LANDSGRANNSKOÐANIN. Frágreiðing. um umskipanina av Føroyagrunninum frá 1971 til ein sjálvsognargrunn. latin løgtingsgrannskoðarunum

Transkript

1 LANDSGRANNSKOÐANIN Frágreiðing um umskipanina av Føroyagrunninum frá 1971 til ein sjálvsognargrunn latin løgtingsgrannskoðarunum sambært 14 í Ll. nr. 25/1999 um grannskoðan av landsroknskapinum v.m. September 2008

2

3 Frágreiðing um Føroyagrunnin frá 1971 Innihaldsyvirlit 1 Inngangur Niðurstøða Føroyagrunnurin nevndur í einskiljingarálitinum (2001) Landsgrannskoðanin tekur málið upp (september 2005) Samskiftið við Fíggjarmálaráðið Samskiftið við løgmann Málið lagt fyri serfrøðing (juni 2006) Løgtingsgrannskoðararnir taka málið upp (oktober 2006) Samskiftið við Landsstýrismálanevndina (2007) Samskiftið við Fíggjarmálaráðið (okt. 2007) Samskiftið við løgmann (2007) Fundur/áheitan frá løgtingsgrannskoðarunum (november 2007) Samskiftið við Landsstýrismálanevndina (mai 2008) Fundur/áheitan frá løgtingsgrannskoðarunum (juni 2008) Niðurstøðan hjá Lennart Lynge Andersen (august 2008) Viðtøkubroytingar Ber til at gera ognarrættin galdandi Sannlíkindini at vinna eitt møguligt rættarmál...15 Skjal 1: Yvirlit yvir viðtøkubroytingar...16 Skjal 2: Úr frágreiðing 26. januar 2006 um at grannskoða einskiljingar fylgiskjal Skjal 3: Skriv frá Fíggjarmálaráðnum 14. juni Skjal 4: Frágreiðing frá professor, lic.jur. Lennart Lynge Andersen 5. sept Skjal 5: Svarskriv frá løgmanni 6. november Skjal 6: Teldupostur til Lennart Lynge Andersen, 27. nov Skjal 7: Frágreiðing frá professor, lic. jur. Lennart Lynge Andersen 29. august

4

5 Frágreiðing um Føroyagrunnin frá Inngangur Yvirskipaðu reglurnar um grannskoðan av landsroknskapinum eru ásettar í 45 í stýrisskipanarlógini. Neyvari reglur eru ásettar í Ll. nr. 25 frá 21. apríl 1999 um grannskoðan av landsroknskapinum v.m. (grannskoðanarlógin). Sambært 14, stk. 1, í grannskoðanarlógini kunnu Løgtingsgrannskoðararnir áleggja roknskapargrannskoðanini at gera frágreiðingar um viðurskifti, ið løgtingsgrannskoðararnir vilja hava lýst. Á fundi 3. juni 2008 samdust løgtingsgrannskoðararnir um at biðja Landsgrannskoðanina útvega eitt upprit sum skal lýsa: um landsstýrismaðurin í fíggjarmálum uttan heimild frá Løgtinginum - hevði heimild til at broyta viðtøkurnar hjá Føroyagrunninum, so at ognirnar ikki longur fullu aftur til landskassan, um grunnurin varð tikin av, um til ber hjá landskassanum/løgtinginum at koma afturumaftur og gera sín ognarrætt galdandi í dag, og hvussu stór sannlíkindini eru at vinna eitt møguligt rættarmál. Við hesum letur Landsgrannskoðanin løgtingsgrannskoðarunum frágreiðing um umskipanina av Føroyagrunninum frá 1971 til ein sjálvsognargrunn. Í frágreiðingini hava vit fyrst í stuttum greitt frá gongdini í málinum viðvíkjandi Føroyagrunninum frá 1971, m.a. um umskipanina av grunninum til vinnurekandi grunn. Samskiftið, sum Landsgrannskoðanin hevur havt við avvarandi myndugleikar o.o., er lagt við sum fylgiskjøl í frágreiðingini. Landsgrannskoðanin hevur áður í tveimum frágreiðingum til løgtinsgrannskoðararnar umrøtt spurningarnar viðvíkjandi Føroyagrunninum: í frágreiðingini oktober 2005 um frávik í frágreiðingini januar 2006 um einskiljingar. Argir, 26. september 2008 Beinta Dam 5

6

7 Frágreiðing um Føroyagrunnin frá Niðurstøða Løgtingsgrannskoðararnir hava biðið Landsgrannskoðanina útvega eitt upprit sum skal lýsa: 1. um landsstýrismaðurin í fíggjarmálum uttan heimild frá Løgtinginum - hevði heimild til at broyta viðtøkurnar hjá Føroyagrunninum, so at ognirnar ikki longur fullu aftur til landskassan, um grunnurin varð tikin av, 2. um til ber hjá landskassanum/løgtinginum at koma afturumaftur og gera sín ognarrætt galdandi í dag, 3. um hvussu stór sannlíkindini eru at vinna eitt møguligt rættarmál. Landsgrannskoðanin heitti á Lennart Lynge Andersen, professara, lic.jur. um at gera eitt løgfrøðiligt upprit, sum skal lýsa spurningarnar. Í niðurstøðunum skrivar Lennart Lynge Andersen m.a.: 1. Viðtøkubroytingar Med hensyn til det første spørgsmål havde landsstyremanden hjemmel til på egen hånd at ændre fondens vedtægter var det som nævnt min konklusion i udtalelsen af 5. september 2006, at landsstyremanden efter min bedømmelse ikke havde pligt til at foretage den nævnte disposition. Der er ikke grundlag for at antage andet. Det er min klare bedømmelse (og var det også i 2006), at der var tale om et vidtgående skridt, ikke mindst da nettoformuen blev fjernet fra landskassens regie til at overgå som en herreløs kapital. Hans skridt var så vidtgående, at det ikke ligger fjernt at betegne det som retsstridigt, medmindre der i den færøske (bevillings)ret er en særlig hjemmel. Jeg må på baggrund af det materiale, jeg har fået forelagt i 2006 og i 2008, lægge til grund, at en sådan særlig hjemmel ikke findes. I den forbindelse nævner jeg, at jeg ikke hermed tager stilling til, om der kan gøres sanktioner gældende mod landsstyremanden. Hertil er sagen ikke tilstrækkelig belyst, selv om det springer i øjnene, at en eventuel tvivl inden landsstyremandens uhjemlede handling kunne være afklaret ved en fornyet samtale med Erhvervs- og Selskabsstyrelsen. I sanktionsbedømmelsen må også indgå graden af undskyldelighed (var der tale om en bevidst handling? Indhentede landsstyremanden juridisk bistand? Forelå der en retsvildfarelse hos ham? O.s.v.). 2. Ber til at gera ognarrættin galdandi Med hensyn til det andet spørgsmål er det muligt at tilbageføre fondens midler kommer følgende momenter i betragtning: (1) En tilbageførsel af fondens midler vil fondsretligt være det samme som en opløsning af fonden, og det vil kun kunne ske med fondsmyndighedens og Civilstyrelsens samtykke. Efter mit skøn må det antages, at man fra myndighedernes side vil indtage det standpunkt, at det kræver en domstolsafgørelse. 3. Sannlíkindini at vinna eitt møguligt rættarmál. (2) Dernæst og et forsøg på at besvare Deres tredje spørgsmål vil det være min prognose, at der kun er en ringe grad af sandsynlighed for at få medhold under en retssag om spørgsmålet om midlernes tilbagegang. Jeg lægger i den forbindelse afgørende vægt på, at fonden har været registreret og haft sit eget liv siden den 26. september Der er således gået lang tid, og det vil påvirke bedømmelsen. Kun, hvis man kan godtgøre, at der foreligger kriminelle forhold eller hvad der ganske kan ligestilles hermed, ser jeg en mulighed for et positivt resultat. 7

