты мотоциклге ие болу қазіргі Мерседес дей міз бе, Тойота дейміз бе, сондай қымбаттардың рөлі не отырудан да дәрежелірек. Белесебеттен басқаға мініп көрмеген ауыл балалары үшін мо то ци кл деген таң, оны жүргізетін Балтекеңді ғарыш керден кем көрмейміз. Мектеп бітіріп, өзімізді «ер жеттік, жігіт болдық» деп санап жүрген кезіміз, аздап шараптан да дәм тата бастағанбыз. Балтабайдың сусыны біздікінен гөрі қуаттырақ, ол «ақаңнан» ақ арақтың өзінен тар тып жібереді. Сонымен бір күні кешке қарай Шу өзеніне шомы лып қайтпақ болдық. Жаздыгүні жие гін тал көмкерген өзен жағасы жанның раха ты. Келе суға қойып кеттік. Жүзіп, жарысып, сүңгіп, біраз дене мізді сергітіп алып, жағадағы майда құмға жата кеттік. СІЗ ЕСТІДІҢІЗ БЕ? Дүниенің рахаты осы ғой. Бірақ бір нәрсе же тіс пей тұр, деп Балтабай көлігінің жүк салғышынан бір бөтелке алып келді. Кәдімгі орыстың ақ арағы. Өзіміз бес баламыз. «Ішпеймін», «Ал ып қой, жігіт емеспісің?» деумен өзіміздің жігіт екенімізді дәлел деу үшін әйтеуір тауы с - тық-ау «жарықтық ты». Енді тіпті көңілді бола түсті. Тағы да суға түсіп, ауылға қайтып келе жатырмыз. Жолда келе жатып Балтабай: Жігіттер, үш кісілік көлікке бесеуміз мініп алдық. Баста каска жоқ, мотоцикліміздің нөмірі жоқ, көлік жүргізу куәлігі боса-болмаса жоқ, бары тек іштегі екі жүз грамм ғана. Егер осы қалпымызда милиция ұстаса, не болар еді? деп бізге қарады. Ең ірі ит Аризонада тұрады «Әлемдегі ең ірі ит» атағы АҚШтың Аризона штатында тұратын Джордж есімді дат догына берілді. Оның жамбастап шоқиған кездегі бойы 1,09 метрге жетеді. Салмағы 111 келі. «ИТАР-ТАСС» агенттігінің хабарлауынша, Джордж 2005 жылы қарашаның 17-сінде туған. Өткен аптада Гиннесс кітабының өкілдері иттің өлшемдерін тіркеуге алып, оның рекордын растайтын куәлік берді. Джордж екі кісілік кереуетте ұйықтайды екен. Ол айына 50 келі тамақ жеп, сонша көлемде су ішеді. Агенттіктің хабар лауынша, «ең ірі ит» атағына калифорниялық тағы бір дат догы үміткер болған. Бірақ оның бойының ұзындығы Джордждан кіші болып шықты. СКАНВОРД Бақсы жындарының мекені Мейманның өнері Сарқынды су Айыр Ара уы Сөмке түрі Бұйрық... қажы Үлімжіұлы Ісмер құралы Құмдық кесіртке Жыртқыш құс Ауған тілі Шығыс Ит тұқымы Майшабақ түрі Аудан өлшемі Тайпа Кіші үй Ұсақ бөлшек Жыл бөлігі Құрастырған Айтқазы МАЙЛЫБАЙ Халықтық өлшем Ресей автокөлігі Некесіз туған бала Газетіміздің 28 (254) санында жарияланған сканвордтың жауабы КӨЛДЕНЕҢІНЕН: Лейтмотив. Ра. Легат. Қын. Нан. «Кертолғау. Дуана. Өнеге. Аршын. Үкім. Амал. Акр. Ши. Брик. Ажар. ТІГІНЕН: Пешене. Нөкер. Гарде. Атлант. Гамак. Одер. Шор. «Ұлу». Шара. Тақ. Ғалым. Ыбан. Наша. Твен. Уақ. Лир. Аспан «Айвенго» авторы Франция. өзен ДУМАН ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ info@alashainasy.kz info@alashainasy.kz Біз, шынымен, шошып кеттік. Әрине, айыппұл салады. Әуелі мотоцикліңді «қамап» қоюы да мүмкін. Посттан өткенше біразы мыз түсіп қалайық, дестік. Отыра беріңдер, деп ол бұйрық бергендей нық сөйледі. Дәкеңнің бала сының мотоциклін тоқ татып, олар өле алмай жүр деймісіңдер, деп қайта жылдамдықты арттыра түсіп, МАИ беке тінің тұсы нан милиционерлерге амандасқандай қолын бұлғап, өте шық ты. Аналар да бастықтың баласы Бал табайға қолдарын бұлғап, бастарын изесіп қала берді. Дәретханаға жаяу баратын шығар, бірақ мо то ци кл алғалы бері Балтабайдың жаяу жүргенін көр ген жоқпын. Кейде жалғыз өзі, кейде біреулерді жабыс тырып алып, жүйткіп бара жатқаны. Сол Балтабайды бірде танымай қалдым. Үнемі мотоцикл үстінен көруге көзіміз үйреніп кеткендік тен бе, жаяу келе жатқанын көргенде, танымай қала ды екенсің. Оу, неге жаяу жүрсің? деппіз, құдды ол ана сынан мотоцикл мініп туғандай. Сатып жібердім, деді ол аяны ш- ты кейіппен, жақсы-ақ нәрсе ғой шіркінің. Бірақ елдің құлы боп біттім. «Айналайын, бір қап ұн әкелісіп жібе р- ші» дейді көрші шалдар. Оған нем кете ді, әкелісемін. Әкелгені құрысын, қаусап тұрған шал ұнды көтеріп жарыта ма, сосын оны өзім тиеймін, үйіне келген соң да түсіріп беремін. Бірде бір апай «базарға барып, бір нәрсе әке ле қояйын» деді. Келісе салдым. Әйел дің бес минөті қанша уақыт болатынын сонда ұқтым. Базар алдында бақандай қырық минөт сазарып күтіп тұрдым. Енді біреулер «қой әкеле сала йы қ шы» дейді. Оны да тиеп, түсірісу менің еншім де. Оның үстіне, ол қойы құрғыр ты ныш жата ма, қорабымды ластап, оны тазалаймын деп, өзім былғанып біттім. Солай, бауырым. Мотоцикл алып бір қуанып едім, көршілердің құлды ғынан құтылып тағы қуанып жүрмін. Енді шалым жеңіл мәшине әперемін деп жүр. Мотоциклден алған тәжірибе бар, «Жигулидің» рө лі не бір отырсам, көр де тұр, бір адам ның «әкеле салайықшысына» көн бес пін, деді ол. Бұл оның шын сөзі еді... Рахан МУМЕЕВ, Тараз қаласы Шаңсорғыштар мұражайы ашылды Ұлыбританияның Иствуд қаласында шаңсорғыштар мұражайы ашылды. Оған 20 жыл бойы шаңсорғыш үлгілерін жинаумен айналысып келе жатқан коллекционер Джеймс Браунның жәдігерлері қойылды. The Daily Telegraph басылымының мәліме тінше, мұражайдан барлығы 126 шаңсор ғыш ты тамашалауға болады. Тұрмыстық техникалардың жасалып шыққан мезгілдері әр алуан. Ең ежел гісі 1936 жылы шыққан Singer R1. 