Ataatsimiinnermi pisunik allattukkat, Projekt Atuarfeqarnermik Ineriartortitsineq pillugu

Transkript

1 Ataatsimiinnermi pisunik allattukkat, Projekt Atuarfeqarnermik Ineriartortitsineq pillugu 14. september 2011, nal. 08:00, Hotel Sisimiut Qaaqqusat/Ilaasut: Axel Lund Olsen Områdechef Qeqqata Kommunia Peqataavoq Hans Eriksen Skolechef Qaasuitsup Kommunia Peqataasinnaanngilaq Hans Peter Broberg Skolechef Kommuneqarfik Sermersooq Peqataavoq Jens Korneliussen Forvaltningschef Kommune Kujalleq Peqataavoq Vibeke Møller Jensen Direktør for Udd. og Familie Qeqqata Kommunia 15. sept. Peqataavoq Ingemann Dorph KU-udvalgsmedlem Kommune Kujalleq Peqataavoq Kaj Lyberth KU-udvalgsformand Kommune Kujalleq Peqataasinnaanngilaq Mille Søvndahl Pedersen KU-udvalgsformand Kommuneqarfik Sermersooq Peqataasinnaanngilaq Ole Zeeb KU-udvalgsformand Qaasuitsup Kommunia Peqataavoq Søren Alaufesen KU-udvalgsformand Qeqqata Kommunia Peqataavoq Simon Lennert Seniorkonsulent KANUKOKA Peqataavoq Jens Jakobsen Leder Inerisaavik Peqataavoq Louise Richter Souschef Inerisaavik Peqataavoq Lone Hindby Afdelingsleder Inerisaavik Peqataavoq Ole Thorleifsen Projektleder og koordinator Inerisaavik Peqataavoq Kattie Egede Motzfeldt Projektleder Effektiv Pædagogik. Inerisaavik Peqataavoq Franz Tremel Ekstern konsulent Inerisaavik Peqataavoq Poul H. Jørgensen Centerleder Piareersarfik, Qaqortoq Peqataasinnaanngilaq Trine Søgaard Fuldmægtig Formandens Departement Peqataavoq Pipaluk Lykke Høegh-Knudsen Projektmedarb. / Sekretær, referent Qeqqata Kommunia/Inerisaavik Peqataavoq Ullormi pisussat, 14. september 2011 Jens Jakobsen Inerisaavimmit tikilluaqqusivoq: Ataatsimiinnerup siunertaa: Kommunit makku akisussaaffigilissagaat: o amerlanerusut meeqqat atuarfiat angusarissaarnerullutik qimattassagaat, o sillimmatit pitsaasumik atuartitsinerup qularnaarneqarnissaanut atorneqassasut aamma o akisussaaffiit ersarissumik immikkoortiterneqassasut makkununnga; atuarfiup aqutsisui, atuarfiup siulersuisui aamma kommunalbestyrelsi. Ataatsimiinnermi anguniakkat o Nalinginnaasumik aqutsinermi malittarisassat ilusissaat piareersimassasoq o Anguniagassanut piffissamut pilersaarusiaq? o Qaqugu piviusunngussasoraasiuk? Eqqartugassat annerit: 1. Kommunini atuarfiit pillugit seminaareqareernermi sumut killippugut? 2. Siunnersuutit piffissamut aamma periaasissanut pilersaarusiornissamut, nukittorsarniarlugit ilinniarnermi aamma inuutissarsiorneq pillugit siunnersuinerit. 3. Siunnersuutit piffissamut aamma periaasissanut pilersaarusiornissamut, ungasissumit atuartitsisarnerup perorsaaneq pillugu ungalussaata ineriartortinnissaanut 4. Siunnersuutit piffissamut aamma periaasissanut pilersaarusiornissamut, kommunini angalasunik ilinniartitsisoqarnermik aaqqiinermi 5. Kommunit suliniutaat 1

2 1. Kommunini atuarfiit pillugit seminareqareernermi sumut killippugut? Kommunit paasissutissiissapput sunik suliaqaqqissimanerlutik sunillu suliniuteqarsimanerlutik: Kujalleq: Angalasunik ilinniartitsisoqarneq pillugu suliaq aallartippoq (Sermersuumit allaaneq), ilinniartitsisut sisamat Qaqortumit Nanortalimmillu aallaaveqarput. Atuartitsisarput danskisut tuluttullu, nunaqarfinni taakkuninnga piginnaanilinnik atuartitsisoqanngitsuni. Nunaqarfiliartassapput ukiumut sisamariarlutik, atuartitsiartuutaa, nunaqarfinni atorfeqartut ilinniartitsisut siunnersortarlugit. Tiiminik atuinerup naatsorsornera nalinginnarmik atuartitsinerup assigissavaa. Nunaqarfinni atuartut ikiliartorput. Kommuni akissaatit tungaatigut ajornartorsioreermat, nalilersorneqarpoq atuarfiit qanoq mikitigisinnaanersut, perorsaaneq eqqarsaatigalugu akisussaassuseqartumik ingerlanneqassappata. Qassimiuni atuarfik matuvoq. Nunaqarfimmi atuarfiup matuneqarnerata kinguneraa, Kujallermi atuarfeqarnerup aaqqissugaanerata annertuumik allanngornera. Sakkortuumik unamminassaaq, nunaqarfimmi atuarfimmik matusineq nuannarineqanngeqimmat. Unamminassaaq politikerit innuttaasullu isumaqatigiinniarnissaat. Ataatsimiititaliaq maannakkut pilersaarusiorallarpoq nunaqarfiit atuarfii aalajangersimasut matuneqarnissaannut. Angajoqqaat politikerillu ilaatinneqassapput, ilimagineqarporlu atuarfiit siusinnerpaamik 1.august 2012 matuneqarsinnaasut. Suliassat annertujaat ingerlanneqarput; suleriaatsit assigiissarniarlugit illoqarfiit pingasut atuarfiini, eqaallisarniarlugillu, aammalu atuarfinni sulinerup ilusilersornera sakkortusarniarlugu. Suliniuteqartoqarpoq skolehjemmini sulineq pillugu, aamma atuarfinni siulersuisoqarneq pillugu ilaatigut pitsaasunik attaveqartitsinikkut, atuarfinni siulersuisut akornanni, aammalu atuarfiit angajoqqaallu gruppiisa akornanni. Savaateqarfinni angerlarsimaffimmi atuartitsisoqartarpoq, KANUKOKA-lu ikiortigalugu misissorneqarpoq nunaqarfinni angerlarsimaffinni atuartitsinerup atorsinnaaneranik. Tamatuma pisariaqartippaa peqqussutsip allaanerusumik nassuiarnissaa, imaaliallaannarlu tamanna periarfissaqartinneqanngilaq. Savaateqarfiit neqerooruteqartarput atuartitsinissamik assigiinngiiaanik imalimmik, atuartunut taakkunani najugalinnut. Atuartut soorunami nunami angisuumi siaruarsimapput, tamatuma pisariaqartippaa aaqqissuussineq nutaaq, atuartitsinerup neqeroorutaasup aaqqissornissaanut nakkutiginissaanullu. Nakkutiginninnissamut pisussaaffik ajoraluartumik tamakkiisumik isumagineqanngilaq, kommunimut ajornakusoormat akisullunilu savaateqarfiit angerlarsimaffimmi atuartitsiviit tamaasa ornittarnissaat. Atuartut illoqarfiit atuarfiinut atassuteqartinniarsarineqarput. Angerlarsimaffimmi atuartitsisoq akissarsisarpoq, savaateqarfinni ataasiakkaani isertitanut immaqa ilaalluinnartunik, tamatumalu ilaatigut angerlarsimalluni atuartitsisoq parnaartarpaa atuartup sivisunerpaamik tigummineqarnissaanut; paasinartaraluartoq atuartitsinerup inissisimanera naammaannavikkaluartoq. Savaateqarfinni angajoqqaaat nalinginnaasumik meeqqatik ipararuminaatsittarpaat, tamannalu pisariaqartarpoq meeqqat ukiukinneranni. Ajornaatsuunngilaq meeqqat taama ukiukitsigigaangata. Tasiusami atuarfiup aqutsisua suleqatigalugu sumiiffimmi aaqqiisoqarsimavoq imaattumik, savaateqarfimmiut meerartatik nunaqarfiup atuarfianukartittassagaat piffinni sivisunngitsuni. Qeqqata: Gruppi aqutsisoq aamma gruppi suliassitaq suliaqarput qulinik immmikkortitalimmik atuarfeqarnerup ineriartornissaa pillugu: PPR-imut aningaasartuutit ikilisarnissaat Atuarfinni sammisassanut pilersaarutit 2

3 Sinneruttut gruppiata millisarnissaa Atuarfinni sillimmatit aqullualernissaat OU-p piginnaatitaanissaanut pilersaarut Atuarfiup aaqqissuunera nutaaq kursuscenter -ip pilersinneratigut Atuarfiit siulersuisuisa pikkorissarneqarneri Piaartumik iliuuseqarneq Allanik marlunnik ilaqaraluarput, taakkuli puigorneqarsimapput. Atuarfeqarnerup iluani suliniutit allat Qeqqata Kommuniani, atuarfeqarneq pillugu seminarimit toqqaannartumik aallaaveqanngitsut: Politikkimi ataatsimiititaliat ataatsimiinnerit tamaasa paasissutissanik tunineqartarput, suliallu killiffiannik nassuiaanneqartarlutik. Atuarfeqarnermut tunngasut piariikkat: Ukiup atuarfiusup tulliup pilersaarusiornera, sammisassat pilersaarusiornerisigut. Pikkorissarnerni atugassat inissinneqarput. Ilinniartitsisunut ajornartorsiutit aaqqiivigineqarput, uani ukiumi atuarfiusumi timelærererit ikittuinnaatillugit. Skolehjemmit/ Skolekollegiat ineriartornissaannut periarfissat eqqartorneqarput. Augustip aallaqqaataani skolehjemmit ataatsimoortinneqassapput illoqarfiit pingaarnerit aappaanni. Siunnersuut maanna tusarniaaffigineqarpoq. Sisimiut illoqarfianni atuarfiit aserfallattaaliorneqassapput. Qaasuitsup: Kulturimut atuartitsinermullu ataatsimiititaliap suliniutai: Kullorsuup meeqqanut inuusuttunullu sammisaa Namminersorlutik Oqartussat taperserpaat, nunaqarfimmi meeqqanut inuusuttunullu projekteqarnikkut. Pilotprojekti aallartineqarsimavoq Mathias Storchip Atuarfiani atuartut atuarnermut sanngiitsut pillugit, suliarlu ilimagineqarpoq kommunip sinneranut siaruartinneqassasoq. Sinneruttut gruppiat isigineqarpoq, aamma atuarfeqarneq Piareersarfiillu. Ilaatigut programmiliortoqarpoq atuartunik sammisaqartunik, tassani atuartut malinnaaffigineqassapput aamma atuarfimmit anereeraluartut. Taamaalilluni periaasii takutinneqassapput, aammalu takulluarneqarsinnaalissaaq sulerisarnersut. Immikkut tapiisoqarsinnaavoq meeqqanut inuusuttunullu, meeqqat inuusuttullu immikkut sammisaqarnerannut atorneqarsinnaasunut. Ilulissani siunnersuisut inuusuttut akornanni amerlasuut imminortarnerat sammivaat. Nukippassuit pinaveersaartitsinermut atorpaat. Suliaq pitsaasuuvoq, centeri siunersuisarfik/rådgivningscenret siunnersuisut inissisimaffiat, kingusinnerusukkut kommunip sinneranut siaruassasut ilimagineqarpoq. Ikiueqqaarnermi pikkorissarneq ingerlanneqassaaq meeqqat atuarfianni atuartunut annernut. Atuarfeqarnerup aaqqissuusaanera nalinginnaasumik sammineqassaaq. Sermersooq: Martsip qaammataani atuarfeqarneq pillugu seminari qulequtaqarpoq annerusunik, taakkulu tikkuarpaat immikkut aallussaqarfiusussat: Ingerlatsiviit suleqatigiilluarnerunissaat, meeqqat inuusuttullu pillugit sammisallit Atuartunut tamanut atuartitsineq pitsaanerusoq 3

