Bærinn okkar. betri bær og allir með

Bærinn okkar betri bær og allir með Þróunarverkefni um útinám, mótun útikennslusvæðis við Varmárskóla og áherslur á umhverfi og menntun til sjálfbærrar þróunar í starfi skólans. 2008-2009 Lokaskýrsla Hópur frá Varmárskóla Mosfellsbæ Guðrún Kristín Markúsdóttir Guðrún Sigurðardóttir Ingibjörg Eyþórsdóttir Úrsúla Jünemann Steinunn Geirdal Þóranna Rósa Ólafsdóttir Og þær sem bættust í hópinn Bergljót Ingvadóttir Guðbjörg Aðalsteinsdóttir Hafdís Hilmarsdóttir Kristjana Hafliðadóttir Solveig Ólöf Magnúsdóttir

Efnisyfirlit SAMANTEKT... 2 UM VERKEFNIÐ... 2 MARKMIÐ... 4 NIÐURSTÖÐUR VERKEFNISINS... 5 MAT Á VERKEFNINU... 8 HEIMILDIR... 9 FYLGISKJÖL...10 FYLGISKJAL 1- DAGSKRÁ FRÆÐSLUFERÐAR TIL DANMERKUR...11 FYLGISKJAL 2 STAÐFESTING Á ÞÁTTTÖKU Í GETU...13 FYLGISKJAL 3-MYNDIR...14 FYLGISKJAL 4- MATSBLÖÐ VEGNA FRÆÐSLUDAGS...15 FYLGISKJAL 5- NÁMSKEIÐSDAGUR 12.JÚNÍ...16 FYLGISKJAL 6 GETA VIÐMIÐ...17 1

Samantekt Varmárskóli er staðsettur í fallegu umhverfi við leirurnar, fellin og Varmána í Mosfellsbæ. Svæðið sem skólinn stendur á er að fara í gegnum deiliskipulag og er arkitektastofan Landslag að vinna að hönnun þess. Áhugi var að fá aðila innan bæjarins til samstarfs og ráðleggingar með útisvæðið. Áhersla var lögð á að nemendur ynnu fjölbreytt verkefni þar sem umhverfið nýtist sem lifandi efniviður í hugum þeirra og hver einstaklingur fengi að njóta sín á eigin forsendum. Nemendur fái tækifæri til að hreyfa sig í náttúrulegu umhverfi og efla þannig sköpunargleði og hugmyndaflug. Nemendur þjálfist í vinnubrögðum og lýðræðislegu samstarfi innan skóla og utan, læri að virða og vernda umhverfið, vinna uppbyggileg verkefni, styrkja sjálfsmynd sína, leita lausna og setja fram hugmyndir á ábyrgan hátt með hliðsjón af meginstoðum sjálfbærrar þróunar. Þegar ljóst var að við fengum styrk til þessa verkefnis þá sóttum við um að fá að taka þátt í rannsóknar- og þróunarverkefninu GETU til sjálfbærni menntun til aðgerða sem Kennaraháskóli Íslands og Háskólinn á Akureyri leiða í samstarfi við aðra aðila. Við vorum svo heppin að komast þarna inn og teljum að þarna höfum við fengið faglegan stuðning við verkefnið okkar (sjá nánar á síðunni: http://skrif.hi.is/geta/). Samstarf við aðila innan bæjarfélagsins var mikið og gott. Áhaldahús Mosfellsbæjar aðstoðaði við flutninga og uppsetningu eldstæðis á svæðinu. Skógræktarfélagið kom að skógrækt og efni m.a. í brennivið og og skátarnir komu að skipulagi við vinnu í útileikjum og útiveru. Einnig sýndi umhverfisstjóri bæjarins verkefninu mikinn áhuga og stuðlaði að því að við fengum til afnota hús til að geyma áhöld og efni og skýla nemendum fyrir mestu vindunum. Um verkefnið Upphaf verkefnisins má segja að hafi verið ferð hóps kennara og stjórnenda til Danmerkur til að kynna sér útikennslu og hugmyndir um menntun til sjálfbærrar þróunar. Heimsóknin var skipulögð í samstarfi við Malene Bendix verkefnisstjóra hjá Skovens hus á Fredriksbergi (http://skolen-i-skoven.dk/). Skoðaðir voru tveir grunnskólar í Kaupmannahöfn sem leggja mikið uppúr útinámi og einnig komst hópurinn á ráðstefnu hjá grunnskólakennurum um útikennslu (sjá fylgiskjal 1). Eftir ferðina fór hópurinn að velta fyrir sér góðum stöðum í Mosfellsbæ sem ákjósanlegt svæði til útikennslu. Varmárskóli er sérstaklega ríkur af fallegu umhverfi og nálægð við náttúruparadísir og glæsileg íþróttamannvirki. Fannst svæðið eftir göngutúra og samráð við Garðyrkjustjóra Mosfellsbæjar, Oddgeir Þór Árnason. Um vorið hófst námskeið hjá GETA hópnum og tók hópurinn þátt í málþingi málþingi í Kennaraháskóla Íslands um menntun til sjálfbærrar þróunar 16. maí 2008 og námskeiði þann 16.júní 2008 (sjá fylgiskjal 2). 2