30 жас та ғы коллекционер ең алғаш бала кезінде қоқыс төгетін алаңнан көне шаң сор ғышты тауып алған. Шаңсорғыш үлгілерін жинастыру осылай ша оның мәңгілік хоббиіне айналады. Коллек ционердің Иствудта мұ ра жай ашу туралы баста масы королева отба сы ның жеке қорынан қолдау тауып, бұл іске қа ра жат аударылды. Джеймс Браун ның ай туын ша, мұражайды тама шалау шылар көп. Айта кетейік, айналмалы щет касы мен ауа со ра тын механизмі бар әлемдегі тұңғыш шаң сор ғыш ХІХ ғасырдың екінші жартысын да АҚШ-та пайда болған. Ал өткен ғасыр дың басында Ұлыбританияда алғашқы электр шаңсорғыштар жасалды. Олардың салмағы 20 келіден кем болған жоқ. Өнерпаз ел еркесі... Корвалан... Дисней Базына Жаңазеландия түйеқұсы Әзіл-шыны аралас Бір жігіт көшеде бағдаршамның қызылына қарамай өте шығады. МАИ тоқтатады. Жігіт: Қанша дейсіз? МАИ: Екі мың! Жігіт: Отыр! *** Емханада: Сәлеметсіз бе, дәрігер. Екі өкпемді қолыма алып, сізге әзер жеттім. Көмектесіңіз... Бері әкеліңіз, бұзылып кетпей тұрғанда мұздатқышқа салып қояйын... *** Кеңес сұрау: Менің балам сыр, колбаса, балық, уылдырық жеме й ді. Не істеуге болады. Алдымен, оған осы тағамдарды сатып алып берсеңізші. «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: info@alashainasy.kz Бегалин көшесі «АЛАШ АЙНАСЫ» Бегалин көшесі, 148 а Бегалин көшесі Коккинаки көшесі Байтасов көшесі Луганский көшесі Алматы қаласы, Бегалин көшесі, 148 а Телефон: 8(727) , Факс: 8(727) Республика сарайы Сәтбаев көшесі Достық даңғылы Абай даңғылы Құрманғазы көшесі Қабанбай батыр көшесі БҮГІН: Ақпан Дс 1 Сс 2 Ср 3 Бс 4 Жм 5 Сб 6 Жк 7 Дс 8 Сс 9 Ср 10 Бс 11 Жм 12 Сб 13 Жк 14 Дс 15 Сс 16 Ср 17 Бс 18 Жм 19 Сб 20 Жк 21 Дс 22 Сс 23 Ср 24 Бс 25 Жм 26 Сн 27 Жк 28 Алаштың атаулы күні 1917 жылы Торғай даласында атақты Доғал шайқасы болып өтті Туған күн иелері Шәміл Әбілтай (1948) күйші, сазгер, толғаушы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері; Күлімхан Жайшыбекова (1950) Алматы облыстық ішкі саясат басқармасының бастығы; Арман Қаниев (1954) ақын; Ерік Өтембаев (1966) Қазақстанның Бельгиядағы Төтенше және өкілетті елшісі; Райхан Хайруллина (1968) «КОР» мұнай компаниясының химиялық лабораториясының меңгерушісі; Асылхан Әділов (1971) Оңтүстік Қазақстан облысы Бәйдібек аудандық ішкі істер бөлімінің бастығы, подполковник; Ғалым Ахмедияров (1973) Мәдениет және ақпарат министрлігі «Қазақ әуендері» АҚ президенті; Талғат Қуанышев (1973) «Kassa Nova банкі» АҚ басқарма төр - а ға сы; Кәмшат Тасболат (1983) «Айқын» газетінің тілшісі. Белгілі есімнің белгісіз сыры ШӘМІЛ араб тілінен аударғанда бәрін қамтушы, жинақтаушы, біріктіруші деген мағынаны береді. Жұлдызтанушылар Шәмілдердің жылдам қимылдай тынды ғын, әуесқой келетіндігін айтады. Көп сұрақ беріп, адам да р мен жақын