4 Atuartitsinermi pilersaarusiornermi atuartut suleqatigiinnerunissaat Alloriarfinni misileraanerit naggataarutaasumillu misilitsittarnerit pitsaanerusumik nalilersortarnissaat Angajoqqaanik suleqateqarnerup pitsaanerunissaa Atuartunik siunnersuisarnerup pitsaanerunissaa, ilinniaqqinnissaat eqqarsaatigalugu Iliuusissanut pilersaarutit piffissamullu pilersaarutit suliarineqassapput qulaani eqqartorneqartunut, immikkoortunut agguarsinnarlugit ilaatigut telefuunikkut ataatsimiittoqartassaaq atuarfinni aqutsisut akornanni qaammammut marloriarlutik, tassanilu atuarfiit pillugit seminareqarnermi suliniutit toqqaannartumik aallaaviusarput, tassanilu ilanngunneqartarput soorlu atuarfiit aqutsisuinik siunnersuineq. Sermersuumi atuarfiit assigiinngeqaat, alloriarfinni naggataarutaasumillu misilitsinnerit isigigaanni. Atuarfiit ilaasa sumiiffiat qaffaseqaaq ilaallu akerlianik tupinnaannartumik appasillutik. Unammisassaq immikkuullarippoq, suliassarlu aaqqissorluagaasariaqarpoq. Ingerlatsiviit suleqatigiilluarnerisigut atuartut atualernissaminnut piareersimanerulissapput. Paaqqinnittarfinnut immikkoortoq, atugarissaarnermut immikkoortoq aamma MISI/PPR. Paaqqinnittarfinnut immikkoortortaqarfiup sulisumi pikkorissarnissaat suliaraat, meeqqerivinni meeqqallu mikisut paaqqinnittarfiini. MISIp/PPR-ilu suliaqarput meeqqat pingasunik ukiullit misilerarlugit, misissorluarusullugu immikkut suliniuteqartariaqartoqarnersoq, atuarnerup aallartinnginnerani. Atugarissaarnermut ingerlatsiviup isumagisarpai meeqqat meerartaartut, tassalu siunertaqarluartumik siunnersuinikkut. August 2011-mi Nuummi ilinniartitsisut tamarmik ataatsimoortinneqarput, ataatsimut ilikkagassatut anguniagassanik suliaqassallutik. Atuarfinni aqutsisut tamarmik qularnaassavaat alloriarfinni tamani ilikkagassatut anguniagassat misissorneqarnissaat. Taamaattumik alloriarfinni tamani ilikkagassatut anguniagassat misissorneqarput, qularnaarniarlugu, atuarnerup aallartinnginnerani tamakku ilinniartitsisut paasisimariissagaat. Politikkikkullu aalajangerneqarpoq pitsaasumik ilinniartitsineq kommunip atuarfiini tamani atorneqalissasoq. Taamaalillunilu tamanna atuarfinni aqutsisunut tamanut suliassanngorpoq anneq. Ingammik anginerit ilinniartitsisui suliniummut tassunga akerliupput, kisianni ilinniartitsisut gruppiat perorsaariaatsimik taassuminnga misilittagallit, suliniut aallartilluarpaat. Ilinniartitsisut gruppianni ataatsimi sulinngitsoortarneq annertuvoq, tamatumalu atuarfik iluanngitsumik sunnertarpaa. Ilinniartitsisullu taakku suleqatigiinnissaq ajornakusoortittarpaat, tamannalu maannakkut sammineqarpoq. Ilinniartitsisoq aalajangersimasumik periuseqarluni sulinngitsoortarpat oqaloqatigineqassaaq, sulinngitsoortarnerata appartinnissaa isumageqqullugu. Ilinniartitsisunik atorfinitsitsisarneq nunaqarfinnut avinngarusimasunullu ajoraluartumik iluatsippianngilaq. Taamaalillutik ilinniartitsisut amerlanerit Nuummut qinnuteqartarput. Assersuutigalugu naartunermi sulinngiffeqarnermi suliffiit sisamat inuttassarsiuunneqarmata kommunip qinnuteqaatit 50-it tiguai. Ajoraluartumik nunaqarfiit atuarfiinut qinnuteqartoqartanngilaq, assinganillu tunumi illoqarfinnut - kisianni ilinniartitsisut danskisut oqaasillit amerlasuut avinngarusimasunut atorfinnik qinnuteqaateqartarput. Kisianni soorunami marlunnik oqaasillit piumaneqarnerusarput. Ilinniartitsisunik atorfinitsitsisarneq atuarfeqarfimmi ingerlatsivimmiippoq, tassanilu qinnuteqaatit tamarmik katersorneqartarput. Taavalu atuarfinni aqutsisut ataatsimiigiaqquneqartarput, qinnuteqaatillu agguaanneqartarlutik. Taavalu atuarfiit siunnersuisui suliassinneqartarput, taakkulu siunnersuuteqartarput atorfinitsitsisoqarnissamut. Ingerlatsivimmi inuup ataatsip nunaqarfiit avinngarusimasullu kisiisa sammisaqarfigai, taannalu ukiup pilersaarusiornissaata aaqqissorneranut ikiuuttarpoq, aammalu nunaqarfinni atuarfiit atuineri qulaajartarlugit. 4

5 Ataatsimeeqataasut saqqummiussaat allat: PPR Kujalleq suli tiguneqanngilaq, kisianni atualernissamut piareersimanermut misissuisoqarsimavoq, atuartussat atualinnginnerminni sumut killiffii paaserusullugit. Taamaalilluni atuarfiit ataasiakkaat taperserneqarsinnaapput, immikkut atuartumut iliuuseqarnissaq pisariqartinneqarpat. Ukiuni kingullerni meeqqat inuusuttullu sammineqarput. Taamaattumik maannarpiaq KANUKOKA-mi seminareqartoqarpoq ima qulequtalimmik: Meeqqat inuusuttullu pillugit suleqatigiinneq. Tassani projektit pitsaasut saqqummiussorneqarput, aammalu suliniutit meeqqanut inuusuttunullu. Tamatuma kingunerisimavaa, kommunit suliaqalersut suleqatigiinnik angalasunik pilersitsinissamik, taakkulu kommunini ataatsiakkaani angalassapput siunnersuillutillu. Sermersuumi atuarfeqarnerup aaqqissuussaanera misissorneqarpoq. Taamaalilluni Nuummi atuarfik ataaseq matuneqarpoq, atuartullu atuarfimmut nutaamut nuutsinneqarlutik. Suliarujussuuvoq atuarfimmi matusilluni, inernerali ajunngilaq. Pilersaarutigineqarpoq Nuummi atuarfeqarnerup aaqqissuussaanera allanngortinneqassassoq, tamatumalu kingunerissavaa atuarfeqalissasoq klassinut aamma klassinut. Neriunarpoq tamatuma nukissat ataatsimoortut annerit pilernerinik kinguneqassasoq, ilaatigut ilinniartitsisut pitsaasut, anginernik sullissinissaminnut pimassuseqarluartunik, aammalu inuusuttut kulturiannik peqqissumik pilersitserusuttunik. KANUKOKAp siulersuisuisa piumasarisimavaat ungalut pitsaasut pilersinneqarnissaat sulissutigineqassasoq aamma atuartunut pikkorissunut sillimmateqarluartunullu. Piffiup qeqqani naliliinermit nalunaarusiaq piariilerpoq. Septemberip naanerani piariissangatinneqarpoq. Piaartumik naqiterneqassaaq kommuninullu nassiussorneqarluni. Peqqussut eqqarsaatigalugu naliliineq nalinginnaasoq tassaavoq ingerlaneq ajunngitsoq. Peqqussutip anguniagai qaffasipput, kisianni angusaqarluartoqareersimavoq. Atuarfiit minnerit nunaqarfinnilu atuarfiit tassaapput peqqussutip atulernissaanut inissisimanerat ungasinnersaasoq. Erseqqissunik inerniliisoqanngilaq peqqussutip ajunngitsumik sunniuteqarsimanersoq atuartut ilinniarnerannut. Alloriarfinni misileraanerit ajoraluartumik suli pitsaanerpaamik atorneqanngillat, atuartitsinissap aaqqissuunneranut. Meeqqat atuarfianni naggataarutaasumik misilitsinnerit: Eqqunngilaq atuartut 20%-ii naggataarutaasumik misilitsittanngitsut. Kisianni atuartut amerlasuut naammaginanngitsumik karakteereqartarput ukunani: danskisut, tuluttut matematikkimilu. Fagini taakkunani atuartut 30-35%-ii naammaginanngitsunik karakteereqartut. Nunaqarfinni atuartut nalinginnaasumik fagini oqaatsinut tunngasuni angusaat pitsaannginnerusarput. Atuartut ilisarnaataat: Gruppi mikigisassaanngitsoq atuartoqarpoq fagit tungaasigut nukittuunik. Gruppeqarportaaq atuartunik fagit tungaasigut sanngiitsorujussuarnik, aammalu inuttut ajornartorsiutilinnik. (Immaqa atuartitsinerup pitsaassusaa apeqquserneqarsinnaavoq). Gruppi qiterleq fagit ilaasa tungaasigut nukitussuseqarpoq. Ingammik fagini oqaatsinut tunngasuni gruppi taanna ikiortariaqarpoq. Ikaartarfiliorneq: 15%-it ilinniaqqittarput meeqqat atuarfiata qimannerata kinguninngua. Amerlasuut efterskoli qinertarpaat, amerlasuulli angajoqqaaminnik sunatik ikiorneqaannartarput. Piareersarfiit suli pingaartuupput. Immikkut atuartitsisarneq ajortup tungaanut ingerlavoq, kisitsisillu alliartorput. Perorsaanerup ingerlatsinerullu tungaatigut suli aalajangerneqanngilaq kommuniniissanersoq imaluunniit Namminersorluni Oqartussani. Perorsaaneq: Ilinniartitsisut qilersorneqanngillat atuartitsinerminni perorsaariaaseq aalajangersimasoq atussagaat. Inerisaavilli kaammattuivoq Pitsaasumik Ilinniartitseriaatsimi periaatsit atorneqassasut, tassami misissuinerugallartup Danmarks Pædagogiske Universitetimit suliarineqartup ilimanarsitimmagu fagit ilaanni atuartitsissutit ilikkarluarfiusuni periaatsit atorneri atuartut ilinniarnerinut iluaqutaasartut, tamannalu alloriarfinni misileraanerit inernerini takuneqarsinnaapput. 5

