ôâطشëش د ش قدëé µش ëسà دàë ضس fiطà ëà apple ششمà appleéâêîâطش µµ êëâ apple ش ëش fi êêëسق ش âطدëë اéشêëââطâ- طش â, ô ش µµش fi àêëشëâëâ ô éطسس ë ط ë îéfiàش س éapple appleشëéâapple ش ëâ éapple fi âشàââطشâ appleâ- µé ققشê à ëس êappleâ شfiëسë ëس appleéâêîâطش apple êس ش àص ééà à ëسà à appleëضس apple é ق ê à ë ëسà appleéمشقس apple شش سطش ق ê âapplefi ëس طëêس ëس appleâشfiëسë ëس apple êس. ëسà éµ ê ë apple éشµé زâàë ش appleâطشëش د appleâ à appleëêêâàë ش êëش éapple د îمé, طط ش êëسà طط, ش êëâî âà êëسà àà قêس ëس appleéâêîâطش apple êس ش êëسà àëشق ëمappleشêس à apple é- شمà ê ëà ëسà سطش, fiapple µ à êس ëس appleéâêîâطش apple êس, دطش- ë ش apple شâ àëéش à طëش appleéâµé قق ë, appleéâµé قق ë µش apple شش applefi قس appleéâàâقشâî âشààش ââش âàâقش apple éش ططâàë, âطâق é appleéâêîâطش دàëé. appleéâêîâطش µµ éشâ apple é µâàë شêfiëسë êëسà apple êس ë ط ë îéfiàش êëسà éapple àêس éîشê à à appleëêê ë ش دà àش زدéâà µش صدق ë êî ëش ق ëسà appleéمشقس apple شش سطش. â 2006 س éapple appleشëéâapple êîâطâق àس ق ëâ صدق appleâë ط êق ëش fiëسë ش êfiëسë êëسà éapple apple êس ش êë apple ش ëش êêëق ë ش ëâ 2007 ëâ éapple fi âشàââطشâ ê applefiز ê ëâ µش ëâ شâ صدق appleâµé ققشê à ëس êappleâ شfiëسë ëس appleéâêîâطش apple êس ش àص ééà à ë é ëس قدطس à appleâêëسéضâà apple éشêêfië éâ fiطâ ëâ ëappleâ appleéâêîâطش apple êس appleâ. ش âطدëë اéشêëââطâ- طش â à ش قâطâ ôéâêîâطش µµ ô.. 40
ôâطشëش د ش قدëé µش ëسà دàë ضس fiطà ëà apple ششمà appleéâêîâطش µµ êëâ apple ش ëش fi êêëسق apple éîâà ش à à appleëضâà apple é ق ê ش ë ëسà appleéمشقس apple شش سطش ق ê âapplefi ëس طëêس ëس appleâشfiëسë ëس apple êس. êقق ëâî ê appleéâµé ق- ق ë appleéâêîâطش µµ appleâë ط دà à applefi ëâ 16 ë µش ëسà appleطé- êس ëà êëfiîà ëس شêê fià appleâ à زدéâàë ش êëâ apple ش ëش fi êêëسق ëà îéمà ق طمà (European Commission. Indicators and Benchmarks, 2008). éapple appleشëéâapple appleâêëسé ش fiëش س طëêس ëس appleéâêîâطش apple - êس ش س à ëfiëسë appleéfiê êس ê ëà appleâë طâà ëسà appleشâ êسق àëش êà شêزâé ëà apple ش ëش مà êêëسق ëà µش ëسà appleطéêس ëà êëfiîà ëس شêê fià. fiéâ early childhood services (appleسé ê appleâ apple éدîâàë ش êëسà appleéمشقس apple ش- ش سطش ) à زدé ë ش ê fiطâ ëâ appleêسقâ ص êقâ appleâ apple éدîâà à - appleëضس, زéâàë ش apple êس êë apple شش appleâ éê âàë ش ê سطش قش éfië éس applefi ë appleâ apple شë ë ش µش ëسà µµé ز ëâ êëسà appleâîé ëش apple êس, à ض éëسë applefi ëâà ëappleâ ëâ شéق ëâ, ëش مé apple é قâà ëâ appleéfiµé قق (Bennett, 2008). سق àëش د ش زâéâappleâشê ش apple é ëسéâàë ش êëش ش زâé îمé êî ëش ق ëâ ê âapplefi apple éâî appleéâêîâطش apple êس. â apple éش îfiق àâ ëâ ëâ fiéâ à apple éشâé ë ش قfiàâ êëسà apple éâî apple êس ش زéâàë appleéâ ë قش é apple شش, طط êàد ë ش ق صدق ë, fiapple µâà appleâêëéشضس, apple - êîfiطسêس µà ش مà, شêfiëسë شéشمà, à appleëضس ëâ apple ششâ, apple شش زëمî ش, µâé éµ ê, µ, âشààش êز ط ش, êââ êëسà ëappleش apple êس (Bennett, 2008). à صدق êëâ âappleââ à ë ش شش ë éس دقز êس applefi ëش éapple د îمé à ش س à ëسêس êà شéشمà êëسà apple êس, appleâ êسق à ش êëfiî êس êë apple شش appleâ éê âàë ش ê ààâ µش êîâطش appleâëî. à ق µ طâ appleâêâêëfi ëمà ëà apple ششمà appleéâدéî ë ش applefi قس appleéâàâقشâî apple éش ططâàë à ش apple شش ططfiµطêê. قزà ق appleéfiêز ë دé à µش ëسà à appleëضس ëâ apple ششâ êëش à appleëêêfiق à îمé apple éشêêfië é applefi ش fiêش ëâققéش apple شش ë applefi appleدàë ëمà à قappleâéâà à à appleëضâà êëâ قدµشêëâ صقfi ëش µàêëش د ش âشààش âêà شêصسق ëش د ëâ ضشfiëسë ض شë ëâ fiëش à ش ë ص شقدà ê ش é شààâ, fiapple زëمî ش, ش ëéâز ش دà زëîfi ê é صêق - ë âش âµ à ش fi apple éش ططâà (Grantham-McGregor et al, 2007). apple ش س µà- êëش ش âشààش âêà شêصسق ëش à appleëضس ê ë ëسà سطش appleسé âà ëس ق ططâàëش êîâطش appleâêس ش µ àش ëس ëà àصéمappleà, âش é àسëد appleâ- êëسéâà fiëش س ëà apple ششمà قappleâé à طëشص, à طëشص ش ëâ apple éش- ططâà êëâ âappleââ âà ش appleâ ëâà ëش appleéمë ëâ قapple شé. appleشâ appleشëîس- قدà apple ش ëش êêëق ë ططش éµâà سطد appleéâêâ µش fiطâ ëâ ق صسëد, âش âappleââش à شمàâà à طâµ appleéâêâ êëâ âش âµ à ش fi ëâ 41
Eappleشص مéسêس E apple ش ëش مà œ ق ëà apple éش ططâà. apple ش ëش êêëق ë ص appleéدapple ش à ش شمàâà fiëش ق appleâëî à à ش âéشêëش ش àدà ق صسë à µ ë ط apple ش ëâ êîâط â, apple ش à à ش ش àfi à ق ص ش. ëسà ë صàêس ë îé ش âàë ش appleâطشëش د appleâ appleéâë àâà دطش ëâ ëéfiappleâ ق صسêس, à طâµ ق ëش à µ ëâ ص - àfi, دëêش مêë à appleéâصâà ëسà شêfiëسë êëسà apple êس applefi ëسà appleéâêîâطش سطش. ش ë س appleéâêîâطش apple êس à ش êسق àëش ; apple êس à ش قش à قش êà éµ ëش ش ش ê ë ëسà âappleâ س ق صسêس êë appleéمë êë ش appleسé ش ëس ق صسêس êë applefiق à (Carneiro & Heckman. 