Kapitel 6. Kræfti/Cancer. Kisitsisit ukiumoortumik nalunaarusiami uani atorneqartut tassaapput ukiuni 1993-imiit 1997-imut Danmarkimi Peqqinnissakkut Pisortaqarfimmi (Sundhedsstyrelsemit) (Cancerregistret-imit) pissarsiat. Nalunaarusiami uani Peqqinnissakkut Nakkutilliisoqarfiup qarasaasiami 1998- imit 2001-imut kisitsisaatai ilanngunneqanngillat, qarasaasiap imai uppernarnerusunngortittariaqarmata. Kalaallit Nunaanni kræfteqarneq 1993-1997-imut naligiiginnangajassimapput agguaqatigiissillugit ukiumut 131-iusarlutik (122-144), tassalu inunnut 100.000- inut naleqqiullugit 235,2-ullutik (220,1-258,3). Nunani avannarlerni kræfteqarneq piffissap ingerlanerani annertusiartorpoq ataasiakkaat eqqaassanngikkaanni, tassalu qarluni, iggissami, aqajaqqumi illissamilu kræfteqarneq annikilliartorlutik. Taamatut pileriartorneq Kalaallit Nunaanni takussaanngilaq aqajaqqumi kræfteqarneup appariartornera eqqaassanngikaanni. Kalaallit Nunaanni inuit taama ikitsigitillugit kisitsisillu taama ikitsigitillugit kræftip atugaaneranut paasissutissat nalorninartarput, taamaattumillu kræfteqarnerup qanoq ingerlanera ukiut arlalissuit najoqqutaralugit nalilersorneqartariaqarluni. Angtini kræfteqarneq 50-init 79-inut ukiulinni atugaaneruvoq. Arnani 30-nit 79- inut ukiulinni atugaanerulluni. 1993-imit 1997-imut angutini kræfteqarneq pingasunut amerlaqatigiingajannut agguarneqarsinnaavoq. Tassa nerisat aqqutaanni ameraasami aqajaqqup inalukkallu puuanni (31%), anersaartorfinni (30%) allanilu (39%). Angutini puanni kræfteqarneq nalinginnaanerpaavoq. 1993-imit 1997-imut arnani kræfteeqarneq tallimanut amerlaqatigiingajannut agguarneqarsinnaavoq. Nerisat aqqutaanni ameraasamilu aqajaqqup inalukkallu puuanni (24%), anersaartorfinni (20%), ivianginni (16%), kinguaassiuutini (16%) allanilu (24%). Arnani puanni kræfteqarneq nalinginnaanerpaavoq, malitsigalugit ivianginni illissamilu kræfteqarnerit. Kalaallit Nunaanni puatsigut kræfteqarneq isumakullernartumik ineriartorpoq. Ukiuni 1986-imiit 1990-imut ukiumut 20-usimallutik (37,1 inunnut 100.000- inut). 1991-imiit 1995-imut ukiumut 28-usimallutik (49,8 inunnut 100.000-inut). 1996-imi 31-usimallutik aammalu 1997-imi 27-usimallutik (48,2 inunnut 100.000-inut). 40
Tabel/ table 22 Kræft / cancer Aumiissusiimut agguataarlugit/fordelt på diagnosegrupper/by diagnosegroups Diagnosegruppe/diagnosegroup 1993 1994 1995 1996 1997 (140-148) / Qaneq iggiarlu / Mundhule og svælg / buccal cavity and pharynx (150-159) / Nerisat aqq. naamilu ameraasaq / Fordøjelsesorganer og bughinde / digestive organs and peritoneum 11 11 11 13 9 40 30 38 28 37 (160-164) / Anersaartorfiit / Luftvejene / respiratory system 33 27 43 32 28 (170) / Iviangit / Bryst / Breast (171-176) / Arnat kinguaassiuutaat / Kvindelige kønsorganer / female genital organs (177-179) / Angutit kinguaassiuutaat Mandlige kønsorganer / male genital organs (180-181) / Quup aqqutai / Urinvejene / Urinary system (190-191) / Ameq / Hud / skin (192-197) / Sumiiffiit