Um haustið 2008 var tekið til við að búa til undirlag og setja upp eldstæði fyrir svæðið. Áhaldahús Mosfellsbæjar aðstoðaði við verkið og sá um að vinna alla vélavinnu ss. flutninga, gröfur,undirlag og almenna ráðgjöf. Guðrún Sigurðardóttir heimilisfræði- og útikennslukennari við Varmárskóla fékk svigrúm í stundatöflu til að taka á móti hópum í útistofunni og styðja og styrkja kennara að nota umhverfið meira í námi nemenda. Ákveðið var að hafa tvo tilraunabekki sem færu alltaf út a.m.k. einu sinni í viku að vinna fjölbreytt verkefni og voru þeir úti allt árið um kring. Aðrir bekkir fóru reglulega út, hvort sem er eingöngu með bekkjarkennara/fagkennara eða í samstarfi með Guðrúnu Sigurðarsdóttur útikennslukennara. Þann 30.janúar 2009 var fræðsludagur haldinn í Mosfellsbæ á vegum Skólaskrifstofu Mosfellsbæjar og grunn- og leikskólum bæjarins. Fyrir fræðsludaginn var eldstæðið lagað því með reynslunni sem skapast hafði fyrr um veturinn kom í ljós að betra væri að hafa langeld í stað hringlaga svo fleiri þátttakendur kæmust að eldinum. Varmárskóli bauð uppá eina stöð sem bar heitið Umhverfislæsi-lærum og leikum í nærumhverfi okkar. Fjallað var um tilurð Þróunarverkefnið, af hverju við erum að kenna nemendum úti og á umhverfi sitt. Farið var með þátttakendur á vettvang og fengu þeir að spreyta sig á ýmsum verkefnum. Mikil ánægja var með málstofuna og greiddu þátttakendur henni 9,5 í einkunn sem gagnlega og fróðlega málstofu (fylgiskjal 4). Áframhaldandi þróun hefur verið í gangi með útistofuna, m.a. voru sett upp fjögur grill (gerð úr steyptum ræsisrörum (sjá meðfylgjandi myndir í fylgiskjali 3). Einnig kom áhaldahúsið með annan kofa til að geyma timbur sem nemendur hafa sagað niður fyrir eldivið. Skógræktarfélagið og áhaldahúsið hafa í allan vetur séð um að koma með eldivið sem nemendur hafa unnið frekar með. Birgir Sveinsson fyrrverandi skólastjóri Varmárskóla kom í heimsókn í vor með fyrrverandi heiðurskennurum og eldriborgurum skólans. Var þeim boðið uppá kaffi og meðlæti í útistofunni og starfsemin kynnt. Skólaslitin voru seinnipart 5.júní en þá var ákveðið að hafa útihátíð og sýna samfélaginu hvað svæðið hefur uppá að bjóða. Fyrir þann tíma var búið að setja af stað samkeppni um heiti á svæðinu og fána. Margar tillögur bárust frá nemendum og foreldrum og beið dómnefndar ekki auðvelt starf. Ákveðið var þó að glæsileg mynd sem nemendi í 3. bekk teiknaði skyldi verða fáni svæðisins og nafnið Vin frá nemanda í 8.bekk var sigursælast sem heiti svæðisins. Á skólaslitunum var fáni og nafn gefið formlega upp með glæsilegum fána svæðisins sem var flaggað í tilefni dagsins. Í útieldhúsinu bauðst fólki svo að elda sér snúbrauð við opinn eld. Á skólaslitunum var samstarf með skátunum sem sáum um þrautabrautir, Rauða krossinn sem kynnti skyndihjálp, lögreglunnar sem skoðaði hjól gesta og gangandi, félagsmiðstöðvarinnar með tónlistaruppákomur og skólahljómsveit Mosfellsbæjar spilaði nokkur lög og ekki síst foreldrafélagið sem sá um að enginn færi svangur heim og aðstoðaði okkur að halda utan um verkefnið. 3