2003). ش apple é ق ê ش êë appleéمë êë ش à ش êسق àëش د, شfiëش âش طط ش êëس ق صسêس appleâ قappleâé à apple é ëسéسصâà éµfië é à ش appleشâ ê âطâ à àëشق ëappleشêëâà appleâë ط êق ëش. apple دîâà ëâàê ش appleéfiêز ë دé à ش زâé ëش د ش àfiëسë âقâàë ش ش à appleëêêâàë ش êë ش زâé ëش êë ش ëâ طâ ëس (Shonkoff & Phillips, 2000). ëêش à ش fiطâش à µàéâà fiëش appleâëد à à ش éµ µش à ق ص ش appleâشâ, âش appleشâ apple é µµش د apple éââش êà- دâàë ش ق ë appleéمë îéfiàش ëس ق. à ش î é ëسéشêëش fi fiëش س appleéâêîâطش- سطش à ش س قfiàس êëشµق êëâà طâ ëس, appleâ â àصéappleâ قappleâé à ضê ش ëâ ëس ز ëâ. êâ àéë é ë apple ش ëش êêëق ë appleâêëسéâàë ش applefi سقfiêش apple àê ش, ëfiêâ سطfië éس appleâë ط êق ëش fiëسë apple é ëسé ë ش. appleëâق é à طê ش applefi شش â ë ش àâà fiëش ë îéق ë appleâ apple àâàë ش êëش قش éد سطش à ش apple éشêêfië éâ àë appleââëش appleئ fiëش à apple àâàë à ê ق µ طë é, شfiëش âش ضشfiëسë ش ش àfiëسë âش âappleâ ë ëمàë ش êëâ appleéمëâ êë شâ ëâ طâ ëس appleسé âà ëسà apple é µµش fiëسë ش ëâ apple- apple â ق صسêس êë applefiق à êë ش (Cuhna et al, 2005. Cunha & Heckman 2006. European Commission, 2006. Carneiro & Heckman 2003). â project ëâ, Starting Strong (OECD, 2006) àدطê ëسà âشààش ش apple ش - ëش àë appleââëش fiëسë ëà apple é ق ê à êëسà appleéâêîâطش apple êس, êش- fiق àâ êëس ق طدëس Perry Preschool Study, ش àد شض ë ق éâîéfiàش âزدطس applefi ëسà appleدàêس êëسà appleéâêîâطش سطش, ëfiêâ µش ëâ ëâقâ fiêâ ش µش ëسà âشàà. éapple د دé à êàدâà ëسà apple é âطâصسêس appleéâêîâطش â appleéâµé ق- ق ëâ, قدê applefi appleâش شط ططسط appleشé ê à ش î éشêëà é êëسéشâëëà, ق ëسà applefi ëسêس µطêêش مà, ق صسق ëش مà, âشààش مà ش êà شêصسق ëش مà ضشâëëà, طط ش ëسà ط زêش ë êë êس, µµé ز êëâ سقâëش fi êîâ- 42
ôâطشëش د ش قدëé µش ëسà دàë ضس fiطà ëà apple ششمà appleéâêîâطش µµ êëâ apple ش ëش fi êêëسق ط â, ش àfiëسë ëâéصقشêس (McClelland et al, 2006). appleشë µق ë apple ششمà ë êê éà ëمà ز à ë ش fiëش à ش î قسط µش ë apple شش à appleâ à apple é âطâصسê à appleéâµé قق ë appleéâêîâطش µµ. appleâë طدêق ë ëس PISA 2003 د شض à êë à êîدêس ق ë ض apple é âطâصسêس appleéâêîâطش apple - êس ش ش àfiëسë à µàêس (Schofield, 2006). ش Spies, Buckel & Wagner (2003) appleâêëسéâà fiëش س apple é âطâصسêس ëâ appleéâµé قق ëâ ëâ àسappleش µµ â êëس éق à âêش êëش ضسê ëسà appleشص àfiëسë ëà ططfiµطêêà apple ششمà à apple é âطâصâà ë éâ صقش apple êس. appleâë طدêق ë appleêس applefi ëâ PIRLS 2006, د شض à êë à êêîدëشêس ق ë ض ش é ش îéfiàâ apple é âطâصس- êس appleéâêîâطش مà appleéâµé قق ëà ش appleشë µق ëà ëâ apple ششâ, fiapple س à µà- êëش ش àfiëسë. éapple appleé µق ëش fiëسë ôâططد éapple د îمé دîâà à appleëض ش appleâطشëش د appleâ êëâî âà êëسà à- à قêس ëس appleéâêîâطش apple êس ش êëسà àëشق ëمappleشêس à apple é شمà ê ëà ëسà سطش, دà appleâë ط êق ëش fi ëéfiappleâ µش apple é شëدé ق صسêس, à appleë- ضس ضشâëëà, ق êس ëس êîâطش ش ééâ ش شêfiëسë êëسà apple êس. apple éâê ق طدëس appleشî شé قش شطشâµé زش à ê fiappleسêس ش êµ éشëش ص م- éسêس شقدàà appleâ appleéâدéîâàë ش é applefi à زâéد ëس éapple appleشëéâapple. قزà ق ëد ëش appleسµد âش appleâطشëش د appleâ à appleëêêâàë ش êëش éapple - د îمé appleéâ ëà ëسà ë صàêس à ش: 1. appleدàêس êëسà appleéمشقس apple شش سطش ش µ à êس ëس appleéâêîâطش apple êس îâàë âقدàâ ë é àسëش appleâë طدêق ë appleâ س à زدéصس à µش ëس êسق àëش âش âàâقش àë applefiâêس ë ëس appleدàêس ش ë ق éâappleéfiص - êق appleâë طدêق ë appleâ apple é ëسéâàë ش êëس ëà àصéمappleà, ëâ éapple fi قâطشâ êëس و é طمàس ëâ 2002 appleâز êشê ëس µ à êس ëس appleéâêîâطش apple êس. شش fië é â êëfiîâ appleâ ëدصس ë à µش ëâ 2010 ëâ 90% ëà apple ش- شمà applefi ë êê éà د دضش ëمà à apple é âطâصâà appleéâµé قق ë appleéâêîâطش µµ. ش apple éشêêfië é îمé دîâà apple éâêش ê ش appleéfiââ applefi ëâ 2000 د ëâ 2006 ش â قدêâ fiéâ µµé ز 4îéâàà ش à ê زâé appleéâêîâطش زéâ- àë ش apple êس êëش 27 îمé ëس éapple àêس دî ش ضسص applefi 82.5% ê 86.1%. êëfiêâ, ش appleشêëمàâàë ش appleâططد ش زâéâappleâشê ش ق ë ض ëà é ëمà ق طمà. apple éîâà îمé fiapple س طط, ëâ ودطµشâ س ë ط ق 43
Eappleشص مéسêس E apple ش ëش مà œ ق ëà appleâêâêëfi µµé ز apple ششمà100% ش طط fiapple س ôâطà, س éط à ش س شàط à ق µµé زد ë applefi 50% (European Commission. Indicators & benchmarks, 2008). 2. دطش ë ش apple شâ àëéش à طëش appleéâµé قق ë â éapple fi âشàââطشâ ط ق àâàë applefiس ëش êà î âشààش د, appleâطشëش- د, appleâطشëشêقش د ش ë îàâطâµش د طط µد, دî ش ëâàê ش ëسà à µ س à زâش - êëâà ë ëâق ق àد ضشfiëسë µش àد apple µµدطق ë ط ق àâàë éîش apple êس ش appleشقfiéزêس µش à appleëضس ضشâëëà سط appleâشfiëسë ق ê âapplefi ëس ش ëéسêس ش àà قêس ëس ش àfiëسë µش شàâëâق, س âappleâ appleâë ط appleéâ applefiص êس µش ق µ طë éس àë µàشêëش fiëسë, à appleëضس ش apple - êîfiطسêس (European Commission, 2008a). ëfi ëâ ê appleëش fi س ë êس êë à - طëش appleéâµé قق ë ëà apple ش ëش مà êêëسق ëà à ش à appleâ ëêâà âش ق صسëد µàمê ش, ضشfiëسë ش êقapple éشزâéد apple é ëسë µش ëش êàص ëس appleé µق ëش. ش ëسà applefi ëسêس ëمà ëà ضشâëëà ص é ë ش apple é - ëسëâ âش ق صسëد applefi ëسà appleéمشقس apple شش سطش à âطâصâà appleéâêîâطش appleéâ- µé قق ë, à éâà, à êقق ëدîâà âش