8

9 Frágreiðing um Føroyagrunnin frá Føroyagrunnurin nevndur í einskiljingarálitinum (2001) Í frágreiðingini frá Løgmansskrivstovuni um at einskilja fyritøkur landsins frá 2001 (einskiljingarálitið), sum varð løgd fyri Løgtingið til aðalorðaskiftis 22. januar 2002, vórðu m.a. Framtaksgrunnurin og Føroyagrunnurin frá 1971 tiknir við sum fyritøkur hjá landinum, uttanfyri landskassan. Í einskiljingarálitinum varð tó gjørt vart við, at støða er ikki tikin til, um grunnarnir við fyritøkuognum, sum hoyra uppí, eru ogn hjá landinum, og um grunnarnir kunnu verða einskildir. Í álitinum varð mælt til, at løgfrøðiligar kanningar fara fram av grunnunum, og víst varð til grunnaálitið, sum Fíggjarmálaráðið lat gera í Um báðar grunnarnar varð í grunnaálitinum víst á, at talan er um vinnurekandi grunnar, veruligar sjálvsognarstovnar, ið eiga seg sjálvar. Í frásøgn frá fundi í einskiljingarnevndini 20. januar 2003 vórðu Framtaksgrunnurin og Føroyagrunnurin umrøddir soleiðis: Neyðugt verður tó rættiliga skjótt eisini at taka viðurskiftini viðvíkjandi Framtaksgrunninum og Føroyagrunninum til viðgerðar. Sambært frásøgnum frá fundum í 2003 og 2004, sum Landsgrannskoðanin síðani hevur lisið, tyktust viðurskiftini ikki verða tikin til viðgerðar. 1 Álit um landsstovnar og grunnar Tilknýti til fíggjarlóg, landsroknskap og grannskoðanarviðurskifti, november

10

11 Frágreiðing um Føroyagrunnin frá Landsgrannskoðanin tekur málið upp (september 2005) Í juni 2005 seldi nevndin í Føroyagrunninum 67% av partapeninginum í P/f J.F.K.- samtakinum. Í skrivi til Fíggjarmálaráðið í september 2005 reisti Landsgrannskoðanin fleiri spurningar viðvíkjandi Føroyagrunninum m.a. um umskipanina av grunninum til vinnurekandi grunn. Hesir spurningar vóru eisini umrøddir í frágreiðingini til løgtingsgrannskoðararnar í oktober Samskiftið við Fíggjarmálaráðið Við skrivi 15. desember 2005 svaraði Fíggjarmálaráðið spurningunum frá Landsgrannskoðanin. Í frágreiðingini um einskiljingar, sum varð latin løgtingsgrannskoðarunum í januar 2006, kunnaði Landsgrannskoðanin m.a. um svarskrivið til Fíggjarmálaráðið 26. januar Samskiftið við Fíggjarmálaráðið varð eisini gjøllari umrøtt í fylgiskjali nr. 4 í frágreiðingini. Í skrivinum 26. januar 2006 gjørdi Landsgrannskoðanin vart við, at á fleiri økjum er Landsgrannskoðanin als ikki samd við Fíggjarmálaráðið í hesum máli og skilir ikki grundgevingarnar hjá Fíggjarmálaráðnum, m.a. at: neyðugt var at umskipa grunnin, og skráseta hann sum vinnurekandi grunn, tí lógin um vinnurekandi grunnar var sett í gildi í Føroyum, viðtøkurnar vórðu broyttar eftir boðum frá grunsmyndugleikanum/erhvervs- og Selskabsstyrelsen. Viðtøkurnar vórðu m.a. broyttar soleiðis, at ásetingin í 10 um, at nettoognin hjá grunninum fellur til landskassan, verður hann tikin av, varð strikað (sjá skjal 1: Yvirlit yvir viðtøkubroytingar ). Fíggjarmálaráðið/landsstýrismaðurin vísir í sínum skrivi á, at góðkendi landsstýrismaðurin ikki viðtøkubroytingarnar, kundi tað fingið avleiðingar fyri hann sambært løgtingslóg um ábyrgd landsstýrisins. Føroyagrunnurin varð endaliga skrásettur sum sum vinnurekandi grunnur í Landsgrannskoðanin hevur gjøgnumgingið alt viðkomandi samskifti í málinum, og í skrivinum til Fíggjarmálaráðið 26. januar 2006 (sjá skjal 2 Brot úr frágreiðing 26. januar 2006 um at grannskoða einskiljingar fylgiskjal 4 ), hava vit greitt gjøllari frá sjónarmiðum okkara. Landsgrannskoðanin heldur m.a., at landsstýrismaðurin hevur yvirtulkað leiklutin hjá Skráseting Føroya/Erhvervs- og Selskabsstyrelsen. Skráseting Føroya fekk frammanundan skrivið til ummælis fyri at tryggja, at Landsgrannskoðanin ikki førdi nakað skeivt fram um leiklutin hjá Skráseting Føroya- /Erhvervs- og Selskabsstyrelsen. Skráseting Føroya boðaði frá, at hon hevði ongar viðmerkingar og var púra samd í niðurstøðunum um leiklutin hjá Skráseting Føroya/Erhvervs- og Selskabsstyrelsen. Landsgrannskoðanin vísti í skrivinum eisini á, at um landskassin misti ognarrættin til grunnin, tá ið landsstýrismaðurin í fíggjarmálum góðkendi broyttu viðtøkurnar, er talan um eina avgerð, ið ein landsstýrismaður vanliga ikki kann taka uttan heimild frá 11

12 LANDSGRANNSKOÐANIN Løgtinginum. Landsgrannskoðanin reisti eisini spurningin, um til bar hjá landskassanum/løgtinginum at koma afturumaftur og gera sín ognarrætt galdandi. 4.2 Samskiftið við løgmann Landsgrannskoðanin boðaði í januar 2006 frá, at hon ger ikki meira við málið, og í frágreiðingini um einskiljingar mælti Landsgrannskoðanin løgmanni til at taka upp spurningin, um Føroyagrunnurin er ein veruligur sjálvsognargrunnur (m.a. tí Fíggjarmálaráðið er partur í málinum). Síðani hendi tað, at løgmaður 7. februar 2006 sendi landsstýrismálanevndini avrit av skrivinum 26. januar 2006 frá Landsgrannskoðanini til Fíggjarmálaráðið, og løgmaður vísti á, at tað ikki tilkom honum, men løgtingsgrannskoðarunum og landsstýrismálanevndini, at eftirkanna virksemið hjá landsstýrismanni undir einum fyrr sitandi løgmanni. Í skrivi til løgmann 17. februar 2006 undraðist Landsgrannskoðanin á, at løgmaður hevði vent sær til landsstýrismálanevndina, tí Landsgrannskoðanin hevði mælt løgmanni til at taka upp spurningin, um Føroyagrunnurin er ein veruligur sjálvsognargrunnur. Í skrivi 24. februar 2006 boðaði løgmaður frá, at hann einans hevði sent nevndini avrit av svarskrivinum til Fíggjarmálaráðið, tí løgmaður ikki helt talan vera um eitt landsstýrismál. Løgmaður helt, at skuldi rættarliga støðan kannast gjøllari, átti avvarandi landsstýrismaður at gera tað. Sambært løgmanni arbeiddi Fíggjarmálaráðið við spurninginum, og fór at geva løgmanni eina frágreiðing seinni sama vár (2006). Í skrivi til Landsgrannskoðanina frá Fíggjarmálaráðnum 14. juni 2006 (sjá skjal 3: Skriv frá Fíggjarmálaráðnum 14. juni 2006 ) heldur Fíggjarmálaráðið fast við síni sjónarmið og førir m.a. fram, at Landsgrannskoðanin hevur misskilt leiklutin hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen. (Løgmaður sendi 21. juni 2006 landsstýrismálanevndini avrit av skrivinum frá Fíggjarmálaráðnum). 4.3 Málið lagt fyri serfrøðing (juni 2006) Landsgrannskoðanin gjørdi síðani í juni 2006 av at leggja alt málið fyri Lennart Lynge Andersen, professara, ið má teljast ímillum best skikkaðu løgfrøðingar í ríkinum, tá ið ræður um grunnar. Alt samskiftið í málinum varð umsett til danskt og latið honum. 5. september 2006 fekk Landsgrannskoðanin hansara sjónarmið (sjá skjal 4: Frágreiðing frá professor, lic. jur. Lennart Lynge Andersen ), har hann í niðurstøðuni m.a. skrivar: Landsstyremanden gav i brev af 15. december 2005 udtryk for det synspunkt, at ændringen i 10 er sket efter påbud fra Fondsmyndigheden, som har beslutningskompetencen i sådanne sager. Jeg konkluderer, at hverken fondslovgivningen, vedtægterne eller korrespondancen med myndighederne inden registreringen efter min bedømmelse kan tages til indtægt for, at man har været forpligtet til at omdanne Færøsk Fond af 1971 til en erhvervsdrivende fond, der kunne registreres som sådan.

