Allaganngorlugu nalunaarusiaq 2008 1
Allaganngorlugu nalunaarusiaq Sinniisoqarfik ukioq manna Ilulisssani Hotel Arcticimi ukiumoortumik ataatsimiissaaq. Siulersuisut 2005-imi atuutilernerannit sinniisoqarfiup ileqquusumik ataatsimiinnerisa pingajoraat. Ilisimaneqartutut sinniisoqarfik IMAK ip qullersatut oqartussaasoraa. Kattuffiup aalajangigassai pingaarnerit tassani aalajangerneqartarput, piffissamilu takkuttussami suliassat siunniunneqartarput. Nalunaarusiaq manna 2007-imut nalunaarusiap siorna marsimi nassiunneqartup kingorna kattuffik sunik sammisaqarsimanersoq pillugu nalunaarusiaavoq. Allaganngorlugu nalunaarusiaq siulittaasup ataatsimoortumik nalunaarusiaata aapparaa. Immikkoortuata aappaa sinniisoqarfik ulluni 13. 14. april 2008 ataatsimiilerpat oqalugiaatigalugu saqqummiunneqassaaq. Sivso Dorph 2
Imarisaanut nalunaarsuutit: 1. Perorsaanermut tunngasut Atuarfeqarfik Ilinniarfissuaq / Ilinniartitsisunngorniarneq Inerisaavik Naleqqiiffik 2. Suliaqarfinnut tunngasut Naleqqiiffik Akissarsiat sumiiffinni isumaqatigiinniutissat Suleqatigiinnermut ataatsimiititaliat Feriarnerni angalanernut aningaasaateqarfiit Soraarnerussutisiaqarnermut tunngasut 3. Aaqqissuussinermut tunngasut Kattuffik Kalaallit Nunaannilu Ilinniartitsisut Kattuffissuat Ilaasortat Ilaasortanik ataatsimiisitsisarneq Siulersuisut Sinniisunik pikkorissartitsinerit isumaqatigiininniarnermullu pikkorissarneq Pisortanik pikkorissaaneq Lederforening peqatigalugu Tunngaviusumik suliassatullu pilersaarutit Aningaasaqarneq Allattoqarfik Danmarks Lærerforening Nordiske Lærerforeningers Samråd Sullivimmi atukkat / Suliffigissaasut Piginnaanngorsaanermu Siunnersuisoqatigiit ICC PIP suliaqatigisavullu kattuffiit allat KANUKOKA KIIIP FTF 4. Allat Ilinniartitsisoq Qarasaasiakkut nittartagaq Taarsigassarsisitsisarfiit Tjenestemændenes Låneforening aamma Danmarks Lærerforenings Låneforening 5. Nalunaarsuutit 3
PERORSAANERMUT TUNNGASUT Atuarfeqarfik Ajuusaarutigaarput nunatsinni atuarfeqarfimmi ilinniartitsisussaaleqinerujussuaq suli taama annertutigimmat, ajornartorsiummillu qaangiiniarneq suli taama erloqinartigimmat. Iluarisimaarparpulli ilinniartitsisunut ilinniaqqinnissamut neqeroorutit arlallit suli atuarfeqarfinnut neqeroorutigineqartarmata. Iluarisimaarparpullu atuartitsisunut neqerooruteqarneq massakkut aamma ilanngunneqarmat. Tamanna sivisuumik amigaatigisimavarput. Atuarfiilli pisortaannut pikkorissarnissamut neqeroorutit annertunerunnginnerat aarlerinartoqartipparput. Atuarfiit pitsaasumik ineriartornissaannut tunngaviliisuulluinnarpoq pitsaasunik piginnaasaqarluartunillu atuarfinni pisortaqarnissarput. Naleqqiiffiup inassuteqaatai aqutsisoqarnermut tunngasut piviusunngortinnissaannut pimoorussinissaq innersuutigissuarput. Tupaallaatissaagunanngilaq pisortat ikittuinnaammata ukiut talimat sinnerlugit pisortaasimasut. IMAKimit isumaqarpugut pikkorissaasarnerit ilinniartitseqqittarnerillu atuarfiup ingerlanneqarneranut tamanut tunngasut pimoorullugit ingerlanneqarnissaat aammattaaq atuarfeqarfiup anguniagaatut piumasaqaatit angunissaannut piviusorsiortut naleqqiussilluni ingerlatsisoqartariaqartoq. Atuarfeqarfitsinni ajornartorsiutit annersaasa ilagaat nalinginnaasumik immikkut atuartitsisarnerup atorunnaarsinneqarsimanera. Pilersaarutaanikuugaluarpoq, siusinnerusukkut immikkut atuartitsinermut atortarsimasat holdikkaarilluni atuartitsilernermi atorneqarnissaat. Assigiinngitsunilli patsiseqarluni taamatut pisoqarsimanngilaq. Pingaarnertut patsisaannguatsiarpoq ilinniartitsisussaaleqinerujussuaq. Assassaaleqinermi ilinniartitsisut marluullutik ingerlatsivigisarsimasaat siullertut peerneqartarput. Patsisaasoq alla tassaasinnaavoq atuartut siusinnerusukkut immikkut atuartinneqartartut maanna holdini atuartitanut ilanngunneqarnerat, tamaalillunilu piffissaq tunniunneqartoq amigarluinnalersimalluni. Piviusoq alla tassaavoq atuartut immikkut pisariaqartitsisut amerliartupiloornerat. Ajornartorsiutillu tamassuma qaangerniarnerani ilapittuutaanngilluinnarpoq annertusisamik immikkut atuartitsisarnermut atugassarititaasunik annikilliliinerujussuaq. Atuarfippaaluit atuarfiup inatsisaata anguniagai maanna sattaaserfigisimavaat, immikkullu atuartitsisarneq eqquteqqissimallugu. Taamaattoqartussaanngikkaluarporli. Piffissanngorpoq naalakkersuinermik sulialittatta meerarpassuit sumiginnaanermik eqqorneqarsimanerannik oqaluinnarunnaarnissaat. Maanna iliuuseqartoqartariaqarpoq, ajornartorsiut alliartuinnassanngippat. Meeqqanut inuusuttunullu eqqugaanerlussimasut atugassiisoqartariaqarpoq. Sipaarniarfiussanngilluinnarput. Atuarfinnik nutarterinerit ilaatigullu atuarfinnik nutaanik sanaartornerit ingerlaleruttorput. Soorunami kissaatiginaraluarpoq sukkanerusumik ingerlanneqarnissaat, kisiannili nuannerpoq suliassat ingerlanneqarmata. Pikkorissaasarnerit atuarfiillu nutarterneqarneri ajunngitsumik iliuuseqarfigineqaraluartut sullivimmi atukkat ajornartorsiutaanerat annertusiartorpoq. Tamanna suliassanik allaffitsinni tigusisarnitta takutippaat. Aarlerinartoqarpoq, iliuuseqarnissarlu pisariaqarluni. Ilinniarfissuaq / Ilinniartitsisunngorniarneq Ukioq manna Ilinniarfissuaq 164-ik ilinniartitsisunngornianik ilinniartoqarpoq. Taakkunannga arnat 130-upput. Tassa ilinniartitsisunngorniat 80 %-iisa missarluinnaat arnaapput. 4
Ukiut kingulliit Ilinniarfissuarmut qinnuteqartartut amerliartorsimapput. Ilinniarnissamulli tiguneqarsimasut ilaat aallartinngitsoortarput, aammattaarlu ajuusaarnartumik ilinniarnerup aallartitsiarnerani taamaatiinnartoqartarluni, ilaatigut meeqqanut paarsisussaqannginneq patsisaasarluni. Ajornartorsiut tamanna ilinnmiartitsisussaaleqineq pillugu suleqatigiissitanut kiisalu naalakkersuisunut saqqummiunneqarnikuuvoq. Suleqatigiissitat ajornartorsiutip tamatuma qanoq qaangeriarneqarnissaanut siunnersuusiussamaarput. Ilinniarfissuaq ukioq manna ilinniartitsisunngorniarusuttunut piginnaanngorsaalluni pikkorissaaqqaarluni misiliisimavoq, tassini inuit 16 peqataapput. Ilinniarfissuup pikkorissartunit arfineq marluk nagujaq qimannagu ilinniartitsisunngorniarnermik aallartitsinut ilanngutsippai, kisiannili taakkunannga taamaatittoqareerpoq oqaatsinut piumasaqaatit patsisigalugit. Aasaq manna Ilinniarfissuarmit ilinniartitsisut 42-t naammassissapput. Inerisaaviuk Naalakkersuisut Ilisimatusarfik pillugu Inatsisartut inatsisissaatut siunnersuutaata saqqummiunneqarata kingornagut ilisimaneqareersutut IMAK-imi siulersuisut Inatsisartunut ilaasortanut tamanut Naalakkersuisunullu allagaqarput. Tamatumunnga pissutaavoq siulersuisut