Þann 12.júní komu 30 þátttakendur frá Háskóla Íslands og Akureyrar með lokadag námskeiðs hjá GETU verkefninu. Varmárskóli sá um hluta af dagskrá og fór yfir með kennurum tilgang, markmið og hugmyndir um útikennslu og útinám (fylgiskjal 5). Markmið Markmið verkefnisins var að skapa aðstæður fyrir nemendur til að læra að njóta, virða og vernda umhverfi sitt og þróa þekkingu og færni til lýðræðislegrar þátttöku í þágu sjálfbærrar þróunar. Undirmarkmiðin voru meðal annars þau að: efla sameiginlega ábyrgð á framtíðinni þar sem sérstök áhersla er lögð á náttúru og umhverfi í nærsamfélaginu brúa bil á milli skólastiga og efla fjölbreytta kennsluhætti örva sjálfsímynd, sköpunargáfu og skynjun nemenda bæta líkamlegt og andlegt hreysti nemenda bera virðingu og umhyggju fyrir öllum lífsformum stíga markviss skref í átt að Grænfánanum Í vetur vorum við með tvo tilraunabekki, 3-IE og 4-KH. Þessir nemendur áttu fasta tíma í viku hjá Guðrúnu Sigurðardóttur og umsjónarkennurum sínum og fóru vikulega út í allan vetur óháð veðri og vindum. Báðir umsjónarkennararnir greindu mikinn mun á nemendum þegar kom að sjálfstæði í vinnubrögðum og félagsfærni eftir að nemendur fór reglulega út. Samskipti urðu betri og samheldni meiri í báðum bekkjunum. Nemendur voru mjög ánægðir að fá að vinna verkefni úti og sættu sig ekki við þegar dagar komu upp þegar útikennsla átti að falla niður, kennarar urðu ætíð að finna aðra daga til að bæta þeim það upp. Nemendur unnu fjölbreytt verkefni sem fólu í sér að bera virðingu og sína umhyggju fyrir umhverfinu og náttúrunni þar í kring. Unnið var að gróðursetningu og verndun plantna, vatnsbúskapi og lífríki. Einnig sýndu kennarar ákveðnum nemendahópum myndband um sjálfbæra þróun sem nýttist til að kveikja í nemendum að hugsa um þessi mál og setja niður á blað hvernig þeir sæju fyrir sér hvað hugtakið þýddi (. Mikill ávinningur vannst með því að tengja nærsamfélagið við verkefnið okkar. Fundað var með skátunum og skátaforinginn fenginn í setu skólaráðs skólans. Verið er að þróa frekari samvinnu með skátnunum þannig að við getum lært af þeim og þeir af okkur sem og skipst er á efni og tækjum þannig að það nýtist sem flestum. Einnig eru samstarf við leikskólana að þróast en leikskóladeildin okkar var virk í endurvinnslu og endurnýtingu efnis. Næstu skref er að koma á samvinnuverkefni við leikskólann Hlíð þar sem nemendur þaðan komi til okkar fjóra daga vikunnar og vinni m.a. með náttúruna og kynnist umhverfisfræðslu sem skólinn er að koma sér upp. 4