13 Frágreiðing um Føroyagrunnin frá Løgtingsgrannskoðararnir taka málið upp (oktober 2006) Á fundi 5. oktober 2006 tóku løgtingsgrannskoðararnir upp spurningin, um hvønn løgfrøðiligan status Føroyagrunnurin frá 1971 hevur, og hvør eigur grunnin. Á fundi 26. oktober 2006 kunnaðu løgtingsgrannskoðararnir seg um málið. Landsgrannskoðanin hevði til fundin latið løgtingsgrannskoðarunum eitt notat um málið saman við frágreiðingini frá Lennart Lynge Andersen, professara. Løgtingsgrannskoðararnir gjørdu av at bíða við at viðgera málið, so leingi tað ikki var liðugt viðgjørt í landsstýrismálanevndini. 5.1 Samskiftið við Landsstýrismálanevndina (2007) 23. mars 2007 spurdu løgtingsgrannskoðararnir landsstýrismálanevndina eftir málinum, og sendu nevndini umrødda notat og frágreiðing. Løgtingsgrannskoðararnir spurdu, nær nevndin væntaði at verða liðug at viðgera málið, og heittu á nevndina um at kunna løgtingsgrannskoðararnar um niðurstøðuna hjá nevndini. Í skrivi 8. mai 2007 svaraði landsstýrismálanevndin, at hon ikki hevði tikið málið til viðgerðar m.a. tí at hon skilti brævaskiftið við løgmann soleiðis, at løgmaður ætlaði at síggja til, at spurningurin um ognarrættin varð kannaður. 5.2 Samskiftið við Fíggjarmálaráðið (okt. 2007) Í oktober 2007 vórðu notatið og frágreiðingin eisini send aðalstjóranum í fíggjarmálaráðnum til kunningar og viðmerkingar saman við samskiftinum við Løgmansskrivstovuna. 5.3 Samskiftið við løgmann (2007) Í skrivi 17. august 2007 til løgmann spurdi Landsgrannskoðanin vegna løgtingsgrannskoðararnar, hvørja støðu løgmaður hevði, og hvat hann helt skuldi verða gjørt við málið. Í svarskrivi sínum 6. november 2007 (sjá skjal 5) boðaði løgmaður frá, at hann ikki fór at taka málið upp og vísti til, at varð tað hildið at vera neyðugt, var rætti myndugleiki at taka málið upp landsstýrismálanevndin. 5.4 Fundur/áheitan frá løgtingsgrannskoðarunum (november 2007) 6. november 2007 lat Landsgrannskoðanin løgtingsgrannskoðarunum eitt upprit um umskipanina av Føroyagrunninum frá 1971 til sjálvsognargrunn. Uppritið lýsti gongdina í málinum fram til november Á fundi 7. november 2007 samdust løgtingsgrannskoðararnir um at bíða við at leggja nakað fyri Løgtingið viðvíkjandi Føroyagrunninum, og at biðja Landsgrannskoðanina útvega løgtingsgrannskoðarunum eitt haldgott løgfrøðiligt upprit um málið. Løgtingsgrannskoðararnir bóðu Landsgrannskoðanina útvega eitt løgfrøðiligt upprit, sum skuldi lýsa: um landsstýrismaðurin hevði heimild til at broyta umrøddu viðtøkur (uttan heimild frá Løgtinginum), 13

14 LANDSGRANNSKOÐANIN um til bar hjá landskassanum/løgtinginum at koma afturumaftur og gera sín ognarrætt galdandi í dag, og hvussu stór sannlíkindini vóru at vinna eitt møguligt rættarmál. 27. november 2007 sendi Landsgrannskoðanin lic. jur. Lennart Lynge Andersen, professara ein teldupost, har hann varð biðin um at koma við sínari løgfrøðiligu meting (sjá skjal 6). Tá ið Landsgrannskoðanin seinni sóknaðist eftir svari, kom fram at Lennart Lynge Andersen, av einari ella aðrari orsøk ikki hevði fingið teldupostin, og tí fór hann ikki í holt við at gera metingina tá. 5.5 Samskiftið við Landsstýrismálanevndina (mai 2008) Í skrivi til Landsgrannskoðanina 22. mai 2008 boðaði Landsstýrismálanevndin frá, at hon á fundi 14. mai 2008 hevði gjørt av at taka málið upp til viðgerðar fyri at kanna heimildirnar at umskipa Føroyagrunnin frá 1971 til ein sjálvsognargrunn. Áðrenn Landsstýrismálanevndin fór undir at viðgera málið, vildi hon tó tryggja sær, at løgtingsgrannskoðararnir og Landsgrannskoðanin er liðug at viðgera málið. Í skrivinum boðar Landsstýrismálanevndin frá, at er viðgerðin ikki liðug, tekur hon ikki málið upp til viðgerðar, men biður um at fáa kunning um niðurstøðurnar hjá løgtingsgrannskoðarunum og Landsgrannskoðanini, so skjótt tær eru tøkar. Løgtingsgrannskoðararnir gjørdu av, at skrivarin skuldi boða Landsstýrismálanevndini frá, at løgtingsgrannskoðararnir arbeiddu víðari við málinum. 5.6 Fundur/áheitan frá løgtingsgrannskoðarunum (juni 2008) Á fundi 3. juni 2008 bóðu løgtingsgrannskoðararnir enn einaferð Landsgrannskoðanina útvega eitt løgfrøðiligt upprit sum skal lýsa: um landsstýrismaðurin í fíggjarmálum uttan heimild frá Løgtinginum - hevði heimild til at broyta viðtøkurnar hjá Føroyagrunninum, so at ognirnar ikki longur fullu aftur til landskassan, um grunnurin varð tikin av. um til ber hjá landskassanum/løgtinginum at koma afturumaftur og gera sín ognarrætt galdandi í dag, um hvussu stór sannlíkindini eru at vinna eitt møguligt rættarmál.