siunnersuutip kingunerisassai ernumanartoqartimmatigit, ilaatigut meeqqat atuarfiannut tunngatillugu ilaatigullu Inerisaavimmi maanna atorfeqartunut tunngatillugu. Allagaqaat taaneqartoq tunngavigalugu IMAK septembarip 25-anni 2007-imi KIIIP-imut ataatsimiigiaqquneqarpoq. Ataatsimiinnermi KIIIP-imit ilisimatitsissutigineqarpoq, Inerisaaviup allanngortinneqarani ingerlaannarnissaa siunertaasoq. Ilisimatitsissutigineqartut naapertorlugit Inerisaaviup ilinniaqqinnerit ingerlatai ilisimatusarnermut tunngassuteqartut kisimik Ilisimatusarfiup inatsisaata ataaniilissapput. Inerisaaviup ingerlatai allat allanngortinneqaratik ingerlaannassapput, Inerisaavimmilu sulisut ilinniaqqinnernik suliaqartut kisimik Ilisimatusarfiup ataaniilissapput. Taamaattumik KIIIP-imit oqaatigineqarpoq, IMAK ernumassutissaqanngitsoq. Ataatsimiinnermi KIIIP-imit oqaatigineqartutut pisoqassappat, ernummatissaqannginneranik oqarneq IMAK-ip isumaqatigaa, kisianni IMAK-ip paasinninnera najoqqutaralugu inatsisissatut siunnersuummi taama allassimasoqanngilaq kiisalu 2008-mut aningaasanut inatsisissamut naapertuunnani. Erseqqissassallugu pingaaruteqarpoq, nunatsinni ilinniartitaanerit ilisimatusarnermik aallaaveqarnissaat, IMAK-imit tamakkiisumik tapersersorneqarmat. Aamma qularutigineqassanngilaq IMAK-ip kissaatigimmagu pamersaanikkut ilisimatusarneq aamma atuarfinni ilinniartitsisut ilinniaqqittarnerat ilisimatusarnermik aallaaveqassasut. IMAK-ip aamma kissaatigaa tamatuma Ilisimatusarfimmi ingerlanneqarnissaa, taamaalilluni ilisimatusarnermi pitsaassuseq aamma allanut attuumassuteqannginneq kiisalu ilinniaqqinnerit qaffasissumi inissisimanissaat qulakkeerneqarniassammata. 5
Kisianni taamaaliornikkut Inerisaaviup maanna ingerlateriigai pilliutigineqassanngillat. Suliammi taakku meeqqat atuarfiata pitsaassusaata ineriartortuarnissaannut pingaaruteqarluinnarput taamalu nunatsinni ilinniarnerup qaffasissuunissaanut tunngaviliisuullutik. Taamaattumik suliassat taakkua minnerpaamik ullumikkut aningaasaliissutigineqartartut amerlaqataannik aningaasaliiffigineqartariaqarput. Taamanikkut IMAKip kissaatigisat imatut naammassineqarsinnaasutut siunnersuutigai Takussutissap 1-ip qeqqani Ilisimatusarfik suliffeqarfiillu maanna ingerlatai siunissamilu ingerlatassai takuneqarsinnaapput. Ilinniarfissuaq, ataaniittoq aamma takuuk, Tusagassiortunngorniarfik, inunnik isumaginnittunngorniat ilinniarfiat, peqqissaasutut ilinniarfik inatsisissatut siunnersuut naapertorlugu Ilisimatusarfimmut atalissapput. Avataatungaaniipput suliffeqarfiit Ilimmarfimmut ilaalersussat. Ilisimatusarfik qiterlinngorlugu inissinneqarpoq, tassami siunnerfigineqarmat, ilaatigut allaffeqarnikkut qitiusumik inissisimassasoq ilaatigullu ilisimatusarnernut ilinniaqqinnernullu ilisimatusarnermik aallaaveqartunut immersuisuussasoq. IMAK-ip siunnersuutaa naapertorlugu, Inerisaavik suliffeqarfiussaaq nammineerluni aqutsisoqartoq immikkullu aningaasaliiffigineqartartoq, soorlu Oqaasileriffik Allagaateqarfik il.il.assigalugit. Inerisaaviup ullumikkut ingerlatai: Atuartitsinermi atortunik ineriartortitsineq Atuartitsinermi atortunik atukkiisarneq Paasissutissiinermik suliaqarneq 6
Faginut siunnersorteqarnermik ingerlatsineq matumani ilanngullugit misilitsinnernik nalilersuinermik ineriartortitsineq aamma pisinnaasanik misilitsinnerni atugassanik ineriartortitsineq Pikkorissaanermik ilinniaqqinnernillu ingerlatsineq ilisimatusarneq aallaavigalugu aamma pikkorissarnerit allat Ilikkagassatut anguniakkanik suliaqarneq Nalilersuineq Qarasaasiakkut attaveqaqatigiinnermik ingerlatsineq Ilisimatusarneq Suliassat Inerisaaviup ullumikkut ingerlatai Inerisaavimmiiginnassapput, taamaallaallu ilisimatusarnermut tunngasortaa aningaasaliissutillu tassunga tunngasut Ilisimatusarfimmut nuunneqassapput. Ilinniartitsisut ilinniaqqittarnerannut aningaasaliissutit, matumani ilinniaqqinnerit ilisimatusarnermik aallaavillit ilanngullugit Inerisaavimmut aningaasaliissutinut ilaaginnassapput. Tamatuma saniatigut ilinniaqqinnerit Ilinniarfissuarmut aningaasaliissutigineqartartut Inerisaavimmut nuunneqassapput, tassami Ilinniarfissuaq Ilisimatusarfimmut atalersussaammat, inatsisillu naapertorlugit ilisimatusarneq aallaavigalugu ilinniaqqinnernik taamaallaat neqerooruteqarsinnaalissammat. Bevillingsfordeling kto. 40.12.24 Ilimmarfik Inerisaavik Grønlandica Landsarkivet Sprogsekretariatet Ilisimatusarfik Ilinnarfissuaq Journalistuddannelsen Socialrådgiveruddannelsen Takussutissiami 2-mi takutinneqarput suliffeqarfinnut ataasiakkaanut aningaasaliissutit Ilimmarfiup kontoanut nuunneqartussat. Maluginiarneqartariaqarporli aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi aningaasaliissutit sorliit Naatsorsueqqissaartarfimmeersuunersut aamma peqqissaasunngorniarfimmeersuunersut takuneqarsinnaanngimmat. Qularnanngitsumik suliffeqarfinnut KIIIP-ip ataaniittunut aningaasaliissutit taamaallaat ataatsimoortinneqarsimapput. Inerisaaviup ingerlatsinera ullumikkut inatsisit ukua naapertorlugit ingerlanneqarpoq: 7
1. Ilisimatusarfik pillugu inatsit, matumani pineqarpata qaffasinnerusumik ilinniaqqinnerit, tassa diplomitaarniarluni, masterinngorniarluni kandidatinngorniarlunilu ilinniarnerit. 2. Meeqqat atuarfiat pillugu inatsit, Inerisaaviup ingerlataani allani malinneqartoq. Ullumikkut inatsisit naapertorlugit Ilisimatusarfiup isumagisassaasa ilaat siunissami Inerisaaviup Ilisimatusarfimmit pisiarisassagai IMAKimit siunnersuutigaarput, soorluttaaq manna tikillugu Inerisaaviup suliassat assingusut Ilisimatusarfimmit pisiarisarai. Taamaalilluni meeqqat atuarfiannut aningaasaliissutit atuuffiisaminnut atorneqarnissaat qulakkeerneqassaaq. Ilisimatusarfiup Inerisaaviullu akornanni qanittumik suleqatigiittoqarnissaa ersarippoq, tassami Inerisaavimmi atorfillit meeqqat atuarfiannut attuumassuteqartut paasissutissanik, misilittakkanik il.il. Ilisimatusarfimmi ilisimatusarnermut ingerlatitseqqissinnaammata. Assigisaanik Ilisimatusarfik ilisimatusarnerit aallaavigalugit pikkorissarnerit suut, nalilersueriaatsit suut il.il. piukkunnarneruneri pillugit Inerisaavimmut siunnersuisassammat. Aamma pissusissamisuussaaq, Inerisaavimmi atorfillit pisinnaasaqarfitik naapertorlugit Ilisimatusarfimmi atorneqartassappata, soorlu saqqummiussisutut, tamatumunnga isumaqatigiissuteqareerneq naapertorlugu. Aamma Inerisaaviup Ilisimatusarfimmik Ilimmarfimmilu suliffeqarfinnik allanik allaffissornikkut suleqateqarnissaa pissusissamisuussaaq. Suliffeqarfiimmi arlallit Ilisimatusarfimmut ilanngunneqartussaanngimmata. IMAKip siunnersuutai malikkaanni atorfeqartitaanermut tunngasut ajornartorsiutaanavianngillat, tassami atorfillit maanna atorfigisatik atorfeqarnermilu atugassarititaasut allanngortinnagit pigiinnarsinnaassammatigik. Ilisimaneqartutut taamatut pisoqanngilaq, IMAKilli annilaangatigisaatut inatsit akuersissutigeqarluni. Tamatumalu nassatarivaa Inerisaavik nammineq ingerlasutut atorunnaarsinneqarmat siunissamilu Ilisimatusarfimmut ilanngulluni. 