aalajangersimasut allat / Anden specifik lokalisation / other specified sites (198-199) / Allat aalajangersimanngitsut / Sekundær og uspecifik lokalisation / secondary and unspecified sites (200-205) / Inuup imaata aqqutaa / Lymfe- og bloddannende væv / lymphatic and haematopoetic tiss. (140-205) / Kræftit tamarmik / Alle ondartede svulster / all malignant neoplasms 11 9 11 16 9 9 10 18 8 13 2 1 2 3 0 8 8 2 2 4 1 5 3 6 4 3 9 1 7 7 12 4 11 11 6 4 8 4 4 7 134 122 144 130 124 41
Kræft/cancer 1993-1997 Fordelt på køn og alder/by sex and age 60 antal/number 50 40 30 20 Mand/male Kvinde/female 10 0 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85+ Figur 19 aldersgruppe/agegroup Kræft/cancer 1993-1997 Fordelt på distrikter/by districts antal/number Figur 20 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Nanortalik Qaqortoq Narsaq Paamiut Nuuk Maniitsoq Sisimiut Aasiaat Qasigiannguit Ilulissat Anmeldte tilfælde/notified cases (Y1) distrikter/districts Qeqertarsuaq Uummannaq Upernavik Qaanaaq Tasiilaq Ittoqqortoormiit Rate pr. 1000 pr. år/year (Y2) 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 rate 42
Tabel/ Table 23 Cancer i Grønland 1997 / in Greenland 1997 Køn/sex og/and aldersgruppe/age group Diagn. 2 3 3 3 3 3 2 3 2 3 3 Kode Lokalisation / site 3 2 I alt 0-4 5-9 20-24 25-29 30-34 35-39 35-39 40-44 40-44 45-49 50-54 Qinerseq nuffiorfik / spytkirtel / 142 Salivary glands 1 2 3 1 143-144 Qaneq / mund / mouth 1 1 2 1 145-148 Iggiaq / svælg / pharynx 1 3 4 150 Iggiaq / spiserør / esophagus 2 2 4 151 Aqajaroq / mavesæk / stomach 0 4 4 Inalugarsuaq / tyktarm / small 153 intestine 11 3 14 1 1 154 Erluk / endetarm excl. / endetarmsåbningen / rectum excl. anus 1 2 3 155.0 Tinguk / lever / liver 0 2 2 Sungaq / galdeblære- og gange / 155.1 Gallbladder, bil.pass,amp vater 1 0 1 1 Tinguk / lever (ej primær) / liver 156 not spec. as primary 1 0 1 157 Aqajaqqup sanilequtaa / bugspytkirtel / pancreas 7 1 8 1 1 161 Toqqusaaq / strubehoved / larynx 0 1 1 Puak, torluk / lunge (primær) luftrør / lung primary, trachea 162.0,1 16 11 27 1 1 2 170 Iviangit / bryst / breast 9 0 9 2 3 1 Illissap paava / livmoderhals / 171 corpus uteri 10 0 10 1 1 1 2 1 2 Mannissaqarfik- fiullu aqqutai ujallullu / æggestok,- leder og ligamenter / ovary fallopian tube 175 and broad ligament 2 0 2 1 1 Kvindelige kønsorg. andet uspec. / other and unsp.female genital organs 176 1 0 1 1 180 Tartut / nyrer / kidney 1 3 4 Ameq, allat / hud, andet / other 191 skin 1 3 4 1 Qarasaq sinaniutillu / hjerne- og nervesystem / brain and nervous 193 system 3 3 6 1 1 1 194 Toqqusaaq torlullu akornani qinerseq / skjoldbruskkirtelen / thyroid 1 0 1 Kræfte siaruaassimasoq / metastaser 198 / metastases 1 1 2 1 199 Alla aalajangersimanngitsoq / andet+uspec. lokalisation / other and unspecified sites 4 0 4 Non-Hodgkin lymphom / Non- 200,202Hodgkin lymphoma 1 5 6 1 1 Multiple myelomer / Multiple 203 myeloma 0 1 1 Ialt/ Total 76 48 124 1 2 1 1 2 6 2 4 3 6 7 43