15 Frágreiðing um Føroyagrunnin frá Niðurstøðan hjá Lennart Lynge Andersen (august 2008) 29. august 2008 fekk Landsgrannskoðanin niðurstøðuna hjá Lennart Lynge Andersen, professara (sjá skjal 7). Niðanfyri hava vit endurgivið hansara viðmerkingar: Viðtøkubroytingar Til spurningin um landsstýrismaðurin í fíggjarmálum uttan heimild frá Løgtinginum - hevði heimild til at broyta viðtøkurnar hjá Føroyagrunninum, so at ognirnar ikki longur fullu aftur til landskassan, um grunnurin varð tikin av, svarar Lennart Lynge Andersen: Med hensyn til det første spørgsmål havde landsstyremanden hjemmel til på egen hånd at ændre fondens vedtægter var det som nævnt min konklusion i udtalelsen af 5. september 2006, at landsstyremanden efter min bedømmelse ikke havde pligt til at foretage den nævnte disposition. Der er ikke grundlag for at antage andet. Det er min klare bedømmelse (og var det også i 2006), at der var tale om et vidtgående skridt, ikke mindst da nettoformuen blev fjernet fra landskassens regie til at overgå som en herreløs kapital. Hans skridt var så vidtgående, at det ikke ligger fjernt at betegne det som retsstridigt, medmindre der i den færøske (bevillings)ret er en særlig hjemmel. Jeg må på baggrund af det materiale, jeg har fået forelagt i 2006 og i 2008, lægge til grund, at en sådan særlig hjemmel ikke findes. I den forbindelse nævner jeg, at jeg ikke hermed tager stilling til, om der kan gøres sanktioner gældende mod landsstyremanden. Hertil er sagen ikke tilstrækkelig belyst, selv om det springer i øjnene, at en eventuel tvivl inden landsstyremandens uhjemlede handling kunne være afklaret ved en fornyet samtale med Erhvervs- og Selskabsstyrelsen. I sanktionsbedømmelsen må også indgå graden af undskyldelighed (var der tale om en bevidst handling? Indhentede landsstyremanden juridisk bistand? Forelå der en retsvildfarelse hos ham? O.s.v.) Ber til at gera ognarrættin galdandi Til spurningin um til ber hjá landskassanum/løgtinginum at koma afturumaftur og gera sín ognarrætt galdandi, svarar Lennart Lynge Andersen: Med hensyn til det andet spørgsmål er det muligt at tilbageføre fondens midler kommer følgende momenter i betragtning: (1) En tilbageførsel af fondens midler vil fondsretligt være det samme som en opløsning af fonden, og det vil kun kunne ske med fondsmyndighedens og Civilstyrelsens samtykke. Efter mit skøn må det antages, at man fra myndighedernes side vil indtage det standpunkt, at det kræver en domstolsafgørelse Sannlíkindini at vinna eitt møguligt rættarmál Um hvussu stór sannlíkindini eru at vinna eitt møguligt rættarmál, sigur Lennart Lynge Andersen: (2) Dernæst og et forsøg på at besvare Deres tredje spørgsmål vil det være min prognose, at der kun er en ringe grad af sandsynlighed for at få medhold under en retssag om spørgsmålet om midlernes tilbagegang. Jeg lægger i den forbindelse afgørende vægt på, at fonden har været registreret og haft sit eget liv siden den 26. september Der er således gået lang tid, og det vil påvirke bedømmelsen. Kun, hvis man kan godtgøre, at der foreligger kriminelle forhold eller hvad der ganske kan ligestilles hermed, ser jeg en mulighed for et positivt resultat. 15

16 LANDSGRANNSKOÐANIN Skjal 1: Yvirlit yvir viðtøkubroytingar Viðtøkur frá: 16. desember 1971 Um stovnsfæið Fondens formue er ved oprettelsen C-aktier af pålydende 7 mill.kr. i P/f J.F. Kjølbro, Klaksvik. Kapitalen er skænket fonden af Danmarks Nationalbank. I fondens formue indgår, hvad der i øvrigt måtte blive skænket til fonden. Fondens kapital må ingensinde angribes bortset fra det tilfælde, at P/F J.F. Kjølbro opløses. Um endamálið Det nettoudbytte, som fondens formue måtte afkaste, anvendes til unge færingers erhvervsuddannelse, til støtte for erhvervsforsøg inden for fiskeri, håndværk og industri, markedsundersøgelse og lign., samt til ikke erhvervsmæssige initiativer med tilknytning til fiskerierhvervet. Um viðtøkubroytingar Forandringer i denne fundats samt beslutning om fondens opløsning kan kun ske med samtykke fra det færøske landsstyre og Danmarks Nationalbank. 10. februar 1982 Óbroytt Óbroytt Óbroytt Óbroytt 30. juni juni februar februar 2001 Stovnsfæ grunnsins er frá byrjan C-partabrøv áljóðandi 7 mill. kr. í P/f J.F. Kjølbro, Klaksvík. Danmarks Nationalbank hevur latið grunninum peningin. Inn í ogn grunsins gongur annars tað, sum annars verður givið grunninum. Fæ grunnsins má ongantíð nertast uttan so, at P/f J.F. Kjølbro verður avtikið. Grunnurin kann seta á stovn og eiga vinnurekandi partafelag. Tað nettoavlop, sum peningur stovnsins skuldi kastað av sær, verður nýttur til vinnuútbúgving hjá ungum føroyingum, til stuðul sum studningur og/ella lán til ídnaðarroyndir innan fiskivinnu, handverk og ídnað, marknaðarkanningar og slíkt, og til ikki vinnulig tiltøk við tilknýti til fiskivinnuna. Stovnsfæ grunsins er: Endamál grunsins er: a) allur partapeningurin í P/f a) at eiga partapening í P/f J.F.K. J.F.K. Trol og allur C-partapeningurin Trol og P/f J.F. Kjølbro. í P/f J.F. Kjølbro. b) í tann mun fíggjarligu b) Tilløga til stovnsfæið sambært avgerð nevndarinnar av avlopi sambært grannskoðaða ársroknskapi grunnsins. umstøður grunsins loyva tí at veita stuðul sambært grein 4 í viðtøkunum. c) harumframt kann grunnurin c) Fæ, sum annars verður latið seta á stovn og eiga grunninum sum arvur, gáva vinnurekandi partafeløg. ella á annan hátt við tí endamáli at økja um stovnsfæ grunsins. Fæ grunnsins má ongantíð nertast, uttan so at grunnurin verður avtikin. blonk Stovnsfæ grunsins er kr ,00, sum er inngoldin í virðum. Endamál grunsins er: a) at eiga partapening í P/f J.F.K. Trol. b) Í tann mun fíggjarligu umstøður grunnsins loyva tí at veita stuðul sambært 4 í viðtøkunum. c) Harumframt kann grunnurin seta á stovn og eiga vinnurekandi partafeløg. Broytingar í hesum viðtøkum og avgerð um avtøku grunnsins kunnu bert fara fram við samtykki frá Føroya landsstýri. Óbroytt Broytingar í hesum viðtøkum kunnu bert fara fram við loyvi frá grunsmyndugleikanum eftir innstilling frá stýrinum og við samtykki frá løgmálaráðnum. Verður grunnurin avtikin, krevst somuleiðis innstilling landsstýrisins. Um avtøku av grunninum I tilfælde af fondens opløsning tilfalder nettoformuen landskassen, og således, at landsstyret træffer beslutning om formuens anvendelse. Verður grunnurin avtikin fellur nettoognin til landskassan, og ger landsstýrið soleiðis samtykt um nýtslu av ognini. Óbroytt Óbroytt Óbroytt Óbroytt Verður grunnurin avtikin, verður nettoognin nýtt samsvarandi avgerð frá stýrinum og tess innstilling til grunsmynduleikan, soleiðis at ognin í størst møguligan mun verður nýtt í samsvar við endamálsgrein grunsins.

17 Frágreiðing um Føroyagrunnin frá 1971 Um stovnsfæið Í upprunaligu viðtøkunum frá 1971 var ásett, at Fondens kapital må ingensinde angribes. Henda áseting var galdandi til 11. februar 2000, tá hon var tikin úr viðtøkunum. Í broyttu viðtøkunum 9. februar 2001 er ásett, at Stovnsfæ grunsins er kr ,00, sum er inngoldin í virðum. Um viðtøkubroytingar Í nærum 30 ár var galdandi, at broytingar í viðtøkunum kunnu bert fara fram við samtykki frá Føroya landsstýri. Í viðtøkunum 11. februar 2000 er ásett, at broytingar kunnu bert fara fram ifølge godkendelse fra fondsmyndighederne efter bestyrelsens indstilling og med Justitsministeriets samtykke. Sambært viðtøkunum frá 11. februar 2000, sum eru góðkendar av landsstýrismanninum, fara viðtøkurnar frá 30. juni 1994 úr gildi, men ikki viðtøkurnar frá 10. juni Vit hava biðið landsstýrismannin um eina frágreiðing. Uppá fyrispurning hevur Erhvervs- og Selskabsstyrelsen í oktober 2005 kunnað Landsgrannskoðanina um, at tað sæst ikki í málinum, at grunnurin formliga hevur biðið Erhvervs- og Selskabsstyrelsen um at góðkenna viðtøkurnar frá 11. februar 2000 og 9. februar Um avtøku av grunninum Í 8 í upprunaligu viðtøkunum 16. desember 1971 var ásett, at i tilfælde af fondens opløsning tilfalder nettoformuen landskassen, og således at landsstyret træffer beslutning om formuens anvendelse. Henda áseting var galdandi í nærum 30 ár, fram til broytingina í viðtøkunum 11. februar 2000, har tað í 10 í staðin er ásett: Verður grunnurin avtikin, verður nettoognin nýtt samsvarandi avgerð frá stýrinum og tess innstilling til grunsmyndugleikan, soleiðis at ognin í størst møguligan mun verður nýtt í samsvari við endamálsgrein grunsins. 17