Næstu skref Vamárskóla er að vinna enn frekar í verkefninu Skóli á grænni grein og hefur umhverfisstjóri Mosfellsbæjar boðið fram aðstoð sína og ráðgjöf um það mál. Kynjajafnrétti og fjölmenning eru talin meðal forsendna menntunar til sjálbærrar þróunar og hefur Varmárskóli tekið þátt í verkefninu Jafnrétti í leik- og grunnskólum. Hluti þess verkefnis var að bjóða nemendum verkefni við hæfi og horfa meðal annars á þarfir drengja í skólastarfi sem virðast hafa farið halloka undanfarin ár. Drengirnir okkar sem áttu erfitt með að sitja kyrr undu sér hins besta í verkefnum úti og voru oft á tíðum duglegastir. Við teljum okkur því vera á réttri braut þegar horft er til kynjajafnréttis. Einnig erum við mjög stolt af nýbúakennslu hjá okkur en við skólann er starfandi nýbúakennari sem tekur á móti nýbúum og aðlagar þá íslensku skólasamfélagi. Niðurstöður verkefnisins Í dag býr Varmárskóli yfir glæsilegru útieldhúsi og virkum kennurum sem eru farnir að nýta umhverfið í kennslu með nemendum. Kennarar horfa nú meira á stoðirnar þrjár í sjálfbærri þróun, umhverfið og verndun þess, efnahagsþróun og félagslega velferð (Teikn um sjálfbærni 2008:7). Skólinn hefur markvisst unnið að þessum þáttum með stuðningi í gegnum GETA verkefnið. Hér fyrir neðan má sjá hvað við vorum að gera fyrir verkefnið, hvað ávannst í vetur og hvert við stefnum í framtíðinni. Varmárskóli A B C Hvað vorum við að gera 2007 Hvað gerðum við þetta Hvað viljum við gera næst? 2008 og fyrr skólaár? 1 Nám og kennsla Útivistardagar: allir árgangar. Útinám hluti af: myndmenntakennslu í öllum árgöngum. Umhverfisfræðslu í 1.bekk Náttúrufræði í 4., 5. og 6. bekk. 2 Skólinn Grunnur lagður að útieldhúsi og aukin áhersla á útinám. 3 Samfélagið Staðardagskrá 21 Mosfellsbæ. Markvissari nýting á úti aðstöðu. Útieldhús komið á laggirnar. Allir bekkir hvattir til að nýta sér umhverfi skólans til kennslu. Verkefni þróuð til útikennslu. Tveir árgangar í tilraunakennslu í útinámi. Öllum árgöngum boðið að prófa útieldhúsið. Staðardagskrá 21 í endurskoðun. Skólaþing haldið þar sem bæjarbúum var boðið að taka þátt í mótun nýrar skólastefnu. Stefnt á meira og markvissara útinámi við skólann í formi útikennslu og vettvangsferða. Að nemendur fái tækifæri til að hlúa að útivistarsvæðum í nágrenninu t.d. trjágróðri í samvinnu við skógræktina og umhverfissvið bæjarins. Hafa stundaskrá sveigjanlegri þannig að auðveldara verði að stunda útikennslu og fara í vettvangsferðir t.d. hafa einn dag í viku eða nýta þemadaga til þess. Vinna í auknu mæli eftir Staðardagskrá 21. Samvinna skóla og annarra stofnana í samfélaginu mætti efla. 4 Nám og kennsla / Skólinn Hópur úr Varmárskóla fer til Danmerkur að kynna sér útikennslu. (GETA hópurinn) Útikennslustofa kynnt starfsmönnum skólans og boðin til afnota. Setja útinám ínn í námskrá. Vinna markvisst að grænfánaverkefninu með kyningarfundi og skipulögðum 5

5 Skólinn/ Samfélagið 6 Nám og kennsla / Samfélagið Umræður um að skrá sig í grænfánaverkefnið. Gengið í GETA verkefnið Málþing GETA 16. maí 2008. Samvinna við Skógræktarfélag Mosfellsbæjar og garðyrkjustjóra Mosfellsbæjar. Áhersla lögð á góða umgengni við umhverfið. Umhverfisfræðsla. Útikennslustofa kynnt fyrir foreldrum. Skólinn skráir sig í Grænfánaverkefnið. Útieldhús kynnt á fræðsludegi Mosfellsbæjar 30. jan. 2009. Útieldhús Varmárskóla kynnt í fréttum RÚV 20. maí, 2009 Samvinna við skáta, áhaldahús og æskulýðsfulltrúa, garðyrkjustjóra og umhverfisfulltrúa Mosfellsbæjar. Fræðslunefnd Mosfellsbæjar boðið að skoða útistofuna og njóta léttra veitinga. Eldri borgurum sem voru kennarar við skólann var boðið í útistofuna og þiggja þar veitingar og eiga góða samverustund. Sjálfbær þróun kynnt inn í bekkina. Lýðræðisleg vinnubrögð viðhöfð í kennslu. vinnufundum. Nýta fagfundi betur til að útfæra hugmyndir um menntun til sjálfbærar þróunar. Meiri samvinna við samfélagið t.d. við heimilin og stofnanir. Fá áburð og hlúa að gróðri í nágrenni við skólann. Fá að hafa áhrif á hönnun og þróun skóla og útivistarsvæða bæjarins. Að nemendur fá tækifæri til að hafa áhrif á málefni sem þeim viðkemur í samfélaginu og upplifi að tekið sé tillit til skoðana þeirra og væntinga. Að nemendur finni til samábyrgðar gagnvart náttúru og menningu landsins. Fá fagfólk úr nærsamfélaginu ínn í skólann til að kynna störf og áhugamál. Kynna út á við það öfluga starf sem á sér stað innan skólans. Að nemendur upplifi sig sem þátttakendur í samfélaginu. Að þeir geti haft áhrif inn á við(á starfsemi skólans) og út á við (á mótun samfélagsins). 7 Framtíðarsýn Framtíðarmarkmið er að virkja alla til þátttöku í grænfánaverkefninu. Annað markmið er að útinám verði sjálfsagður hluti af menntun nemenda. Útikennsla þarf að vera markviss ef hún á að þjóna tilgangi. Í fyrsta lagi þarf að leggja grunn að útináminu, í öðru lagi þarf útinámið sjálft að vera vel skipulagt og loks þurfa nemendur tækifæri til að vinna úr gögnum sem þeir afla á vettvangi. Við skiljum hugtakið útinám þannið að allt nám sem fer fram utan hefðbundinnar kennslustofu (kennsla sem fer fram utandyra, kannanir, tilraunir og rannsóknir) svo og vettvangsferðir (heimsóknir á söfn og stofnanir) telst til útikennslu. Með það fyrir augum viljum við leggja áherslu á að þróa fleiri, vandaðri og fjölbreyttari verkefni til útináms. Í framtíðinni viljum við: o Innleiða lýðræðisleg vinnubrögð í kennslu sem kalla á virka þátttöku nemenda. o Að skólasamfélagið veiti nemendum tækifæri til að dýpka og slípa skilning á viðfangsefnum líðandi stundar. o Að nemendur beri virðingu fyrir hvert öðru og umhverfinu og geri sér grein fyrir réttindum sínum og ábyrgð. o Að nemendur fái aukin tækifæri til áhrifa, getu til ákvarðanatöku og aðgerða ( empowerment ). 6