شâش êëâ êî ش êقfi ëâ appleéâµé قق ëâ, à êëد âàë ش éشëش appleدà àëش êëس ش ëâ ق صسêس, à ëâapple شص éîâà, à êà éµ âàë ش, à ش appleé µق ë âàë ش, à appleشطâà ëش ش زâéد ëâ, à à - سëâà appleطسéâزâé, à îéسêشقâappleâشâà ëسà ë îàâطâµ, à appleâ ëâà ëâ ë- قسêس ش ëâapple appleâصسêس (European Commission, 2008b). ô é ططسط à ë ش دقز êس êëسà à appleëضس ëâ µé قق ëشêقâ (literacy), ëâ éشصقسëشêقâ (numeracy) ش ëâ appleشêëسقâàش â µé قق ëشêقâ (scientific literacy), âش âappleââش ص éâàë ش ش àfiëسë - ط شش êë صàش ôéâµé قق ë appleâمà ëà îéمà(european Commission, 2008a). applefiâêس ëà 15îéâàà ق صسëمà شش ë é êëسà à µàêëش ش àfiëسë دî ش î شéâë éد ش ( applefi 21.3% ëâ 2000 ê 24.1% ëâ 2006) ش appleâë ط appleé µق ëش appleéfi طسêس µش ë éapple êîâط س طط µ ëمà ëà âقدàà. à µàêëش ش àfiëسë ض éë ë ش applefi appleâططâ ش ش زâé ëش â apple é µâàë, fiapple س à µàêëش âطëâé ëس âش âµدà ش, س µطمêê appleâ قشطشدë ش êëâ êappleëش, âش apple ش µµش د appleéâê µµê ش appleâ âطâصâàë ش êëâ êîâط â. طد appleé ëش د µش ëس طëêس ë ëس ë - êë êس apple éشط ق àâà appleâطشëش د µش ëâ µé قق ëشêقfi ëس âش âµدà ش, appleâêëéش- ضس applefi ëسà appleéâêîâطش سطش, طëêس appleââقمà, fiapple شطشâص, apple ش- ëش fi طش fi. appleâë ط êق ëش fiëسë appleâ appleéâ appleë ش applefi apple é ق ê ش êëسà appleéâêîâطش سطش- êàد ë ش ق ëسà àص ééàêس ëس شàسëâappleâسêس ëà apple ششمà, شfiëش êقزà 44
ôâطشëش د ش قدëé µش ëسà دàë ضس fiطà ëà apple ششمà appleéâêîâطش µµ êëâ apple ش ëش fi êêëسق ق ëâ apple ش µµâ fiêâ apple éشêêfië éâ شàسëâappleâشâàë ش ë apple شش, ëfiêâ apple éشê- êfië é appleشص àfiëسë apple éîâà à apple é ق àâà êëâ êîâط â ش à دîâà س- طد appleشfiê ش. ô é ططسط, appleâµé قق ë ش س êappleâ شfiëسë àfi ش âطàëش- â, apple شâ àëéش â apple éش ططâàëâ, ëâ âappleââ ط ق à ش applefiس ëش appleéâسµâق à µàمê ش, قapple شé ش àش زدéâàë ëà apple ششمà, appleé ëش appleâ appleâë ط êسق â àسêس µش ëس êà شسëâappleâسêس ش ëسà à µàمéشêس ëà ش شق ëà ëà apple ششمà ë ëس ش é ش ë ëس êسق àëش ز êس ëس ëâ (Bennett, 2008). ô ش µµâ ëس appleéâêîâطش سطش àسêîâà µش ëâ â ëس ق صسêس appleâ î é ëسé ش appleâش applefi ë appleéâµé قق ë appleéâêîâطش µµ, ë âappleâ à ë شéش âà ق ëà ëسà سطش, زâ àâà دقز êس êëâ appleâëدط êق ش fiîش êëس ش ش ê, êëس ش ê ط appleéâ appleشط µقدàس µàمêس ش fiîش êëسà à طappleëش, apple شîàشمس ش ëfiàâقس ق صسêس, êëش âà êëسà appleéâ ëâشق ê ëâ apple ش- شâ µش ëâ سقâëش fi êîâط â ش fiîش êëسà âطfiappleط éس à appleëضس, س âappleâ appleéâ - ëâشق ش ëâ apple ش µش ëسà ش ëس ش fiîش appleط µش ëâ êîâط â. طط طfiµش apple éî ش س àسêî, صم ë apple شش appleطسêش âà ëس êîâطش سطش, à à ë ش apple éشêêfië éâ دقز êس êëس ش ê ط ق صسق ëà ش ëسà applefi ëسêس سق - مà ضشâëëà appleâ ص éâàë ش îéêشق µش ëâ êîâط â, ش fiîش ê قش apple ش - µµش appleâ êà ش ëس ق صسêس, ëس زéâàë ش ëسà ë êس à âق ë ش ë apple شش ش à ëâ appleéâêزدéâق شé à à طappleëâà ëâà fiêقâ (Bennett, 2008). 3. ôéâµé قق ë µش apple شش applefi قس appleéâàâقشâî âشààش ââش âàâقش apple éش ططâàë قزà ق ëâ à طëد س appleشâ appleâë ط êق ëش êëé ëسµش µش µش âشà- à à ش س دàë ضس êëâ apple ش ëش fi êêëسق apple ششمà applefi قس appleéâàâقشâî apple éش- ططâàë (Sylva et al, 2004). ôâططد ق طدë êàدâà ëس زëمî ش êëسà apple شش سطش ق éàسëش appleâë طدêق ë êëسà âشààش ش سق appleâêس ëà apple ششمà (Bennett, 2008. European Commission, 2008b). زëمî ش ê êà - êقfi ق ëâ î قسطfi قâéزëش fi appleapple â ëà µâàشمà دî ش ق µ طâ àë ëappleâ êëسà appleéâêîâطش سطش appleئ fiëش ê ق ë µ àدêë éâ êë شâ à appleëضس ش قappleâé à appleسé ê ش é ق ëش apple éشâîد, fiapple س ë ëسêس ëس µطمêê, س appleéfiê êس ê appleسé ê µ, س µµé ز êëâ سقâëش fi êîâط â (Brooks-Gunn et al., 2000. Pickett & Wilkinson, 2007. UNICEF, 2007). î ش apple é ëسéسص êë à êêîدëشêس ق ë ض ëà àâسëش مà ضشâëëà àfi apple ششâ ش ëâ âش âµ à ش â apple éش ططâàëâ ë ëسà êââ ëâ apple ششâ êëâ 45
Eappleشص مéسêس E apple ش ëش مà œ ق ëà àسappleش µµ â. قزà ق ق طدë ëâ س êîâطش appleشëî êàد ë ش êë à ق ëâ apple µµ طق, ëسà âش âàâقش ë êë êس ش ëâ قâéزëش fi appleapple â ëà µâàشمà (Bennett, 2008). appleâقدà, âش àشêfiëسë êëâ ق صسêش fi appleapple â دîâà ëش é ëâ êëâ âش âµ à ش fi apple éش ططâà ش ض شàâà applefi ë appleéمë îéfiàش ëس ëâ apple ششâ, زâ âش appleéâêâ ëà µâàشمà êàدâàë ش ق ëسà apple êس ëà apple ششمà ëâ. ش âµدà ش ش âشàà appleâ ëâappleâص ëâà ëسà apple êس ê سطfi appleapple â à ش apple éشêêfië éâ appleشص àfi à appleâêëسéâà ë apple شش ëâ ش à ë àشêîâà êëâ êîâط â. à âش âش âµدà ش à دîâà ëس à ëfiëسë à apple éدîâà êë apple شش دà قappleطâëشêقدàâ µàêëش ش âشààش- apple éش ططâà, âش éàê ش appleéدapple ش à éâà ëéfiappleâ ش قدê à apple éدîâà êë apple شش زéâàë ش apple êس µش à قappleâêâà ëسà ëâappleشà êîâطش ش ééâ, س âappleâ êîà êàâ ë ش ش applefi àëش âشààش د êقapple éشزâéد. à ش س apple é âطâصسêس appleéâêîâطش مà appleéâµé قق ëà à ض ط ز ش ëfi ëâ âقدàâ, ق éâîéfiàش ق طدë دîâà ض ش fiëش ق شمàâà êسق àëش ëسà éàسëش êîدêس à ق ê êëâ âشààش ââش