18 LANDSGRANNSKOÐANIN Skjal 2: Úr frágreiðing 26. januar 2006 um at grannskoða einskiljingar fylgiskjal 4 Í skrivi 29. september 2005 mælti Landsgrannskoðanin Fíggjarmálaráðnum til at kanna gjøllari, hvør er ultimativi eigarin av Føroyagrunninum og Framtaksgrunninum, eftirsum grunnarnir eru stovnaðir við almennum pengum. Hóast grunnarnir í dag eru skrásettir sambært lógini um vinnurekandi grunnar, er kanska ivasamt, um teir eru veruligir sjálvsognarstovnar. Vit vístu til nøkur sjónarmið, sum verða førd fram um munin ímillum (privatar) ægte sjálvsognarstovnar, og sjálvsognarstovnar inden for den statslige forvaltning, sum verða førd fram í hægstarættardóminum um Københavns Havn A/S 23. august Í dóminum verður m.a. víst til notat frá Justitsministeriet um Københavns Havns retlige stilling. Dómurin staðfestir, at staturin hevur ultimativa ognarrættin til sjálvsognarstovnin Københavns Havn, og tí kundi Fólkatingið við lóg umskipa grunnin til partafelag, ið staturin átti, uttan at tað var at meta sum ognartøka, hóast eitt av endamálunum hjá Fólkatinginum við umskipanini var at fáa pening í statskassan. Í svarskrivi sínum 15. desember 2005 heldur Fíggjarmálaráðið, at umrøddi hægstarættardómur um Københavns Havn ikki kann verða nýttur sum samanberingargrundarlag, tá tað snýr seg um Føroyagrunnin. Víst verður m.a. á, at Føroyagrunnurin er ikki stovnssettur við lóg, men við viðtøkum, og at endamálið hevur ongantíð verið at røkja eina samfelagsuppgávu. Víst verður eisini á, at Føroyagrunnurin er fevndur av lógini um vinnurekandi grunnar, tað var Københavns Havn ikki. Viðvíkjandi Framtaksgrunninum verður víst til Vinnumálaráðið. Landsgrannskoðanin er samd við Fíggjarmálaráðnum í, at sera stórur munur er á grunnunum báðum. Landsgrannskoðanin veit eisini fullvæl, at semja er ikki um rættleikan í notatinum frá Justitsministeriet. Hetta kemur m.a. fram í greinini, sum F. Reidar Jørgensen skrivaði í Juristen 2/2005, og sum Fíggjarmálaráðið eisini vísir til. Her verður eisini funnist at Hægstarætti fyri vantandi positiv argument fyri, at talan er um ein grunn, sum staturin eigur. Í fleiri førum verður í grundgevingunum í dóminum lagdur dentur á, hvat Københavns Havn ikki var: Havnen der ikke var oprettet på grundlag af testamente eller anden privatretlig disposition kan imidlertid efter det foran anførte ikke anses at have haft karakter af en privat ( ægte ) selvejende institution, men må karakteriseres som en selvejende institution inden for den statslige forvaltning loven og forarbejderne til denne lov giver således ikke grundlag for at fastslå, at det har været hensigten at anerkende Københavns Havn som en privat ( ægte ) selvejende institution. F. Reidar Jørgensen vísir í hesum sambandi m.a. á, at Højesterets alternativer er, at enten er havnen en ægte selvejende institution (af privat karakter), eller også er den en sådan inden for den statslige forvaltning. Det oplagte alternativ, nemlig at havnen historisk bedømt var kommunal (i den ovenfor angivne betydning), synes ikke at have været i tankerne. Samsvarandi ivaspurningar um søguliga ognarrættin til Københavns Havn eru ikki til staðar, tá talan er um søguliga ognarrættin til Føroyagrunnin. Í viðtøkunum frá fyrst í 1971 stóð m.a., at verður grunnurin tikin av, fellur nettoognin til landskassan.

19 Frágreiðing um Føroyagrunnin frá 1971 Leikluturin hjá Skráseting Føroya/Erhvervs- og Selskabsstyrelsen Í svarskrivi sínum vísir landsstýrismaðurin fleiri ferðir til leiklutin hjá Skráseting Føroya/Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, í sambandi við at Føroyagrunnurin varð skrásettur sum vinnurekandi grunnur. Landsgrannskoðanin hevur ikki somu fatan av hesum leikluti. Vit hava gjøgnumgingið brævaskiftið við Skráseting Føroya, og niðanfyri hava vit roynt at greiða frá okkara fatan av málsgongdini. 19. august 1997 fekk Skráseting Føroya eitt fráboðanarskjal frá Føroyagrunninum við umbøn um at skráseta Føroyagrunnin sum vinnurekandi grunn. Hjálagt umbønini vóru viðtøkurnar frá 10. juni Skráseting Føroya sendi umbønina til viðgerðar í Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, sum síðani bað um fleiri upplýsingar í málinum. Eftir nakað av samskifti um málið, staðfesti Erhvervs- og Selskabsstyrelsen í skrivi 10. februar 1999 til Skráseting Føroya, at Føroyagrunnurin var vinnurekandi sambært 1, stk. 2, nr. 3, í anordning nr. 247 fra 3. maj 1993 om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde. Í 1, stk. 2, nr. 3, stendur, at ein grunnur verður roknaður sum vinnurekandi, um so er, at grunnurin m.a. har den i aktieselskabsloven 2, stk. 2, jf. stk. 4 og 5 anførte forbindelse med et aktieselskab eller anpartsselskab..., ella við øðrum orðum, um talan er um eitt móðurfelag. Sostatt helt Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, at virksemið hjá Føroyagrunninum var vinnuligt. Í sama skrivi metti Erhvervs- og Selskabsstyrelsen eisini um, hvørt Føroyagrunnurin kundi roknast sum ein grunnur. Víst verður á, at í lógini er eingin allýsing av fondsbegrebet. Ført verður fram, at tað, sum eyðkennir ein grunn, er m.a., at: 1. Institutionen skal have en formue, som er uigenkaldeligt udskilt fra stifter og bidragsyders formue. 2. Institutionen skal have et formål. 3. Institutionen skal have en bestyrelse, der er selvstændig i forhold til stifter. Í skrivinum 10. februar 1999 vísir Erhvervs- og Selskabsstyrelsen síðani á, at fleiri greinar í viðtøkunum frá 10. juni 1997 ikki sampakka við umrøddu allýsing av einum grunni. Umframt 2 um stovnsfæið er talan um.: ( 6) Landsstýrið tilnevnir allar 4 stýrislimirnar. ( 10) Verður grunnurin tikin av, fellur nettoognin til landskassan, og ger Landsstýrið soleiðis samtykt um nýtslu av ognini. ( 11) Broytingar í viðtøkunum og avtøka av grunninum kunnu bert fara fram við samtykki frá Landsstýrinum. Í skrivinum viðgerð Erhvervs- og Selskabsstyrelsen síðani greinarnar og greiðir gjøllari frá, hvørjar orðingar forða fyri, at talan kann vera um ein veruligan grunn/sjálvsognarstovn, sum kann verða skrásettur sambært lógini um vinnurekandi grunnar. T.d. stendur um 10: Af bestemmelsen fremgår, at hvis fonden afvikles, tilfalder nettoaktiverne landskassen, og landsstyret bestemmer således vedrørende benyttelsen af aktiverne. Som det fremgår af ovenstående karakteristika for en fond, er det et fondsretligt grundprincip, at fondens formue skal være uigenkaldeligt adskilt fra stifters/bidragsyders formue. Formuen kan derfor aldrig gå tilbage til stifter i tilfælde af opløsning af fonden. Dette gælder uanset hvem, der har indbetalt formuen. 19