Tabel/ Table 23 Cancer i Grønland 1997 / in Greenland 1997 Diagn. kode Lokalisation / site Køn/sex og/and aldersgruppe/age group 2 3 2 3 2 3 2 3 2 3 2 2 2 50-54 55-59 55-59 60-64 60-64 65-69 65-69 70-74 70-74 75-79 75-79 80-84 85+ Qinerseq nuffiorfik / spytkirtel / 142Salivary glands 1 1 143-144 Qaneq / mund / mouth 1 145-148 Iggiaq / svælg / pharynx 1 2 1 150Iggiaq / spiserør / esophagus 1 1 1 1 151Aqajaroq / mavesæk / stomach 3 1 Inalugarsuaq / tyktarm / small 153intestine 3 2 3 1 1 2 Erluk / endetarm excl. / endetarmsåbningen / rectum excl. 154anus 1 1 1 155.0 Tinguk / lever / liver 1 1 155.1 Sungaq / galdeblære- og gange / Gallbladder, bil.pass,amp vater Tinguk / lever (ej primær) / 156liver not spec. as primary 1 Aqajaqqup sanilequtaa / 157bugspytkirtel / pancreas 2 2 2 Toqqusaaq / strubehoved / lar- 161ynx 1 Puak, torluk / lunge (primær) 162.0,1 luftrør / lung primary, trachea 2 5 1 3 2 5 2 1 1 1 170Iviangit / bryst / breast 1 1 1 Illissap paava / livmoderhals / 171corpus uteri 1 1 Mannissaqarfik- fiullu aqqutai ujallullu / æggestok,- leder og ligamenter / ovary fallopian 175tube and broad ligament Kvindelige kønsorg. andet uspec. / other and unsp.female 176genital organs 180Tartut / nyrer / kidney 2 1 1 Ameq, allat / hud, andet / other 191skin 2 1 Qarasaq sinaniutillu / hjerne- og nervesystem / brain and nervous 193system 1 1 1 Toqqusaaq torlullu akornani qinerseq / skjoldbruskkirtelen / 194thyroid 1 Kræfte siaruaassimasoq / meta- / metastases 198staser 1 Alla aalajangersimanngitsoq / andet+uspec. lokalisation / 199other and unspecified sites 1 3 Non-Hodgkin lymphom / Non- 200,202Hodgkin lymphoma 1 1 2 Multiple myelomer / Multiple 203myeloma 1 Ialt 6 11 12 10 8 12 5 8 6 6 2 2 1 44
Kræft/cancer 1993-1997 Mænd/male 5% 4% 6% 6% 10% 5% 3% 31% 30% Mundhule og svælg (140-148) Fordøjelsesorganer og bughinde (150-159) Luftvejene (160-164) Mandlige kønsorg. (177-179) Urinvejene (180-181) Hud (190-191) Anden specifik lokalisation (192-197) Sekundær og uspecifik lokalisation (198-199) Lymfe- og bloddannende væv (200-205) Figur 21 Kræft/cancer 1993-1997 Kvinder/female 1% 4% 2% 7% 3% 7% 24% 16% 16% 20% Mundhule og svælg (140-148) Fordøjelsesorganer og bughinde (150-159) Luftvejene (160-164) Bryst (170) Kvindelige kønsorg. (171-176) Urinvejene (180-181) Hud (190-191) Anden specifik lokalisation (192-197) Sekundær og uspecifik lokalisation (198-199) Lymfe- og bloddannende væv (200-205) Figur 22 45
Hyppigste lokalisation af kræft/most frequent sites of cancer Rate pr. 100.000 mænd/male pr. år/year 1993-1997 Lunger/lung Mavesæk/Stomach Svælg/Pharynx Tyktarm/Colon Hud(ikke melanomer)/other skin Spiserør/Oesophagus Bugspytkirtel/Pancreas Nyre/Kidney Lever/Liver Endetarm/Rectum Figur 23 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 Hyppigste lokalisation af kræft/most frequent sites of cancer Rate pr. 100.000 kvinder/female pr. år/year 1993-1997 Lunger/lung Bryst/Breast Livmoderhals/Cervix uteri Tyktarm/Colon Æggestok og -leder/ovary and fallopian tube Bugspytkirtel/Pancreas Svælg/Pharynx Spiserør/Oesophagus Endetarm/Rectum Galdeblære og galdegange/gallbladder and bil. pass. Hjerne og nervesystem/brain and nervous system 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Figur 24 46