6 Datalerineq: Kommuninut tamanut hefteqarpoq, karakteerinut database allineqarpoq 3.+7.klassit ilanngummata. Inerisaavik IIN-ilu meeqqat atuarfiannut database ineriartortippaat, taannalu atorneqarsinnaallissaaq oktober 2011-mi. Tassanilu aamma aalajangersagaqarpoq ukiumoortumik kommunip atuarfeqarfiani pitsaassuseq pillugu nalunaarusiamut. Kalaallit Nunaanni Aningaasaqarniarnermut Siunnersusiut (Grønlands Økonomiske Råd): Atuarfeqarnermut aningaasartuutissanut sakkortuuumik aqunneqarnissaat ujartorneqarpoq, sipaakkat inuiaqatigiit atugarissaarnissaannut aningaasartuutinut ilanngunniassammata. Akileraarnermut Atugarissaarnermullu Ataatsimiititaliarsuaq: Atuarfeqarfimmi suliat aamma akisussaaffiit ersarissumik immikkoortinneqartariaqarput. Atuarfeqarfiup ersarissarnera nukittorsartariaqarpoq, ilaatigut statiskinik nutaanik pissarsinikkut siaruartiterinikkullu. RUS: Atuartitsinerup pitsaassusaata qaffassarnissaa immikkut nunaqarfiit avinngarusimasullu eqqarsaatigalugit. Amerlanerit inuusuttut ilinniartagaanni aallartittariaqarpaat, atuarfik qimaannavillugu. Inerisaavik kaammattuutinit angusassatullu aalajangersakkanik taakkunannga aallaaveqarpoq, kommunit suleqatiginissaannut. Atuarfeqarneq pillugu peqqussut: Aningaasaqarniarnerup aamma ingerlatsinerup sumiiffia, ukiumoortumik pitsaassusermiik nalunaarut aallaavigalugu paasisinnaassavaat; kommunit politikkikkut ingerlatsinikkullu tigussaasumik sukkut atuarfeqarneq pitsanngorsarsinnaaneraat. Kommunit pikkorissarnissamut pisariaqartitaannik qulaajaaneq Lone Hindby, Inerisaavik (Kandidatinngorniaq Jimmy Hymøller uuma samminerani ilaassaaq). Aalajangigaq: Lone Hindby siunnersuuteqassaaq aalajangersakkanik, kommunini pikkorissarnissamut pisariaqartitanik qulaajaanermi malinneqartussanik, taakku ataani oqaatigineqartunik aallaaveqarput: Ataatsimeeqataasut oqaasii: Kujalleq: Pikkorissaaneq sivisoorsuarmik eqqartorneqartuarsimavoq. Kujallermi inuup ataatsip suliaq kommunimi atuarfeqarneq tamaat tigummivaa. Tamatuma kinguneraa ulluinnarni piffissaqarfiunngitsoq inissaqaranilu, ilinniartitsisut pikkorinninngornissaat ilinniaqqinnissaasalu isumaginissaat. Nuna tamakkerlugu pikkorissarnerit piariikkat atuarfinnik pitsaanerusunik pilersitsiusussaapput, tamannali ilaatigut taama kinguneqartanngilaq. Aammattaaq ilinniartitsisut ataasiakkaat sulinerisa annertussusaat isiginiartariaqarpoq, aammalu ilinniartitsisoqarniarneq nalinginnaasoq, tamannami kommunit ilaanni ajoraluartumik pitsaanngimmat. Pikkorissarnerillu aaqqissorneqartariaqarput nalinginnaasumik atuartitsinerup avataanut inissillugit, maannakkummi atuartut atuarnerisa nalaannut inissinneqartarmata, tamannalu atuartitsinermut piukkunnanngilaq. Assersuutigalugu ukiup atuarfiusup naalinissaa eqqarsaatigineqarsinnaavoq, ilinniartitsisunullu pikkorissartitsineq piffissami sinneruttumi atuarfiup matusimanerani ingerlanneqarsinnaalluni. Qeqqata: Qeqqata Kommuniani eqqartukkanut ilapput: Sooq pikkorissarnerit uninngatissanngilagut assersuutigalugu ukiuni marlunni, taamaalillutik ilinniartitsisut paasisaqareersimasut periarfissinneqassapput paasisatik suleqatiminnut ingerlateqqinnissaannut. Sapaatip akunnerisa kingulliit marluk ingerlanerini neqeroorutaapput pikkorissarnissat soqutiginartut ilinniartitsisut ilaaffigisinnaasaat. Pikkorissarnerit taakku allanit neqeroorutaapput, ilinniartitsisullu taakkununnga ilaasinnaagaluarput ilinniartitsunut ukiumut pilersaarutit suliarineqareersimanngikkaluarpata, pikkorissarnissanullu akissat agguaanneqareersimanngippata. Qaasuitsup: 6

7 Atuarfiit arlallit ajornartorsiutaapput, aammalu ilinniartitsisut ajornanngippat pikkorissarnissaannut neqeroorfigisariaqartut. Tamanna pillugu vikareqartarneq akisusimavoq. Taamaattumik misissortariaqarpoq qanoq pikkorissarnerit aaqqissorneqartarnersut assersuutigalugu ukioq atuarfiusoq aallartippoq ilinniartitsisorpaaluit pikkorissariartut. Ilaatigullu ilinniartitsisoqarpoq atuartunik pisuttuaqatiginnittartunik atuartitsinatik. Tamatumuunakkut pikkorissarnerit piviusumik pilersaarusiorneqarsinnaagaluarput. Jimmy Hymøller, kandidatinngorniaq: Atuartitsinermut tunngasut pitsaanerusumik aqunneqarnissaat pingaartuuvoq, aammalu pingaarpoq pikkorissarnerit neqeroorutigineqartut aqulluarnissaat. Taamaattumik Qeqqata Kommunia eqqarsaateqarpoq, kommuni pikkorissarfimmik centeriliussasoq, taakku atuarfiit ornittassavaat pikkorinnerulernissaq siunnersuinerlu neqeroorutigalugit, sooq pisariaqartinneraat malillugit. Taamaalilluni periarfissaq annerulissaaq atuartut pitsaanerusumik atuartinneqarnissaannut. Ingerlatsivik annerusumik perorsaanermi suleqataasutut atornerulissaaq. Kujalleq: Siunertaavoq eqaatsumik ukiumut pilersaarusiornissaq, aningaasarpassuillu vikarinut atornagit. Sermersooq: Atuarfiit tamarmik ukioq kingulleq ukioq atuarfiusoq nalilissavaat september/oktoberimi, perorsaanerup ulluani. Tassani takuneqarsinnaassapput pikkorissarnissanut pisariaqartitat, paasisallu taakku katersorneqassapput, kingornalu pikkorissarnissanut neqeroorutit pilersaarusiorneqassapput. Pikkorissarnerit pisariaqartitat amerlasuutigut pikkorissarnerusarput qitiusumit pilersaarusiat atuarfiit ilaat kissaateqartarput ulluni 2-3-nik sivisussusilinnik. Ajoraluartumik pikkorissarneq sivikitsoq atuarfinnut angalanermik sivisuumik ilaqartarpoq, atuarfiit avinngarusimasumiippata. Taamaattut assingusumik pisoqaraangat piviusunngortitsisoqartanngilaq. Atuarfiup portfolioa atorneqartarpoq takorusullugu atuarfiit ataasiakkaat suut pisariaqartinneraat. Jens Jakobsen, Inerisaavik: Piffik asseqanngitsoq arlalinnik anorinik sammivilik, tamarmillu sammivillit atuarfeqarnerup ineriartortinnisaanut, tamanna aallaaviussaaq nutaaq atuarfeqarnerup ineriartortinneqarneranut. Ajunngilluinnarpoq. Periaatsit nutaat isiginiarneqartariaqarput. Aningaasaqarneq periarfissap nutaap tunuliaqutaa maanna ima isikkoqarpoq: 10,8 miliuunit ukununnga atorneqassapput; kandidatinngorniarneq, perorsaanermut aamma masterimut. 4,4 miliuunit pikkorissarnernut atussapput. 1,6 miliuunit Pitsaasumik Ilinniartitsinermi periaatsinut-, atuarfiillu aqutsisuisa ataatsimiinnerinut (Inerisaavik) atussapput. Maannakkorpiaq Namminersorlutik Oqartussat ineriartorneq pillugu atsioqatiginiarneqarput, assersuutigalugu atuarfeqarnerup iluani tunngasunut. 2. Siunnersuutit piffissamut aamma periaasissanut pilersaarusiornissamut, ilinniarnermi aamma inuutissarsiorneq pillugit siunnersuinerit nukittorsarniarlugit. Souschef Louise Richter Piffissamut aamma periusissanut pilersaarutit oqallisigineqarput, ataatsimeeqataasunit imaattunik oqaaseqartoqarluni: Inerneq unaavoq sinneruttut gruppiata 15%-ii 2010-meersut 2011-mi ilinniaqqillutik aallartissimasut. Danmarkimi efterskolernerup ilimanarsitittarpaa atuartoq ilinniaqqissasoq. Inerneq taanna mianersorluni angusaavoq, ukiunilu tulliuttuni Inerisaavik kisitsilluarnerulersinnaassaaq. Kalaallit Nunaanni efterskolit IIN-mik piviusumik aqunneqarput, taannami annermik akisussaagami. Efterskolini taakkunani atuartut siunnersorneqarnissaminnut neqeroorutit suut pisinnaavaat? 7

8 Inuutissarsiorluni ilinniarfinnut qinnuteqartarneq annertuutut isikkoqanngilaq. Immaqa siunnersuinikkut kinguaattoortoqarpoq, misissortarialimmik imaassinnaavorli aamma kinguaattoortoqartoq praktikkernissamut neqeroorutinik. Atuartut nalunngilaat inuutissarsiorluni ilinniarfinni ingerlaqqissinnaallutik. Atuartulli inuutissarsiorluni ilinniarfinni tiguneqartanngillat, praktikkerfissaqanngikkaangamik - IIN-ip maannakkut ajornartorsiut aaqqiiffiginiarsaraa, praktikkerfiusinnaasummi ikeqimmata. Tamatuma ilaatigut kingunerisarpaa atuartut Brugsenimi Pisiffimmiluunniit suliffissarsiortut neriullutillu kinguninngua inuutissarsiorluni ilinniarfimmi aallartissinnaallutik. Ajoraluartumik periarfissakiffiit allat aporfigineqartarput tassalu kollegiani inissaqannginneq. Ajornartorsiutaarpasippoq suliffiup sungiusartoq ukiut 4-t tigummippagu. Taamaattumillu suliffiit qunugaat praktikkertoqarnissartik, takusinnaannginnamikku sungiusartoq qanoq ilillutik taama sivisutigisumik suliassaqartissallugu. Maanna IIN-ip misissorpaa ungalut nutaat atulersinnaannginnersut, imaalillugu suliffinnut sungiusartoq agguarsinnaanngorlugu imaluunniit sungiusarnerup sivisussusaa appartillugu. Suliffiit ilaat pikkoreqaat praktikkerfissanik neqerooruteqartarnermi fagit gruppiini arlalinni assersuutigalugu hotelini. Amerlanerit praktikkertaqqullugit misilinneqarsimagaluarpoq taasaq skolepraktikkit kisiannili taakkunani ilinniartitsisut akissarsiaat mikivallaarput. Ajoraluartumik Friskolit atuartui pillugit statistikkeqanngilaq, kisianni nammineq piumasaminnik misileraanernut ilaasarput. Friskolit suli atuartuuteqanngillat, atuarneq naallugu ingerlasimasunik, soorunalimi taamaalisoqartussaavoq. Ellen Jensen Karlsen saaffigineqarsinnaavoq friskolit pillugit annertunerusumik paasisaqarusukkaanni. Maannakkut Sisimiuni marlunnik atuartoqarpoq, ukiup tulliani misilitsittussanik. Ajoraluartumilli ajornartorsiutaavoq friskolit atuartuutitik kingusinaarlutik tamatumunnga nalunaarutigisaramikkit. Qaasuitsumi efterskolimi atuartut amerlisimapput. Arlalitsigut atuartoq ataatsikkut efterskolimut GU-mullu qinnuteqartarpoq atuartoq efterskolimut akuerisaaguni taanna piumanerujukkajuppaa. Sooq taamaannersoq paasineqanngilaq. Gymnasianut qinnuteqarneq appariarsimasorinarpoq. Imaannerpoq atuartut nukittuut GU-oorsinnaagaluarlutik efterskolimut qinnuteqartartut, taamaalillunilu erfterskolimi inissameertoqalerluni? Gruppiliortoqarsinnaanerpoq, atuarfinni tamani inuit marluk Piareersarfimmut attaveqartillugit, soorlu tamanna periuseqarnissamut pilersaarummi takuneqarsinnaasoq? Gruppini ilaasinnaapput kommunini inuit siunnersuisutut ilinniagaqareersut. Inuttut ineriartornermi ilikkagassatut anguniagassat naammassimanngillat. Aamma angajoqqaat pisariaqartitsipput nassuiaanneqarnissaminnik siunnersorneqarnissaminnillu, atuartuutimik ilinniaqqinnissamut periarfissaannik, kingusinnerpaamik 8.klassimi. Kulturikkut tunuliaqut aamma maluginiartariaqarpoq ingammik siunnersuinermi, atuartut ilaatigut oqartarmata piniartunngorusullutik, aalisartoq imaluunniit savaatilik. Taava atuartoq sinneruttut gruppianut inississaaq. Atuartuttaaq nuannaartorisaqartarput, atuartut siunnersornerini ilanngunneqarsinnaasunik. Eqqarsaatigisariaqarpoq ajornartorsiut atuuttoq atuarnermi tamarmi, annerni siunnersuinermiinnaanngitsoq. Tamatuma kingunerissavaa, akisussaaffiup allanut tunniunnera atuartup ilinniaqqinnissaa pillugu. Siunnersuineq atuartup atualernerani piaartumik aallartittariaqarpoq. Sinneruttut gruppianik ajornartorsiutit annertungaaramik inuiaqatigiinni ajornartorsiutitut isigineqartariaqarlutik- kisianni ingerlatsiviit soqutigisallit allat suleqatigineqartariaqarput. Nuup atuarfiini ilinniarsimasunik amerlasuunik sulisoqaraluartoq, statistikki pitsaarujussuanngilaq. Tamanna immaqa pissuteqarsinnaavoq imigassamik hashimillu atuinerujussuarmik, Nuummi inuinnaat akornanni eqqoriaaneq tunngavilersorneqanngilaq, kisiannili eqqarsaatissiivoq. 8