20 LANDSGRANNSKOÐANIN Princippet om at fondens formue skal være uigenkaldeligt adskilt fra stifters/bidragsyders formue, vil efter styrelsens opfattelse endvidere have væsentlig indflydelse på, hvorvidt der foreligger et selvstændigt retssubjekt. Samanumtikið heldur Landsgrannskoðanin, at skrivið frá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen má skiljast soleiðis, at virksemið hjá Føroyagrunninum er at rokna sum vinnuligt, men hildið verður ikki, at Føroyagrunnurin lýkur grundleggjandi treytirnar fyri at verða skrásettur sum ein veruligur grunnur, vegna tætta tilnýtið til Landsstýrið (landskassan). Tessvegna mátti Skráseting Føroya havna umbønini frá grunninum 18. august 1997 um at verða skrásettur sambært lógini um vinnurekandi grunnar. Umleið eitt ár seinni, 11. februar 2000, fekk Skráseting Føroya eitt nýtt fráboðanarskjal frá Føroyagrunninum við umbøn um at verða skrásettur sum vinnurekandi grunnur. Hjálagt umbønini vóru nýggjar viðtøkur frá 11. februar 2000, har fyrr umrøddu greinar nú vóru broyttar: ( 6) Landsstýrið tilnevnir 3 av teimum 4 stýrislimunum. ( 10) Verður grunnurin tikin av, verður nettoognin nýtt samsvarandi avgerð frá stýrinum og tess innstilling til grunsmyndugleikan, soleiðis at ognin í størst møguligan mun verður nýtt í samsvari við endamál grunsins. ( 11) Broytingar í viðtøkunum kunnu bert fara fram við loyvi frá grunsmyndugleikanum eftir innstilling frá stýrinum og við samtykki frá danska løgmálaráðnum. Verður grunnurin avtikin, krevst somuleiðis innstilling Landsstýrisins. 17. februar 2000 boðaði Skráseting Føroya frá, at Føroyagrunnurin var fyribilsskrásettur, hóast einki var ásett um grunsfæ í viðtøkunum. Grunnurin fekk eina freist til 1. juli 2000 at fáa formligu viðurskiftini viðvíkjandi grunsfænum í rættlag. 20. september 2001 fekk Skráseting Føroya eina váttan um, at stovnsfæið var 20 mió.kr., sum eisini ásett í broyttu viðtøkunum frá 9. februar 2001, og 26. september 2001 varð grunnurin endaliga skrásettur sum vinnurekandi grunnur. Í skrivi í september 2005 spurdi Landsgrannskoðanin landsstýrismannin, hvønn týdning hann helt tað hava, at ásetingin í 10 í viðtøkunum, at verður grunnurin tikin av, fellur nettoognin til landskassan varð strikað. Eisini spurdu vit, hví landsstýrismaðurin hevði góðkent hesa broyting í viðtøkunum uttan at leggja málið fyri Løgtingið. Orsøkin til hesar spurningar er, at um broytingin merkir, at landskassin hevur mist ultimativa ognarrættin til grunnin, er talan um eina avgerð, ið ein landsstýrismaður vanliga ikki kann taka uttan heimild frá Løgtinginum. Umskipanin av Føroyagrunninum er tá so grundleggjandi, at tann gamli Føroyagrunnurin má sigast at verða tikin av, og ognirnar latnar einum vinnurekandi grunni (einum veruligum sjálvsognargrunni). Sum nevnt er tað ivasamt, um landsstýrismaðurin hevði heimild at góðkenna eina tílíka umskipan av Føroyagrunninum, og tí er kanska eisini spurningurin, um ikki ber til hjá landskassanum/løgtinginum at koma afturumaftur og gera sín ultimativa ognarrætt galdandi. Í svarskrivi sínum 15. desember 2005 vísir landsstýrismaðurin m.a. á: at broytingin í 10 er gjørd eftir boðum frá grunsmyndugleikanum, sum hevur avgerðarrættin í slíkum málum. Landsgrannskoðanin heldur, at landsstýrismaðurin yvirtulkar leiklutin hjá Skráseting Føroya/Erhvervs- og Selskabsstyrelsen. Sum nevnt, hava vit gjøgnumgingið

21 Frágreiðing um Føroyagrunnin frá 1971 brævaskiftið við Skráseting Føroya, og vit duga ikki at síggja, at 10 er broytt eftir boðum frá grunsmyndugleikanum. Leikluturin hjá Skráseting Føroya/Erhvervs- og Selskabsstyrelsen hevur verið at viðgera og taka støðu til eina ítøkiliga umbøn, fyrst frá august 1997 og síðani frá februar 2000, um at skráseta Føroyagrunnin sum ein vinnurekandi grunn. Sum víst á frammanfyri, helt Erhvervs- og Selskabsstyrelsen í skrivinum 10. februar 1999, at Føroyagrunnurin, hvørs virksemi varð roknað sum vinnurekandi, ikki leyk mest grundleggjandi treytirnar fyri at verða roknaður sum ein veruligur grunnur (sjálvsognargrunnur). Skráseting Føroya kundi tí ikki í 1999 skráseta Føroyagrunnin sum ein vinnurekandi grunn. Í februar 2000 viðgjørdi Skráseting Føroya/Erhvervs- og Selskabsstyrelsen eina nýggja umbøn frá Føroyagrunninum, og síðani varð grunnurin endaliga skrásettur í september Landsstýrismaðurin vísir eisini í svarskrivi sínum á: at tá Løgtingið samtykti lógina um vinnurekandi grunnar, hevur Løgtingið eisini samtykt, at Løgtingið og Landsstýrið hava mist ræðisrættin yvir teimum vinnurekandi grunnunum, sum eru fevndir av lógini. Løgtingið hevur eisini avskriva sær rættin til at taka støðu til reguleringar í viðtøkunum fyri vinnurekandi grunnar. Eftir at lógin er samtykt, er tað grunsmyndugleikin, sum setir krøv til m.a. orðingar í viðtøkunum. Um landsstýrismaðurin ikki góðkendi hesa broyting, hevði hann handlað í stríð við lógarásetingarnar, sum eru samtyktar av Føroya Løgtingi, og kundi hetta fingið avleiðingar fyri hann sambært løgtingslóg um ábyrgd landsstýrisins. Sum helst kunnugt, er ikki talan um eina løgtingslóg. Løgtingið tók undir við einum ríkislógartilmæli um at seta donsku lógina um vinnurekandi grunnar í gildi, og varð tað gjørt við anordning nr. 247 frá 3. mai Landsgrannskoðanin hevur ilt við at skilja, hvat landsstýrismaðurin meinar við í endurgivna broti. Tað tykist, sum landsstýrismaðurin er av tí fatan, at allir grunnar, sum í 1993 høvdu vinnurekandi virksemi, koma undir lógina um vinnurekandi grunnar, eisini um Landsstýrið/Løgtingið hevði ræðisrættin/ognarrættin, og at leikluturin hjá Løgtingi og Landsstýri tí varð avmarkaður til at akta kravboð frá grunsmyndugleikanum, undir hóttan av løgtingslóg um ábyrgd landsstýrisins. Landsgrannskoðanin heldur, at landsstýrismaðurin yvirmetir/misskilir leiklutin hjá Skráseting Føroya/Erhvervs- og Selskabsstyrelsen. Sum víst á frammanfyri, kundi Skráseting Føroya ikki skráseta Føroyagrunnin í 1999, júst vísandi til at Landsstýrið/Løgtingið hevði ræðisrættin. Talan var tessvegna ikki um ein veruligan grunn, sum kundi verða skrásettur sambært lógini um vinnurekandi grunnar. Samanbera vit at enda umskipanina av Føroyagrunninum við málið um Københavns Havn, varð grunnurin Københavns Havn tikin av, og ognirnar vóru í 2000 latnar einum partafelag, sum staturin hevði stovnað til sama endamál. Ein tílíkur framferðarháttur, har Føroyagrunnurin í 2000 varð umskipaður til eitt alment partafelag, í staðin fyri til ein vinnurekandi grunn, hevði kanska verið tann rættara og mest nærliggjandi loysnin. Sum nevnt frammanfyri, er tað ein spurningur, um ikki ein tílík umskipan kundi komið upp á tal í dag. Tað kundi verið áhugavert at umrøtt henda spurning við Skráseting Føroya/Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, eisini vísandi til úrskurðin, ið Hægstirættur kom til í sambandi við rættarmálið um Københavns Havn. Landsgrannskoðanin ger ikki meira við hetta mál. 21