âàâقش fi âش âµ à ش fi apple éش ططâà ش ëس µàêëش à appleëضس ë ëâ îéfiàâ دàë ضس ëâ apple ششâ êëâ سقâëش fi êîâط â (Bennett, 2008). apple éدق êس êëâ âش âµ à ش fi apple éش ططâà apple ششمà appleâ appleéâدéîâàë ش applefi قس appleéâàâقشâî apple éش ططâàë appleâë ط قش appleدàêس µش ëâ قدططâà, شfiëش س ش زâé ق ë ض àfi àش زدéâàëâ apple éش ططâàëâ appleâ شàسëâappleâش ë apple شش, ش ëâ apple éش ططâàëfi appleâ ë à à µ êقدà à êâà à ش appleé µق ëش ë é - êëش. ëسà ë صàêس ë appleéâë à ë ش س appleâêëéشضس ëâ âش âµ à ش â apple éش- ططâàëâ apple ششمà applefi قس appleéâàâقشâî apple éش ططâàë, êëسéشfiق àâش êëسà appleâس ëfiêâ àéë é fiêâ à ش à ëfià. é à é êëش àقدà ôâطشë appleâêëسéâà fiëش appleâشâëش apple é ق ëش appleéâêîâطش appleéâµé قق ë appleâë طâà appleâë ط êق ëش appleâطشëش µش ëسà ضسêس âشààش مà ش âش âàâقش- مà شéشمà ê apple شش applefi قس appleéâàâقشâî apple éش ططâàë (European Commission, 2006. European Commission, 2008b). appleéâµé قق ë appleéâêîâطش- apple êس ë âappleâ êëâî âà ê قس appleéâàâقشâî apple شش ز à ë ش à appleسé âà êسق àëش سëق ë شêfiëسë ëس apple êس, êëâî âàë fiîش قfiàâ êëس µàêëش à appleëضس, طط êëسà شâصدëسêس قش apple ش µµش appleâ àش زدé ë ش µش ëس ش ëéâز, ëس زéâàë ش ëسà apple êس ëà apple ششمà. ë س appleéââappleëش ê ë ش ê éق ë é àمà applefi ëé appleéâµé قق ë appleâ ز éقfiêëس à ê apple شش appleéâêîâطش سطش (High Scope Perry Preschool Program, Abecedarian Child Care Program, Chicago Child Care Centers) ش ëدطسض à ê ص ëش ق éâappleéfiص êق appleâë طدêق ë, fiapple: طë éس appleâêس ëà apple ششمà, êîâطش appleشë µق ë ë ëسà زسش سطش, êë ص éfiëسë êëس 46
ôâطشëش د ش قدëé µش ëسà دàë ضس fiطà ëà apple ششمà appleéâêîâطش µµ êëâ apple ش ëش fi êêëسق صقâطâµ, سط صقâطâµ êëسà appleâزâëسêس, ق êس ëâ éشصقâ ëà apple ش- شمà ق ق صسêش appleéâطق ë appleâ µµé زâàë ش êë appleéâêîâطش دàëé (Bennett, 2008. European Commission, 2008b). apple é ق ëش appleéâµé قق ë ë ëسà appleéمشقس apple شش سطش ص éâà ëس êîدêس ق ë ض µâàشمà ش appleéâêîâطش مà شéق ëà âêش êëش, شش ë é µش ë apple شش applefi قس appleéâàâقشâî apple éش ططâàë, âش µâà ëà âappleâà à ش apple éشêêfi- ë éâ appleشص àfià à قسà قappleطد âàë ش êëسà apple êس ëà apple ششمà ëâ (Desforges & Abouchar 2003). apple apple é ëسéâà âش é àسëد, âش apple éشêêfië éâش applefi ëâ ëâ µâà, à ش àش زدéâàë ش ش ش ëسéâà زشطââض µش ëسà appleéfiââ ëà apple ششمà ëâ, êapple àش قappleطد âàë ش êëس ëس ë ضس, شfiëش àشمصâà appleâض àقد- àâش, àêîéâش, appleâقâàقدàâش applefi ëسà âطëâé ش ëâ طق ëâ êîâط â (Schofield, 2006). îà دîâà ش زâé ëش د شد fiêâà زâé ëâ éfiطâ ëâ êîâ- ط â ëâ ê طâ ش àشمصâà âط, شش ë é fië à à µàéâà ش àâappleâشسëش ëس µطمêê ëس îمé appleâ ëâ زشطâض à. êîâط îé ش ë ش à à appleëضâà êëé ëسµش د appleâ زدéàâà âàë apple ش µµâ ش µâà êëس ëà apple ششمà, fiapple appleشê د ش êëâ êappleëش (Cunha et al, 2006), شfiëش âش apple éشêêfië - é دé à appleâêëسéâà fiëش س µâà قappleطâ appleâë ط ëس appleâشfiëسë ê دà appleéfiµé قق ش êàد ë ش ص ëش ق ë appleشë µق ë ëà apple ششمà êëâ êîâط â à ض éëسë applefi ëش صàش fiëسë (Schofield, 2006). apple éشêêfië é applefi ë apple é ق ëش appleéâµé قق ë appleâ دîâà طâappleâشسص appleش àëéمàâàë ش ê apple شش ش âش âµدà ش applefi زëî âشààش ââش âàâقش apple éش ططâàë âش âµدà ش ق ë à êëمà ش appleéدapple ش à ض شàâà, êقزà ق ëâ é àسëد, appleéشà ëس زâëسêس ëâ apple ششâ êëسà ëappleش apple êس (European Commission, 2008b). ëد ëش apple éشappleëمê ش ë apple شش îé ش âàë ش ض ëâقش- قدàس زéâàë ش apple éâî appleسé êشمà, صم ش appleéâµé قق ë appleâ قappleâéâà à êà شêزدéâà êëسà appleâêëéشضس ëمà ëà apple ششمà fiêâà زâé ëس µ àش ëâ à appleëضس, طط ش ëس êîâطش ëâ appleشëî ش êقapple éشزâé (Brooks-Gunn, 2003. Thorp et al, 2004). هططêë, دî ش apple é ëسéسص fiëش ê îمé ق طشµfië é âش âàâقش د àشêfiëسë, سطد apple àê ش êëس زéâàë ëà apple ششمà ش دà ط êî ش êقدàâ êêëسق appleéâêîâطش apple êس, س appleâêس ططfiµطêêà apple ششمà êëâ êîâط â à ش سطfië éس (European Commission. Indicators & benchmarks, 2008). ëfiîâ ëمà ëà appleéâµé قق ëà à ش à appleâêëسéضâà ëâ µâà قدê applefi ش زâé é êëسéشfiëسë, مêë ëâ êëس êàدî ش à appleسé êâà ëس µà- êëش, âشààش ش âطfiappleط éس à appleëضس ëà apple ششمà ëâ. شش fië é, appleش - àëéمàâàë ش êëسà appleâêëéشضس ëâ µâàد, é ëس قسëدé appleâ ص é ë ش â appleéمëâ ê طfi ëâ apple ششâ, مêë à àشمê ش êشµâéش, ëâapple appleâصسêس ش 47