9 Nuannaartorisat GU-mi atorneqarluartarput, assersuutigalugu GU-mi atuartut nunaqarfimmiut atorneqarput, nunaqarfimmi atuartunut allanut nunnaartorisatut. Ilinniarfinni aporfippassuaqarpoq tamakku Namminersorlutik Oqartussat aaqqinnissaat sulissutigaat. Maluginiarneqarpoq Kalaallit Nunaanni meeqqat atuarfiat qaangeraanni ukioq ataaseq sabbatår-eqartarneq- Danmarkimi sabbatår gymnasiap kingornaniikkajuppoq. Tamanna kulturikkut assigiinngissutaavoq, misissorluarneqarsimanngitsoq. Inuit inuusoqaat angerlarsimaffimmit nuuttussat, taakkulu pisariaqartippaat kollegiat immikkuullarissut, perorsaanikkut immikkut nakkutigisariallit aammalu ungalorissut assersuutigalugu nerisassiornermi aningaasallu aqunnissaannut ikiorsiiffiusuni. Sinneruttut gruppiat inuiaqatigiinni ajornartorsiutaavoq RUS-imi inik ukiullit salliutinneqarput, ilaatigut taakkorpiaat immikkut siunnersornerini. Namminersorlutik Oqartussat ungalulioqataasinnaapput, immaqalu aningaasaleeqataallutik, siunnersuisarneq eqqarsaatigalugu. Peqqinnissamiit suleqataaffigineqarpoq atornerluinermi ajornartorsiutit meeqqat aamma inusuusuttut pillugit suliniummi. Isumaqatigiinniartartut Immikkoortortaqarfiata Qeqqata Kommunia oqaloqatigisimavaa, inunnik isumaginnittup akissarsiassai pitsaanerpaamik inissinnissaanut. Taasuma ilaqutariit pulaartassagaluarpai atuartut ataasiakkaat pilersaarusioqatigisarlugit. Misiligutaasumik. Eqqarsariarnarpoq sinneruttut gruppiat taama angitigimmat. Puigorneqassanngilaq ilinniartitsisup suliassarigaa atuartut sapinngisaqalersissallugit, ilinniaqqinnissaannut. Atuarfimmi naggataarnermi festerujussuartoqartarpoq imigassartalimmik tamannalu nalunaarutaavoq atuartoq naalagaarussinnaasoq. Inuusuttut meeqqallu siunnersornissaat iliniartitsisunut tamanut tunniunneqarpoq tamannami ilaavoq suliassaasa pilersaarusiornerini. Pitsaavallaanngilaq akerlianilli isumaqarpoq tamarmik akisussaaffigigaat aammalu kikkulluunniit akisussaaffiginagu. Taammaattumik sunniut ilimageriikkamit annikinneruvoq, akisussaaffik tuini ikinnermiittariaqarpoq. Sumiiffinni arlalinni ilinniarnernut messe-qartarpoq, atuartut oqaluttuukkusullugit inuusuttut ilinniarfiinik aammalu periarfissaannik. Periaaseq immaqa atuarfeqarnermut atuutsinneqalersinnaagaluarpoq, immaqalu takutitsilluni ilinniagassanik soqutiginartunik nammineq qinnuteqarfigissallugit eqqarsaatigisinnaanngisanik, immaqalu siunissamut sinnattortitsisinnaapput anguniagaqartoqarnissamut. Ukioq manna periarfissaqarpoq naggataarutaasumik misilitsinnermi nalunaaruteqarnissaq, tassani atuartup nassuiarsinnaavaa sooq misilitsinnermi ilaannginnini. Peqqussummi 17 ersarissartariaqarpoq 18-imullu atatilerlugu, taakku ersarinnerusumik ataqatigiittariaqarmata. Ilinniartitsisut pisussaapput suleqatigiinnissaminnut. Atuartut ingerlaqqittut angerlarsimaffinnit sillimmateqarluartuneerpata taava angerlarsimaffiit sillimmatikittut immikkut iliuuseqarfigisariqarput, soorlu inunnik isumaginnittumik ikiorteqarnikkut tamannalu atuarfimmit peerlugu. Inerisaavik paasissutissanik katersigaangami atuartut ataasiakkaat pillugit, ilanngullugu immaqa apeqqutigisarsinnaavaat angajoqqaat ilinniarsimanikkut inuutissarsiornikkullu tunuliaqutaat. Atuarfiit angerlarsimaffiillu suleqatigiinnerata pimoorunnera naammanngilaq. Piffissaq aamma periusissat pillugit pilersaarusiornissat atuarneq aamma inuutissarsiorneq pillugit siunnersuinermi, tamarmiusunik tapersersorneqanngillat. Periusissamut pilersaarusiornermi piffissap ungaloqutai isummerfigineqanngillat, aammalu inuit marluk atuarfinnit misilitsiffiusunit Piareersarfinnik suleqateqartussat, sumiiffinni pisussat, isummerfigineqanngillattaaq. 9

10 3. Siunnersuutit piffissamut aamma periaasissanut pilersaarusiornissamut, ungasissumit atuartitsisarnerup perorsaaneq pillugu ungalussaata ineriartortinnissaanut Kattie Egede Motzfeldt, Ole Thorleifsen aamma Hans Peter Broberg Siullermik immikkoortoq tigussaasoq perosaanermut tunngasoq. Immikkoortumi tassani imaqarniliortoqassanngilaq, saqqummiussaq ilanngussatut agguaanneqareermat. Saqqummiussami Pitsaasumik Ilinniartitsinerup periaasai sassuiarneqarput. Sermersuumi misilittakkat ungasissumit atuartitsineq pillugu Hans Peter Broberg Nuuk Kommuni qanga aningaasaliisarpoq IT-mik atuartitsinermi atuilernermik ineriartortitsinermi atugassanik. Missingersuut taanna kommunersuartaami Sermersuumi atortussanik pisiniarnermi atorneqartarpoq, taavalu selaskabit saaffigineqartarput IT-nik atuartitsinermi atortunik misilittagalinnik, soorlu makku: skærmit angisuut, smartboardsit, kamerat, projectorit il.il. Atortut atorsinnaapput, piffissarlu sivisooq qaangiutinngitsoq atornissaanut misilittakkat atorneqarput. o Tele Greenlandip telep atortuinik atorneq tamaat akilerpaa, Sermersuup atortut immikkuullarissut pisariaqartilerpagit TELE-mit siunnersorneqassapput. Tamanna Sermersuup akueraa taavalu projektimut ungasissumit atuartitsinermut atortut pissarsiarineqarput. Aallaqqaataani projektimut ilinniartitsisut pingasut ilaatinneqarput. Sulinngittoqaraangat ilinniartitsisut imminnut vikariuffigisartussaallutik. Ukiumi atuarfiusumi uani projektimut atorfiup aappaa affaq tunniunneqarsimapput, neriuppugullu taanna Qeqertarsuatsiaanut siaruaatissasoq. Nunaqarfimmi timelærerit ungasissumit ilinniartitsineq iluaqutigaat, taassumami ilinniartitsisut ineriartortippai. Naliliisarnermi immikkoortortaqarfik ilanngutissaaq, misileraanermullu atortut aggerput, tamatuma sunniutaa uuttorneqarsinnaaniassammat, sunniullu ilimagineqarpoq ajussanngitsoq. 4. Siunnersuutit piffissamut aamma periaasissanut pilersaarusiornissamut, kommunini angalasunik ilinniartitsisoqarnermik aaqqiinermi Hans Peter Broberg Aalajangerneq: Piffissamut aamma periusissanut pilersaarut akuerineqarpoq makkuninnga oqaasertalerlugu: Kommuneqarfik Sermersuup Ineriartortitsinermi ingerlatsiviata ataani ilinniartitsisut angalasut marluk atorfinitsinneqarput. Ilinniartitsisut qaammatit 43-t atuarfimmiittassapput, ingerlatsiviup aamma atuarfinni aqutsisut teamianit tikkuakkami. Marlunnik oqaaseqassapput akademiskimillu ilinniagaqarsimassallutik. Atuarfiit illoqarfimmiissinnaapput aamma nunaqarfimmiissinnaapput. Atuarfiit ilinniartitsisunit angalasunit tikeraarneqarnissaminnik kissaateqartut, nammineerlutik taamaattoqarnissaanik aalajangiissapput. 10

11 Uku suliassaraat: 1. Atuartut angusaat qaffassassallugit 2. Ilinniartitsisut pikkorissassallugit atuartitseriaatsinik aamma pilersaarusiornermik 3. Angajoqqaat suleqatiginerat nukittorsassallugu ilinniartitsisut suleqatigalugit Ineriartorneq pilersaarusiussallugu makku suleqatigalugit: atuarfik, angajoqqaat aamma atuarfiup siulersuisui. Qularnaassallugu ataqatigiinnissaq aamma siunnersuisarnissaq. Erseqqissassallugu, atuarfimmi aqutsisoq suleqatigalugu, atuarfiup inissisimanera kulturimi paasissutissaqarnermilu qitiusutut. Inerniliinerup misilittakkallu maannamut takutippaat, maannakkut piffik misilittagaqarfik sivikikkaluaqisoq: Ilinniartitsisut angalasut pisariaqarput Ilinniartitsisut angalasut tikilluaqquneqarluartarput nunaqarfinni atuarfinnilu ornitaminni. Atuarfinni tikeraakkani pikkorissarnissaq pisariaqarteqaat. Ilinniartitsisut angalasut minnerpaamik marluusariaqarput, angalaqatigiittartut imminnut tapersersortarlutik, imminnullu ilitsersuuttarniassammata. Ilinniartitsisut angalasut nassuiaapput atorfik nalunaaqutaq 8-mit 16-imut atorfiunngitsoq. Atuarfinni ornitani atuartut fagit tungaasigut annertuumik tapersersorneqartariaqarput. Atuartut ilaat 3. aamma 4. klassimi atuarsinnaanngillat, allassinnaanngillat, nalunaaqutaq naluaat, namminneq kinguliaqutitik naluaat ilikkarsimariigassaraluatik, atuarfimmili aallartitsinnatik. Ilinniartitsisut angalasut ingerlaavartumik oqaloqateqartassapput (sparring) ilitsersuunneqarlutillu (supervision). Nunaqarfinni atuartut sumiginnarneqartarput ingammik akissarsiffiup nalaani. Imigassartortoqartinnagu paarineqartarput imigasartortoqaleraangalli puigorneqartarput. Ungasissumit atuartitsinermi internettip atornissaanut, atuartitsisut pikkorissarnermi ungalussaat Ole Thorleifsen Piffissaq aamma periusissat pillugit pilersaaruteqareerpoq, launch-uge-rtalimik tassa sapaatip akunnerani 39- mi. Tassani pilersaarusiortoqassaaq, pilersaarutit takorluukkallu piviusunngortinnissaannut. Ilinniartitsisup ilinniartitsinera suliaalu isiginiarneqassapput. Aallutassat pilersaarusiorneqarput soorlu atuartitsisuuneq, tamatuma ataani atuartitsisumik coachiineq. Projektip ilaraa nunaqarfimmi ledningeqanngitsunik netværkeqalernissaa, nunaqarfimmi sakkukitsumik internettikkut atortulimmi. Taavalu nunaqarfiup atuarfiani fil-inut agguaat ikkuneqassaaq. Taamaalilluni ullukkut internetti ledninngeqarani kaaviiaartutut atorneqarsinnaavoq, qupperniutitillu uploadersinnaavaat imaalu nutarterlugit. Unnuakkut imaa tamarmi nutartissaaq internettikkut. 11