2008-mut Aningaasanut Inatsisissatut siunnersuummi konto 40.12.24-mi Ilimmarfimmut tunngasumi (ingerlatsinermut aningaasaliissutit) aamma takuneqarsinnaavoq Inerisaavik Ilisimatusarfimmut atalissasoq, tassa Inatsisartut Ilisimatusarfimmut inatsisaat atuutilerpat. Kisianni Inerisaaviup Ilisimatusarfimmut ilanngunneqarnermi kingornagut meeqqat atuarfiannut peqqussut naapertorlugu ingerlatsinissaanik allassimasoqanngilaq, naak tamanna siusinnerusukkut ilaagaluartoq. Naalakkersuisut meeqqat atuarfiat pillugu peqqussummi 31 naapertorlugu pisussaapput, makkununnga tunngatillugu naleqquttumik siunnersuinermik ingerlatsissallutik: atuartitsinermi atortunik ineriartortitsineq, meeqqat atuarfianni ilinniartitsisunut pisortanullu pikkorissaaneq ilinniagaqaqqinnernillu ingerlatsineq, pamersaanermut ilisimatusarneq ineriartortitsillunilu suliniuteqarneq aamma atuarfiup atuartitsinermik ingerlatsineranik nalilersuineq. 8
Suliassat tamakkua tamarmik maannamut Inerisaavimmit isumagineqarput. Kisianni inatsisissatut siunnersuut aamma aningaasanut inatsimmut oqaaseqaatit naapertorlugit suliffeqarfik atorunnaarsinneqassaaq aningaasaliissutillu Ilisimatusarfimmut nuunneqassallutik. Ilisimatusarfik pillugu Inatsisartut inatsisaanni 2-mi ilinniakkat sorliit Ilisimatusarfiup neqeroorutigisinnaasai erseqqissumik taaneqarput aamma 9-mi Ilisimatusarfiup siulersuisuisa pisinnaatitaaffissaat taagorneqarput. Aalajangersakkani taakkunani soorlu makkununnga pisinnaatitaaffiliisoqanngilaq: pikkorissarnerit ilisimatusarnermit appasinnerusut, meeqqat atuarfiini atuartitsinermi atortussanik saqqummersitsisarneq, meeqqat atuarfiannut siunnersuinermik ingerlatsineq, atuarfinni qarasaasiakkut attaveqaqatigiinneq, misiliinermi atortussiorneq imaluunniit misilitsissutissanik suliaqarneq il.il. Taamaattorli aalajangersakkat naapertorlugit siulersuisut aningaasaliissutit Ilisimatusarfiup nalinginnaasumik ingerlattagaannut atuinissamik piginnaatitaapput. Siunnersuummi aningaasanut tunngasunut oqaaseqaatini aamma taaneqarpoq, Ilisimatusarfik suliffeqarfittut ukiumut 13 million koruuninik aningaasaliiffineqartarunnaarluni 100 million koruuninik aningaasaliiffigineqartalissasoq tassa ersarissumik oqaatigalugu taamaappoq taakku Ilisimatusarfimmut aningaasaliissutaapput, naak aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi Ilimmarfiup ingerlanneqarneranut aningaasaliissutitut taaneqaraluartut. Tassa aningaasaliissutit siulersuisut inatsit naapertorlugu aalajangersaavigisinnaasaat. TASSA Inerisaavik matuneqassaaq taamaalillunilu, pamersaanikkut ilisimatusarnermi aamma ilinniaqqinnerni, naalakkersuisut pisussaaffilerneqarput taamaallaat ilisimatusarnermik qaffasissulimmik ingerlatsinissamik. Peqatigitillugu Inerisaavimmut aningaasaliissutit tamarmik tassunga nuunneqarput. Tassunga atatillugu KIIIP ilisimatitsivoq, siulersuisut Inerisaaviup maannamut ingerlataasa ingerlateqqinnissaannut pisussaaffeqartut, aningaasanummi inatsisissami tamanna siunnersuutigineqarmat. Nalinginnaasumik inatsit aalajangersimasumut tunngasoq (matumani Ilisimatusarfik pillugu inatsit), aningaasanut inatsisiliornikkut, immikkut ittumik inatsisiliuunneqarsinnaanngilaq. Tamanna inatsisit isumannaatsuunissaannut ajornartorsiutaalluinnarpoq. Kisianni inatsimmut suli akuersissutigineqanngitsumut atatillugu siunnersuutigineqarnera eqqumeeqaaq. Aalajangersimasumut inatsisikkut anguniakkat anguneqarnissaat soormi qulakkeerneqaannaruni. Inatsit saqqummiunneqartoq naapertorlugu kommunit sulisullu Ilisimatusarfimmi pikkorissarnerit sorliit Naalakkersuisut kommunillu akornanni suliassat agguataarnissaannut isumaqatigiissutaannut ilaanersut siunissami takusinnaanavianngilaat. Taamatuttaaq ilinniartitsisut pikkorissarnerit neqeroorutigineqartut sorliit atorfeqartitaanerminnut attuumassuteqarnersut aamma Naalakkersuisut IMAK-illu akornanni isumaqatigiissutinut ilaanersut takusinnaassanngilaat. 9
Årskursusertarnermut aningaasaliissutaasartut tassaapput LC-p (Lærernes Centralorganisation) sulisitsisullu akornanni isumaqatigiissutaanikuusut taakku naleqartinneqarnikuullutik atorfiit inuttalerneqartussat nalingisa 3 %-ii. Aningaasaliissutit taakku Inerisaaviup aaqqissugaanik atuarfinni sulisut ilisimatusarnermut tunngasunik pikkorissartinneqartalissammata.nuunneqassasut isuqatigiissutigineqarnikuupput, taamanikkut aaliangiunneqarmat nunatsinni meeqqat atuarfianni Danmarkimi årskursusertarneq atorunnaarsinneqassasoq. Siunnersuummi saqqummiunneqartumi meeqqat atuarfiannut iluaqutigineqarnissaat qulakkeerneqarnikuunngilaq. Tassami pikkorissaaneq aamma ilinniartitseqqinneq ilinniartitsisut meeqqat atuarfianniiginnarnissaannut pingaaruteqartorujussuummata tamatumalu peqatigisaanik atuarfiup qaffasissumik inissisimanera qulakkeerneqarsinnaammat. Tamatuma assigisaanik Ilinniarfissuup maannakkut ilinniartitsisunut ilinniaqqinnernik ingerlatsinera qulakkeerneqanngilaq. Inerisaavimmi ullumikkut atorfeqartunut atorfeqartitaanermi atugassarititaasut suli nalorsisitsipput. Kikkut isumaqatiginniussisassappat? ASG-kunnut ikaassappat taamaasillutillu akissarsiakinnerulerlutik? Inatsisissatut siunnersuummi oqaatigineqarpoq, suliffeqarfinni Ilisimatusarfimmut atalersussani sulisut, maannakkut atorfeqartitaanertik pigiinnassagaat. Peqatigitillugu paragrafimut tassunga oqaaseqaatini allassimavoq, 2007-imi ukiakkut sulinerup sivisussusissaa pillugu isumaqatigiissusiortoqarnissaa naatsorsuutigineqartoq. Ullumikkumut pissutsit tamakku pillugit IMAK suli aggersarneqarnikuunngilaq, taamaalillunilu atorfeqartitaasut inissisimanerat suli nalornisitsilluni. Ilisimatusarfiup siulersuisui februar/marts 2008 pilersinneqassapput. IMAKip neriuutigaa nunatsinni atuarfiit pillugit kiisalu Inerisaavimmi atorfeqartitat pillugit siulersuisut ima katiterneqarumaartut aaliangersakkanik tulluutinngitsunik aaqqiinissamut aqqutissiuussisinnaassallutik. Naleqqiiffik IMAKimi siulersuisut marlussoriarlutik Danmarkimi Skolerigsdag -imik taasami ataatsimeersuarnerni peqataasarsimapput, Danmarkimi kommunit kattuffissuannit aaqqissuunneqartartumi. Danmarkimi Skolerigsdag isumassarsiorfittut aaqqissuunneqartarpoq, atuarfiup soqutiginnitaasa naapeqatigiittarfiat, kommunalbestyrelsimi ilaasortat, Folketingimi ilaasortat, atuarfiit pisortaat, ilinniartitsisut, atuartut kattuffiillu sinniissaasa peqataaffigisagaat. Ataatsimiinnerit taamaattut ilaanni Kalaallit Nunaanni ataatsimiinnernik assingusunik aaqqissuussisoqarsinnaanera isumassarsiaraarput. Atuarfitsialattut aaqqissuussinermi ilinniartitsisumut piumasaqaataasut allannguuteqartinneqarput, sulinermi piffissamik atuinissamut tunngassuteqartunut kiisalu suleqatigeeriaatsinut allaanerusunut ingerlatsilernissamik, ilinniartitsisut ulluinnarni atuarfimmi atugaannik allanngortitsilluinnartumik. Atuarfitsialaap eqqukkiartuaarnerani atuarfinni ataatsimiinnerpassuit ingerlanneqarput. Inatsisitigut atuartitsinerup ingerlanneqarnissaanut aaqqissuunneqarnissaanullu tunngasut allanngortinneqarput. 10