Eins og fram hefur komið þá höfum við komist lengra en við ætluðum okkur upphaflega. Má því meðal annars þakka frábæru aðhaldi og stuðningi GETA hópsins sem hélt okkur á tánum og ýti okkur áfram í að hugsa verkefnið lengra. Við erum komin með glæsilegt útieldhús og útiaðstöðu á skólasvæðinu sem nemendur, kennarar, foreldrar og grenndarsamfélagið nýta sér. Stofnaður hefur verið hópur til að halda utan um verkefnið Skóli á grænni grein og hefur foreldri boðist til að vera með í þeim stýrihópi. Kennarar eru að setja inn í skólanámskrána útikennslu og samþættingu hennar við aðrar námsgreinar. Náið samstarf verður með leikskóladeildinni okkar og leikskólanum Hlíð næsta vetur þar sem áhersla verður meðal annars á útivist, hreyfingu og útinám. Í mars síðastliðinn var þemavika í Varmárskóla þar sem áhersla var lögð á umhverfismennt og heilbrigt líferni. Í eldri deildinni skiptu nemendur sér upp í ýmsar smiðjur fyrsta þemadaginn. Þau voru m.a. að hnýta flugur, bílagerð, eldamennsku, útivist, Björgunarsveitinni, hestamennsku, Bólinu, tónlistarsmiðju, leiklist, veiðihóp, gönguhóp, skartgripagerð, ræðumennsku, dans, frumkvöðlahóp, íþróttahóp, fréttahóp og fantasíuförðun. Í yngri deildinni var ákveðið að vinna út frá umhverfinu okkar. Nemendur komu með verðlausar umbúðir og alls kyns efnisafganga. Nemendum var skipt upp í 18 hópa. Þeir fóru í þrjár smiðjur yfir daginn og fjölbreytnin mikil. Ekki er til neinn fyrirfram gefinn vegur til sjálfbærrar þróunar en þau viðmið sem skólinn setti sér eru í áttina að þeirri leið sem við höfum lagt af stað með. Skólaþróun af þessum toga þarfnast virkrar þátttöku. Hún getur orðið vettvangur þar sem nemendur og kennarar þjálfast og geta notað þekkingu sína og færni til að lyfta fram sjálfbærri þróun í samfélaginu (Gæðaviðmið skóla:10). Þessari þátttöku teljum við að hafi gengið vel að fara af stað með og verkefni til næstu ára sé að fá fleiri með okkur í átt að menntun til sjálfbærrar þróunar. Ingólfur sagði meðal annars á ráðstefnu á Akureyri eftirfarandi sem er lýsandi fyrir verkefni sem þetta sjálfbær þróun þarf að fléttast saman við skólastarfið og vera samfelld en ekki í formi þróunarverkefna sem koma og fara. Sjálfbær þróun hefur 7