12 Nittartagaq suliarineqassaaq, immikkut paasissutitalik projekti pillugu. Tigussaasumik fagit immikkut mappilerneqassapput, assersuutigalugu makku imarissavai: matematikkimi nalunngisat, grammatik allallu. Tassanilu aamma assersuutigalugu toqqorneqarsinnaapput videominerit, ilitsersuutitallit imaluunniit nassuiaatitallit. Projektimi MP3-filit atorneqarusupput Angusakkamut ilapittuutissatut. Tunngaviatigut Angusakkap atorneqarnera qaffatsissinnaavaa, maannakkut ingerlanerata pitsaanerpaaffini tikissimanngimmagu. 5. Kommunit suliniutaat Ilaasunit apeqqutit/saqqummiussallu Saqqummiussaq ungasissumit atuartitsineq pillugu: Ungasissumit atuartitsinerup atorneqarnera politikerinit eqqumafigineqaqaaq; ilaatigut nalinginnaasumik atuartitsinermut taarsiullugu. Inerneruvoq ungasissumit atuartitsineq naammattoq. Kommunilli kissaatigaat periaatsit pitsaanerit, tassani ungasissumit atuartitsineq ikiortitut atorneqassasoq, imaluunniit nalinginnarmik atuartitsinermut ilanngullugu atorneqassasoq. Apeqqut Pitsaasumik Ilinniartitsineq pillugu: kipisoornerussaaq atuarfinni atorneqarnera iluatsinngippat? Akissut: Pitsaasumik Ilinniartitsineq ineriartortinneqarpoq atuarfeqarnermi peqqussummut ilanngutasanngorlugu. Unammisassaq annersaasorinarpoq ulluinnarni atuartitsinermut tunngasortaa, tassami pisariaqarmat atuartut gruppimi ikittuunissaat, aammalu atuartut ataasiakkaat pimoorullugit sullinnissaat. Atuarfiup ungalui apeqqutaaqaat - Sermersooq siuttuuvoq ingerlatsivimmit ungalulersuinikkut. Taamaalilluni neriunarpoq, atuarfinni ulluinnarni ileqquulissasoq ilinniartitsisut suleqatigiinnerat, aammalu eqqartorneqarpoq fagit akimorlugit atuartitsineq. Allatut oqaatigalugu pissutsit allanngornissaat piffik sivisujaaq ingerlareerpat iluatsittussaq. Ilinniarfissuarmi periaaseq pillugu aaqqissuussamik ilinniartitsisoqartanngilaq. Atulernissaata ajornakusoorneranut pissutaasinnaavoq, aallaqqaataani pitsaasumik ilinniartitsineq Amerikkarmiunik eqqunneqarmat, taamaalillunilu IMAK ilaajunnaarluni. IMAK-ip periaatsit ersarissumik tapersersunngilai. Oqaaseqaat ungasissumit atuartitsineq pillugu: Avinngarusimasuni nunaqarfinnilu ungasissumit atuartitsinerup pisariaqartippaa Telep attaveqaataasa annertuumik pitsanngornissaaat? Akissut: Båndip silissusaa (båndbredde) ajoraluartumik allisarneqanngilaq kissaatit malillugit. Pilersaarutigineqarpoq Kitaani netti allisassallugu sarfarissumut tunngatillugu; taanna ukioq kingulleq (2010) pivoq. Ungasissumit atuartitsineq soqutigineqarneruleriartorpoq, politikkikkullu atorneqarnerulernissaa piumasaalluni kisianni kia akisussaaffigaa aallartinnissaa kialu kommunit unammisassaat politikkimut qaqissavaat. Assersuutigalugu RUS aqqutigalugu internetti aallunneqarsinnaavoq. Avataanit siunnersorti: KANUKOKA Namminersorluni Oqartussanut piumasaqarsinnaavoq tamanna aalluteqqullugu. Politikerit ungasissumit atuartitsineq oqaluuserisaqaat ajoraluartumilli kommunit naluaat qanoq sivisutigisumik eqqukkiartuaarneqarsinnaanersoq, akissaalu. Taammaattumik KANUKOKAp suliassaq kivittariaqarpaa, oqariartuullu kommuninit ingerlateqqillugu. Najugaqariaaseq allanngoriartuaarpoq, tamannalu Inatsisartut eqqartorpaat, ingammik aalajangigassat skolehjemmit pilersinneqarnissaannut tunngasut, aammalu nutaanik atuarfiliortiternissaq. Siunnersortiuneq/KANUKOKA: KANUKOKAp IT-mut tunngasut tamaasa eqqumaffigilluinnarpai, immikkullu eqqumaffigalugu Sermersuumi projekti ungasissumit atuartitsineq pillugu, taannami suliap ingerlaqqinnerani modelitut atorneqarsinnaammat. Sapaatip akunnera 39-mi seminareqartoqassaaq Sermersuumi ungasissumit atuartitsineq pillugu, taavalu atuagaliortoqassaaq najoqqutassamik, kommunini allani atorneqarsinnaasunik aamma perorsaanertaata iluatsinnissaanut. Nuna tamakkerlugu politikerit Namminersorlutillu Oqartussat ingerlatsivii pisariaqartitat pillugit 12

13 paasitittariaqarput. KANUKOKA isumaqatigiinniarnermi kommuninut tapiinissaq pillugu, kommunit aningaasaqarniarneri qularnaarsinnaavai ungasissumit atuartitsineq pillugu. Sapaatip akunnera 39-mi suliaq nittartagaq pillugu immikkut aallunneqalissaaq, taannalu atuartitsinermi programmimi atorneqassaaq aallaaviussaarlu misileraalluni projekti, nunaqarfinni aalajangikkani ilinniartitsisut teamiinik pikkorissaanermi. Kingorna piviusunik pilersaarusiortoqassaaq, sammisap ineriartortinneqarnissaanut. Kikkut tamarmik isumaqatigaat ungasissumit atuartitsinerup teknikkikkut sutigut amigaateqarnera. Inerisaavik ineriartortitsisariaqarpoq nalinginnaasumik perorsaanermi periaatsinik aammalu atuartitseriaatsinik, tulluarsarlugu fagit didaktik-ii atuartitsinermi nalerarisassat, maannakkummi kiisami teknikkertaa inissikkiartuaalerunarmat. IKT-mi ungasissumit atuartitsinerit sammisat ilaannaraat, kisianni internetternerup akia Inatsisartunit tamanna pillugu appartinneqassasoq ilimagineqanngilaq. Eletronikki atorlugu ilinniarneq allatigut periarfissaqarpoq, taakkulu killilersorneqanngillat internettip akiinik qaffasissunik, aamma kommunip tamakku eqqumaffigisariaqarpai. Kommunit immaqa neqeroorutigisinnaavaat nunaqarfimmi ilinniartitsisup akissarsiai marloriaatinngortinneqassasut, kaammattuilluni ilinniartitsisut tassunnarnissaannut, pitsaasumillu atuartitsillutik misilittakkammi allat takutippaat fagini pitsaasumik tunngaveqarneq, atuartunut ataasiakkaanut apeqqutaasaqisoq. Siunnersortaaneq/KANUKOKA: KANUKOKAp IKT-qarfik puigunngilaa Naamminersorlutik Oqartussanit tapiissutit maanna isumaqatigiissutiginiarneranni. Skolechef/Kommuneqarfik Sermersooq: Ungasissumit atuartitsinerup maannakkumut sammisimavai inersimasut, maannakkullu nuna nutaaq tummarneqarpoq IKT-p atuartitsinera meeqqanut minnernut inuusuttunullu saatsinneqarmat. Taamaattumik ajornaatsutut isigineqassanngilaq, ineriartornermi piffissamik tigusisarmat. Inerisaaviup sillimmatit qularnaartariaqarpai perorsaanerup imaa ineriartortissallugu, aamma ungasissumit atuartitsineq eqqarsaatigalugu. IKT-p ungasissumut pilersaarutaa pillugu tusarniaaneq aamma aningaasat, eqqartukkat marluuppuut, maannakkut. Ungasissumit atuartitsineq aamma ilinniartitsisoqarneq angalasunik taakku atuartunut minnernuinnaava? Akissut: Aap, minnerit akulliillu. Ungasissumit atuartitsineq ilinniartitsisullu angalasut tulluariipput perorsaanerup tungaatigut, tamanna ilaatigut oqaloqateqarnissamut periarfissiivoq ilinniartitsisumut nunaqarfimmiittumut. Ataatsimiinnermi pisunik allattukkat, Projekt Atuarfeqarnermik Ineriartortitsineq 15. september 2011, nalunaaqutaq 08:00, Hotel Sisimiut 0. Ullup ingerlanera, 15. september 2011 Tikilluaqqusineq: Jens Jakobsen, Inerisaavik 6. Ippassaq oqallisigisat ingerlateqqillugit, kommunit suliniutaat pilugit 7. Skolehjemmit pillugit nassuiaat, kommunit kissaataat siunissami atuarfeqarnerup aaqqiivigineqarnissaanut 8. Siunnersuutit piffissaq aamma periusissat pillugit, nalinginnaasumik aqutsinermi malittarisassanut, ilanngusartallit aammalu pitsaassuseq pillugu nalunaarusiaq. 9. Ataatsimiinnerup tamarmiusup eqikkarnera. 1. Ippassaq oqallisigisat ingerlateqqillugit, kommunit suliniutaat pillugit Siullermik ippassaq ulloq naalersoq apeqqutit akineqassapput. Akissutit apeqqutit tulleriiaarneri malillugit inissisimapput, ippassarlu oqallisigisat allattorsimaffiannut ilanngunneqarlutik. 13