Pissutsillu taamaasineri soorunami ilinniartitsisorpassuarnut puullaaqititsipput. Maanilu allaffitsinni sullivimmi atukkat pillugit saaffigineqartaqaagut. Atuarfiit sinaakkutaat kisiisa ilinniartitsisunit oqallisigineqanngillat. Sinniisoqarfiup ataatsimiittarnerini kingullerni meeqqanik sumiginnaasarnerup oqallisigineqartarnera initoorujussuusimavoq. Qanoq iliuuseqartoqarnissaa noqqaassutigineqartuarpoq ajornartorsiutinut iliuusaasinnaasunik. Siulersuisut ataatsimiinneranni qulequttat taakkorpiaat eqqartortarpavut. Siulersuisut aaliangermata taama ittumik isumasioqatigiiffimmik ingerlatsiniarlutik, qulequttat suussanerinik aaliangussiartuaarneq ingerlanneqalerpoq. Siulersuisuni oqallisigeqaarput qulequttat qanoq amerlatigisut ilaatissanerlutigit. Siulersuisunut ersarissimavoq sumiginnaasarnerup ilanngunnissaa pingaaruteqartoq, qulequtaq taanna Sinniisoqarfiup ataatsimiittarnerini ukiuni kingullerni initusarsimaqimmat minnerunngitsumillu atuarfinni ullut tamaasa sunniuteqartarluni. Isumasioqatigiinneq sapinngisamik iliuusaasinnaasunik arlalinnik siunnersuusiorniartussaavoq. Taamaattumik siulersuisut aaliangerput qulequtaq taanna sammineqassasoq, oqaasertaali allannguallatsillugit tassa Inuiaqatiguiit isumassuisut qulequtsiunneqarmat, peqataasut inuiaqatigiinni iliuusissanik siunnersuusiortinniarlugit. Atuarfimmut peqqussutip 2002-mi allanngortinneranut tunngatillugu, suliniummut Atuarfitsialak - mut atuarfiup ulluinnarni atugai allanngortinneqaqaat. 2001-mi kommunit ilinniartitsisunik atorfinitsitsisinnaanermut tigusinerannut atatillugu assigiinngitsunik isumaqatigiissusiorpugut, taakkununnga ilaalluni atuarfiup anguniagassaliornissaanut isumaqatigiissut. Atuarfimmut peqqussutitaap piviusunngortinniarnera kiisalu atuarfiup ineriartornissaa tapersersorniarlugit atuarfimmi atuartitseriaatsit nalileeriaatsillu allanngortinneqarput. Inerisaavik perorsaariaaseq ilikkarluarfiusoq pillugu sinissami arlalissuarnik pikkorissaasimavoq sulilu pikkorissaalluni, peqqussutip allanngortinneqarsimaneranut takussutissatut kiisalu aamma alloriarfinni misilitsittarnerit eqqunneqarlutik. Aammattaaq angerlarsimaffinnut nalilersuinerni nalunaaruteqartarnerit allanngortinneqarput. Siulersuisut aalaingerput qulequttat taakku pingasut ataatsimut sammitinniarlugit. Taakkununngalu qulequttanut aaliangiunneqarpoq qulequtaq: Naliliisarneq, anguniagaqarneq atuartitsinerlu qulequtaritinneqassasut. Atuarfinni aqutsisut taaseraannerujussuat malunnarsimaqaaq. Nunatsinni atuarfiit anginerit misissuiffigigutsigit malugissuarput atuarfinni abgisuuni tamangajanni pisortat tamangajammik taarserneqarsimasut taamaallaat sisamat pinnatik. Atuarfimmut peqqussutip allanngortinneqarnerata kiisalu sulinermi piffissamik atuisarnitsinnut isumaqatigiissutip allanngortinneqarneranut tunngasunik malunnarsisimavoq pisortat ilinniartitsisullu akornanni isumaqatigiinnginnerit amerliartortutut malunnartut. Ilaatigullu tamanna aallaaveqartarluni sunniuteqaqataanissamut suleqatigiinnermullu isumaqatigiissutit malinneqarsimannginnerinik tassalu najoqqutassanik sanasimannginnernik. Sumiiffiit ilaanni pisortat ilinniartitsisullu akornanni isumaqatigiinnginnerit ersarittarsimapput. Tamatta kissatigivarput, pisortaagutta sulisuuguttaluunniit, tamatta suliatta pitsaasumik akisussaasusilimmillu suliarinissaannut atugassaqartinneqarnissarput. Taamaattumik siulersuisut aalaingerpaat : Aqutsisut isumasioqatigiinnermi qulequttanut ilaassasoq. Ukiuni kingullerni arlalissuarni sullivimmi atukkat tamanit tappiffigineqaleriartuaarsimapput. Suleqatigiinnermut ajornartorsiutinik assigiinngitsunik tunngavilinnik saaffigineqartarpugut. Ajuusaarnartumik suleqatigiinnermut ataatsimiititaliat atuarfinni amerlavallaani suli ingerlalluanngillat. Ilinniartitsisut sumiiffimmiitinniarnerat ajornartorsiutinngorsimavoq, sulisitsisullu ilinniartitsisut nuttarnerujussuannik naammagitaalliortuarlutik. Atuarfinni suleqatigiinnikkut ajornartorsiorfiusuni ingerlaannaq malunnarsimsarpoq, sulisorisat akornanni 11
napparsimakulanerulernerit. Pissutsit tamakku malunnarsisippaat, sullivimmi atukkat pimoorullugit sammineqartariaqarnerat, sulisitsisunit sulisunillu. Ajuusaarnartumik ajornartorsiutip tamatuma pimoorutinnginneranik sulisitsisunit amerlavallaanit takussutissaqartarpoq, tamatumalu nassatarikkajuppaa ajornartorsiutip alliartuinnarneranik. Taamaattumik siulersuisut aaliangerput Sullivimmi atukkat qulequttanut ilaassasoq. Siulersuisuni isumaqarsimavugut suliassamut Inerisaaviup akuutinneqarnissaa pisariaqartoq, tassami Inerisaavik Atuarfitsilaap piviusunngortinnissaanut sullissisuunikuummat. Taamaattumik suliassami matuma Inerisaavik suleqatiseraarput. Inerisaavillu isumaqatigiipput tamatta immikkut saqqummiisussatsinnik nassaassalluta isumaqatigiissutigalugu qanoq suleriuseqartoqaasanersoq. Suleriusissattaaq pillugit saqqummiisussavut annertuumik isumasiorpavut. Aammattaaq siulersuisuniit pingaartinneqarpoq eqqumiitsuliortumik, isumasioqatigiinnerup ilisarnaatissaanik sanasinnaasumik nassaarniassasugut. Isumasioqatigiinnerup ilisarnaatissaa Lisa Kreutzmannimit suliarineqarpoq siulersuisut isummersuutaat aallaavigalugit, ilisarnaat atuarfiup ineriartoqqinnissaanut tikkuussisuussammat. Pisunik aaqqissuisussamittaaq atorfeqartitaqarpugut, tassa Adventure North Aps, angalanernik, sumiiffissanik isumaqatigiissutinillu sullissisoraarput kiisalu angalanissat aaqqissuunnerannut. Adventur North Aps Michael Skourup-imit pigineqarpoq. Taakku saniatigut suliffeqarfiit assigiinngitsut isumaqatigiissuteqarfigaavut isumasioqatigiinnerup nalaani saqqummersitsisussat, taamaalilluni atuarfinni attuumassuteqartut atuarfiup silarsuaani ineriartorfiit nutaanerpaat isumassarsiorfigisinnaaniassammatigit. Oqalugiartinnikuusavut ukuupput: Ole Harrit-ip ilinniagarai cand.pæd.psych. Danmarks Lærerhøjskolimi ukiuni arlalinni atorfeqarnermini sammisarai aqutsineq, ingerlatsineq, naliliisarneq aamma sullivimmi aaqqissuussinermik ineriartortitsineq. Maanna sammisanut taakkununnga siunnersortitut sulivoq. Ole aqutsineq, naliliisarneq suleqatigiillu eqimattatut sulinerat pillugu arlalinnik atuakkiaqarpoq, nalunaarusiaqarluni allaatigisaqartarlunilu. Aqutsineq, ilisimatusarneq ingerlatsinerlu pillugit Folkeskolen -imi akuttunngitsumik allaaserisaqartarpoq. Hanna Mølgaard ilinniartitsisutut, cand.pæd.pæd.