Eappleشص مéسêس E apple ش ëش مà œ ق ëà ëâ ëقسêس قدê applefi êسëê ش, ططسط appleشé ê ش, ق صسêس ëس µطمêê ش à appleسé ê ش êëس êàدî ش ëسà à appleëضس ëâ apple ششâ ق ëس ش قfiéزêس ش âéµ àêس ë ططسطâ apple éش ططâàëâ. ôéâµé قق ë µش ëسà àêîêس ëس µâà - قappleطâ êëسà appleéâêîâطش سطش دîâà appleé µق ëâappleâشسص ê é ëد îمé. appleâش applefi ë appleâêëسéâà µ àش ëسà à appleëضس ëà apple ششمà ش طط دîâà êî ش êë ق êëfiîâ ëسà ق صسêس ëس µطمêê ëس îمé appleââî, appleéشà ëسà دàë ضس ëà apple ششمà êëسà ëappleش apple êس. â appleéfiµé قق Parents As Teachers (PAT) ëâ âappleââ à appleëîصس êëسà ق éش ش ëâ appleéfiµé قق Opstapje appleâ à appleëîصس êëسà طط à, apple صàâàë ش ê apple شش د ë êê éà ëمà ش êëâ µâà ëâ ش êëâî âà µ àش êëسà âطfiappleط éس à appleëضس ëà apple ش- شمà. ôéfi شë ش µش appleéâµé قق ë appleâ طâappleâشâàë ش ق appleشê د ش êëâ êappleëش ëà âش âµ à شمà ش ëس êëéشضس ëà µâàشمà appleâ appleéâدéîâàë ش applefi زëî âشààش â- âش âàâقش êëéمق ë à ش ق ë à êë. àëêëâشî appleéâµé قق ë à ش ش ëâ Hoppy-Home Instruction for parents of Preschool Youngsters-ëâ âappleââ ز éقfi- êëس ê appleâططد éapple د îمé ش ëâ Samenspel appleâ à appleëîصس êëسà طط à ش apple صàâàë ش é ê âش âµدà ش ق ë à êëمà appleâ دîâà apple ش- ش appleéâêîâطش سطش (European Commission, 2008b). ش é ê ش êë appleéâ- µé قق ë ë apple صàâàë ش ëfiêâ êë apple شش, fiêâ ش êëش قسëدé ش appleâêëس- éâà ëسà ق صسêس ëس µطمêê ëس îمé appleââî ق î éشêëâ ش apple ش- µàشمس ëéfiappleâ, صم ش ق ë ططسطâ appleâêëسéش ëش fi طش fi. Barnett (1995) ق ط ëمàë ë appleâë طدêق ë 36 é àمà, ططà ش îéâàش مà ش ططà قش é ش é ش, à زدé ش fiëش ë appleâë طدêق ë applefi ë ë appleéâµé قق ë appleéâêîâطش- apple êس قappleâé à دîâà é îappleéfiص êق appleâë طدêق ë, fiapple apple.î. appleشééâ êëâ ëس ز ëâ apple ششâ دà د â îéfiàش ق ë ëسà âطâ طé- êس ëâ appleéâµé قق ëâ ق éâappleéfiص êق appleâë طدêق ë appleâ êàدâàë ش ق ëش سق د ضشfiëسë ëâ apple ششâ. 4. طâق é appleéâµé قق ë âطâق é appleéâµé قق ë à ش دà ططâ î é ëسéشêëش fi ëà apple ش ëش مà êêëسق ëà µش ëس êëéشضس apple ششمà applefi قس appleéâàâقشâî apple éش ططâàë ش شش- ë é apple شش ق ë à êëمà ق شâàâëëà. ص éسëش appleâêëéشضس µش ëسà سقش- âéµ ëà âطâق éà êîâط à ê ë ش êë appleشî شéق ë ëس âش âطâµش ص é (Bronfenbrenner, 1976), êقزà ق ëسà âappleâ س apple êس ش س âش- ààش âappleâسêس appleسé âàë ش êسق àëش applefi ëسà appleâêfiëسë ëâ îéfiàâ appleâ ضâ - ش appleâشâ ê êµ éشقدàâ apple éش ططâà ش ق êµ éشقدà é êëسéشfiëسë. µ éشàfiق àâ ëâ apple éش ططâà ëâ âطâق éâ êîâط â ق ëâ زëîfi ê é صêق - 48
ôâطشëش د ش قدëé µش ëسà دàë ضس fiطà ëà apple ششمà appleéâêîâطش µµ êëâ apple ش ëش fi êêëسق ë âشààش fi, appleâطشëشêقش fi ش زêش fi âش âµ à ش fi apple éش ططâà قappleâé à ê - ê ش ص ëش appleشééâ ê apple شش applefi قس appleéâàâقشâîà apple éش ططâàë. ش Clark & Kirk (2000) ê appleéfiêز ëس appleشê fiappleسêس êàد éشà à ëâ âطâق éâ ق ëâ ط êش fi àسappleش µµ â ش ëfiàشê à fiëش apple ط شfië é دé à à زدéâàë à êë âزدطس ëà apple ششمà ëâ âطoق éâ appleâ appleéâدéîâàë ش applefi î قسطfië é âشààش ââش âàâقش êëéمق ë, àم ق ë µ àدêë é دé à د شض à fiëش ëâ âزدطس ëâ âطâق éâ àسappleش µµ â ë àâàë à ê éë éâ ز êق appleطسصêقمà. à ش à ق êë fiق êµâéâش µش ë ق éâappleéfiص êق appleâë طدêق ë ëâ âطâق éâ àسappleش µ- µ â âش é àسëد êقزàâà fiëش ز ط ë زëî apple شش (Larson 2003. Walston & Weast 2004) ë appleâطشëشêقش êë éسقدà (Karweit, 1992) ش appleéâêزد- é ش apple éشêêfië é ص ëش appleâë طدêق ë µش apple شش ق شâàâëëà ش î قسطâ âش- ààش ââش âàâقش â appleشappleدâ (Plucker & Zapfi, 2005). ططسàش appleé µق ëش fiëسë appleâîé ëش appleéâêîâطش µµ ëâà.3518/21-12- 2006 ( 272 ) س appleéâêîâطش µµ ش é ش àfi دëâ ëدêëس appleâîé ëش. ëfi êسق à ش fiëش fiط ë apple شش appleâ êقappleطسéمàâà ë appleدàë ëâ îéfiàش قدîéش ëâ ½ دقéشâ ëâ دëâ µµé ز, appleâîé âàë ش à apple é âطâصêâà ëâ appleéfiµé قق ëâ àسappleش µµ â. êëfiêâ µش à قappleâéدê ش س طط à appleطسêش ê ش ëâ êëfiîâ appleâ î صدê ش ëâ éapple fi قâطشâ êëس و é- طمàس ëâ 2002, µش êقق ëâî ê appleâêâêëfi 90% ëà apple ششمà applefi ë êê éà ëمà ش à êëسà appleéâêîâطش apple êس, دî ش fiق à ش àê ش é ëfi éfiقâ. شش fië é ëâ 2006 â قدêâ fiéâ زâëسêس apple ششمà appleéâêîâطش سطش ë êê - éà ëمà ش à êëش 27 îمé ëس éapple àêس دزë ê applefi 82.8% appleâ ë à ëâ 2000 êëâ 86.8%. طط applefi 53.9 ëâ 2000 دزص ê êëâ 56.1% ëâ 2006 (Indicators and benchmarks, 2008). œ éâق fiëش س appleâîé ëش زâëسêس ëà àسappleà (س âappleâ à î µà ش, fië à appleé µق ëâappleâشصس à âش ق ëéê ش), طط ش س à ëfiëسë appleéfiê êس fiطà ëà appleéâàسappleà êëسà appleéâêîâطش apple êس قappleâ- éâà à ضêâà ëâ appleâêâêëfi ëس طط, appleâ à ش fiق appleâط î قسطfi, êµ éشàfiق àâ ق ëâà éapple fi قدêâ fiéâ. à طëش fi appleéfiµé قق appleâمà µش ëâ àسappleش µµ â â ½ôô & ô µش ëâ àسappleش µµ â à ش دà appleéfiµé قق àâشîëfi, شق - ëش fi, دطش ëâ, ëâ âappleââ îé à apple é µàé ش ëس êappleâ شfiëسë ëà µàمê à 49