14 2. Skolehjemmit pillugit nassuiaat Trine Søgaard, Fuldmægtig, Siulittaasup Departementia Pingaartuuvoq atuartup atuarfik qimassagaa, inuusuttut ilinniarfiinut naammassinissamut piareerluni, maannakkorpiarmi ajornatorsiut taanna ingammik nunaqarfinni atuuppoq. Atuarfiit skolehjemmillu aserfallattaaliornissaannut akissaqassappat, pisariaqarpoq kommunit aalajangissasut atuartut sumi atuartinneqassanersut. Kommunit eqqarsaatigisinnaavaat nunaqarfinni atuartut annerit kommunimi ataatsimi kostskolinut marlunnut inissinneqartarnissaat, skolehjemmit arlallit atorunnaarsillugit. Kostskolit efterskolinut assingupput, kisianni taakku meeqqat atuarfianni atuartunut atortuupput, atuartuunngitsunut 10.klassimit anereersunut. Taamaalilluni periarfissaq annertusissaaq perorsaanerup faginullu pisariaqartitat tunngaviatigut qularnaarnissaat. Kisianni suut piumasat pisariaqartinneqarpat atuarfinnut taamaattunut, ajunnginnerpaamik atuutissagunik atuartunut taamatut ukiulinnut, piumasallu suut kostskolinut qularnaarneqartariaqarpat, angajoqqaat toqqissisimassappata meeqqatik taakkununnga ingerlatinnissaannut? Kommunit aalajangiiffigisariaqarpaat siunissami atuarfeqarfitik qanoq isikkoqassanersut. Sillimmatit tulleriiaarneqartariaqarput, kommunit atorsinnaasaat, aammalu aningaasat siunertalimmik atorneqartariaqarput politikikkut tamanna aalajangigaavoq. Skolehjemmini pioreersuni perorsaanikkut inuttullu ungalut sukaterneqartariaqarput. Aammalu illutaanut tunngasut, maannakkorpiaq iluavinnginnamik. Kisitsisit pingaartut ilaasa takutippaat skolehjemmit 1/3-ii ingutsiinnariaasut. Atuarfiit illutaat nalinginnaasumik aserfallattaaligassaaqaat. Atuartoq timelærerimik atuartinneqarpat, atuartup nalinginnaasumik angusai ammut sunnerneqartarput. Taammaattumik kissaatigineqarput ilinniartitsisut ilinniarsimasut aamma nunaqarfinni. Statistikkimi takuneqarsinnaavoq, nunaqarfinni atuartut danskisut tuluttullu sanngiinnerusut, illoqarfinni atuartunut naleqqiullugit. Akerlianilli nunaqaqarfinni atuartut illoqarfimmi atuartunit kalaallisut pikkorinnerupput. Inuiaqatigiinni isertitat 11%-ii atuarfeqarfimmut atortarput. Ilaatigut pissutaavoq innuttaasut siaruarsimanerat, taamaattumillu atuarfeqarfimmut aningaasartuutit annertupput. Inuiaqatigiit aningaasanut atukkanut utertoorpata, atuartunik ilinniarsimasunik, taava aningaasartuuterpassuit atorluarneqarsimassapput. Oqaatsit allat atorlugit: Kommunini aningaasat atorluarnerusariaqarput. Unammisassat annerit atuarfeqarnermi: Aningaasaqarniarnerup pitsaannginera, nuna tamakkerlugu kommunimilu Atuartut ikiliartornerat Nalinginnaaasumik nunaqarfiit inukilliartornerat Oqallisissatut saqqummiussat ataatsimeeqqataasunit Siunissami atuarfiup aaqqissuunnissaa qanoq isikkoqassava, ajornartorsiutit aaqqiivigissallugit maanna meeqqat atuarfianni pissutsit iluaniittut, taamaalilluta qularnaassagatsigu atuartut makkuninnga pissarsinissaat; fagit tungaasigut, tarnikkut inuttullu tunngaveqalernissaat, meeqqaat atuarfianit anigunik ilinniakkamik naammassisaqartissinnaanngorlugit? Assersuutigalugu nunaqarfiit atuarfiisa atuartui annerit tamaasa, kommunit assigiinngitsut kostskoliinut katersuutsinnissaat Imaluunniit ilinniartitsisut angalasut atornerullugit aamma IKT atuartitsinermi Allat? Qanoq pisoqassava sinerissami atuarfeqarnerup aaqqiivigineqarnerata akuerineqarnissaanut? 14

15 Aalajangiinissamut piffissamut pilersaarut sunaava? Qaqugu kommunit aalajangivissappat? Qeqqata aamma Qaasuitsup oqallissaarutinut akissutaat 1. Maannakkut unammisassat qanoq ilillutik qaangerneqarsinnaappat, atuarfeqarnerup killiffianut tunngasut? Qeqqata Kommuniata periarfissat misissulerpai, skolehjemmmit marluk ataasiinnanngortinnissaat, Maniitsumi inissillugu. Maanna tusarniaasoqarpoq. Qeqqata Kommuniata misissulerpaa periarfissaqarnersoq Kangerlussuarmi skolehjemmeqarnissaq, initaqareermat efterskolikumi, nunaqarfinni annerit atornikuusaanni. Tamanna politikikkut suli aalajangiiffigineqanngilaq. Maannakkut skolehjemminiittut aveqqapput, 10.klassit Sisimiuni 8.klassit Maniitsumi. Ingerlatsiviup siunnersuutigaa 9+10.klassit ataatsimuussasut. Maannakkulli tamanna aalajangiiffigineqanngilaq, tusarniaaffigineqarallarmat. Qaasuitsup Kommuniani 10.klassit katinneqarsimapput. Siornatigut klassiugaluarput, kisianni tamanna ingerlalluanngilaq. Kommuni pilersaarpoq nunaqarfimmiut 9.klassi tikillugu nunaqarfimmi atuartassasut. Nakkutilliisumik atorfinitsitsisoqarsimavoq nunaqarfimmiumik perorsaaneq pillugu ilinniarsimasumik kingunerisimavaa angerlarsertarnerup akiorniarnera. Illoqarfinni allani skolehjemmilinni ajoraluartumik ajornartorsiuteqarpoq ingammik illutat ullutsinnut naleqqukkunnaartut. Qaasuitsumi nunaqarfimmit illoqarfinnut nuuttarneq ingerlalluarpoq kommunimilumi illoqarfinni 7- ni eqqumaffigineqarluarpoq, ataasiakkaanut immikkut periusissamik pilersaarusiortoqartassaaq, tamaalillutik atuartut ilinniarnertik ingerlateqqissammassuk. Qaasuitsumi misileraasoqarpoq Ummannami ilinniartitsisunik angalasunik. Ilinniartitsisut tassunga atasut tunngaviatigut akissarianik pissarsisarput- pilersaarutaavorlu tamanna kommunip sinneranut siaruartinneqassasoq. Maannakkumut suliniutigut aningaasartuutituaapput, ilinniartitsisut dagpengit pisagaat angalagaangamik. Ilaatigut Namminersorlutik Oqartussat akissanik qinnuteqarfigineqarsinnaapput projektinut aalajangersimasumik siunertalinnut, tassami immikkoortitsisoqarsimammat meeqqat inuusuttullu siunissamut ungasissumut iliuuseqarfigineqarnissaat eqqarsaatigalugu. 2. Qanoq ililluta qularnaassavarput atuartut sumi najugaqaraluarunik, tunngaveqassasut fagit tungaasigut sianissutsikkut aamma inuttut? Isumassuineq naliliinermut ilaasariaqarpoq, skolehjemmit ammarnissaat pitsaasorigaanni. Taamaattumik isumassuinermut ungalut ersarissumik nassuiarneqartariaqarput. Skolehjemmit sananeqartariaqarput angerlarsimaffinnut assingutillugit! Atuarfiit atuartunut immikkut ataasiakkaanut periusissanut pilersaarutinik sanasariaqarput aamma nunaqarfimmeersunut. Taamaattumik maanna tamatuma pivisunngornissaa sulissutigineqarpoq. Qeqqata kommunia piareersimasariaqarpoq nunaqarfinni atuartut ilinniakkamik aallartitaqarnissaannik suliniuteqassallutik, nunaqarfimmut angerlaqqiinnassanngimmata pilersaaruteqaratik. 3. Nunaqarfinni atuartut klassini annerniittut tamarmik illoqarfiliassappat? Kissaatigineqarpoq 9.klassimit atuartut katersorneqassasut. 4. Ungasissumit atuartitsineq: Misiliutigalugu eqqoriaanerunngilaq Qeqqata Kommuniata ungasissumit atuartitsinermit atuutitsilerluni aallarniiniarnera. Maannakkumut kommunip ingerlatsiviisa suliassaraat siunnersuuteqassallutik politikkerinut ungasissumit atuartitsineq pillugu, kommunit allat misilittagaannik ilalik, naliliisoqassaarlu kommunimi nunaqarfinni ilinniartitaanermi kinguaattoorneq tamatuma iluarsisinnaaneraa. Tamanna pillugu eqqarsaatigineqartariaqarpoq nunaqarfiit sorliit pisariaqartitsinersaanersut, taavalu tulleriiaarisoqassaaq. 5. Ilinniartitsisunik angalasunik aaqqiineq: politikerit tungaannit eqqaaneqarsimavoq. Taamaattumik kommunip misissorusuppaa aaqqiinneq taamaattoq qanoq aallartinneqarsinnaanersoq Siullermik Sisimiuni, kingorna immaqa Maniitsumi. Ilaatigut pikkorissarnermut centerinnguaq aqqutigalugu pilersaarusiorneqariigaq, atussaaq nunaqarfiit atuarfiini atuartitsinermut tapiusutut. 15

16 Kommunini sulineq qanoq ingerlava? Qeqqata Kommuniata atuarfeqarfimmik ineriartortitsineq aallartereerpaa, taannalu atuarfeqarneq pillugu seminarimit toqqaannartumik aallaveqarpoq, 2011-mi upernaakkut ingerlanneqartumi. Suliassat allassimaffiat tunngavigalugu sulisoqarpoq, taanna qulinik aalajangersimasunik immikkoortortaqarpoq. Piffiup qeqqani seminareqartoqareermat kollegianut projektip ilanngunnissaa pilersaarutigineqarpoq, suliassanut allattorsimareersunut ilanngullugu, skolehjemmimi ineriartornerat ilaasariaqarmat, atuarfeqarnerup pitsanngorsarneranut ilaatillugu. Suliassanut allattorsimaffik nutaaq kommunalbestyrelsimut nassuiaammut ilanngutissavaat, tamannalu pissaaq septemebarip naalernerani. Kommunip piffissamut pilersaarutaa qanoq ippa aalajangerniarnissamut? Atuarfeqarnerup ineriartornera nalilerneqassaaq decembarimi Qeqqata Komminiani. Maannakkuugallartoq piffissamut pilersaarutaavoq, suliassat allattorsimasut ilaasa sammineqarnissaat aasaq 2012-imi, taavalu aasaq 2013-imi kollegiat ilaatigut sammineqassallutik. Sermersuup aamma Kujalliit akissutaat oqalissaarutinut: Atuarfeqarnerup aaqqissuunnera pillugu tusarniaaffigineqalivippoq, Sermersuullu suli siunnersortip nalunaarutaa utaqqivaat. Avataanit siunnersortip atuarfeqarnerup aaqqissuussaanera misissorpaa, taavalu kommuni aalajangiissaaq allannguisoqassanersoq. Siunnersortip ilaatigut misissorpaa nalinginnaasumik atuartut ikiliartornerat. Ullumikkut kommuni marlunnik elevhjemmeqarpoq Tasiilami Nuummilu. Ajoraluartumik taakku ingerlalluanngillat, perorsaanerup tungaatigut. Isumassuineq pingaaqaaq. Nunaqarfinni atuarfiit marluk ullumikkut 10.klassimi naggataarutaasumik misilitsitsisarput. Aappaata (Kulusuk) ajunngilluinnarrtumik ingerlappaa, pitsaasunillu ilinniartitsisoqarlutik. Aappaali (Arsuk) ingerlanerlunneruvoq. Arsuk ikittuinnarnik naggataartunik atuartoqartarpoq, nalinginnaasumik ukiumut ataaseq marlulluunniit. Kapisillit maannakkut marluinnarnik atuartoqarpoq. Atuarfik matuneqaraluarsimavoq, taava nunaqarfik 6-inik nutaanik atuartortaarpoq, tamatumalu kinguneraa nunaqarfimmiut atuarfimmik ammaqquseqinnerat. Siornatigut angajoqqaat angerlarsimaffimmi atuartitsisaraluarput atuartitsineq soqutigineqarluartoq angajoqqaat sillimmatitigut sakkortuujunngillat. Angajoqqaat katersorniarneqarput atortussaannillu tunillugit siunnersorlugillu, ajoraluartumilli iluaqutaarpianngilaq. Atuartunut naammaginanngilaq. Ittoqqortoormiit illoqarfiuvoq atuarfia ikittuinnarnik atuartulik. Immaqa illoqarfik nunaqarfittut inissinneqassaaq, taamaalilluni atuartut illoqarfiup atuarfianukartinneqarsinnaammata, taavalu ukiut atuarfiusut marluk kingulliit elevhjemmimiitinneqarsinnaapput, neriuutigalugu fagit tungaasigut inuttullu qaffatsissallugit. Kujalleq Ataatsimuulernerup kingorna atuarfeqarfiup aqunneqarnera pillugu malittarisassaliortoqarpoq. Ullumikkulli innuttaasunit naqitsineq allanngorsimavoq ataatsimiititaliallu susassaqartut piumasaqarfigisimavaat, misissuissasut periarfisaqarnersoq nunaqarfiit aalajangersimasut atuarfiisa matuneqarnissaannut. Maannakkut atuartut amerlanngillat, nassaarsiullaqqittuusariaqarporlu atorsinnaasumik atuartunik atuartitsissagaanni. Tamatumunnga atatillugu eqqarsaatigisariaqarpoq kommunip qularnaassagaa, qanoq atuartut ukiukittut naammaginartumik atuartinneqassanersut illoqarfinnut annernut nuukkunik? Taamaattumik maanna oqaloqatigineqarput innuttaasut, atuarfiit aamma angajoqqaat, susassaqarfimmi aalajangiisoqannginnerani. Tamanna ingerlavoq. Maannakkut kommuni aningaasat tungaasisut naqinneqarpoq, naluneqanngilarlu akeqassasoq angajoqqaarsiassanik pissarsiornissaq atuartunut ukiukittunut, taakkumi pisariaqartippaat immikkut isumassugaanissaq asanninnerlu. Maannakkut kommunip nunaqarfimmi atuarfik Qassimiuni matoreerpaat. Kostskolit eqqarsaatigissagaanni, kommunip innuttai ikippallaarput kostskoleqarnissamut, elevhjemmit saniatigut ingerlanneqassapput. Taamaattumik elevhjemmit qinerneqarput. Atuartut qassinik ukioqassanersut illoqarfilialernerminni apeqqutaavoq sumiiffinni qanoq ilinniartitsisoqarnikkut inissisimasoqarnersoq. Assersuutigalugu sumiiffimmi pitsaasunik ilinniartitsisoqarpat, atuartut 16