möguleika á því að verða samfella í skólastarfinu, gegnsýra faglegan hugsunarhátt. Hún hefur það ef við sem í vinnum í skólum á öllum skólastigum skoðum sjálfbæra þróun, sjálfbæra framtíð frá öllum tiltækum sjónarhornum og möguleikum á námsfléttun á líklegum sem ólíklegum stöðum.(ingólfur Ásgeir Jóhannesson 18.apríl 2009). Verkefnið mun halda áfram og stefnir GETA hópurinn að halda ráðstefnu að ári um menntun til sjálfbærni. Einnig vill hópurinn hittast og miðla til hvers annars reglulega hvað hver skóli er að gera og læra þannig hvert af öðru. Mat á verkefninu Verkefnið hefur verið kynnt í samfélaginu í gegnum fréttapóst Mosfellinga, Mosfellingur (www.mosfellingur.is) í gegnum heimasíðu skólans og fjölpósti til foreldra. Einnig fengum við umfjöllun frá RÚV í vor. Viðbrögð við verkefninu okkar hafa verið jákvæð. Foreldrar hafa sent okkur hvattningarpósta og lýst ánægju sinni yfir þessu framtaki. Einnig hefur fræðslunefnd Mosfellsbæjar verið ánægð með framtakið og lýst yfir stuðningi. Garðyrkjustjóri og umhverfisstjóri Mosfellsbæjar sem og starfsmann áhaldahúss hafa veitt okkur ómetanlegan stuðning. Nemendur sem fengu tækifæri til að nýta útistofuna voru mjög glaðir sem og þeir tilraunabekkir sem voru úti í hverri einustu viku sýndu miklar framfarir í félagslegum samskiptum og sjálfstæði í vinnubrögðum. Skólinn tók þátt í Skólapúlsinum í vetur en þar er úrtak nemenda yfir allan veturinn spurðir út í skólastarfið, líðan og nám. Í opnum spurningum þar sem nemendur gátu skrifað eitthvað jákvætt um skólann sinn voru margir sem nefndu ánægju sína af útistofunni og þemadögunum sem tóku mið af þessu verkefni. Verkefnið stóðst framkvæmdar- og kostnaðaráætlun enda fékk skólinn mikinn stuðning frá samfélaginu þannig að hann þurfti ekki að kosta stórframkvæmdir sem annars hefðu sett verkefnið á hliðina. Einnig sóttu kennarar um einstaklingsstyrk til KÍ til að kosta ferð til Danmerkur en nýttu þennan styrk frekar í þá átt að endurmennta sig hér heima með því að fara í vettvangsferðir í aðra skóla og námskeið á vegum Náttúruskólans. Fleiri kennarar hafa hugsað sér að fara meira út í útikennslu og þróun á kennsluháttum í átt til sjálfbærrar þróunar. Ljóst er því að þessi hópur sem stýrði verkefninu geti verið ánægður með gott verk og munum við halda áfram að vinna í þessa átt sem stefnan hefur verið tekin á. 8

Heimildir Ingólfur Ásgeir Jóhannesson. Fyrirlestur fluttur á ráðstefnu skólaþróunarsviðs HA Að kunna að taka í þann strenginn sem við á. Fagmennska og starfsþróun kennara, Akureyri, 18. apríl 2009 (http://www.ismennt.is/not/ingo/sjalftung.htm) 21.júní 2009 Søren Breiting, Michela Mayer, Finn Mogensen 2005 ísl. þýðing Stefán Bergmann. Gæðaviðmið skóla. Leiðarvísir um hvernig auka má gæði menntunar til sjálfbærrar þróunar. Endurskoðun 2008: Stefán Bergmann og Erla Kristjánsdóttir (http://skrif.hi.is/geta/files/2009/02/gaedavidmid_-300408.pdf) 21.júní 2009 Teikn um sjálfbærni. Menntun byggð á reynslu skóla og samfélags. 2008. Skýrsla. Ritstjórn: Auður Pálsdóttir og Stefán Bergmann (http://skrif.hi.is/geta/files/2009/02/teikn_um_sjalfbaerni1.pdf) 21.júní 2009 Myndband um sjálfbæra þróun http://www.simnet.is/meistarar/quiet_revolution.html 21.júní 2009 9

Fylgiskjöl 10

Fylgiskjal 1- Dagskrá fræðsluferðar til Danmerkur Besøg fra Island - 23. april til 26. april 2008 8 islandske lærere fra Varmárskóli i Mosfellsbæ besøger København og omegn for at studere udeskole for at bringe erfaringer med hjem. I/de rejser selvstændigt rundt, men nedenstående program er lagt for jer/dem. Vi håber I får et godt ophold og god erfaringsudveksling. Kontaktpersoner fra Island: Gudrun Sigurdardottir gudrun@varmarskoli.is og Gudrun Markusdottir gudmark@varmarskoli.is. Ons. 23. april Formiddag Event Tid Sted Kontaktperson Husk Syvstjerneskolen i Værløse 8.00 13.00 Syvstjerneskolen Skovløbervangen 1 3500 Værløse Tlf: 72109140 Find på www.krak.dk Lene Ude Jørgensen LUJ@syvstjerneskolen.dk Connie Schafer Hansen, csh@syvstjerneskolen.dk Madpakke Varmt tøj Gode støvler Godt humør Rejse: I kan tage S-tog fra Kbh hovedbanegård til Værløse. Eftermiddag Fri Tors. 24. april Formiddag Udeskolekursus for lærere i Københavns Kommune Kurset har løbet over et år med 4 kursusdage. I kan få lov at deltage i den sidste kursusdag og møde en del af lærerne. 9.00-11.15: Deltagerne præsenterer hjemmeopgave (udeskoledidaktik) v. naturvejleder Eva Skytte 11.30 12.30: Evaluering, opsamling på hele kurset perspektivering og fremtid og hjælp v. Charlotte og Marianne Find tid www.dsb.dk. Grantoftegaard Pederstrupvej 69 2750 Ballerup Tlf.: 44 77 37 11 Fax: 44 77 37 20 grantoftegaard@ grantoftegaard.dk www.grantoftegaard.dk www.grantoftegaard.dk Charlotte Drud chdrud@buf.kk.dk Eva Skytte es@skovforeningen.dk Madpakke Varmt tøj Gode støvler Godt humør 11