-itullu ilinniagaqarpoq. Silkeborg Seminariamilu ilinniarnermik aqutsisuulluni. Siunnersortitut ilinniartitsinermillu makkununnga tunngasunik suliaqartuuvoq: naliliisarneq, atuartitsineq, ilinniarneq aamma sullivimmi aaqqissuussinermik ineriartortitsineq aamma ilaatigut makkuninnga atuakkiaqarpoq: Evalueringskultur i praksis, Dafolo 2006 aamma Evalueringsdidaktik et professionelt anliggende, atuakkami uani saqqummersinneqartoq Didaktik relationer mellem undervisning og læring, Billesø og Baltzer, 2006 Laila Jensen Socionomitut ilinniagaqarpoq aamma sulianik ineriartortitsinermut Masteriuvoq. Danmarks Lærerforening-ip sullivimmi tarnikkut atukkat pillugit siunnersuisarnerani ukiorpassuarni suleqataavoq. Maanna siunnersortitut namminersortutut sulivoq, suliaralugit siunnersuineq ilitsersuinerlu makkununnga tunngasunut: sullivimmi tarnikkut atukkat, sullivimmi 12
tarnikkut atukkatigut ajornartorsiuteqalersinnaanerup pinngitsoortinnissaa, sullivimmi aaqqiagiinnginneq, suleqatigiinnikkut ajornartorsiutit, uippakajaarnermut iliuuseqarneq aamma allanngoriartornerit. Sammisat ukua ilinniartitsinermik oqalugiaatiginerinillu misilittagaqarfigai: sullivimmi tarnikkut atukkat, aaqqiagiinnginnernut aamma uippakajaarnermut iliuuseqarneq. Ilaatigut kakkersakkat ukua allagarai: Konflikter i skolen aamma Det personlige lederskab Krogs Forlagimi naqinneqartut. Daniel Thorleifsen Cand. mag. oqaluttuarisaanermi kalaallillu oqaasiinut kulturiannullu Arhus Universitet. Nunatta Katersugaasiviannut toqqrsivianullu direktøri nutaa, siusinnerusukkut lektori Institut for kultur- og samfundhistoriemi, Ilisimatuarfimmi. Annermik kalaallit kuturikkut oqaluttuarisaanerat sammisarivaa, eqqarsariaatsip oqaluttuarisaanera kiisalu Kalaallit Nunaata politikkikkut oqaluttuassartaa oqalugiartarnikkut, tunngavissiuussinikkut kiisalu ataatsimiititaliani, siunnersuisoqatigiinni kommissioninilu peqataanikkut uku samminerullugit: naalakkersuisneq, kulturi, demokrati kiisalu peqataaneq. Jens Jakobsen Ilinniartitsisoq cand. pæd. pæd. ilinniaqqinnikoq. Qaarsuni Uummannamilu ilinniartitsisuunikuuvoq pineqartunilu pisortaanikuulluni. Inerisaavimmi pisortanngorpoq 1999-imi Søren Porsbøl Ilinniartitsisutut ilinniarnikuuvoq. Ilinniaqqinnikuulluni ilinniarfeqarfinni aqutsisuuneq pædagogisk dimplomimik ilinniaqqiffiginikuullugu Inerisaavimmilu pisortap tulliatut 1994-imiit atorfeqarluni. Ezekias Therkelsen Ilinniartitsisutut ilinniarnikuuvoq Tromsøllu universiteteiani fiskerikandidatitut ilinniaqqinnikuulluni. Inerisaavimmi naliliisarfimmi suleqatitut 2002-miilli atorfeqarluni. Kattie Egede Motzfeldt Ilinniartitsisutut ilinniarnikuuvoq aqutsisumut pædagogisk diplomimut ilinniaqqinnikuulluni. Ukiorpassuit atuarfiup pisartaatut misilittagaqarfigaa. Inerisaavimmi 2007 atorfinitsinneqarpoq. (1) Akvariemodel-imi pineqarpoq peqataasut tusarniaaneq imminnut assersuutissagaat eqimattaminnilu oqallisigitillugu. Ataatsimeersuarnerup oqariartuutaata qulaajarneqarnerani kikkut tamarmik peqataatinneqassapput. Tusarniaaneq eqimattanilu oqallinnerit inip iluani paarlakaallugit ingerlanneqassapput. Isumasioqatigiinneq inersuarmi tamanut saqqummiussisoqaqattaarnikkut ingerlanneqarpoq, tamatumalu kingorna peqataasut eqimattanut suliartortinneqartarput sumiiffissaat aaliangereerneqarsimassarluni, taamaalillutillu suliassanut tamanut tamarmik kivitseqataanikuullutik. Isumasioqatigiinneq naggataarlugu nerersuaqatigiittoqarpoq, nerersuaqatigiinnerlu Ida Heinrichimit erinarsortumit aallarnerneqarluni. Qitittaanut Qarsoq nipilersortuupput. Isumasioqatigiinnerup inassuteqaatai maanna naqitatut saqqummersinneqarnikuupput peqataasimasunut tamanut agguaanneqarsimalerlutik kiisalu aamma ilaasortatsinnut tamanut. 13
Siulersuisut inassuteqaatit naalisarnikuuaat qulequttat malillugit, ukuuppullu: Aqutsisut: Aqutsisut atuarfimmi sulisunut piffissallit. Aqutsisoq atuarfimmi sulisunik oqaloqatiginninnissamut piffissalik; piumasaqaataalluni sulisup ineriartoqqinnissaanut sulisumik oqaloqatiginninnissaq. Aqutsisoq angajoqqaat naalakkersuinermillu sulinermik ingerlatallit peqatigalugit nutarterinissamut piffissalik. Aqutsisoq siunissamut takorluugalik; arlalinniit oqaatigineqarpoq una ukulu piffissaqarfigissagai. Aqutsisoq sulisuminiit tapesorneqartoq, aqutsisoq suliassanik agguataarisinnaasoq ulluinnarni inuuniarnermi ajornartorsiutiniit perorsaanermi eqqarsaatersuutinik nutaanut ilanngullugit. Aqutsisoq sulliviup timitamigut avatangiisaanik sullivimmilu atukkanik sulisunik oqaloqatiginnissinnaasoq. Arlallit oqaatigineqarput soorlu: Inooqalaalluarnissaq avatangiisileeqatigiisitsilernissarlu. Aqutsisoq ersarissunik suliassalik; kisiannili aama allarpassuarnik imaqarsinnaassasoq taamaattumillu aqutsisoqataatitsisariaqartoq. Aqutsisoq atuarfiup angusaqarluarnissaanik isumaginnittoq; atuarfiup nutarterneqarneranut pingaartitsisoq, aammalu ilinniartitsisunut nutarterinissap piviusunngortinneqarnissaanut sakkussaliisoq. Minnerunngitsumik aqutsisoq atorfillillu piginnaasatigut pikkorissut. Aqutsisoq sulisut ingerlatsineranni tapersersuisoq, kiisalu atuarfimmi suleqatigiiaanut assigiinngitsunut tusarnaartoq. Aqutsisoq sulisunik aqqutissiuussinissamut oqaloqatiginninnernik ingerlatsisinnaasoq / nigalinngorluni oqaloqatigiinnernik ingerlatsisinnaasoq. Sullivik qaffakkiartornissamut periarfissalik. Anguniagassat naliliisarnerlu: Ersarissunik anguniagassaliorsinnaaneq tamarmik pitsaaneruffigisariaqarpaat, atuartunut, ilinniartitsisunut, angajoqqaanut avataaniittunullu, tamanna ataqqineqarnissamut paasineqarnissamullu tunngaviliisuuvoq Anguniakkat, periutsit naliliinerillu ataqatigiissapput. Tamarmik imminnut allanullu nalilersuisinnaasariaqarput. Anguniagassaliornerit naliliinerillu ammasumik peqataatitsinikkullu pisassapput Ersarissunik anguniagaqarnerit pilersaarusiorneq ajornannginnerulersittarpaat Naliliinerit nukittuffiit saqqummersissavaat, piumassuseqarfiusumik siunissamullu pitsaasumik atorneqassallutik. Anguniakkat naliliinerillu ataqatigiisinneqartariaqarput allakkatigoortuugunik oqaatigineqarunilluunniit. Ilutsinni nalilersuinerit pingaaruteqarput, kisiannili aamma pingaaruteqarpoq nalilersuisimanitta nunanut allanut sanillersuussinnaanissaat. Angusakkami periutsit nalileeriaatsillu allat ingerlaavartumik pitsanngorsarneqartuartariaqarput. 14