Eappleشص مéسêس E apple ش ëش مà œ ق ëà à ش دقز êس êëش ش ش ê ش ëâappleâص ë ëâ apple ش êëâ دàëéâ ëà ض طض à. ëش ق صââطâµش د appleéâê µµê ش appleâ appleéâë à ش - éµ ê ê âق - appleéâصâàë ش âشààش د ضشfiëسë ش سقشâéµش د êë ê ش ش ش ش ê appleâ êàë طâà êëسà âشààش دàë ضس fiطà ëà apple ششمà. apple شش قدê ê ص - àëش د ë êë ê ش طâàë ش à à éµâappleâشêâà fiط ëش à ëfiëسëد ëâ ش ق ëس êêë ش ش éشëش صâµسêس ëس àسappleش µµâ à êàدêâà ëسà قapple ش- éش âشق ëش µàمêس appleâ دîâà appleâ ëê ش قدê applefi ëش ططسط appleشé ê ش ق ëâ زêش fi ش âشààش fi apple éش ططâà, ق ëسà appleشêëسقâàش. ز éقâµ ëâ à طëش â appleéâµé قق ëâ ëâ àسappleش µµ â ز à ë ش à àë appleâ éà ë ش êëش à µ ëس appleâî µش ëسà ططشدéµ ش êش مà ضشمà, ص ëش مà êë ê à ش ضشâëëà appleâ apple شë س êسق éشà éapple âشàà ëس µàمêس. ش à ق ز éقâµ ëâ appleéâµé قق ëâ ض شàâà applefi àëش ش- ق àش د ê âط, âش âappleâ à ش à زâéâà ق ê ëâ appleéfiµé قق ëfi ص ëfi, appleسé âà êسق àëش ëسà ز éقâµ ëâ, fiapple س طش âë îàش appleâ- âق ëà apple éشêêfië éà àسappleش µµ à, س دطط شس ضâappleطشêقâ, â ق µ طâ éشص- قfi ëà apple ششمà à ëقق. صدق ë ق صââطâµ, appleêس, ز à ë ش fiëش âش àسappleش µµâ ê âط âàë ش êëسà âق âêà éµ ëش قâéز ش ê ط ش é âط âà êëسà âطâقدط ش ëس ë ضس. ëfi, êëfiêâ, appleâ éà ë ش apple - é ëسëâ applefi ëسà apple ش ëش âشàfiëسë à ش س êà î ش êêëسق ëش appleش- قfiéزêس appleéâ apple شëâق àâ µش ëسà appleâë ط êق ëش ز éقâµ ص appleéâµé ق- ق ëâ. ëسà ë صàêس ë à é قfiàâ س appleâêapple êق ëش appleشقfiéزêس ê ص éسëش صدق ë - ش ش ê appleâ appleشî شéصس - طط îé ش ë ش س قappleطâ ëà apple ش ëش مà ê ش ش ê ëش âappleâ شâص ë ش appleéâë à ش ëâ appleéfiµé ق- ق, fiapple îéêس ش ضشâappleâسêس àدà ë îàâطâµشمà, ط شëâéµ âق à éµ ê, à appleëضش ë ططسط appleé ëش د, apple ش µµش ش î éشêس appleéâطسق ëà êقapple éشزâé,.. طâق éâ àسappleش µµ â â âطâق éâ àسappleش µµ â ض àسê قش شàâëâق êëâ îمéâ ëس apple - êس, طط ق ë îéfiàش â شàâéشâ ëappleâ àسappleش µµ â é àë applefi- éشêس applefi ëسà âشàà. à ش ز ëسé ëâ ëâ ص êقâ appleéض س ضappleس- éدëسêس âشààش مà à µ مà, صم êëسà appleâî ق ض àâàë ش ش é م âش éµ fiق àâش µâà ش âش قâàâµâà د âش âµدà ش, à µàé ë ش applefi fiطâ ش â apple ش µµش fi ëâ éfiطâ. apple شش ز طâàë ش appleé µق ëش قدê ê دà ë ططسطâ apple éش ططâà ق ëسà appleط س ش ëش âéµ àقدà applefi apple ش قدàâ appleéâêappleش fi é êëسéشfiëسë. ëfià ëâà ëéfiappleâ س appleéâêزâé 50
ôâطشëش د ش قدëé µش ëسà دàë ضس fiطà ëà apple ششمà appleéâêîâطش µµ êëâ apple ش ëش fi êêëسق ëâ àسappleش µµ â appleâ ë شش ë éس êسق ê, ê êîدêس ق ëâ µ µâàfi fiëش ë appleéمë îéfiàش ëس ëâ apple ششâ à ش appleâز êشêëش µش ëسà ش قfiéزêس ëس appleéâêappleش fiëسë ëâ. â appleéfiµé قق ëâ âطâق éâ àسappleش µµ â appleéâêزدé ش apple éشêêfië é ش- é µش ق صسêس êë apple شش apple fiëش ëâ ط êش fi àسappleش µµ â, زâ â appleشappleطدâà îéfiàâ à ش ëس à ëfiëسë à apple ëîâà âش êëfiîâش ëâ appleéâµé قق ëâ ق à êس ( طش â, 2008). شش fië é, ë apple شش appleâ apple é âطâصâà âطâق éâ appleéfiµé ق- ق دîâà apple éشêêfië é é صêق ë µش apple شîàش, êسëê ش, ض é àê ش, à - ط ش ش îéfiàâ à êقق ëدîâà à éµ êëش ش ش ê, êëâà appleéâµé قق - ëشêقfi ش ëسà âéµ àêس ëà ë êë ê à مêë à appleéâطسق ëâàë ش ش à à طappleëâà ë ش ëس µàمêس. appleشappleطدâà îéfiàâ سط قappleâé à îéسêشقâappleâشسص µش à appleâ ëêâà ë apple شش شàâéش قapple شé ش µàمê ش ê appleشâ ض âé êëس ëقfiêز شé, à ططش éµêâà ضشfiëسë ش êë ê ش, à apple ë - àâà ëش à ëfiëسëد ëâ ق ëâ ش fi ëâ éصقfi. appleشappleطدâà âش µâà دîâà ëس à ëfiëسë à قappleشêë âàë ش ë apple شش ëâ ëسà مé appleâ éµ âàë ش ê دà îمéâ appleâ ëâ ض êز ط ش دà apple ش µµش fi appleéfi- µé قق ش دà êë ص éfi apple éش ططâà, ش fiîش ê appleâططâ ش ش زâé ëش â îمéâ ق appleéfiêapple appleâ شéش à ط ق àâà ëس زط ضس ش fiappleâ ë apple ش- ش دéîâàë ش ê apple ز ق ش زâé ëش س êقapple éشزâéمà ش êë ê à. ëسà طط â ص êقfi ëâ âطâق éâ éîشê à ط شëâéµ appleشطâëش ëâ 1997. â 2001 appleشî شéصس قش ضشâطfiµسêس ëس ز éقâµ ë ëس apple ش- ëش شàâëâق (ô ëشàشمëس, ëâطشâappleâطâ & œق, 2002). é àس- ëش appleâë طدêق ë ë قسéشمàâà قش شش ë é ص ëش ش fià applefi ëس ط شëâé- µ ëâ âطâق éâ àسappleش µµ â. ش µâà à µàéâà ëâà apple ش ëش fi ش âشààش fi ëâ éfiطâ ش êµîéfià ëشقâà fiëش س êقapple éشزâé ëà apple ش- شمà ëâ appleسé ë ش ص ëش applefi ëسà apple é âطâصسêس âطâق éâ appleéâµé ق- ق ëâ. ش àسappleش µµâ applefi ëسà appleط é ëâ appleشêë âà fiëش appleط âà ë دà àëش ëâ ط êش â ش êق طط ش appleشâ appleâë ط êق ëش êëسà âطfiappleط éس à appleëضس ëà apple ششمà. êëfiêâ àëâappleâàë ش ش سëق ë appleâ appleéدapple ش à طëشصâà, fiapple: طëêس ëشéش مà µ ë êë ê à, âش âàâقش àêîêس êîâطش مà قâà à, appleشقfiéزêس àسappleش µµمà. شàâëfiقâ appleéfiµé قق : ½ش âطàâàë ëسà ق ط ë êس applefi ëâ سappleش µµ â êëâ ½سقâëش fi â appleéfiµé قق ëfi applefiàسê س شش appleسé ê ز éقâµ ôéâµé قق ëà ô ëâ ôôœ, appleâë ط دéµâ ëâ ô, زâé ë âطâق é àسappleش - 51