12.30-13.00: Frokost Og samtale med lærerne Eftermiddag 13.00-15.00: Rundvisning og oplæg v. naturvejleder Keld Nørgård. Eksempler på hvordan Grantoftegård kan indgå i undervisningen. Fred. 25. april Formiddag Udeskole i byen 8.00 9.30: Ud med 3.x 9.45 11.15: Ud med 5. klasse Gerbrandskolen Gerbrandsvej 9 2300 København S Tlf.: 3255 7336 Se www.krak.dk Birgitte Markussen Lærer på Gerbrandskolen Birgitte.borgen@mailme.dk Madpakke Varmt tøj Gode støvler Godt humør Kl 8 12 Tale med 11.15 11.35: Børn spiser frokost Tag bus 5a Find tur www.dsb.dk Eftermiddag Skoven i Skolen og udeskole 11.35 13.00: Spise madpakke (medbring selv) med Birgitte Markussen og diskuter udeskole Kl. 14 15: Oplæg om Skoven i Skolen og udeskole v. projektkoordinator Malene Bendix, Skoven i Skolen + Kursus i praksis (v. aftale) v. naturvejleder Eva Skytte, Dansk Skovforening. Skovenes Hus Amalievej 20 1875 Frederiksberg C Tlf.: 3324 4266 Malene Bendix malene@skoven-i-skolen.dk Tlf.: 3324 4266 Mobil: 2671 6382 Eva Skytte es@skovforeningen.dk Tlf.: 3324 4266 Mailliste Birgitte.borgen@mailme.dk,chdrud@buf.kk.dk,CSH@syvstjerneskolen.dk,es@skovforeningen.dk,gudmark@varmarskoli.is,gudrun@varmarskoli.is,luj@syvstjernesk olen.dk <LUJ@syvstjerneskolen.dk>,malene@skoven-i-skolen.dk, 12

Fylgiskjal 2 Staðfesting á þátttöku í GETU s 13

Fylgiskjal 3-Myndir Við bjuggum til útikennslustofu í nágrenninu, efnt var til samkeppni um nafn og fána. Hún heitir núna Vin. Haldin var ráðstefna í Mosfellsbæ þar sem aðrir kennarar heimsóttu útikennslustofuna okkar. Einnig héldum við lokahátið þar sem foreldrar komu í heimsókn. Brætt var saman fræ og flot handa fuglunum og tálgað. Við settum niður kartöflur og grænmeti í vor. Við notum einnig nærliggjandi umhverfi til útikennslu förum í Reykjalundarskóg og sveppamó. Við fengum hjálp við uppsetningu kolagrilla frá fjölskyldu eins kennarans. Margar hendur vinna létt verk. 14