Ataatsimut isigalugu peqataasuniit Naleqqiiffiup ingerlanneqarnera imarisaalu iluarisimaarineqarluarput. Peqataasuniittaaq kissaatigineqarpoq siunissami isumasioqatigiiffinnik pisumut assingusunik ingerlatseqqissasugut, atuarfiup soqutiginnittaasa akornanni suliffiit akimorlugit oqaloqatigiinnissamik pisariaqartitsisoq armat, atuarfiup ineriartortinneqarnissaanut aqqutissiuussisumik, oqaloqatigiiffiusumik paaseqatigiiffiusumillu. SULIAQARFINNUT TUNNGASUT Immikkoortup siuliani Naleqqiiffimmut tunngasut takukkit. Naleqqiiffik sullivimmi atukkanut kiisalu inuiaqatigiinnut isumassuisunut makkuninnga inassuteqaateqarpoq: Sullivimmi atukkat Naleqartitat anguniakkallu ersarissut oqallisigalugit, qulaajarlugit, ersarissarlugit oqaasertalerlugillu Suliassat siumut takorloorneqarsinnaasut. Atuarfinni ataasiakkaani tamani suliassaqarfiit tamaasa qanoq suliassartaqarnersut akisussaaffittaqarnersullu allaaseralugit. Ersarissunik najoqqutassaliorneq, taamaalilluni sulisut pisortallu ilisimassammassuk, qanoq pisoqartillugu qanoq suleriartassanerlutik. Aqqiagiinngittoqartillugu periusissanik sakkussaliinissaq. Sulisoqarnermut politikkinik oqaasertalersuinissaq, taakkunanngalu malinninnissaq. Aqutsisut sulisunik isumaginnittut, peqataatitsinikkut kaammattuinikkullu. Oqaloqatigeeriaatsit aqqutigalugit aqqutissiuussinerit sulisunullu tamanut avatangiisiliinerit. Suleqatigiilluarnissamut aallaavissanik pilersitsinerit Sulisut ineriartortuarnissaannut pitsaasunik periarfissaqartitsiuarnerit Sullivimmi atukkat pillugit nalilersuinernik ingerlatsinerit Allaffimmut saaffiginnissutigineqartartut malillugit takusinnaavarput atuarfimmi sullivimmi atukkat pingaaruteqarluinnartumik inissisimasuusut. Taamaattumik matumuuna kaammattuutigissuarput inassutigineqartut susassaqarfinni assigiinngitsuni ingerlateqqinneqassasut, taamaalilluta atuarfimmi atuisunut tamanut pitsaanerpaanik sinaakkusiisinnaaniassagatta. Inuiaqatigiit isumassuisut Ilaqutariinnut tamanut siunnersorteqalernissaq meeqqap ukiuini siullerni tallimani Angajoqqaanut atuarfik, angajoqqaanngortussat ilinniartassammassuk, angajoqqaajuneq qanoq piumasaqaateqarnersoq meeqqallu pisariaqartitai suunersut tassanilu ilanngullugit pitsaasumik qanoq inuusoqarsinnaanersoq Ersarissunik meeqqanut inuusuttunullu politikkeqarnissaq Meeqqat piginnaatitaaffiinik qulakkeerinnittoq perorsaanermi ilaquttanik (aataakkunnik/aanaakkunnik) akuutitsinerit meeqqat meeqqerivinniinneranni assigisaannilu pitsaassutsimik qulakkeerinninnissaq. SSSPK aqqutigalugu ataqatigiissaakkanik pinaveersaartitsinernut iliuuseqarnerit sumiginnaanerit meeqqanillu atornerluinerit eqqarsaatigalugit matuma ataani miljøarbejdereqartarneq. SSSPK aqqutigalugit meeqqanik sumiginnagaasimasunik atornerlugaasimasunillu katsorsaanerit pissusissamisut ingerlanneqarnissaannut qulakkeerinninnerisigut. 15
Naqitat, raadiu, TV-lu aqqutigalugit nuna tamakkerlugu ingerlatanik paasisitsiniaanikkut Ilaqutariitsialaat Meeqqat oqimaaqatigiittumik ilaqutariitsialanni inuunillit. Perorsaaneq pitsaasoq suunersoq pillugu oqallitsitsinikkut. Sumiiffinni paasisitsiniaanerit annertusinerisigut atuarfinni, meeqqerivinni suliffeqarfinnilu. Meeqqanik inuusuttunillu sullissisut pikkorissaanernik ilinniaqqinnernillu ingerlatsivigiuarnerisigut. Ilaqutariit meerartallit ajunngitsumik aningaasatigut atugaqarnissaannut periarfissaqartitsinermut qulakkeerinninnissaq. Sumiiffinni isumaqatigiinniutissat Aningaasat sumiiffinni isumaqatigiinniutissat isumaqatigiissutitsinni nutaajupput, taakkulu 2006- imi isumaqatigiissuteqarnitsinni pilersinneqarlutik. Aningaasani pineqartuni tapisiassat marluk pisarpavut, tassa pinngitsoorani tunniussassat, taakku tunniunneqartussaapput pikkorissarsimasunut ilinniaqqissimasunulluunniit. Pinngitsooratik tunniunneqartussat pinngitsooratik tunniunneqartussaapput. Sulisitsisut tunniussassat tunniukkumanngissinnaanngilaat aningaasaliissutaasut nungussimanerat utoqqatsissutigalugu. Tapisiassat pinngitsoorani tunniunneqartussaapput. Tapisiap aappaa tassaavoq tunniunneqarsinnaasoq, taannalu ilinniartitsisussarsiornermi sumiiffimmiititsiinnarniarnermiluunniit tunniunneqarsinnaavoq. Aningaasat tunniussassat arlalinni ajornartorsiortitsisimapput. Aningaasallu sumiiffinni isumaqatiginniutissat aamma peqqutaasimapput marloriarluta isumaqatigiissutit qanoq paasineqarsinnaaneranut tunngasumik isumaqatiginiartariaqarsimanitsinnut. Siulleq pisoq Nuummi pisuuvoq, tamatumani nalornissutigineqarmat psykologit tapisianik pisinnanersut, Nuummi kommunea isumaqarmat psykologit piginnaassutsimut tapisiaqarsinnaanngitsut ilinniagaanni tamanna piumasaqaataammat. Ataatsimiinnerup inernerivaa erseqqissarneqarmat isumaqatigiissutitsivut malillugit atorfeqartitaagaanni tapisiaq pinngitsoorani tunniunneqassasoq piginnaasanut tapisiatut. Aappassaanik taamatut isumaqatiginiarnitsinnut Nuup Kommunea aamma tunngaviuvoq. Nuup Kommunea isumaqarpoq aningaasat atugassatik tamaasa atorsimallugit taamaattumillu tunniusseqqissinnaanatik. Isumaqatigiinniarnerup naqissuserpaa sulisitsisoq pinngitsoorani piginnaasanut tapisiassanik tunniussissasoq aamma aningaasaliissutaasimasut sipporsimagaluaraanniluunniit. Aningaasaliissitaasimasut nununngisaannassapput, aamma aningaasaliissutaasimasut sipporsimagaluaraanniluunniit. Isumaqatigiissutini allaqqavoq ukiut tamaasa aningaasat atorsimasat 31. december naatsorsorneqartassasut. Massakkumut kommunit pingasuinnaat atuisimanerminnik nalunaarusiornikuupput. Tamanna ajuusaarnarpoq ajornartorsiutaallunilu, taamaattumillu piaartumik aaqqinneqartariaqarluni. Suleqatigiinnermut ataatsimiititaliaq Suleqatigiinnermut ataatsimiititaliat atuarfinni suleqatigiinnissamut qitiulluinnartumik inissisimapput. Ajuusaarnartumilli suleqatigiinnermut ataatsimiititaliat atuarfinni pingaarnersiuinermi ilaatigooriarluni samunga ilineqartarpoq, taamaalillunilu atuarfinni suleqatigiinnisamut silaannaap qerinartua qanillattulersinnasarlugu. Suli pisortat amerlavallaat suleqatigiinnermut ataatsimiititaliat ajoqutissaannartut isigisarpaat, pisortat suleqatillu paaseqatigiinnissamut aqqutissaattut isiginagu. IMAKip matumuuna erseqqissaatigeqqussavaa 16