22 LANDSGRANNSKOÐANIN Skjal 3: Skriv frá Fíggjarmálaráðnum 14. juni 2006 Í skrivi dagfest 29. september 2005 heitti Landsgrannskoðanin á landsstýrismannin í fíggjarmálum um at svara ymiskum spurningum viðvíkjandi Føroyagrunninum frá Spurningarnir vóru 9 í tali, og vórðu teir allir svaraðir við skrivi dagfest 15. desember Svarið tykist kortini ikki at hava verið nøktandi, tí Landsgrannskoðanin skrivaði aftur tann 26. januar Landsgrannskoðanin endar hetta skrivið við, at Landsgrannskoðanin ger ikki meira við hetta mál. Tað sær kortini út til, at Landsgrannskoðanin sama dag, tann 26. januar 2006, hevur sent Løgmansskrivstovuni avrit av skrivinum - eftir øllum at døma við áheitan um, at Løgmaður kannar málið sambært 33, stk. 3 í Stýrisskipanarlógini. Hetta tykist í hvussu er at ganga fram av skrivi frá Løgmansskrivstovuni til Landsgrannskoðanina, dagfest 7. februar 2006, sum Fíggjarmálaráðið hevur fingið avrit av. Fíggjarmálaráðið hevur eisini fingið avrit av skrivi frá Landsgrannskoðanini til Løgmansskrivstovuna, dagfest 17. februar Í hesum skrivi verður nevnt, at Landsgrannskoðanin ikki dugir at skilja, hví Løgmaður við skrivi dagfest 7. februar 2006 hevur vent sær til Landstýrismálanevndina við skrivinum frá Landsgrannskoðanini, dagfest 26. januar Nú málið hevur fingið hesa vend, verður hildið neyðugt enn einaferð at gera nakrar viðmerkingar til tað. Í skrivinum frá 29. september 2005 førir Landsgrannskoðanin fram, at tað er ivasamt um Føroyagrunnurin frá 1971 er ein veruligur sjálvsognargrunnur. Sum grundgeving fyri hesum sjónarmiði verður víst til hægstarættardóm um Københavns Havn A/S. Í skrivi sínum frá 26. januar 2006 tykist Landsgrannskoðanin at verða meira ivasom, tí nú verður sagt, at tað kanska er ivasamt, um teir (Føroyagrunnurin frá 1971 og Framtaksgrunnurin) eru veruligir sjálvsognarstovnar. Sjálvsognarstovnur/-grunnur: Eftir at tað í skrivinum frá landsstýrismanninum í fíggjarmálum, dagfest 15. desember 2005 gjølla varð greitt frá muninum millum Føroyagrunnin frá 1971 og Københavns Havn A/S, og mett varð, at nevndi hægstarættardómur als ikki kundi brúkast á tann hátt, sum Landsgrannskoðanin førir fram um viðurskifti hjá Føroyagrunninum frá 1971, varð komið til ta niðurstøðu, at landstýrismaðurin í fíggjarmálum er av tí sannføring, at Føroyagrunnurin frá 1971 er ein veruligur sjálvsognargrunnur. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum hevur framvegis hetta sjónarmið, við somu grundgevingum, sum í skrivinum frá 15. desember Spurningurin um hægstarættardómurin um Københavns Havn A/S kann nýtast sum samanlíkningargrundarlag fyri Føroyagrunnin frá 1971, var umrøddur á fundi millum Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, formannin fyri Føroyargrunnin frá 1971 og Fíggjarmálaráðið seinast í mars mánað í ár. Umboð fyri Erhvervs- og Selskabsstyrelsen vísti á, at Føroyargrunnurin frá 1971 ikki kann samanlíknast við dómin um Københavns Havns A/S, tí havnin var ein aldargomul stats-/kongaogn, har ognarrætturin ongantíð greitt var latin úr hondum.

23 Frágreiðing um Føroyagrunnin frá 1971 Erhvervs- og Selskabsstyrelsen kundi taka undir við áskoðanini og metingini hjá Fíggjarmálaráðnum um, at dómurin um Københavns Havn A/S ikki kann nýtast sum samanlíkningargrundarlag fyri Føroyagrunnin frá 1971, tí Københavns Havn A/S m.a. er skipaður við lóg, og tí ikki er fevndur av lógini um vinnurekandi grunnar, sambært 1, stk. 4, nr. 1 í lógini um vinnurekandi grunnar, umframt at Københavns Havn A/S hevði til uppgávu at røkja eina samfelagsuppgávu. Leikluturin hjá Skráseting Føroya/Erhvervs- og Selskabsstyrelsen: Í skrivinum frá 15. desember 2005 vísti landsstýrismaðurin í fíggjarmálum á, at eftir at lógin um vinnurekandi grunnar var sett í gildi í Føroyum, vóru tað grunsmyndugleikarnir og ikki landstýrið, ið høvdu avgerandi orðið at siga í viðurskiftunum viðvíkjandi Føroyagrunninum frá Landsgrannskoðanin vísir í skrivi frá 26. januar 2006 á, at hon ikki hevur somu fatan av hesum leikluti og heldur, at landstýrismaðurin hevur yvirtulkað leiklutin hjá Skráseting Føroya/Erhvervs- og Selskabsstyrelsen. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum er ikki samdur í, at leikluturin hjá Skráseting Føroya/Erhvervs- og Selskabsstyrelsen er yvirtulkaður, og metir tí at tað er neyðugt at greiða gjøllari frá innihaldinum og týdninginum av lógini um vinnurekandi grunnar. Landsgrannskoðanin førir eisini fram, at talan ikki er um eina løgtingslóg, men um at Løgtingið tók undir við einum ríkislógartilmæli um at seta donsku lógina um vinnurekandi grunnar í gildi, og varð tað gjørt við anordning nr. 247 frá 3. mai Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum skilir ikki reiðiliga, hvussu hetta brotið skal skiljast, tí lógin um vinnurekandi grunnar er sett í gildi fyri Føroya sambært galdandi reglum og hevur lógargildi í Føroyum. Danska lógin um vinnurekandi grunnar varð formliga sett í gildi í Føroyum við anordning nr. 247 frá 3. mai 1993, og var lógin sambært 65 galdandi í Føroyum frá 1. januar Sambært 1 í lógini, er hon galdandi fyri fonde der efter stk. 2 anses for at være erhvervsdrivende. 1, stk. 2 ásetur, at en fond anses efter denne lov for erhvervsdrivende, hvis den 3) har den i aktieselskabsloven 2, stk. 2, jf. stk. 4 og 5, anførte forbindelse med et aktie- eller anpartsselskab. Av tí at Føroyagrunnurin átti meira enn 99 % av partapeningin í P/f JFK Trol, ið var vinnurekandi partafelag, var eingin ivi um, at Føroyagrunnurin var vinnurekandi grunnur sambært 2, stk. 2, pkt. 1) í partafelagslógini, har ásett er, at eitt partafelag er móðurfelag um tað besidder flertallet af stemmerettighederne i et aktie- eller anpartsselskab. Í 3 í lógini um vinnurekandi grunnar er ásett, at Erhvervs- og Selskabsstyrelsen afgør om en fond er omfattet af denne lov og træffer afgørelse om fondsmyndigheden, jf. 57 og í 5 er ásett, at en erhvervsdrivende fond skal af bestyrelsen anmeldes til registrering hos den færøske registreringsmyndighed (registeret for erhvervsdrivende fonde). Sambært hesum er tað Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, sum er tann kompetenti myndugleikin til at gera av um ein grunnur er fevndur av lógini um vinnurekandi grunnar. 23