17 sivisunerulaamik nunaqarfiup atuarfianiitsinneqarsinnaapput. Ilinniartitsisut ikippata qinerneqartarpoq atuartut aallajaarnerussasut. Maannakkut sisamanik elevhjemmeqarpoq, tassalu aaqqiinerup qanganitsap sinnera. Maannakkut eqqarsaatigineqarpoq sisamat pisariaqarnersut. Narsami ilimagineqareerpoq, angajoqqaat qanorluunniit pisoqaraluarpat meeqqatik Qaqortumut aallartinnavianngikkaat. Taamaattumik maannakkut angajoqqaat oqaloqatigineqarput, atorfissaqartitsineq tassaniittoq, tassami angingaasat atorfissaqartinneqarmata. Nalinginnaasumik aningaasanik sipaarnissaq eqqarsaatigineqarpoq aamma atuarfiup aaqqissorneqarnerata allanngornissaa. Maanna ilinniartitsisut angalasunut aaqqiineq inissippoq, tassaniipput ilinniartitsisut sisamat nunaqarfinnut angalasartut. Nalunaarusiornissaq ukiortaap kingorna ilimagineqarpoq angalasunik ilinniartitsisoqarneq pillugu, inernerullu sunniuteqarnera pillugu. Inerisaavimmut misissoqquneqarpoq atuartitsissutinik ineriartortitsisoqarsinnaanersoq, atuartitsinermut pioreersumut ikiuuttaasinnaasunik. Ukiaq 2010/upernaaq 2013 piffissamut pilersaarutitut piviusorpalaarpoq, atuarfiup aaqqiivigineqarnissaanut nutaamut. Assersuutigalugu annerni atuartut tamarmik katersorneqarsinnaapput. Atuarfinni siulersuisut atuarfinnilu aqutsisut naapissimapput, takorusullugu sapinngisatik ataatsimoortinneqarsinnaanersut, atuarfiit ingerlalluarnerulersinniarlugit. Atuarfinnilu siulersuisut netværkiliorsinnaapput, taamaalillutik allat nalunngisaat misilittagaallu atorsinnaalerlugit. Atuartut avinngarusimasunut aallartinneqartut inuit allat akornaniinneq ilinniariartorlugu inuttut inooqataanissaminnut pikkorinnerupput atuarfimmili fagit tungaasisut qimataasimapput. Skolehjemmit atuarfiullu aaqqissuussaanera pillugu sammisaqartunit oqaaserisat: Atuarfiit ataasiakkaat ilimanarpoq ilinniartitsisunik sillimmateqarluartunik sulisoqarnissamik pisariaqartitsitsilluinnartut. Qanoq pisoqassava ilinniartitsisut taakku utoqqalinersiuteqalerpata, allatulluunniit atuarfimmiikkunnaarpata? Atuarfik inunnik taakkuninnga pinngitsuuisinnaanngimmat, kommunip paasiniartariaqarpaa tamanna qanoq qaangerneqassanersoq. Atuarfik ingerlanngippat, qanoq ililluni atuartitsineq qaffassarneqarneqarsinnaava? Nakkutilliisut /angajoqqaarsiassat elevhjemminut taakkununnga ujarneqartarpat? Nuuk Tasiilarlu kostskoleqarnissamik pileriginniffiupput. Atuartut killiffiat qaffassarniarlugu annertunerusumik atuartitsineq ingerlanneqarpoq/ imaluunniit nunaqarfimmiut klassiliuunneqassasut qinerneqarsinnaavoq kisianni tamanna pitsaanngitsunik misigisaqarfiusarpoq, atuartummi imikkoortinneqartutut misigisarmata. Kostskoli perorsaaneq eqqarsaatigalugu piukkunnarnersaasorineqarpoq. Maannamut suli atuutilersimanngilaq, aserfallatsaaliuineq sanaartornerlu kommunip isumagisassarigai. Ajornannginneruvorli atuarfeqarnermi aningaasaqarniarnerup aqunnissaa. Maanna kommunimut ajornanngeqaaq, tassami kommuni nammineq akiliissanngimmat. Atuarfik illutaatigut allanngortariaannaq pilersinneqarsinnaavoq, illumik titartaasup suliassani eqaatsumik eqqarsaatigilluakkamillu suliarisimappagu, tamannalu aamma atuuppoq skolehjemmimut allilerneqarluarsinnaasumut, allanngortinneqarsinnaasumut imaluunniit ingutserneqarsinnaasumut. Perorsaanerup tungaatigut orniginarpoq atuartut arlallit ataatsimut katersornissaat. Skolehjemmit oqallisigineqartariaqarput periarfissaqartilerlugulu sammisaqarfiusumi iliuuseqarnissaq angajoqqaallu oqallinnermi tassani ilaatinneqartariaqarput piaartumik. Qanga atuartumut eqqartuussivitsigut isumannaassuseq pillugu, atuartoq angerlartinneqarsinnaasarpoq, kukkusumik ilioruni sunaluunniit pissutigigaluarlugu. Eqqarsaatersuutit suut tunuliaqutaappat Qeqqata Kommuniata skolehjemminik pilersitsiniarneranut perorsaaneq eqqarsaatigalugu aammalu fagit eqqarsaatigalugit? Eqqarsaatigineqarpoq avatangiisit ajunnginnersut. Aammattaaq angajoqqaat tunngavilersuutaat mittarfitoqqamut atuartuutitik ingerlatikkusunnerpaat, illorsuarnut parnaarussivittut atussallugit eqqarsaatigineqarnikuusunut. 17

18 Ummannap skolehjemmiani takorluugaavoq atuartut kommunip kujataatungaaneersut Ummannami katersussallugit. Taamaalilluni pilersaarutigineqanngilaq kommunimi nunaqarfinni atuartut tamarmik katersorneqarnissaat. Ullumikkut atuartut 20-upput. Namminersorlutik Oqartussat aserfallattaaliuinermik aallarniisinnaanngillat, kommunip nalunaarutigeriinngippagu atuartut qassiunersut. Naggataarutaasumik oqaaserisat skolehjemmit pillugit oqallinnermi: Kommunip aningaasaqarniarneranut aamma ilaapput inutsigut sillimmatit akissaajaatillu kollegiani atuartunit misissuinerit takutissimavaat taakkununnga kollegiamiinneq qanoq sunniuteqartarnersoq. Meeqqat skolehjemmimiittut apersorneqarnerisa takutippaat makku pingaartuusut; isumassuineq, asanninneq, qanilaarneq aammalu inersimasunut atassuteqarneq. Skolehjemmini atuartut amerlasuut taamaatiinnartarput, tamanna angerlarsernermik pissuteqarsimavoq tamannalu ulluinnarni kipungasoqarneranut takussutissaavoq. Taamaattumik isumassuinissamut malittarisassat ungalullu ersarissut ujartorneqarput. Børnehjemminut assersuunneqarsinnaapput, taakku ersarissumik makku ingerlatsinerminni sammisarpaat; perorsaaneq, sulisut sorliunersut aamma isumassuineq, taakkulu tunngaviusumik meeqqanut najugalinnut tunniuttussaavaat. Skolehjemmip taarsertussaavai ataata, anaana, qatanngutit, taamaattumillu perorsaanermut isumassuinermullu tunngasut tapersersornissaat pingaarluinnarput, soorlu børnehjemmimi tamaattoqartartoq. 3. Siunnersuut piffissamut aamma periaasissamut pilersaarummut, nalinginnaasumik aqutsinermi inatsit pillugu, ilanngussartalik aamma pitsaassusimut nalunaarusiamik ilalik. Frantz Tremel, avataanit siunnersorti. Aalajangiinneq: Piffissamut periusissanullu pilersaarut nalinginnaasumik aqutsinermi maleruagassat pillugit, ilanngussartalik aamma pitsaassuseq pillugu nalunaarutitalik akuerineqarpoq. Oqaatigiumasat toqqaannartumik uunga nassiunneqarsinnaapput Kommunit atuarfeqarnerisa aqunneqarneri pillugit malittarisassat eqqartorneri Aallaqqaasiutigalugu taaneqarpoq, kommunip atuarfeqarnerata aqunnera pillugu malittarisassanut siunnersuut, suliarineqarsimasoq uku tunngavigalugit; 39 stk. 4 Inatsisartut Peqqusasutaanni nr maj 2002-meersoq atuarfeqarneq pillugu, taannalu atuutilerpoq 1.august Siunnersuummut ilaavortaaq malittarisassamut ilanngussap imassaanut siunnersuut, una tunngavigalugu, peqqussut atuarfeqarneq pillugu 39, stk 3. Ilanngussaq taanna sivikitsumik nassuiarneqarpoq. Erseqqissarneqarpoq kommunalbestyrelsip atuarfiit siulersuisui nalunaaruteqareerpata suliarissagaat kommunip atuarfeqarnerata aqunneqarnera pillugu malittarisassat. Atuarfeqarneq pillugu peqqussutip aalajangersagai kommunit atuarfeqarnerisa aqunneqarneri pillugit, amerlanertigut ungalutut aalajangersagaapput. Ungalut immersornissaasa piviusunngortinnissaat pissaaq kommunip atuarfeqarneranut malittarisassat aqqutigalugit. Atuarfinni siulersuisut tusarniaaffigineqassapput (tusarniaaneq pisussaatitaaffik) malittarisassallu oqaaseqaateqarfigalugit, kommunalbestyrelsip akuerinnginnerani. Malittarisassat allanngortinneqassappata atuarfinni siulersuisut oqaaseqaateqassapput allannguinerup akuerineqannginnerani. Aqutsinermi malittarisassat allannguutissaat atuarfimmut ataatsimut kommunilluunniit atuarfiinut ikittunut tunngappata, naammappoq eqqartorneqartut kisimik tusarniaaffigineqarnissaat. Oqaatigineqarpoq atuarfinni siulersuisut pisunut attuumasutteqartut oqaaseqaateqarnissaminnut naammattumik periarfissaqassasut, tassalu siunnersuummut saqqummiussamut: kommunip atuarfeqarnerata aqunnera pillugu malittarisassat pillugit aammalu allannguutit pillugit. 18