paasilluaraanni suleqatigiinnermut ataatsimiititaliat aqutsinermi sakkussatsialaammata. Suleqatigiinnermi ataatsimiititaliami sulisut pisortallu imminnut oqaloqatigiittarput, ajornartorsiutit qaangerniarnissaanut aqqutissiuillutik, taamaalillunilu pisortanut suleqatinullu inuttut piginnaasatigullu ineriartornissamut periarfissiilluartuullutik. Sulinngiffeqarnermi angalanermut aningaasaateqarfiit Ilinniartitsisut sulinngiffeqarnermi angalanermut aningaasaateqarfiat ukiumi naatsorsuiffiusumi kingullermi amigartooruteqalaarpoq 109 000 koruuninik, tamatumunngalu pissutaanerpaavoq aningaasaateqarfik aningaasarpassuarnik akiliisariaqarsimammat ukiuni arlalinni kukkunikku pissarsiarisarsimasaminik. Tamatuma satiatigut aningaasaateqarfimmut isertitaritinneqartartut ukiup 2004/2005-ip kingorna ikileriaateqarsimapput kommuunit ukiunik aalajangersimasunik amerlassusiliillutik atorfinitsitsisalernerannik pissuteqartumik. Taamaalilluni isertitat ilaasortat akiliutaat 2004/2005 mit 2006/2007-imut kr. 145 000,00 inik ikileriaateqarsimapput aamma ukioq naatsorsuiffik 2005/2006-imi nakaariaat 28 000 koruuniusimalluni. Aningaasaateqarfik ilaqutariinnut 118-inu tapiissuteqarsimavoq, inuit 334-t. Atuartitsut sulinngiffeqarluni angalanermut aningaasaateqarfianiit 313 162,00 koruunit ilaqutariinnut 19-nut tapiissuteqarsimavoq. Aningaasaateqarfiup taassuma ukiumi naatsorsuiffiusumi sinneqartoorutai 128 203 koruuniusimapput, tamatumunnga pissutaalluni immikkut ittumik aningaasaateqarfik isertitaqarsimammat 2006-imi isumaqatigiinniarnerit kinguinerisaannik. Maluginiagassaavoq atuatitsisut ikiliartormata, taamaattumillu naatsorsuutigineqartariaqarluni aningaasaateqarfiup isertittagai ukiuni aggersuni ikiliartornissaat. Soraarnerussutisiat Siulersuisut ukiuni kingullerni arlalinni PFA Soraarneq suleqatiserisarsimavaat, namminnerlu siunnersuutigivaat isumaqatigiissuteqassasugut uagut PFA Soraarnermi siulersuisunut ilaasortaatitaqalerluta. Siunnersuut tamanna PFS Soraarnerup siorna piffissaq kingullerpaaq atorlugu tunuartippaa pisortaq Lis Hasling oqaloqatigisussanngorippullu. Ataatsimiinneq aatsaat oktobarip qaammataa pivoq. Lis Haslingip ilisimatippaatigut PFA Danmark nalornissuteqartoq PFA Soraarneq suleqatigiinnassanerlugu suleqatigiinnissamik isumaqatigiissusertik decembarip naanerani 2008 killeqarmat. Ullumikkut PFA Soraarneq nalorninartorsiorpoq aningasaataat ikiliartilerlutik. Soraarnerussutisiat akileraarutitaqanngitsumik tunniunneqarnissaat isumaqatigiissutigissagutsigu tamanna 2008 naatinnagu pisariaqarpoq tamanna qallunaat kalaallillu naalakkersuisuisa isumaqatigiissutiginikuummassuk piffissami pineqartumi pisinnaasoq. Kattuffiit naalakkersuisut qinnuigaat ataatsimeeqatigiumallugit piffissaliussap sivitsorneqarnissaa anguniarlugu. Tamannali pisinnaasimanngilaq naalakkersuisut taamaallaat kissaatigimmassuk ataatsimiinneq kattuffiit atorfilittallu akornanni pissasoq. Kattuffiit naalakkersuisunik ataatsimeeqatiginninnerminni taamatut pineqartarnerat tamanna kisiartaanngilaq, allaat isumaqarnarsilluni naalakkersuisut kuttuffinnik ataatsimeeqatiginnikkusunngitsut. Atorfilittat ataatsimeeqatiginerini kattuffiit naalakkersuisut kaammattorpaat soraarnerussutisiat akileraarutitaqanngitsumik nuunnissaannut killiliussa isumaqatigiinniutigeqqissagaat soraarnerussutisiassallit ataasiakkaat soraarnerussutisiassaminnik sumut nuutserusunnersut apeqqutaassappat. Naalakkersuisut kissaat tamanna Qallunaat naalakkersuisuinnut ingerlateqqippaat. 17
AAQQISSUUSSINERMUT TUNNGASUT Kattuffik nunatsinnilu Ilinniartitsisut Peqatigiiffeqarnerat Kattuffik suli Kalaallit Nunaanni ilinniartitsisut kattuffigaat. Sinniisoqarfiup ukioq kingulleq inassuteqarneratigut kattuffiit allat ataatsimeeqatigineqartarsimapput paaserusullugu qanoq qitiusumik Kalaallit Nunaanni Ilinniartitsisut tamarmik kattuffeqalersinnaanerat. Dansk Magisterforening marloriarlugu ataatsimeeqatigineqarpoq, tassanilu erserpoq Dansk Magisterforening (DA) ataatsimut kattuffeqalernissarput soqutigisarinngikkaa, oqaluttuarisaanermi AC Danmarkimut sivisuumik atasimagamik. Taamatuttaaq Ilinniarnertuunngorniarfinni ilinniartitsisut (GL) siulittaasua ataatsimeeqatigineqarpoq, aamma kinguneqanngitsumik. Maanna nunatsinni kattuffeqarnerup ilusaa misissorneqarpoq, tassanilu soorlu AK aamma peqataavoq. Neriuuteqarpugut upperalugulu sulinerup tamatuma kingunerissagaa Kalaallit Nunaani qitiusumik ilinniartitsisut kattuffeqalernissaat tunngavilerneqassasoq. Isumaqarpugut eqqortuunngitsoq Namminersornerullutik oqartussat danskit kattuffiinik, soorlu DA aamma GL-mik isumaqatigiinniartarnerat, soorlu uagut allallu pinngitsaalillugit nunami maani angerlarsimaffeqartunik kattuffiliorteriarlugit. Qanganngulerpoq aamma Namminersornerullutik oqartussat nalunaarmata kattuffiit nunatsinni najungallit kisiisa isumaqatigiinniarnerni peqataasassasut. Uagut isitsinni tamanna aamma eqqortuliornerussaaq, isumaqatigiinniarnerit taakkununngalu ilisimasat Nunatsinni kattuffinniittariaqarmata. Taamatuttaaq nalunaarutigisinnaavarput Piareersarfinni pisortat uatsinnut ilaasortanngornissartik qinnutigisimammassuk IMAK-mullu isumaqatigiinniussisarneq tigoqqullugu. Ilaasortat Siornaak kattuffimmi ilaasortat aalajaatsumik 1200 missaaniissimapput, siornalu ilaasortat 1200-t anguneqarlutik, ullumikkullu 1237-nik ilaasortaqarluta. Ilaasortanik ataatsimiisitsinerit Ittoqqortoormiit. Upernaap naajartornerani Mikkel Lybæch ullut marluk Ittoqqortoormiiniippoq, ilaasortanik ataatsimiisitsilluni atuarfiullu sulinermi ataatsimiisitaliaata aallarnisarnerani ikiuulluni. Ilaasortanik ataatsimiisitsineq peqataaffigineqarluarluni, isummersorfiulluni kiisalu apeqquteqarfiulluarluni ingerlavoq. Tasiilaq. Taamatuttaaq Mikkel Lybæch Tasiilami ilaasortanik ataatsimiisitsinermi peqataasarpoq, aammalu Ammassallip Kommuniani nunaqarfiit atuarfiisa ilaannut ilinniartitsisuinullu tikeraarluni. Inerisaavik. Inatsisartut Ilisimatusarfik pillugu inatsisissaata tusarniutigineqarnera kiisalu oqallisigineqarneranut atasumik Inerisaavimmi arlaleriarluni ilaasortanik ataatsimiisitsisoqarpoq. Ataatsimiinnerit atorfeqartut pisinnaatitaaffiinik imaqarput soorlu tamanna Inerisaavik pillugu immikkoortumi allaaserineqartoq. KIIP. Namminersornerullutik oqartussat qitiusumik allaffiani allanngortiterinermut atasumik KIIP-mi ilaasortanik ataatsimiisitsisoqarpoq. Ataatsimiinermi IMAK-mit Namminersornerullutik oqartusanit paasisat paasissutissiissutigineqarput. Aammattaaq allanngortiterinerup kinguneri qisuariaatillu 18