Fylgiskjal 4- Matsblöð vegna fræðsludags 15

Fylgiskjal 5- Námskeiðsdagur 12.júní 16

Fylgiskjal 6 GETA viðmið HORFT TIL BAKA OG FRAM Á VEGINN GETA VERKEFNIÐ: MENNTUN TIL SJÁLFBÆRAR ÞRÓUNAR OG GETA TIL AÐGERÐA. SÖGULEGUR GRUNNUR: Aðdragandi GETA verkefnisins á sér langa sögu. Hugmyndir um menntun og sjálfbæra þróun á alþjóða grundvelli má rekja allt aftur til ársins 1948. Upphaflega voru þessar hugmyndir aðgreindar. Það var ekki fyrr en 1987 sem þróunarvinna SÞ leiddi saman hugmyndir um menntun og sjálfbæra þróun. Staðardagskrá 21 var í mótun hjá SÞ á árunum 1987-1992. Í kjölfarið af því hafa mörg samfélög mótað sínar eigin staðardagskrár meðal annars Mosfellsbær en Staðardagskrá 21 er nú í endurskoðun hjá bænum. Samruni og hugmyndafræði þessi kristallast síðan á Heimsþingi 2002 en þar var ákvörðun tekinn um að hafa áratug menntunar til sjálfbærar þróunar 2002-2012. GÆÐA VIÐMIÐ: Menntun til sjálfbærar þróunar byggir á kröfu um gæða menntun og viðmiðið er að quality education is locally relevant and culturally appropriate sem sagt: menntun er löguð að þörfum samfélagsins. Til þess að uppfylla þessi gæðamarkmið þarf námskrá viðkomandi menntastofnunar að taka tillit til félagslegra-, efnahagslegra- og umhverfisþátta og sérkenna viðkomandi staðar. Námið sem fer fram innan stofnunar þarf að vera í takt við þarfir samfélagsins. Krafan verður því að hvert land og hver menntastofnun innan þess verður að marka eigin menntastefnu sem er relevant á þeim tímapunkti. Menntun til sjálfbærar þróunar Grundvallast á undirliggjandi viðmiðum og viðhorfum um sjálfbæra þróun. Tekur tillit til grunnþáttanna þriggja; umhverfis, samfélags og efnahags. Stuðlar að námi allt lífið. Er locally relevant and culturally appropriate. Leitar fanga í þörfum nærsamfélagsins, viðhorfum og aðstæðum, en gerir sér grein fyrir því að þarfir nærsamfélagsins geti haft áhrif og afleiðingar (jákvæðar eða neikvæðar) í stærra samhengi jafnvel hnattrænt. Notfærir sér formlegar, óformlegar, hefðbundnar og óhefðbundnar leiðir til menntunar. Gerir ráð fyrir síbreytileika sem felst í sjálfu hugtakinu sjálfbærni. Tekur á innihaldi, með tilliti til samhengis, tekur á hnattrænum málefnum en á sama tíma forgangsmálum nærsamfélagisins. Eflir: þátttöku í lýðræðislegum ákvörðunartökum; umburðarlyndi; umhyggju fyrir umhverfinu; aðlögunarhæfni; lífsgæði. Byggir á samþættingu námsgreina ( interdisciplinary ). Notfærir margvíslegar námsaðferðir sem stuðla að virkri þátttöku og gagnrýnni hugsun ( higher order thinking skills ). Til að svo megi verða þarf að endurskoða námskrár og rýna í skólakerfið. Rökhugsun og gagnrýna hugsun þarf að efla svo nemendur öðlist færni í að vinna úr gögnum, skipuleggja og skilja upplýsingar. Nemendur verða einnig að vera færir um að draga ályktanir og mynda áleitnar spurningar. 17

Ítarlegri rökstuðningur á því sem við erum að gera þarf að taka mið af ofangreindum markmiðum um gæðamenntun í átt að sjálfbærri þróun, lýðræðislegri þátttöku og getu til aðgerða. Þegar við metum starf okkar þurfum við að spyrja eftirfarandi spurninga. Hvað erum við að gera í Varmárskóla sem stuðlar að þessu? Hvernig erum við að virkja nemendur, foreldra og aðra í nærsamfélaginu til aðgerða í átt að sjálfbærri þróun? Þetta snýst ekki um nýjar námsgreinar eða breyttar áherslur. Þetta snýst um hugarfarsbreytingu. Breytingu á kennsluháttum. Um hvað, hvernig og til hvers við kennum. Viðmið um aðgerðir í GETU Þekking Virðing Ábyrgð ActionESD Þróa þekkingu fyrir og um sjálfbæra þróun Stuðla að virðingu gagnvart náttúru og samfélagi Stuðla að tilfinningu fyrir sameiginlegri ábyrgð á framtíð okkar. Aðgerðir er tengjast námi og kennslu við formlegar og óformlegar aðstæður sem auðvelda kennurum og nemendum að byggja upp þekkingu um náttúruauðlindir og sjálfbæra þróun. Aðgerðir innan skólans sem efla virðingu fyrir mikilvægum gildum, lýðræðislegum starfsháttum og félagslegri þátttöku til að þróa sjálfbært verklag á Íslandi og annars staðar. Aðgerðir í nærumhverfinu sem hvetja skóla og aðrar stofnanir til samvinnu og að deila ábyrgð á sjálfbærum lífsgæðum. ActionESD Project document, 2007 18

Hugarfar (A frame of mind)... Ábyrgð Samfélag Virðing Skólinn Þekking Náms -og kennsluaðstæður ActionESD Gagnvirk geta til aðgerða Með GETA-gleraugu á nefinu horfum við til baka og fram á veginn. 19