Eappleشص مéسêس E apple ش ëش مà œ ق ëà µµ, à ش êëâ دëéâ ë appleâطدقسêس ëس êîâطش appleâëî ش ش ééâ ق à طط ëش د قâéزد ق صسêس ش îéسق ëââë ë ش applefi ëâ éapple fi âش- ààش fi ق â. دê ëâ appleéâµé قق ëâ appleشî شé ë ش س appleâشâëش à صقشêس ëâ âطâق éâ àسappleش µµ â ق apple é ق ê ش appleâ êëâî âà êëسà àêîêس ëâ éfiطâ ش ëس appleéâêزâé ëâ, صم ش ëس êà ê ëâ ق ëâ سقâëش fi êîâ- ط â. ق ë êس ëà àسappleà applefi ëâ àسappleش µµ â êëâ سقâëش fi ص é ë ش قش applefi ëش éشêشقfië é apple éشfiâ ëس ëâ apple ششâ س âappleâ êسق ëââë طط - µد ëfiêâ êëسà appleéâêappleش fiëسë fiêâ ش êëâ âش âµ à ش fi ëâ apple éش ططâà. ق- زà ق ëâ appleéfiµé قق appleâ êî ش êëس ش appleâàصس applefi ëسà appleشêëسقâàش appleشëéâapple, ë êش êëâشî appleâ صâéâà ëسà âق ط ق ë êس ëà àسappleà êëâ سقâëش fi à ش ( âéµشمëâ, 2008): س apple éâî êàدî ش êëس ق صسêس قدê applefi ëâ êî ش êقfi à appleëضش ë ططسطà appleéâµé قق ëà µش apple شش ëâ àسappleش µµ â ش appleéمëس سقâëش â, س ش êز طشêس ëس êà îâ appleش âشàà ش êà éµ ê ق ë ض ëà apple ش ëش مà ëà â صقà, س appleéâ ëâشق ê ëà apple ششمà µش ëس ق ë êس, س قappleطâ ëà µâàدà êëس ش ش ê ëس ق ë êس, س à appleëضس ص ëش مà, قâش à êîدê à appleش âشàà ق ë ض apple ششمà, apple ش ëش مà ش µâàدà. ëâ appleéfiµé قق êقق ë î à ش applefiàسê à êîدشâ éµ ê 487 àسappleش µµ apple à طط ش. ضشâطfiµسêس ëâ appleéâµé قق ëâ àد شض ë âزدطس appleâ appleâ- fiقشê à applefi ë ëس êقق ëâî fiطâش âش قappleط fiق àâش, ق صسëد, apple ش ëش â ش µâà. ش ق طدë ش âش صدê ش ضشâطfiµسêس àد شض à appleêس ص ëش- êسق ëâ appleéâµé قق ëâ ëس طëêس ëس apple ش ëش ش apple ش µµش appleâë ط êق ëش fiëسë ëâ âطâق éâ àسappleش µµ â, ëسà àêîêس ëس âشààش- âappleâسêس ëà apple ششمà, ëسà àë applefi éشêس apple ششمà êëش é êëسéشfiëسë ëâ appleéâµé قق ëâ, ëس ص ëش êë êس appleدà àëش êëâà fiêقâ ëâ êîâط â. دطâ س êàëéشappleëش appleط شâàfiëسë ëà éëسصدàëà ضدزé ê à ëسà appleشصق µش ëس êàدîشêس ëâ appleéâµé قق ëâ ش appleد ë ê ëâ êëâ ط êش fi àسappleش µµ â (fiappleëêس, 2008). ش ëسà appleââصسêس ش ëâà قappleطâëشêقfi ëâ دéµâ ëâ àسappleش µµ â سقشâéµصس apple ش ëش fi, appleâêëسéش ëش fi طش fi µش ëس àسappleش µµfi, ë àappleش ش ëâ µâà. œ êë صâق قfiàâ êëس سقشâéµ ëâ شطâ, ëâ âappleââ apple صà ë ش êëâ µâà ش دî ش ëâà ëëطâ سµfi âàد. âسµfi appleâë ط قش شàâëfiقâ appleéâêapple ص ش, س âappleâ صدë ش ê àد ê ش ëسà دà é- 52
ôâطشëش د ش قدëé µش ëسà دàë ضس fiطà ëà apple ششمà appleéâêîâطش µµ êëâ apple ش ëش fi êêëسق ضس ش طfiµâ ش ëس êà éµ ê ق ë ض ëà â زâéدà. ëسà appleéëââط ë س appleâطشë à µàé ش µش appleéمëس زâé دقappleé ë, applefi ëس قش appleط é ëâ êسق àëش fi éfiطâ ëà µâàشمà êëس êîâطش appleشëî ëà apple ششمà ëâ, àم applefi ëسà ططس ëسà à µ س à àسق éمàâàë ش µش ëس زêس, âق, ط شëâéµ ëâ àسappleش µµ â ش µش ش زâé سëق ë appleéâطق ë appleâ àدî ë ش à àëشق ëappleêâà ë ëس êîâطش appleâé ëà apple ششمà ëâ (éس, 2008). œ éâق fiëش س سقشâéµ ëâ êµ éشقدàâ شطâ شà ë ش êëسà ë - صàêس àسقدéêس ش êëéشضس ëà µâàشمà µش appleâë ط êق ëش زâëسêس êëâ àسappleش µµ â, appleé ëش س âappleâ, fiapple ش appleشêëمê ق, âطâص ë ش ê appleâطط éapple appleéâµé قق ë. ë ط ë îéfiàش صدق ë appleâ زâéâà ëسà appleéâêîâطش apple êس appleâëدط ê à àëش ق àâ appleâطط appleطمà êسëê à êëâ appleط êشâ ëس apple ش ëش- appleâطشëش ëà îéمà ëس éapple àêس, صم ش àëش ق àâ ق طدëس ش زfiéà âéµ àشêقمà fiapple, UNICEF,.. ëسà طط دîâà µà ش ë ë ط ë îéfiàش appleéâêapple ص ش µش ëâ îمéâ ëس appleéâêîâطش µµ, fiapple شàâéشâ à طëش fi appleéfiµé قق, appleشقâéزمê ش دêë ش appleâ- êapple êق ëش د, âطâق éâ àسappleش µµ â ق appleâططد ê âط ê صدق ë appleââ- ق, àدâ apple ش ëش fi طش fi, appleâîé ëش fiëسë زâëسêس µش دà îéfiàâ. اé ش- ë ش êëfiêâ à µàâà fiق appleâططد àدéµ ش µش ëسà دàë ضس fiطà ëà apple ششمà 4-6 ëمà êëâ apple ش ëش fi êêëسق. à ش apple é ëسëâ fiطâش âش زâé, appleâéµ â, ô ش µµش fi àêëشëâëâ, apple ش ëش â, µâà ش س éë éس âشàfiëسë à êà شسëâappleâشêâà fiëش س appleéfiê êس ش س apple é âطâصسêس appleâشâ- ëش مà appleéâêîâطش مà appleéâµé قق ëà ê ق éâappleéfiص êق appleâë طدêق ë êëس ëà apple ششمà ش êق طط ش êسق àëش êëسà apple éâî êà شéشمà, ق ê âapplefi ëسà appleéfiطسس ëس êîâطش appleâëî ش ش ééâ قدê ëس à appleëضس µàêëش مà, âشààش مà ش êà شêصسق ëش مà ضشâëëà applefi ë appleéمë îéfi- àش ëس. وشطشâµé ز Barnett, S.W. (1995). Long-Term Effects of Early Childhood Programs on Cognitive and School Outcomes. The Future of Children, Winter 1995, 25-50. Bennett, J. (2008). Early Childhood Services in the OECD countries: Review of the Literature and Current Policy in the Early Childhood Field. OECD. Bennett, J. (2007). Benchmarks for early childhood system quality in rich countries. Innocenti Working Paper No.2008-01. Florence, UNICEF Innocenti Research Centre. 53
Eappleشص مéسêس E apple ش ëش مà œ ق ëà Bronfenbrenner, U. (1976). Okologische Sozialisationsforschung. Stuttgart:Kelt. Brooks-Gunn, J. (2003). Do you believe in Magic? What we Can Expect from Early Childhood Intervention Programmes. Social Policy Report, vol. XVII, no. 1,3-7. طش â,. (2008). ضشâappleâسêس ëâ îéfiàâ êëâ طâق éâ سappleش µµ â. ëâ àëéش fi appleشقâéزëش fi قشà éشâ ë ط îمà ëس apple êس شêسµê ش. ô ëé : ôôœ. âéµشمëâ,. (2008). appleâë ط êق ëش د appleé ëش د ق ë êس ëà àسappleà applefi ëâ àسappleش µµ â êëâ سقâëش fi êîâط â. ëâ àëéش fi appleشقâéزëش fi قشà éشâ ë ط îمà ëس apple êس شêسµê ش. ô ëé : ôôœ. Carneiro, P. & Heckman, J. (2003). Human capital Policy. Working Paper 9495. National Bureau of Economic Research, Cambridge, Mass., United States. Clark, P., & Kirk, E. (2000). All day kindergarten: review of research. Childhood