oqaloqatigiissutigineqarput. Tamatuma ataani sullivimmut allamut nuutsisinerit kia ajunnginnersut isummerfigisinnaanerai, tassami atorfillit ataasiakkaat namminneq tamanna pisinnaatitaaffiginngimmassut kattuffiulli isumaqatigiinniussisartut tamanna tigummimmagu. Qasigiannguit. Januar-ip naalernerani Sivso Qasigiannguanut mikkaluaannaq Ilulissanut utertariaqarsimavoq, ilaquttaminik toqusoqarnera peqqutigalugu. Sivso-p ilaasortat suliat allattorsimaffiinik kiisalu suliartornissamut najoqqutassaannik aammalu akissarsiat allagartaanik misissuinissaq ingerlanniaraluarpaa, isumaqatigiissutit malinneqarnersut paasiniarlugu. Taamaattumik Qasigiannguanut tikeraarnissaq ukioq manna kingusinnerusukkut pissaaq. Sivso Ilulissani ilaasortanik ataatsimiisitsivoq, Naleqqiiffiup inassuteqaatai pillugit, tassanilu aamma ilaasortat apeqquteqarnissaminnut siunnersuuteqarnissaminnullu periarfissinneqarput. Qeqertarsuaq. 2008-p aallartilaarnerani allattoqarfimmit Lisbeth Frederiksen kiisami Qeqertarsuarmut apuuppoq. Tikeraarneq 2007-mi sinniisoqarfiup ataatsimiinneranili pilersaarutaasoq. Tikeraarnerup siunertarpiarivaa sinniisoqarfiup suliakkiussanea, ilaasortat suliasa allattorsimaffiinik kiisalu suliartornissamut najoqqutassaannik aammalu akissarsiat allagartaanik misissuinissaq. Suliaq tamanna martsip ingerlanerani piareerneqassaaq, tamatumalu kingorna kommune aammalu ilaasortat ataasiakkaat missiisuinerup inernerinik paasissutissinneqarumaarput. Tileraarneq iluatsillugu aamma ilaasortanik ataatsimiisitsisoqarpoq Naleqqiiffiup inassuteqaataasa qanoq piffimmi ingerlateqqinneqarsinnaanerat pillugu. Ataatsimiinermut tassunga peqataaneq annertuumik kusanarpoq, peqataasullu tamarmik oqallinnermut uummarissumut ilaallutik. Tamatuma saniatigut ilaasortat tamarmik oqaloqateqarnissaminnut neqeroorfigineqarput, tamannalu aamma tamangajammik qujaruppaat. Qaqortoq Nanortalillu. Poul december qaammat Qaqortumi sulinermut allattorsimaffiit kiisalu aningaasarsianik naatsorsueriaaseq pillugit ataatsimiisitsivoq. Nanortalimmi ilinniartitsisut akunnernik naatsorsuineq pillugu kiisalu suliat allattorsimaffiat pillugu ataatsimiisinneqartarput. Siulersuisut Piffissap ingeralnerani siulersuisut 11-riarlutik ataatsimiissimapput, taakkunannga 6 oqarasuaatikkut kiisalu naapilluni ataatimiinerit 5 ingerlanneqarlutik. Angalanermut akunnittarfnnut, kiisalu sulinngitsoornissanut aningaasartuutikillisaaneq peqqutigalugu, siulersuisut aasaanerani Samsømi juli-mi ataatsimiipput. Tamanna ukiakkut ataatsimiittarnernut taarsiullugu aningaasartuutikillisaanermik peqquteqarpoq. Ataatsimiinneq pitsaangaluartoq taamaatoq misilittakkap takutippaa, ukiaanerani Inatsisartut ataatsimiinnerisa nalaanni, ilutsinni kiisalu politikerinik inatsisartuni oqaluuserisassat pillugit oqalliseqateqarsinnaaneq periarfissaasoq alluinnartariaqanngitsoq. Ataatsimiinneq ataaseq aamma januarimi Københavnimi ingerlanneqarpoq FTF suleqatigalugu pikkorissarnermik ingertatsiviulluni, ataatsimiinnerit pissarsiviulluartut qulequtaralugu. Siulersuisut ataatsiminnerini oqaluuserisassat utikattaartuartut ilagaat sinerissami isumaqatigiissutinik malitsitsinissaq. Tamatuma saniatigut sullivimmi tarnikkut pissutsit kiisalu kinguaassiuutitigut atornerluisarneq aammalu meeqqanik sumiginnaasarneq annertuumik sammineqartarput. Taamaattumik siulersuisut Naleeqiiffimmi isumassarsianik aviisiliaq atorluaqqullugu. 19
Sinniisutut kiisalu isumaqatigiinniarnermut pikkorissarnerit Naleqqiiffimmut malitsigitillugu, IMAK Namminersornerullutillu oqartussat isumaqatigiiniartartuisa siuttuat peqatigalugu sinniisunik pikkorissaapput. Isumaqatigiinniariaatsinik pikkorissaaneq Naleqqiiffimmik ingerlatsineq 14., 15., 16. april piareermat isumaqatigiissutit malillugit sinniisuunernut Isumaqatigiiniariaatsinik pikkorissaasoqarpoq. Tamanna sumiiffinni tapinut isumaqatigiissummut ilaavoq. Pikkorsaasuupput Gitte Arvegaard kiisalu Gitte Snerle. Pikkorissaaneq pissanganarlunilu pissarsiviulluarpoq, isumaqatigiinniariaatsip isumaanik kiisalu misileraanernik imaqarluni. Imarisaa attulaassagaanni immaqa taava pikkorissaasut pasinaarluarlugu isumaat tikkuartariaqarpoq, tassalu Sumiiffinni tapisiap tunisutaasoq siunissamilu suli annermik atorneqartariaqartoq. Tamatumunnga atatillugu isuma tamanna namminneq isumagigitsit, IMAK-lu taamatut isumaqanngitsoq. IMAK-mi maluginiarparput, peqataasut tamarmik pissarsilluarlutut, angerlarunillu ilaasortanik aningaasanik taakkuninnga isumaqatigiinniussinissaminnut qilanaartut Tamanna peqatigalugu siulersuisuni ilaasortat allattoqarfimmilu sulisut, sinniisut marluinngorlugit pikorissarpaat, suleqatigiinnermut ataatsimiisitaliaq kiisalu aningaasarsianik misissuineq imaritillugit. Sinniisut peqataasut akornanni annertuumik sulilluarneqarpoq. Suleqatigiinnermut ataatsimiissitaliami suliat, ilusaannik, isummanik il.il., paarlaaseqatigiinneqarpoq. Isumaqatigiinniarnermi aqqutit eqqartorneqarput, tamatumalu kingorna aningaasarsiani inissisimanerit takutinneqarlutik. Peqataasut ilamik aningaasarsiaasa allangartaannik misissuineq amma misilippat. Piffissaq annikikkaluartoq ammalu immaqa piviusorsiunngitsumik, annertunerusumik angusaqarnissamik kissaateqartoqaraluartoq, taamaattoq tamarmik sakkutsialannik angerlaassipput. Taamaalilluni sinniisut peqataasut, atuarfinni ataasiakkaani suleqatinik ikiusinnaanerulerput. Lederforeningip aaqqissuussaanik Atuarfinni pisortanik pikkorissaaneq Soorlu siornatigut eqqaaneqareersoq, pisortanut pikkorissaanerit sakkussanik pilersitsisinnaasunik kissaatigisatta ilagisimavaat. Tassalu ukioq kingulleq tamanna misilinneqarpoq. Pikkorissarnermut ilaarusunneq qanoq issanersoq pissangalluta utaqqivarput. Ilaarusuttut inissat tamakkerpaat, arlalialuillu inissaarupput. Pikkorissaaneq Danmarks Lærerforeningemi Lederforeniongen peqatigiiffiat suleqatigalugu ingerlanneqarpoq. Pikkorissaaneq qulequtaqarpoq: Aqutsilluarneq Atuarfimmi pisortanut apriilip 15.-17. 2007 Nuuk, Kalaallit Nunaat Pikkorissaanerup peqataasut makkununnga sakkussinniarpaat - eqqarsaatigissallugu atuarfimmi aqutsilluarneq sunaanersoq - aqutsinermi suliassaq suunersut paasissallugit - atuarfik pisinnaasatigut ineriartortissallugu - atuarfiup pitsaasumik suluatigut ingerlatsinera qulakkiissallugu - sulisunik aqutsineq ineriartortitsinerlu pitsanngorsasallugu - inuttut aqutseriaaseq eqqarsaatigalugu ineriartottissallugu - atuarfiup, namminerlu sulliviup sullivigiuminarnera ineriartotissallugu 20