19 Malittarisassani allannguisoqarsinnaavoq, pisariaqarsorineqaraangat. Kommunalbestyrelsi aalajangiisinnaatitaavoq allannguisoqarnissamut. Erseqqissaatigineqarpoq atuarfinni siulersuisut suliassaat allanngungaatsiarsimasut 1997-imi peqqussummut naleqqiullugu imi peqqussut malillugu atuarfinni siulersuisut suliassaraat atuarfimmi sulinermi periaasissat ilaatigut aalajangissallugit. Maanna inatsisit malillugit suliassat tigussaasunngorsimapput; taamaalilluni atuarfinni siulersuisut kommunit siunertaasa ungaluliussaasalu iluini suliarisussaavaat- atuarfimmi atuartitsinermi sulianilu allani siunertat aalajangernissaat. Tamatuma saniatigut maanna atuarfiup siulersuisuisa akuerisussaavaat atuarfiup pilersaarutai, ukiuni atuarfiusuni atuartitsinermut tunngasut tamaasa, sammisani assigiinngitsuni. Tamanna ilallugu tikkuarneqarpoq peqqussutip 42, stk. 3-ata eqqartornera, tamaat pillugu eqqartuinerunngimmat. 39 stk.1 aamma stk. 2-mi takuneqarsinnaavoq, malittarisassat ilaatigut imarissagaat aalajangersakkat sorpiaaneri nassuiarluakkat, tassungalu tunngatillugu naqissuserneqarpoq kommuni aqutsinermi malittarisassap minnerpaamik ilagissagai, qulaani eqqartoriikkat. Oqaatigineqarportaaq aalajangersakkat sorpiaaneri nassuiakkat tamarmik eqqartorneqanngimmata. Atuarfiup siulersuisuisa ilaasortassaasa eqqartornerani malugeqquneqarpoq siunnersuutip 5, stk 2.a. Aalajangersakkap naqqissuserpaa, atuarfimmi atuartitsisut angajoqqaat sinniisaattut qinerneqarsinnaanngitsut. Imaappoq atuarfimmi sulisut allat qinerneqarsinnaasut, assersuutigalugu pedelli imaluunniit allaffimmiu. Siornatigut aalajangersakkat malillugit atuarfimmi sulisut angajoqqaat sinniisaattut qinerneqarsinnaanngillat. Oqaatigineqarpoq minnerpaaffissaq qaangerlugu ilanngussisoqarsimasoq, malittarisassamut ilanngutissallugit piukkunnartunut. Amerlajaartutigut tamatuma saniatigut aalajangersakkat ilanngunneqarsimapput, peqqussummi oqaasiliornerit ilaarlugit, aammalu aalajangersakkat imarisai allanngortinneqarsinnaanngikkaangata. Taamaalilluni peqqussutip oqaasertai aallavigineqarsinnaapput makku suliassaasa pinerini; atuarfiup siulersuisui, atuarfiup aqutsisua, pædagogisk rådi, aammalu elevrådip suliassai; taamaalillutik susassaqartut kommunip aqutsinermut malittarisassai takuinnarlugit paasisinnaavaat, atuarfimmi tassani suut atuunnersut. Suli kommunalbestyrelsi aalajangiisinnaavoq susassaqartunut assigiinngitsunut tunngasunik, aammalu suliassanik tunniusisinnaalluni (avataanut suliassamik tunniussineq). Kisianni erseqqissarneqarpoq suliassanik tunniussisinnaaneq kommunip nakkutiginninnissaanut atanngitsoq, pisinnaatitaaffittaaq akuersissutinut aamma sulisitsisutut pisinnaatitaaffinnut tunngasut. Aalajangikkat tamakku suliassanillu tunniussinerit (avammut) il.il. malittarisassani allassimassapput, malittarisassalluunniit ilanngussartaani. Erseqissarneqarportaaq Inatsisartut peqqussutaanni erseqqissarneqarsimasoq nakkutilliinissamik pisussaaffik allanut suliassanngortinneqarsinnaanngitsoq, siornatigut taamaattoqarsinnaasimagaluartoq. Tamatumunngali ajornartitaanngilaq kommunalbestyrelsip kikkut kikkunnut oqartussaanersut eqqarsaatigalugit, atuarfiup aqutsisua sulisitsisutut suliassamik tunisinnaammassuk (akunnermi suliassanik tunisineq). Akunnermi suliassanik tunisisarnerup annertussusaa killingilu, tamatuma ataani kommunalbestyrelsip ataatsimiitsitaliaannut aamma ingerlatsivinnut, takuneqarsinnaapput inatsisartut inatsisaanni kommunalbestyrelsit aamma nunaqarfinni aqutsisut il.il. pillugit, suliassanilli tunisinerup kommunalbestyrelsip nakkutilliinissamut pisussaaffianik atorunnaarsitsinngilaq. Malittarisassamut ilanngullugu, ilanngutat tulleriiaarneqarput. Peqqussummi takuneqarsinnaavoq, kommunalbestyrelsip malittarisassanut ilanngussani, kommunalbestyrelsip aalajangigai, makku pillugit ilanngunneqassasut: atuarfeqarfiup aaqqissuunnera il.il. peqqussutip 38, stk. 2, nr.3-6-a malillugu. Taannalu pisussaaffiuvortaaq ungaqqunneqarsinnaanngitsoq. Ilanngussap siunertarineruaa, atuarfiup atuisuinut paasissutissaalluni. Ilanngussaq aalajangersimasumik isikkoqartariaqanngilaq, ilanngussarlu allanngortissagaanni aalajangersimasunik suleriaaseqartariaqanngilaq, eqqaassanngikkaanni atuarfeqarnerup aaqqissuussaanerata allanngortinnera, tassanimi atuarfinni siulersuisut oqaaseqaateqarnissaminnut periarfissinneqassammata, allannguut pilersinnagu. Tassalu tusarniaanissaq ungaqqunneqarsinnaanngitsoq. Kommunip atuarfiit aqunneqarnissaannut malittarisassanut aalajangigai, kommunini atuarfinnut tamanut assigiimmik atuutinngippata, malittarisassami allassimassaaq. Tamanna atuuttarpoq soorlu atuarfiit siulersuisuini ilaasortat amerlassusissaat pillugu. 19

20 Siunertalerluni ungalulersuillunilu aqutsinerup siunertaraa, inatsisartut kommunalbestyrelsillu tungaatigut kisimik atuarfiup siunertai ungaluilu aalajangiiffigisinnaammatigit, taavalu atuarfinni siulersuisut ataasiakkaat annertuumik periarfissaqarpoq siunertat ungalullu immersussallugit. Angajoqqaat sunniutaat qularnaarneqartarpoq atuarfiup siulersuisuisa inuttalersorneratigut, suliakkersorneratigullu, tamatuma ataani angajoqqaat atuarfiit siulersuisuini sunniutaat qularnaarneqarpoq amerlanerullutik ilaasortaqartitsineratigut aamma atuarfiit siulersuisuisa siulittaasuat angajoqqaat sinniisorissammassuk. Atuarfiup aqutsisuata inissisimanera inatsisitigut erseqqissarneqarpoq. Atuarfiup ingerlatsinikkut perorsaanikkullu aqunnerata akisussaaffiginerata saniatigut tigussaasunillu atuartut pillugit aalajangiisinnaatitaanerata saniatigut, akisussaaffik erseqqissarneqarsimavoq atuartitsinerup pilersaarusiornissaa aaqqissornissaalu pillugit. Atuarfimmi aqutsisup qularnaartussaava atuartunut tamanut atuartitsineq pilersaarusiorneqassasoq aaqqissuunneqarlunilu, atuarfeqarnerup siunertai tunaartaralugit, makkulu aamma eqqarsaatigalugit; Alloriarfiit ataasiakkaat siunertaasa, fagillu siunertaasa ilikkagassatut anguniagassat ataqatigissagaat, tamatumalu ataani atuartitsitsinerup atuartunut tamanut unamminartoqarnissaa. Tamatuma eqqartornerani tikkuarneqarpoq peqqussutip 17-ia aamma 18-ia, taakku ataqatigiittutut isigineqassammata. Aammalu erseqissarneqarpoq atuarfiup aqutsisua ulluinnarni atuarfimmi sulinermik nakkutilliisuussasoq, tamatuma ataani atuartitsineq immikkut nakkutigissallugu. Kapitali 4-mi eqqartorneqarput atuarfiit siulersuisuinut avammut suliassanik tunniussineq. Tunniussinerit eqqarsaatigilluartariaqarput, eqqartukkallu ilaanni erseqqissarneqassaaq, ungalut suut iluanni kommunalbestyrelsi suliassamik tunisisimanersoq, taamaalilluni kommunalbestyrelsip aqussinnaassammagit assersuutigalugu aningaasartuutit tamarmiusut. Tunniussinerup ungalui takuneqarsinnaapput peqqussutsip 38-ani stk. 2 aamma 3-mi. Atuarfeqarnerup aaqqissugaanera kommunimut tamarmut atuuppoq, taamaattumik immikkut eqqumaffigisariaqarpoq. Kommunimut tamarmut atuunnera pillugu, tassunga tunngasut atuarfiit siulersuisuinut ataasiakkaanut suliassat tunniukkuminaapput, atuarfinnili siulersuisut ataasiakkaat tusarniaaffigineqarsinnaapput, namminneq atuarfitsik pineqarpat. Kapitali 5-imi aalajangersakkat eqqaaneqarput chefit annerit pillugit, taakku atuarfeqarnermut pisussaatitaapput akisussaatitaallutillu, kommunip aalajangersagai tunngavigalugit atuarfiit taakku atulernissaannut, tamatuma ataani atorfimmut nassuiaatit aamma sorpiaat sammineqassanersut. Tassani eqqarsaatigineqarput direktørit, ingerlatsivinni chefit, atuarfinni chefit il.il. Siunnersuummi assersuuteqarpoq skolechefimut atorfimmut tunngasunik. Eqqaaneqarpoq immaqa kapitaliliortoqarsinnaagaluartoq assigisaanik, angajoqqaanut nalinginnaasumik ilimageriikkat pillugit, sulerinissaassalu nassuiarneqarnerinik imalimmik. 4. Atatsimiinnerup eqikkarlugu eqqaanera Naggataasumik ataatsimeeqataasunit paasiniaallunilu oqaaseqaatit. Pikkorissarnerit pillugit erseqqissagassat: Kommunit qanorpiaq ilillutik pikkorisarnissanut pisariaqartitat nalunaarutiginissaannut siunnersuutinik ujarlertoqarpoq, qanorlu pikkorissarnissanut programmi aalajangerneqassanersoq. Atuarfiit ataasiakkaat ineriartornissamut pilersaaruteqarput, ukiumit ukiumut allanngorartut. Tassani tikkuarneqarput atuarfiit aallukkusutaat suunersut. Taamaattumik Inerisaaviup paaserusuppai atuarfiit suut aallukkusunneraat. Pisariaqartitat qulaajarnissaannut ilinniartitsisut ataatsimoorfii aqqutigalugit piukkunnarpoq. IMAK-llu aamma aperineqarsinnaavoq, ilinniartitsisut pisariaqartitaat nalunngeqimmatigit ilinniaqqinnissamut atuaqqinnissamullu. Ataatsimiititaliat ilaatinneqartariaqarput pikkorissarnissat aalajangerneqarnerini. Sinneruttut gruppianut tunngasut: Isumassasilluarnerua inuit marluk atorfinitsissallugit soorlu periaaseqarnissamut pilersaarusiornermi eqqaaneqartoq? Skolehjemmit pillugit nassuiaanermi ilannguttariaqarpoq, kommunit qanoq piumasaqarnersut siunissami atuarfeqarfiup ilusilersorneranut. Ataatsimut allanneqassapput kommuninullu nassiunneqarlutik, imaassinnavorlu itisiliilluni apeqqutit ilanngunneqartut. 20