араласқанды құп көреді. Талмай тал пы нады. Тапқыр келеді. Қыңырлығы да бар. Ашушаң болғанымен, қайтымы тез. Шығуы Ұзақтығы Батуы 07: :35 ЖҰЛДЫЗ-ЖОРАМАЛ ТОҚТЫ Бұл күнді бастап қойған істеріңізді аяқтауға арнаңыз. Жаңашылдық пен жаңа істер бастауды қанша қалап тұрғаныңызбен, кірісіп кетуге мүмкіндігіңіз жоқ. Отба сы мүшелерінің айтқан өтініштеріне немесе шағым дары на көңіл бөліңіз. ТОРПАҚ Сізді бүгін себепсіз мұң басуы мүмкін. Бұның басты себебі мазасызданудан немесе қатты шаршағаннан болады. Шыдамды болсаңыз, сіздің жаныңыздың тынышты ғын ешнәрсе де бұза алмай ды. Кездесуге баруға осы кеш ыңғайлы. ЕГІЗДЕР Осы күні өзіңізді тым босаңсытып жібермеңіз. Жауап кершілікті басқа ларға аудара салу жанжалды жағдай туғызуы әбден мүмкін. Жаңа іске кіріспес бұрын, өз шамаңызды біліп алыңыз. ШАЯН Бұл күнді алдын ала жоспарлап алған болсаңыз және көңіл күйіңізді бақылауда ұстасаңыз, сіз үшін та бысты болмақ. Күтпеген жа ғымды жағдай сізге оңды әсерін тигізеді. АРЫСТАН Шамадан тыс оқиға ла р- ға толы күн болады. Қызме тіңіз де қиындай түседі. Әріптестеріңізбен арада бұ рынғы таласты мәселелер қайталанбауы үшін, өткен күн дер де жіберіп алған әрбір қа теліктеріңізден сабақ алып оты ру керек еді. БИКЕШ Дәл осы күні басшылық тарапынан сізге ерекше мейір бандық байқалады. Бұл мүмкіндікті жіберіп ал май, пайдаланып қалуға ке ңес береміз. Сіздің шығарма шы лықта жеткен нә ти же леріңіз көз қуан тар лық тай болып кө рінеді о -8-9 о -6-7 о 0-2 о -4-5 о +3+4 о 0 о о Ауа райы о о о о Мерейлеріңіз үстем болып, мәртебелеріңіз арта берсін! «Алаш айнасы» ТАРАЗЫ Бұл күні асығыс қорытынды жасамаңыз, әсіресе өсек-өтіріктен сақ болған дұрыс. Сәттілік сізден теріс айналып кеткен жоқ, оны өзіңізге қарату үшін тек қана көп еңбек етіңіз. САРЫШАЯН Бұл күн сізді керемет көңіл-күймен, зор өмірлік күшпен қамтамасыз етеді. Бірақ қызықты идеялар мен сенімді іскерлік серік тестерді назардан тыс жіберіп алмау үшін өте мұқият болыңыз. Әңгіме-дүкен құруға да жақсы күн. МЕРГЕН Бүгін сіз үлкен күш салу ды қажет ететін іс-шаралардан бас тартқаныңыз абзал. Тіпті бұл күні аз сөйлегеніңіз, айналаңыздағы адам дардың қойған сұрақтарына қысқа әрі нұсқа жауап бергеніңіз жөн. ТАУЕШКІ Сіздің қалауыңыз бойын ша осы күн еш қиындық сыз өтеді. Маңызды тапсырмалар мен кез де сулерді ойыңыздағыдай орындап шығасыз. Үй-жай мәсе лесін тез арада шешкен дұ рыс, себебі осы мәселе сізді кері тарта береді. СУҚҰЙҒЫШ «Көрпеңе қарай көсіл» дегендей, мүмкіндігіңізді шамаңызға қарай өлшеңіз. Аяқ астынан тап болған мә се лелерді тез арада шеше алмай, әуре боласыз, әрі жү й- кеңізге тиеді. Ғашықтық пен достық қатынасты шатас