Tabel / table 24 Cancer i Grønland 1997 / in Greenland 1997 Ukioq paas. / diagnoseår / year of diagnostics Diagn. 1993 1994 1995 1996 1997 kode Lokalisation / site 2 3 2 3 2 3 2 3 2 3 140 Qarloq / læbe / lip 1 141 Oqaq / tunge / tongue 1 1 142 Qinerseq nuffiorfik / spytkirtel / Salivary glands 1 2 1 2 1 2 1 143-144 Qaneq / mund / mouth 1 2 1 1 1 1 2 1 1 145-148 Iggiaq / svælg / pharynx 3 1 3 4 3 3 8 2 3 1 150 Iggiaq / spiserør / esophagus 3 3 5 2 4 1 1 2 2 151 Aqajaroq / mavesæk / stomach 3 2 2 1 4 4 8 4 152 Inalugaq / tyndtarm / small intestine 1 153 Inalugarsuaq / tyktarm / small intestine 4 6 2 4 6 6 3 5 3 11 154 Erluk / endetarm excl./ endetarmsåbningen / rectum excl. anus 2 1 2 1 1 4 1 1 2 1 155.0 Tinguk / lever / liver 1 1 2 1 2 1 2 155.1 Sungaq / galdeblære-og gange/gallbladder, bil.pass,amp vater 1 1 3 2 1 1 1 156 Tinguk / lever (ej primær) / liver not spec. as primary 2 1 1 1 2 1 157 Aqajaqqup sanilequtaa / bugspytkirtel / pancreas 5 5 2 1 1 3 1 7 Ameraasaq nerisallu aqq. Alla / bughinde og andre fordøjelsesorganer / peritoneum and other dig. organs 158-159 2 161 Toqqusaaq / strubehoved / larynx 1 1 1 162.0,1 Puak, torluk / lunge (primær) luftrør / lung primary, trachea 18 14 17 10 25 17 16 15 11 16 162.2 Puaat ammeraasaa / lungesæk / pleura 1 170 Iviangit / bryst / breast 11 9 11 16 9 171 Illissap paava / livmoderhals / corpus uteri 4 8 12 7 10 172 Illiaq / livmoder excl. Livmoderhals / corpus uteri 2 Illiaq / livmoder andet uspececificerede dele / 173-174 uterus other and unspecified parts 1 175 Mannissaqarfik- fiullu aqqutai ujallullu / æggestok,- leder og ligamenter / ovary fallopian tube and broad ligament 5 2 4 2 176 Kvindelige kønsorg. andet uspec. / other and unsp.female / genital organs 1 177 Anissuup aqq. Qinersia / blærehalskirtel / prostate 2 1 2 178 Issuit / testikler / testis 1 1 1 180 Tartut / nyrer / kidney 3 2 2 4 2 1 3 1 181 Nakasuk / urinblære incl. Papillomer / urinary bladder incl. papilloma 3 1 1 1 190 Amermi milaat / melanomer i hud / melanomi of skin 2 191 Ameq, allat / hud, andet / other skin 1 4 1 3 4 3 1 Qarasaq sinaniutillu / hjerne- og nervesystem / brain and 193 nervous system 1 1 2 1 4 3 3 Toqqusaaq torlullu akornani qinerseq / 194 skjoldbruskkirtelen / thyroid 1 3 1 1 196 Saarnit / knogler / bone 1 2 197 Ipiusat ataqatigiissitsisut /bindevæv /connective tissue 1 1 1 198 Kræfte siaruaassimasoq / metastaser / metastases 1 1 4 1 2 1 1 Alla aalajangersimanngitsoq / andet+uspec. lokalisation / 199 other and unspecified sites 3 8 3 3 3 6 3 4 200,201, Non-Hodgkin lymphom / Non-Hodgkin lymphoma 202 Hodgkin's sygdom / Hodgkins disease 1 1 1 3 2 5 1 203 Multiple myelomer / Multiple myeloma 2 1 1 1 204 Aakkut kræfti / leukæmi / leukemia 2 3 1 1 1 47