Education, 76, 228-231. Cunha, F., Heckman J., Lochner L., Masterov, D. (2005). Interpreting the Evidence on Life Cycle Skill Formation. n E. A. Hanushek and F. Welch (ds.) Handbook of the Economics of Education. Amsterdam: North-Holland. (available as NBER Working Paper 11331, Cambridge, MA:National Bureau of Economic Research. Cunha, F. & Heckman, J. ( 2006). A New Framework for the Analysis of Inequality. NBER Working Paper 125055. National Bureau of Economic Research, Cambridge, Mass., United States. Desforges,C. & Abouchaar, A. (2003). The impact of parental involvement, parental support and family education on pupil achievement and adjustment: A literature review. Department for Education and Skills, Research. Report No.433. European Commission (2006). Report on Efficiency and equity in European education and training systems. COM (2006)481final, Brussels. European Commission (2008). Objectives in Education and Training-Indicators and Benchmarks-. Progress Towards the Lisbon. Commission Staff Working Document. SEC(2008) 2293. European Commission (2008a). Communication from the Commission to the European Parliament. The European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. SEC(2008) 2177, Brussels. European Commission (April, 2008b). Report on the Migration & mobility: challenges and opportunities for EU education systems. COM (08) 423. Brussels. Grantham-McGregor, S., et al (2007). Child development in developing countries 54
ôâطشëش د ش قدëé µش ëسà دàë ضس fiطà ëà apple ششمà appleéâêîâطش µµ êëâ apple ش ëش fi êêëسق 1:Developmental potential in the first 5 years for children in developing countries. Lancet, 369, 60-70. fiappleëêس,. (2008). ضشâطfiµسêس ëâ appleéâµé قق ëâ شàâëfiق apple é ق ê ش êëâ âطâق éâ àسappleش µµ â. ëâ àëéش fi appleشقâéزëش fi قشà éشâ ë ط îمà ëس apple êس شêسµê ش. ô ëé : ôôœ. éس,. (2008). â apple ش ëش fi طش fi ëâ سµâ âàد. ëâ àëéش fi appleش- قâéزëش fi قشà éشâ ë ط îمà ëس apple êس شêسµê ش. صà : ôôœ. Karweit, N. (1992). The kindergarten experience. Educational Leadership,42,6,82-86. Larson, J. (2003). Reducing the school performance gap among socio-economically diverse schools: comparing full- day and half-day kindergarten programs. Rockville, MD, Montgomery County Public Schools Office of Shared Accountability). NESSE (2008). Education and Migration strategies for integrating migrant children in European schools and societies: A synthesis of research findings for policy makers. Report submitted to the European Commission. OECD, (2006). Starting Strong. Early Childhood Education and Care. ô ëشàشمëس,., ëâطشâappleâطâ,. & œق,. (2002). طâق éâ سappleش µµ â. ضشâطfiµسêس ëâ ëدë éëâ îéfiàâ ز éقâµ ëس apple ش ëش شàâëâق. ô ëé. Pluker, A., & Zapf, J. (2005). Short-lived gains or enduring benefits. The longterm impact of full-day kindergarten. Education Policy Brief,3,4. Schofield, J.W. (2006). Migration Background, Minority-Group Membership and Academic Achievement. Research Evidence from Social, Educational and Developmental Psychology. AKI Research Review 5. Schweinhart, L.J. (2004). The High Scope Perry Preschool Study through Age 40: Summary, Conclusions, and Frequently Asked Questions, High/Skope Press, Ypsilanti, Moch., United States <http: / /www.highscope.org/research/perryproject/perrymain.htm> Shonkoff, J.P.& Phillips D.A.(2000). From Neurons to Neighborhoods: The Science of Early Childhod Development. National Academies Press, Whashington, D.C. Spies, C.K., Buckel, F. & Wagner, G.G. (2003). Childrens School Placement in Germany: Does Kindergarten Attendance matter? Early Childhood Research Quartely, 18, 255-270. Sylva, K. et al. (2004). The Effective Provision of Pre-school Education Project: Findings from pre-school to end of Key Stage 1. EPPE. Thorpe, K.et al. (2004). Preparing for School, Report of the Queensland 55
Eappleشص مéسêس E apple ش ëش مà œ ق ëà Preparing for School Trials 2003/4. Department of Education and the Arts. Queensland Government, Australia. www.education.qld/etrf Walston, J., & West, J. (2004). Full-day and half-day kindergarten in the United States: Findings from the early childhood longitudinal study, kindergartenclass of 1998-1999. National Center for Education statistics. Whashington. Weast, J. (2004). Early success closing the opportunity gap for out youngest learners. Rockville, MD, Montgomery Country Public Schools. Yoshikawa, Hirokazu, Kathhleen McCartney, Robert Myers, Kristen L.Bub, Julieta Lugo-Gil, Maria A. Ramos and Felicia Knaul (2007). Early Childhood Education in Mexico:Expansion, Quality Improvement and Curricular Reform. Innocenti Working Paper No.2007-03. Florence, UNICEF Innocenti Research Centre. 56