тырмаңыз. БАЛЫҚТАР Сіз үшін осы күні берік серіктестік қалыптастыруға жақсы мүмкіндік туады. Мүмкін, сіз өміріңіздегі үл кен өзгерістің табалдырығын да тұрған шығарсыз. Жұмыс күніңізді мүмкіндігіңізше қысқартыңыз, сүйіктіңіз сізді асыға күтеді о о о о +3+4 о 0 о -4-5 о о +4+6 о +1+2 о о о о о +4+6 о +0+1 о о о -4-6 о -8-9 о +1+2 о 0-1 о о о «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: Алматы қаласы,050051, Бегалин көшесі, 148 а Телефон: 8(727) , факс: 8(727) info@alashainasy.kz Алматы қаласы «Дәуiр» РПБК ЖШС Қалдаяқов көшесi, 17-үй. Тел.: (727) , Тапсырыс 893 Құрылтайшысы және меншiк иесi «ТОЛҒАУ» ЖШС Директор Александр Филимонович АН Газет 2008 жылдың 17 қарашасында ҚР Мәдениет және ақпарат министрлiгiнде тiркелiп, бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы 9650-Г куәлiгi берiлген. Редакция авторлар мақаласы мен жарнама мазмұнына жауап бермейдi. Авторлар қолжазбасы өңделмейдi және керi қайтарылмайды. Көлемi екi компьютерлiк беттен (14 кегль) асатын материалдар қабылданбайды. «Алаш айнасында» жарияланған материалдар мен суреттердi көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi. Бөлiм редакторлары: Құбаш МЕҢДIҒАЛИЕВ саяси бюро, тел.: Берiк ӘШIМОВ нарық, тел.: Қалдар КӨМЕКБАЕВ қоғам, тел.: Алмат ИСӘДIЛ өркениет, тел.: Нұрғазы САСАЕВ дода (спорт), тел.: Болатбек МҰХТАРОВ жаңалықтар, тел.: Қуанышбек ҚАРИ меншiктi тiлшiлер қосыны, тел.: Айдын ҚАБА жауапты хатшы Бас редактор Серiк ЖАНБОЛАТ Астана қаласы «Астана-Полиграфия», Брусиловский көшесi, 87-үй. Тел.: (7172) Тапсырыс 253 Талғат КIРШIБАЕВ жауапты хатшының орынбасары Нұрлыбай ИТЕКБАЕВ тех.редактор Мұратқали ДҮЙСЕНБАЕВ Бас редактордың бiрiншi орынбасары Таралымы дана Шымкент қаласы «Оңтүстiк полиграфия» баспалар үйi» ЖШС Байтұрсынұлы көшесi, 18-үй. Тел.: (7252) , Тапсырыс 2081 Тарату қызметi тел.: 8 (727) Газет сейсенбi, сәрсенбi, бейсенбi, жұма, сенбi күндерi шығады. Күләш НАҚЫПОВА аға корректор, тел.: Мақсат ӘДIЛХАН Бас редактордың орынбасары Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Кезекшi редактор Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ Бағасы келiсiмдi Жарнама бөлімі тел.: 8 (727) Аймақтағы тiлшiлер: Атырау Нарғыз ҒАБДУЛЛИНА, тел.: Қарағанды Серiк САҒЫНТАЙ, тел.: Қостанай Алмагүл СҰЛТАНОВА, тел.: Қызылжар Ербақыт АМАНТАЙ, тел.: Қызылорда Әділжан ҮМБЕТ, тел.: Өскемен Елмейір АХМЕД, тел.: Шымкент Шадияр МОЛДАБЕК, тел.: Астана филиалы: Мекенжайы: Сейфуллин көшесi, 31 Тел.: +7 (7172), aa_astana@mail.ru Жандос БӘДЕЛҰЛЫ (Астана филиалының жетекшiсi) besbogda@mail.ru besbogda@yahoo.com Мұрат АЛМАСБЕКҰЛЫ тiлшi Салтан СӘКЕН тiлшi Бүркiт НҰРАСЫЛ тiлшi