24 LANDSGRANNSKOÐANIN Sambært omanfyristandandi var Føroyagrunnurin frá 1971 ein vinnurekandi grunnur, og skuldi sostatt eftir lógini skrásetast sum vinnurekandi grunnur. Á fundinum við Erhvervs- og Selskabsstyrelsen vísti Erhvervs- og Selskabsstyrelsen eisini á, at eftir teirra meting er Føroyagrunnurin fra 1971 skrásettur rætt sum ein vinnurekandi grunnur. Nevnt varð, at tá Føroyagrunnurin frá 1971 varð stovnaður, kom grunsfæið frá Nationalbankanum. Harumframt varð víst á, at skráseting av einum grunni eftir lógini um vinnurekandi grunnar er ein rættarevnisskráseting, t.v.s. at grunnurin verður ein sjálvstøðug løgfrøðilig eind, sum eigur seg sjálva. Hetta merkir, at tað ikki uttan fyri grunnin sjálvan - er nakar endaligur/ultimativur eigari av einum grunni ella sjálvsognarstovni (sum er tað gamla hugtakið fyri grunnur). Erhvervs- og Selskabsstyrelsen vísti á, at tá ein grunnur er skrásettur eftir lógini um vinnurekandi grunnar, kann hann ikki strikast úr skrásetingini. Ein grunnur kann bert strikast í teimum førum, at hann verður tikin av í samband við trotabúgsviðgerð, tvingsilsavtøku, fusion ella likvidatión, sambært bekendtgørelse nr. 994 frá 14. desember 1993 for Færøerne om opløsning af erhvervsdrivende fonde. Grunsmyndugleikarnir skulu m.a. góðkenna, at ein grunnur verður tikin av við likvidatión. Ein treyt fyri einari tílíkari góðkenning er, at tað bert er ein sjattur av peningi eftir í grunninum, tá hann verður tikin av, vegna tað at hann hevur mist sínar ognir, og at tað harumframt er ivasamt um endamálið við virkseminum hjá grunninum er uppfylt. Um onkur ynskir at mótmæla, at talan er um ein sjálvseigandi grunn, ella heldur, at grunnurin er skeivt skrásettur, og ikki átti at verið skrásettur, má viðkomandi leggja sak við dómstólarnar. Í 6 í lógini um vinnurekandi grunnar stendur, at: En erhvervsdrivende fond, der ikke er registreret hos den færøske registreringsmyndighed, kan ikke som sådan erhverve rettigheder eller indgå forpligtelser. Den kan heller ikke være part i retssager bortset fra søgsmål om stiftelsen. Stk. 2. For forpligtelser, der før registreringen indgås på fondens vegne, hæfter de, der har indgået forpligtelsen eller har medansvar herfor, solidarisk. Ved registreringen overtager fonden disse forpligtelser. Ásannandi, at nevndin fyri Føroyagrunnin sostatt hevði skyldu til at fráboða grunnin til skrásetingar sum vinnurekandi grunn, varð hetta sjálvsagt gjørt og við brævi, dagfestum 10. november 1998, frá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen til Skráseting Føroya var sagt, at på denne baggrund (her verður víst til ognarviðurskiftini av partapeninginum í P/F JFK Trol) vurderer styrelsen at fonden er erhvervsdrivende i henhold til lov om erhvervsdrivende fonde, 1, stk. 2, nr. 3, jf. anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde. Av tí at viðtøkurnar fyri Føroyagrunnin frá 1971 vórðu gjørdar, fyri lógina um vinnurekandi grunnar var eyðsæð, at viðtøkunum tørvaði dagføringar fyri at svara til krøvini frá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, sambært lógini um vinnurekandi grunnar. Í hesum sambandi verður víst til 7 í lógini um vinnurekandi grunnar, har minstu krøvini til viðtøkur fyri ein vinnurekandi grunn, eru ásett. Tað verður sostatt mett at verða ein misskiljing, tá Landsgrannskoðanin í skrivi sínum frá 26. januar 2006 førir fram, at Erhvervs- og Selskabsstyrelsen í skrivi, dagfest 10. februar 1999, greiður gjøllari frá, hvørjar orðingar forða fyri, at talan kann vera um ein veruligan grunn/sjálvsognarstovn, sum kann vera skrásettur sambært lógini um vinnurekandi grunnar.

25 Frágreiðing um Føroyagrunnin frá 1971 Viðurskiftini eru júst tey øvugtu: Erhvervs- og Selskabsstyrelsen hevur longu í omanfyri nevnda skrivi frá 10. november 1998 gjørt av, at grunnurin er vinnurekandi og tann avgerðin liggur, sambært 3 í lógini um vinnurekandi grunnar, hjá Erhvervsog Selskabsstyrelsen. Hendan grein er sum nevnt omanfyri soljóðandi: Erhvervs- og Selskabsstyrelsen afgør om en fond er omfattet af denne lov og træffer afgørelse om fondsmyndigheden, jf. 57. Tí var bara eitt at gera hjá nevndini fyri Føroyagrunnin, at lúka tey krøv, ið Erhvervsog Selskabsstyrelsen setti til viðtøkurnar, fyri at tær skuldu svara til krøvini í lógini um vinnurekandi grunnar, og var hetta gjørt samsvarandi teimum krøvum, ið vóru sett. Í skrivinum frá 10. februar 1999 greiðir Erhvervs- og Selskabsstyrelsen frá, hvørjar broytingar skulu gerast í viðtøkunum fyri grunnin, sum var fevndur av lógini um vinnurekandi grunnar. Spurningurin um viðtøkubroytingar varð umrøddur á fundinum við Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, sum vísti á, at lógin um vinnurekandi grunnar gevur Erhvervs- og Selskabsstyrelsen eina materiella heimild til at áleggja einum grunni at gera broytingar í viðtøkunum, um hesar ikki eru í samsvar við lógina. Í tílíkum førum eru viðtøkubroytingar ein rætting/ berigtigelse. Um viðtøkurnar ikki verða broyttar, er hetta brot á lógina um vinnurekandi grunnar. Víst varð eisini á, at nevndin í einum grunni hevur skyldu at halda lógina. Hetta merkir m.a. at ognin hjá grunninum ikki kann latast stovnarunum aftur, t.v.s. at loyvi ikki verður givið til sjálvsognarbinding. Uppá fyrispurning um, hvat hevði hent um man ikki hevði broytt viðtøkurnar, t.d. at landsstýrið hevði noktað at góðtaka/viðurkenna viðtøkubroytingarnar svaraði umboð fyri Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, at tað er ein óhugsandi støða, at landsstýrið ikki vildi halda lóggávuna. Erhvervs- og Selskabsstyrelsen vísti harumframt á, at anordning for Færøerne om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde ásetur hvørjar reglur eru galdandi fyri vinnurekandi grunnar í Føroyum. Eftir at lógin um vinnurekandi grunnar var sett í gildi, var kannað, hvørjir grunnar vóru fevndir av lógini, og um viðtøkurnar hjá hesum grunnum vóru í samsvar við lógina. Viðtøkur, sum ikki eru í samsvar við lógina um vinnurekandi grunnar, skulu rættast til í samsvar við lógina der skal der ske en berigtigelse. Ger nevndin fyri grunnin ikki tær viðtøkubroytingar, sum eru neyðugar, kann Erhvervs- og Selskabsstyrelsen áleggja tvingsilssekt. Erhvervs- og Selskabsstyrelsen viðmerkti eisini, at viðtøkubroytingar, sum nevndin í einum grunni ger, ikki eru galdandi, um hesar ikki frammanundan eru góðkendar av grunsmyndugleikanum. Í skrivi dagfest 29. september 2005 spurdi Landsgrannskoðanin landsstýrismannin í fíggjarmálum, hvønn týdning hann helt tað hava, at ásetingin í 10 í viðtøkunum, at verður grunnurin tikin av, fellur nettoognin til landskassan varð strikað. Eisini varð spurt, hví landsstýrismaðurin hevði góðkent hesa broyting í viðtøkunum, uttan at leggja málið fyri tingið. Í svarskrivi dagfest 15. desember 2005 vísir landsstýrismaðurin m.a. á: at broytingin í 10 er gjørd eftir boðum frá grunsmyndugleikanum, sum hevur avgerðarrættin í slíkum málum. 25